haykakan dicaran

1. Արամազդ
Հին Հայաստանի գերագույն աստված՝ երկնքի ու երկրի
,արարիչը բոլոր աստվածների հայրը։ Նա կոչվում էր
« »Մեծ և արի Արամազդ

2. գլխավոր սրբավայրը գտնվում էր Հին Հայաստանի
-պաշտամունքային կենտրոններից մեկում՝ Անի
Կամախում։ Այնտեղ էին գտնվում հայոց
Արշակունի թագավորների տոհմական
դամբարաններն ու գանձերը։

3. Անահիտ
, ,Անահիտը պտղաբերության արգասավորության
,ծննդաբերության վաղ շրջանում՝ նաև ռազմի աստվածուհին
,էր հայկական դիցաբանությունում Արամազդի դուստրն է։
( 11- )Նավասարդի սկզբին օգոստոսի ին մեծ շուքով նշվում
էր Անահիտի գլխավոր տոնը՝ կապված բերքի հասունացման
հետ։

6. Վահագն
Վահագն Նեմրութ սարի գագաթին
, ,Վահագն պատերազմի քաջության և
հաղթանակի գերագույն աստվածը հին
հայկական դիցաբանության մեջ։

7. ,Ըստ առասպելաբանության կենսատու լույս անձնավորող
, , ,Վահագնը որպես քաջ որսորդ մարտնչում է խավարը չար ու
վնասակար ուժերը մարմնավորող վիշապների դեմ։ Այդ պատճառով
էլ նրան տրվել է Վիշապաքաղ մականունը։
, ,Երկնէր երկին երկնէր երկիր
.Երկնէր և ծովն ծիրանի
.Երկն ի ծովուն ունէր և զկարմրիկն եղեգնիկ

8. ,Ընդ եղեգան փող ծուխ ելանէր
,Ընդ եղեգան փող բոց ելանէր
.Եւ ի բոցոյն վազէր խարտեաշ պատանեկիկ
,Նա հուր հեր ունէր
,Բոց ունէր մօրուս
Եւ աչքունքն էին արեգակունք։
Նանե

9. Համարվել է Արամազդի դուստրը։ Նույնացվել է հունական Աթենաս դիցուհուն։
Նանեի տաճարը Եկեղյաց գավառի Թիլ ավանում էր՝ Անահիտի տաճարի

10. մոտակայքում։
Տիր

11. , ,Տիր՝ դպրության պերճախոսության գիտությունների ու արվեստների աստվածը հին
հայկական դիցաբանության մեջ։
,Տիրին նվիրված գլխավոր տաճարը կոչվել է Երազամույն տոնահանդեսը՝ Տիրական։
Վանատուր
Եթե Ամանորը խորհրդանշում էր նոր տարին ու նրա բերած նոր

12. , ,պտուղները ապա Վանատուրը որ բառացի նշանակում է օթևան
, ,տվող հյուրընկալ խորհրդանշում էր Նավասարդին և այլ օրերի՝
Բագավան այցելած բազմահազար հյուրերին և ուխտավորներին
,հյուրընկալելու տեղ ու օթևան տալու իրողությունը։ Հայոց
Տիգրան Վերջին թագավորը Բագավանում իր եղբոր՝ Մաժան
,քրմապետի գարեզմանի վրա սրբավայր է շինում որ բոլոր
անցորդները վայելեն այդտեղ զոհաբերվող կենդանիների միսն ու
,խմիչքը միաժամանակ նույն տեղում գիշերեն ու հյուրընկալվեն։
Վանատուր՝ հյուրընկալության աստվածությունը հայ հին
,դիցաբանության մեջ։ Համարվել է պանդուխտների օտար
, ,ճամփորդների հովանավորը նրանց ապաստան օթևան տվողը։
Վանատուրի տոնը նշվել է հին հայոց տարեգլխի՝ Ամանորի
,առաջին օրը որի համար հաճախ նրան անվանել են Ամանորյա
, ,դից։ Նավասարդ ամսվա մեկին երբ հասունացել են պտուղները
ժողովուրդը հավաքվել է Բագրևանդ գավառում՝ Նպատ լեռան
ստորոտին գտնվող Բագավանի տաճարում ու Վանատուրին
նվիրված շրջակա օթևաններում և մեծ շուքով նշել են Վանատուրի
տոնախմբությունը։ Քրիստոնեությունը պետական կրոն
,հռչակելուց հետո Վանատուրի հեթանոսական տոնը խափանելու
, .համար Գրիգոր Լուսավորիչն այն փոխեց Ս Կարապետի և
Աթենոգինեա հիշատակի տոնով։
Միհր

13. ,Միհրը հայոց դիցարանում եղել է լույսի մաքրության աստվածը։
365 ,Ըստ հայոց հին հավատքի՝ Արեգակի սրտում ապրում են սրբեր որոնցից
1 .յուրաքանչյուրը տարվա օրվա տերն է վկայակոչվում են չարը խափանելու
նպատակով։
( ),Ըստ հնագույն հավատքի աշխարհը ներկայացնում էր աղի մի ծով Վանա լիճը որի
, ,մեջ կա մի ժայռ և երբ երկինքը պատվում է լույս է ընկնում ժայռի վրա և քիչ
,ժամանակ հետո ծնվում է արարչագործ Միհրը՝ մերկ գլխին՝ հայկական
( ) , ,փռուգիական գլխարկ ձախ ձեռքին՝ ջահ որով էլ լուսավորում է աշխարհը
Միհրի գլխավոր տաճարը Դերջան գավառի Բագառիճ ավանում էր։
( . . . I )Միհրի դիմաքանդակը Նեմրութ լեռան սրբավայրում մ թ ա դար