พบป่าสาคูได้ที่ไหนบนโลกใบนี้ลองตามหาดูนะคะ

1. 14
มหัศจรรย์ป่าสาคู
ถิ่นกำ�เนิดป่าสาคู
สาคู ในประเทศไทยพบเฉพาะภาคใต้ 14 จังหวัดตั้งแต่ชุมพร ลงมา เป็นชนิด
ยอดสีแดง Metroxylon sagus Rottb (Phengklai,1995) จัดเป็นพืชท้องถิ่น สามารถขึ้น
ได้เองตามธรรมชาติ ชอบขึ้นและเจริญได้ดี ในที่ชื้นแฉะ มีน้ำ�ขังอยู่ตลอดเวลา เช่น ริมน้ำ�
ริมห้วยในหนองและในป่าพรุทั่วไปซึ่งมีสภาพดินเปรี้ยวจัดแหล่งที่พบในโลกคือเขตร้อนชื้น
แถบเอเชียตะวันออก - เฉียงใต้ และแถบโอซีเนีย (Oceania) ซึ่งเป็น หมู่เกาะแปซิฟิกใต้
และบางส่วนในเขตร้อนของทวีปอเมริกาแถบออสเตรเลียนิวซีแลนด์และหมู่เกาะใกล้เคียง
กล่าวคือ พบการกระจายอยู่ระหว่าง Melanesia (ตะวันออก) ถึง ไทย (ตะวันตก)
และ Mindanao (เหนือ) ถึง Timor (ใต้ ) ( Manan,et al. 1984)
เนื่องจากมีข้อจำ�กัดอยู่ในแนวเส้นรุ้งที่17องศาใต้ถึง16องศาเหนือเท่านั้น เพราะ
เป็นเขตร้อนชื้นช่วงอุณหภูมิประมาณ 29-32องศาเซลเซียสและพบได้ในพื้นที่ราบจนถึง
พื้นที่สูงถึง 1,200 เมตร เหนือระดับน้ำ�ทะเล หรือบริเวณใกล้เส้นศูนย์สูตร ของทวีปเอเชีย
และหมู่เกาะแปซิฟิกโดยมีมากที่สุดในประเทศอินโดนีเซียซึ่งมีแหล่งปลูกอยู่ บนเกาะใหญ่
6เกาะคือสุมาตราชวา กาลิมันตันสุลาเวสีมาลูกูและอิเรียนจายา มีพื้นที่ปลูกประมาณ
1.2 ล้านเฮกตาร์
ผลผลิต80%ได้มาจากเกาะอิเรียนจายาแป้งที่มีคุณภาพดีจะส่งไปขายยังประเทศ
อังกฤษ, ประเทศญี่ปุ่น, และประเทศไต้หวัน
นอกจากนี้ ยังพบสาคูจำ�นวนมากที่ ประเทศปาปัวนิวกินี และประเทศมาเลเซีย
โดยเฉพาะ ในรัฐซาราวักจัดเป็นพื้นที่แหล่งใหญ่ อีกแหล่งหนึ่ง ที่มีการปลูกสาคูกันมาก
ประมาณ 19 ล้านไร่ (Sim,e 1986) (อ้างใน ธนิตย์ หนูยิ้ม : สาคูพันธุ์ไม้ 2548 )
เนื้อที่ป่าสาคูที่ขึ้นเองตามธรรมชาติในโลก มีประมาณ 14.06 ล้านไร่ และมีป่า
สาคูที่มนุษย์ปลูกขึ้นหรือกึ่งปลูก ประมาณ 1.40 ล้านไร่ รวมเป็น พื้นที่ 15.46 ล้านไร่
(Flach,1983) ปริมาณที่พบเรียงตามลำ�ดับ จากมากไปหาน้อยดังนี้

