1. ΟΙ ΑΠΑΡΥΕ΢ ΔΙΑΜΟΡΦΩ΢Η΢ ΣΟΤ ΝΕΟΣΕΡΟΤ ΚΟ΢ΜΟΤ
Η επνρή ηνπ Δηαθσηηζκνύ
Εμειίμεηο ζηελ Επξώπε θαηά ηνλ 17ν
θαη ηνλ 18ν
αη.
Οηθνλνκηθέο αιιαγέο
΢ηε δηάξθεηα ηνπ 18νπ
αηώλα ζηελ Δπξώπε ζεκεηώζεθαλ:
ζεακαηηθή αύμεζε ηνπ πιεζπζκνύ.
αιιαγέο ζηελ αγξνηηθή νηθνλνκία ζην βαζκό πνπ κηιάκε γηα αγξνηηθή επαλάζηαζε. ΢πγθεθξηκέλα:
δεκηνπξγνύληαη κεγάια αγξνθηήκαηα, εθαξκόδνληαη λέεο κέζνδνη θαιιηέξγεηαο, ρξεζηκνπνηνύληαη
κεραλήκαηα ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή.
αλάπηπμε ηνπ εκπνξίνπ (Δπξώπε ζηελ θνξπθή ηνπ ηξηγώλνπ  Αθξηθή  Ακεξηθή  Δπξώπε =
ηξηγσληθό εκπόξην) θαη ζπζζώξεπζε θεθαιαίσλ.
κεηαβνιέο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία  εθβηνκεράληζε (α΄ θάζε βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο: 1750
– 1780 ζηε Μ. Βξεηαλία). Γηα πνηνπο ιόγνπο νδεγνύκαζηε ζηε βηνκεραληθή επαλάζηαζε; Πνιιά
ρξήκαηα-θεθάιαηα ζπζζσξεύηεθαλ ζε Δπξσπαίνπο επηρεηξεκαηίεο κέζσ ηνπ εκπνξίνπ. Δμάιινπ, πνιινί
αγξόηεο έραζαλ ηε δνπιεηά ηνπο ιόγσ ηεο εηζβνιήο κεραλεκάησλ θαη ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή, θαη πήγαλ
ζηηο πόιεηο αλαδεηώληαο εξγαζία.
Κνηλσληθέο αιιαγέο
Αξηζηνθξάηεο: πξνζπαζνύλ λα δηαθπιάμνπλ ηα πξνλόκηά ηνπο – κε εμαίξεζε ηελ Αγγιία, ζηελ νπνία
νη αξηζηνθξάηεο αζρνινύληαη κε ην εκπόξην, ηε βηνκεραλία, ηηο ηξάπεδεο.
Αζηηθή ηάμε (έκπνξνη, ηξαπεδίηεο, βηνκήραλνη): εληζρύεη δηαξθώο ηε ζέζε ηεο.
Αγξόηεο θαη αζζελέζηεξα θνηλωληθά ζηξώκαηα: δνπλ ζε άζιηεο ζπλζήθεο.
Πνιηηηθή θαηάζηαζε
Δπξώπε: απόιπηε κνλαξρία.
Μ. Βξεηαλία: πνιηηηθά δηθαηώκαηα απνθηνύλ θαη νη νηθνλνκηθά ηζρπξέο ηάμεηο σο απνηέιεζκα ηεο
έλδνμεο επαλάζηαζεο ηνπ 1688.
Πλεπκαηηθέο θαηαθηήζεηο
Πξόνδνο ησλ θπζηθώλ επηζηεκώλ – Πξσηνπόξνη:
Φξάλζηο Μπέηθνλ Ρελέ Νηεθάξη Σδνλ Λνθ Ιζαάθ Νεύησλ
Φξάλζηο Μπέηθνλ: θάζε επηζηεκνληθή ζέζε πξέπεη λα επαιεζεύεηαη κε πείξακα.
Ρελέ Νηεθάξη: ε ζπζηεκαηηθή ακθηβνιία νδεγεί ζηελ αιεζηλή γλώζε.
Σδνλ Λνθ: Οη άλζξσπνη έρνπλ απαξαβίαζηα θπζηθά δηθαηώκαηα.
Ιζαάθ Νεύησλ: λόκνο ηεο παγθόζκηαο έιμεο κε ηε βνήζεηα ηεο επαγσγηθήο κεζόδνπ από ην εηδηθό
δειαδή ζην γεληθό:- ην ζύκπαλ ιεηηνπξγεί κε βάζε θπζηθνύο λόκνπο.

2. Σν θίλεκα ηνπ Δηαθσηηζκνύ: πξόθεηηαη γηα ην θίλεκα πνπ πξσηνεκθαοίδεηαη ζηελ Αγγιία ζηα ηέιε
ηνπ 17νπ
αηώλα, θνξπθώλεηαη ζηε Γαιιία ην 18ν
αηώλα θαη εμαπιώλεηαη κέζα θαη έμσ από ηελ
Επξώπε.
