Այս ֆայլը հայոց դիցաբանության մասին է։

1. Հայոց դիցաբանություն
Հեղինակ-Սոնա Մեհրաբյան

2. Հայկական դիցաբանությունը հին հայերի հեթանոսական կրոնն է, որը պաշտոնական էր
համարվում Հայաստանում մինչև 301 թվականը, երբ ընդունվեց քրիստոնեությունը:Այն
իրենից ներկայացնում էր Հայաստանում դավանվող Զրադաշտական կրոնի ձուլումը
բուն հայկական հավատալիքների և հելլենիստական մշակույթի հետ։ Դիցարանը
ժամանակի ընթացքում ենթարկվել է փոփոխության, և դրա պատմությունը կարելի է
բաժանել 3 փուլի՝ ուրարտական,զրադաշտական և հելլենիստական։

3. Ուրարտական դիցարան
Վանի թագավորության դիցարանը հիշատակվում է Մհերի դռան
արձանագրության մեջ։ Այն կազմված է եղել 70 աստվածությունից՝ 35
իգական և 35 արական (ամեն աստված ուներ իր նշանը), և շուրջ 100
սրբություններից։ Դիցարանը գլխավորել է գերագույն եռյակը՝ Խալդի,
Թեյշեբա, Շիվինի։ Երկրպագել են նաև դաշտերի, լեռների, ծովերի և այլ
աստվածությունների:

4. Խալդին-Վանի թագավորության գերագույն և ռազմի
աստվածը, նույնացվում է առյուծի հետ։
Թեյշբան-Հողմի և անձրևի աստվածը, նույնացվում է
ցուլի հետ։
Շիվինին-Արևի աստվածը, նույնացվում է թևավոր
շրջանի հետ։

5. Հելլենիզմ
Հայոց դիցաբանության մեջ հեթանոսական կոչվող շրջանը համապատասխանում է
հելլենական ժամանակաշրջանին, սկսվում և ավարտվում է այդ մշակույթով։ «Հայոց
հեթանոս» աստվածների՝ խառնածին դիցարանը ձևավորվել է հունական, ասորական և
տեղական կրոնապաշտամունքային հավատալիքների (տոտեմիզմ, ոգեպաշտություն,
բնապաշտություն, հմայական մոգություն) ազդեցությամբ։Հելլենիստական մշակույթի և նրա
ավանդությունների զարգացման մի արտահայտությունն եղավ Աստվածությունների
հայկական պանթեոնի համադրումը հելլենականի։ Այսպիսով, Արամազդը նույնացվեց Ջևսի
կամ Դիոսի հետ, Անահիտը Արտեմիսի, Միհրը և Բարշամինան Հեփեստոսի, Վահանգնը՝
Հերակլեսի, Աստղիկը՝ Ափրոդիտեի, Նանեն՝ Աթենասի, Տիրը՝ Ապոլոնի հետ։ Դրսից
բերվեցին այդ աստվածությունների արձանները և դրվեցին հայկական մեհյաններում։

6. Աստղիկ աստվածուհին
Աստղիկը ջրի, սիրո ու գեղեցկության աստվածուհին է հին հայկական դիցարանում։
Ավանդության համաձայն՝ Աստղիկ դիցուհին ամեն գիշեր լողանում էր Մշո դաշտով
հոսող Արածանի գետում։ Սիրահարված երիտասարդները հավաքվում էին մոտակա
բարձունքին, որպեսզի տեսնեին աստվածուհուն։ Սակայն Աստղիկն աննկատ մնալու
համար դաշտը պատում էր մշուշով, որի պատճառով էլ երկիրը կոչվել է Մուշ, դաշտը՝
Մշո դաշտ։ Աստղիկը, ըստ ավանդության, Նոյի դուստրն է, Վահագն աստծու սիրեցյալը։
Նրան անվանել են նաև Ոսկեծղի, Ոսկեբազուկ, Վարդամատն։ Աստղիկի գլխավոր
մեհյանը Տարոն գավառի Աշտիշատ ավանում էր։ Այն կոչվել է նաև «Վահագնի սենյակ»,
որտեղ Աստղիկը հանդիպել է Վահագնին։ Հին Հայաստանում Աստղիկի և Վահագնի սերը
սուրբ է համարվել. մարդիկ կարծել են, թե նրանց հանդիպումից է, որ անձրև է տեղում
երկրի վրա, բերք ու բարիք ստեղծվում։