2. L a b S c h o o l P r o j e c t
15
มหัศจรรย์ป่าสาคู
1. ประเทศอินโดนีเซีย 56 % โดยเฉพาะที่เกาะ Irian Jaya เป็นแหล่งใหญ่ที่สุด
2. ประเทศปาปัวนิวกินี 41 %
จึงสรุปได้ว่าอินโดนีเซียเป็นประเทศที่เป็นศูนย์กลางของแหล่งวัตถุดิบจากต้นสาคู
สำ�หรับประเทศไทย ซึ่งตั้งอยู่บริเวณ จุดศูนย์กลางของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
มีพื้นที่ประมาณ 513,115 ตารางกิโลเมตร เฉพาะภาคใต้ ครอบคลุมเนื้อที่ประมาณ
71,717 ตารางกิโลเมตร คิดเป็น 14 เปอร์เซ็นต์ของพื้นที่ประเทศ จากการสำ�รวจพบ
ว่าสาคูมีการกระจายพันธุ์ตามธรรมชาติขึ้นอยู่เป็นกลุ่มย่อยๆ แต่ละกลุ่มใช้พื้นที่ไม่มากนัก
โดยพบเฉพาะพื้นที่ภาคใต้ 14 จังหวัด ของประเทศเท่านั้น เช่น ชุมพร สุราษฎร์ธานี
นครศรีธรรมราช ตรัง พัทลุง สงขลา และพบหนาแน่นในตอนล่างของภาคใต้ ได้แก่
จังหวัดปัตตานี ยะลา นราธิวาส
โดยทั่วไป สาคูมักขึ้นอยู่ริมแหล่งน้ำ�ใกล้กับหมู่บ้าน หรือที่อยู่อาศัย สาคูที่พบใน
ประเทศไทยเท่าที่สำ�รวจพบ มีเพียงชนิดเดียว คือ ชนิดยอดสีแดง
Metroxylon sagus Rottb. มีลักษณะ ขอบใบเรียบ ไม่มีหนาม และจะมีขนาดต้น
โตกว่าชนิดยอดสีขาว
แสดงภาพ เปรียบภาพแสดงลักษณะ ของ
สาคูชนิดยอดสีแดง Metroxylon sagus Rottb. กับสาคูชนิดอื่นๆที่พบในโลก

3. 16
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพแผนที่การกระจายตัวของสาคูในภาคใต้
= มากที่สุด
= มาก
= ปานกลาง
= น้อย
= น้อยมาก
(ที่มา : โครงการแผนที่ภูมินิทัศน์ภาคใต้ : ฐานเศรษฐกิจและทุนวัฒนธรรม) : (ธนิต หนูยิ้ม)

4. L a b S c h o o l P r o j e c t
17
มหัศจรรย์ป่าสาคู
Metroxylon sagus Rottb. สาคูยอดสีแดง พบในภาคใต้ของประเทศไทย

5. 18
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพ แผนที่แสดงการกระจายตัวของสาคู
ในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
(ที่มา : Species Profiles for Pacific Island Agroforestry) www.traditionaltree.org
หมู่เกาะแถบมหาสมุทรแปซิกใต้ เช่น ประเทศอินโดนีเซีย ประเทศปาปัวนิวกินี
เกาะโซโลมอน เกาะซามัว เกาะอเมริกันซามัวเกาะฟิจิฯลฯ ล้วนเป็นแหล่งกำ�เนิดป่าสาคู
ด้วยจัดเป็นเขตร้อนชื้น อยู่ใน แนวเส้นรุ้งที่ 17 องศาใต้ ถึง 16 องศาเหนือ หรือบริเวณใกล้
เส้นศูนย์สูตร ของทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

6. L a b S c h o o l P r o j e c t
19
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพ แผนที่หมู่เกาะ
และประเทศต่างๆแถบโอซีเนียหรือหมู่เกาะในแปซิฟิกใต้
(ภาพจากอินเทอร์เน็ต)
แสดงภาพ แผนที่หมู่เกาะแถบมหาสมุทรแปซิฟิกใต้ ถิ่นกำ�เนิดป่าสาคู

7. 20
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพ พื้นที่ป่าสาคูแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
แสดงภาพ แผนที่ประเทศปาปัวนิวกินี
(ภาพจากอินเทอร์เน็ต)
ภาคใต้ของประเทศไทย
ประเทศอินโดนิเซีย “พบมากที่สุด”
ประเทศปาปัวนิวกินี