Θεκειηαθέο θνηλέο ζέζεηο ησλ δηαθσηηζηώλ:
απόξξηςε θάζε απζεληίαο
θξηηηθή θάζε γλώζεο
απνδνρή ινγηθήο γηα ηελ αζθαιή εξκελεία ηνπ θόζκνπ (νξζνινγηζκόο)
πεπνίζεζε όηη ν άλζξσπνο κπνξεί λα πξννδεύεη ζπλερώο
Χξόλνο θαη ρώξνο εθδήιωζεο - Εθπξόζωπνη ηνπ Δηαθωηηζκνύ:
Βνιηαίξνο Ρνπζζώ Μνληεζθηέ Νηηληεξό Καλη
Κνξαήο
Βεληακίλ Φξαγθιίλνο
ηέιε 17νπ
αη. / Αγγιία / Νεύησλ – Λνθ
18νο
αη. / Γαιιία / Βνιηέξνο – Ρνπζό – Νηηληεξό – Μνληεζθηέ
18νο
– 19νο
αη. / Τπόινηπε Δπξώπε / Καλη – Κνξαήο
18νο
– 19νο
αη. / Τπόινηπνο θόζκνο / Φξαγθιίλνο

3. Δηαθσηηζκόο θαη πνιηηηθή (ν Γηαθσηηζκόο ήηαλ θίλεκα βαζύηαηα πνιηηηθό, δηόηη ηνλ ρξεζηκνπνίεζε ε
αλεξρόκελε αζηηθή ηάμε πξνθεηκέλνπ λα δηεθδηθήζεη ηε ζπκκεηνρή ηεο ζηελ εμνπζία)
Δπίδξαζε ηνπ Γηαθσηηζκνύ ζε:
ακεξηθαληθή (1774) θαη γαιιηθή (1789) επαλάζηαζε
θσηηζκέλε δεζπνηεία
ζύγρξνλεο δεκνθξαηίεο.
Βαζηθέο ζέζεηο ηνπ Γηαθσηηζκνύ ζηελ πνιηηηθή:
Φπζηθά δηθαηώκαηα (δσήο, ηδηνθηεζίαο, ηζόηεηαο, ειεπζεξίαο ζθέςεο θαη έθθξαζεο)
Κνηλωληθό ζπκβόιαην / Σδνλ Λνθ: Οη άλζξσπνη δέρηεθαλ λα παξαρσξήζνπλ νξηζκέλεο από ηηο
ειεπζεξίεο ηνπο πξνθεηκέλνπ λα ζπκβηώζνπλ. Έηζη έγηλε κηα ζπκθσλία, έλα θνηλσληθό ζπκβόιαην κεηαμύ
ησλ πνιηηώλ θαη ηνπ θξάηνπο. Αλ ην θξάηνο παξαβεί ηνπο όξνπο ηνπ ζπκβνιαίνπ θαη γίλεη ηπξαλληθό, ηόηε νη
άλζξσπνη κπνξνύλ λα αληηζηαζνύλ, δειαδή λα επαλαζηαηήζνπλ.
Γεληθή βνύιεζε / Ρνπζό: Ο Ρνπζό ππνζηήξηδε πσο ε πνιηηηθή εμνπζία πξέπεη λα βξίζθεηαη ζηα ρέξηα
ηνπ ιανύ θαη όρη θάπνηνπ εγεκόλα. Δπίζεο κίιεζε γηα ηε γεληθή βνύιεζε (ηε ζύλζεζε ησλ αηνκηθώλ
βνπιήζεσλ, πνπ εθθξάδεη ην θνηλό ζπκθέξνλ). Η γεληθή βνύιεζε εθθξάδεηαη κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ιανύ
ζηελ εμνπζία.
Δηάθξηζε ηωλ εμνπζηώλ / Μνληεζθηέ: Ο Μνληεζθηέ είπε πσο ε εμνπζία δελ πξέπεη λα αζθείηαη από έλαλ
άλζξσπν. Η εθηειεζηηθή (ε εθαξκνγή ησλ λόκσλ) πξέπεη λα αζθείηαη από ηελ θπβέξλεζε, ε λνκνζεηηθή
εμνπζία (ε δεκηνπξγία λόκσλ) πξέπεη λα αζθείηαη από ηε βνπιή θαη ε δηθαζηηθή εμνπζία (ν έιεγρνο γηα ηελ
ηήξεζε ησλ λόκσλ) από ηα δηθαζηήξηα. Έηζη δε ζα ζπγθεληξώλεηαη ε εμνπζία ζηα ρέξηα ελόο αλζξώπνπ πνπ
ζα κπνξεί λα ηελ θαηαρξαζηεί.
