2. Աշոտ Բ Երկաթ (ծն. թ. անհայտ–929), Հայոց
թագավոր 914–իցֈ Հաջորդել է հորը՝ Սմբատ Ա
Բագրատունունֈ Աշոտ Բ–ի գահակալության
սկզբում Հայաստանն ապրում էր ծանր իրավիճակֈ
Ատրպատականի Յուսուֆ ամիրայի զորքը
ներխուժել էր Հայաստան և սպառնում էր
վերացնել երկրի անկախությունըֈ Հայ ժողովուրդը
ոտքի ելավ հայրենիքը պաշտպանելու համարֈ Իր
եղբոր՝ Մուշեղի հետ 910–ին դուրս է եկել Յուսուֆ
ամիրայի դեմ, Ձկնավաճառի ճակատամարտում
գլխավորել հայոց բանակըֈ Հոր եղերական մահից
հետո մյուս եղբոր՝ Աբասի հետ արաբներից
ազատագրեց Հայաստանի մի շարք մասերֈ 915 թ.
Յուսուֆը կրկին ներխուժեց Հայաստան, Աշոտ Բ
մեկնեց Բյուզանդիա, բանակցեց Կոստանդին VII
կայսեր հետֈ Բյուզանդիան նրան ճանաչեց Հայոց
թագավոր և տվեց օգնական զորքֈ
3.
4. Տիգրան Մեծ (Տիգրան Բ Մեծ) (հուն.՝ Τιγρανης ο Μέγας,
լատ.՝ Tigranes Magnus) (մ. թ. ա. 140-մ. թ. ա. 55), Մեծ
Հայքի թագավոր մ. թ. ա. 95-ից մինչև մահը, Ասորիքի և
Փյունիկիայի թագավոր (մ. թ. ա. 83-մ. թ. ա. 69), մ. թ.
ա. 85-ից կրել է արքայից արքա տիտղոսըֈ Հանդիսացել
է Արտաշեսյան հարստության հզորագույն
ներկայացուցիչը, հաջորդել է հորը՝ Տիգրան Ա-ինֈ
Տիգրան Մեծի օրոք Մեծ Հայքի թագավորությունը
հասավ իր հզորության գագաթնակետին: Պարտության
մատնելով Պարթևական թագավորությանը և ստանալով
Սելևկյան գահը՝ Հայաստանը կարճ ժամանակով
դարձավ Առաջավոր Ասիայի հզորագույն պետությունը.
Տիգրան Մեծի տիրությունը տարածվում էր Կասպից
ծովից մինչև Միջերկրական ծով, Կովկասյան լեռներից
մինչև Միջագետքի անապատը
5.
6. Ռուբեն Ա
Ռուբեն Ա (Ռուբեն Առաջին) (1025 - 1095)՝
Կիլիկիայի Հայոց իշխան (1080 - 1095), Կիլիկիայի
Հայոց Թագավորության Ռուբինյան հարստության
հիմնադիրըֈ Որոշ հայ պատմիչների համաձայն,
նա ազգակից էր Արծրունիներին և
Բագրատունիներին, սակայն այդ ենթադրյալ
ազգակցությունը գիտականորեն ճշտված չիֈ 1080-
ին ապստամբել է Բյուզանդիայի դեմ և Լեռնային
Կիլիկիայում ստեղծել անկախ
իշխանապետություն, որը հետագայում հայկական
գերիշխան պետության (Կիլիկիայի Հայոց
Թագավորության) հիմքը հանդիսացավֈ Ռուբենի
գահը ժառանգեց իր որդին՝ Կոստանդինը
(Կոստանդին Ա)։
7.
8. Պապ
Պապ (մոտ 353-374), Հայոց Արշակունի թագավոր 370-իցֈ 17
տարեկանում հաջորդել է Հայոց նախավերջին Մեծ
Արքային` Արշակ Բ–ինֈ Մայրն էր Սյունյաց Անդոկ մեծ
իշխանի հայրենասեր դուստրը` Փառանձեմ թագուհին:
Գահին հաստատվել է Հռոմեական կայսրության
օժանդակությամբ՝ հայ–հռոմեական միացյալ բանակով
ջախջախելով Հայաստան ներխուժած պարսկական
զորքերըֈ Չնայած Պապը իշխել է երկրի համար արտաքին և
ներքին ծանր պայմաններում, կարողացել է վերամիավորել
Հայաստանից անջատված ծայրագավառները, չափավորել
եկեղեցու տնտեսական և քաղաքական հզորությունը,
փորձել է ազատվել Հռոմեական կայսրության
գերիշխանությունիցֈ Պապը ստեղծել է մեծաքանակ` 90.000-
անոց բանակ, եկեղեցուց բռնագրաված հողերը շնորհել
զինված ծառայություն կրող մանր ազնվականությունը,
վանական զանազան հաստատություններից քշել
ձրիակերներին, կուսանոցներից իրենց տներն ուղարկել
կույսերին, որպեսզի ազգի համար զինվո...
9.
10. Երվանդ Ա Սակավակյաց
Երվանդ Ա Սակավակյաց (ծն. և մահվան թթ. անհայտ),
Հայոց թագավոր մ.թ.ա. 570-560–ական թվականներինֈ
Երվանդի մասին ավանդախառն տեղեկություններ են
հաղորդում Մովսես Խորենացին և Քսենոփոնըֈ Խորենացին
նրան անվանում է «Սակավակյաց»՝ նկատի ունենալով նրա
թագավորելու կարճատևությունըֈ Երվանդը ունեցել է
ընդարձակ տիրապետություն, շուրջ 3000 արծաթ տաղանդ
հարստություն, 40 հազար հետևակային և 8 հազար
հեծելակային զինվորական ուժֈ Երվանդը իր արքունիքը
շրջապատել է հայ ավագանու ներկայացուցիչներով՝
«պատվավոր հայերով»։Ելնելով Երվանդունիք գավառի
տեղադրությունից՝ ուսումնասիրողները ենթադրում են, որ
Երվանդի օրոք հայկական թագավորության մայրաքաղաքը
եղել է Տուշպա– Վանըֈ Մ.թ.ա. 585-550 Աժդահակ
թագավորի դեմ կռվում պարտվելով՝ Երվանդը ճանաչել է
նրա գերիշխանությունը, վճարել տարեկան 50 տաղանդ
հարկ, հայկական զորամասերով մասնակցել Մարաց
արշավանքներինֈ