Σπλεπώο: δηαθξηηνί θνξείο εμνπζίαο:
 Δθηειεζηηθή εμνπζία = ε θπβέξλεζε
 Ννκνζεηηθή εμνπζία = ε βνπιή
 Γηθαζηηθή εμνπζία = νη δηθαζηέο
Εθαξκόζηεθαλ νη πνιηηηθέο απόςεηο ηνπ Δηαθσηηζκνύ;
Οξηζκέλνη κνλάξρεο εθάξκνζαλ θάπνηεο από ηηο ηδέεο ηνπ Γηαθσηηζκνύ (π.ρ. πεξηνξηζκόο ηεο εμνπζίαο ησλ
αλώηεξσλ ηάμεσλ, ιήςε θνηλσληθώλ κέηξσλ, θξνληίδα γηα ηα Γξάκκαηα θαη ηηο Σέρλεο) πξνθεηκέλνπ λα
ηζρπξνπνηεζνύλ ζηελ εμνπζία. Σν πνιίηεπκα ζηηο ρώξεο απηέο δελ νλνκαδόηαλ πηα απόιπηε κνλαξρία, αιιά
θσηηζκέλε δεζπνηεία. Κάπνηνη από ηνπο κνλάξρεο πνπ ηελ εθάξκνζαλ ήηαλ ν Φξεηδεξίθνο Β’ ηεο Πξσζίαο,
ε Μαξία Θεξεζία ηεο Απζηξίαο θαη ν γηόο ηεο Ισζήθ, θαζώο θαη ε Αηθαηεξίλε ε Β’ ηεο Ρσζίαο. Η επίδξαζε
ησλ απόςεσλ ηνπ Γηαθσηηζκνύ ζα θαλεί όκσο θπξίσο ζηελ ακεξηθαληθή θαη ηε γαιιηθή επαλάζηαζε πνπ ζα
μεζπάζνπλ αξγόηεξα.
Πνηα ήηαλ ε ζέζε ηνπ Δηαθσηηζκνύ γηα ηελ εθπαίδεπζε;
Η εθπαίδεπζε γηα ηνπο Γηαθσηηζηέο ήηαλ έλα κέζν γηα ηελ πξόνδν ηνπ αλζξώπνπ. Ο Ρνπζό ζην έξγν ηνπ
«Αηκίιηνο» ππνζηήξημε όηη ν δάζθαινο δελ πξέπεη λα ιεηηνπξγεί σο απζεληία, αιιά πξέπεη λα ζέηεη
εξσηήκαηα ζηνλ καζεηή πξνθεηκέλνπ απηόο λα αλαθαιύςεη ηελ απάληεζε
Δηαθσηηζκόο θαη ζξεζθεία:
Νηεϊζκόο: ζξεζθεπηηθό δόγκα πνπ πξέζβεπε όηη ν ζεόο έπιαζε ηνλ θόζκν, αιιά δελ παξεκβαίλεη ζηε
ιεηηνπξγία ηνπ. Οη πεξηζζόηεξνη δηαθσηηζηέο ήηαλ ληετζηέο. (θάπνηνη βέβαηα άζενη)
Απζηεξή θξηηηθή ζηελ θαζνιηθή εθθιεζία.
Αλεμηζξεζθία.
Δηαθσηηζκόο θαη εθπαίδεπζε:
Η εθπαίδεπζε γηα ηνπο Γηαθσηηζηέο ήηαλ έλα κέζν γηα ηελ πξόνδν ηνπ αλζξώπνπ. Ο Ρνπζό ζην έξγν ηνπ
«Αηκίιηνο» ππνζηήξημε όηη ν δάζθαινο δελ πξέπεη λα ιεηηνπξγεί σο απζεληία, αιιά πξέπεη λα ζέηεη
εξσηήκαηα ζηνλ καζεηή πξνθεηκέλνπ απηόο λα αλαθαιύςεη ηελ απάληεζε

4. Δηαθσηηζκόο θαη νηθνλνκία
Φπζηνθξαηία / Κελαί / θπζηθή ιεηηνπξγία ηεο νηθνλνκίαο
Οηθνλνκηθόο θηιειεπζεξηζκόο / Άληακ ΢κηζ / ην θξάηνο δελ πξέπεη λα παξεκβαίλεη παξά ειάρηζηα ζηελ
νηθνλνκηθή δσή.
Η Εγθπθινπαίδεηα
΢πιινγηθό έξγν 33 ηόκσλ, κε πξσηεξγάηεο ηνπο Νηηληεξό θαη Νη’ Αιακπέξ, πνπ ζπλνςίδεη ηηο ηδέεο ηνπ
Γηαθσηηζκνύ.
Σν εμώθπιιν ηεο Δγθπθινπαίδεηαο
Η δηάδνζε ησλ ηδεώλ ηνπ Δηαθσηηζκνύ (ζε πνηεο θνηλσληθέο νκάδεο;)
Οη δηαθσηηζηηθέο ηδέεο δηαδόζεθαλ αξρηθά ζηα αλώηεξα κνξθσκέλα θνηλσληθά ζηξώκαηα θαη κέζα από
εθιατθεπηηθά βηβιία έγηλαλ γλσζηέο θαη ζηα θαηώηεξα θνηλσληθά ζηξώκαηα ζηελ Δπξώπε θαη ζηνλ ππόινηπν
θόζκν.