8. L a b S c h o o l P r o j e c t
21
มหัศจรรย์ป่าสาคู
สาคูทั่วโลก
ชนิดพันธุ์ ของสาคูเท่าที่สำ�รวจพบจนถึงปัจจุบันนี้ ตามรายงานของ Flach (1997)
พบว่าในโลกนี้มี 9 ชนิด คือ
1.Metroxylon sagus Rottb.
2.M. rumphii Mart.
3.M. squarrosum Becc.
4.M. warburgii Heim
5.M. upoluense Becc.
6.M. Vitiense Benth et Hook.
7.M. amicarum Becc.
8.M. salomoense Becc. และ
9.M. bougainvillense Becc.
แสดงภาพ สาคูชนิด M. warburgii Heim
พบที่ เกาะอเมริกันซามัว
ที่มา : Species Profiles for Pacific Island
Agroforestrywww.traditionaltree.org

9. 22
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพ สาคูชนิด
M. warburgii Heim ที่เกาะซามัว
ที่มา : Species Profiles for Pacific Island Agroforestrywww.traditionaltree.org

10. L a b S c h o o l P r o j e c t
23
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพ ลักษณะและการใช้ประโยชน์จากสาคู
ชนิด M. warburgii Heim ของชาวเกาะซามัวและท่อนสาคูในปาปัวนิวกินี
ที่มา : Species Profiles for Pacific Island Agroforestrywww.traditionaltree.org

11. 24
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพ ลักษณะและการใช้ประโยชน์จากสาคูชนิด M. warburgii Heim
ของชาวเกาะอเมริกันซามัว
ที่มา : Species Profiles for Pacific Island Agroforestrywww.traditionaltree.org

12. L a b S c h o o l P r o j e c t
25
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพ แผนที่แสดงที่ตั้งเกาะซามัว
ที่ตั้ง หมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิกใต้ อยู่ใกล้กับหมู่เกาะคุก กึ่ง กลางระหว่าง
ฮาวายและ นิวซีแลนด์ ประกอบด้วยเกาะใหญ่ 2 เกาะ คือ Savai’I และ Upolu และ
เกาะเล็กๆ อีกจำ�นวน 7 เกาะ ตั้งอยู่ในแนวเขตภูเขาไฟ พบสาคู ชนิด M. warburgii Heim
แสดงภาพ บ้านชาวเกาะซามัวใช้ใบสาคูทำ�หลังคาและฝาบ้าน

13. 26
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพ สาคูชนิด M. Vitiense Benth et Hook สำ�รวจพบในหมู่เกาะฟิจิ
ที่มา : Species Profiles for Pacific Island Agroforestrywww.traditionaltree.org
สาธารณรัฐหมู่เกาะฟิจิ ที่ตั้ง ทิศตะวันตกเฉียงใต้ของมหาสมุทรแปซิฟิก ห่าง
จากออสเตรเลียไปทางทิศตะวันออกประมาณ 2,880 กิโลเมตร ลักษณะภูมิประเทศ เป็น
เกาะหินภูเขาไฟ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาและมีพื้นที่ราบเพียงเล็กน้อยมีแร่ธรรมชาติเช่น
ทอง เงิน ทองแดง แมงกานีส ในเกาะ Viti Levu มีบ่อน้ำ�พุร้อนและหุบเขาที่มีแม่น้ำ�ไหล
ผ่าน พื้นที่ ส่วนใหญ่ ปกคลุมด้วยป่าไม้ และต้นมะพร้าวที่บริเวณชายฝั่ง บริเวณที่แห้งแล้ง
เป็นทุ่งหญ้า หรือใช้ในการทำ�ไร่อ้อย ภูมิอากาศแบบเขตร้อน และอยู่ในเขตมรสุม
พบสาคูชนิด M. Vitiense Benth et Hook

14. L a b S c h o o l P r o j e c t
27
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพลักษณะสาคูชนิด M. salomoense Becc. ที่พบในหมู่เกาะโซโลมอน
ที่มา : Species Profiles for Pacific Island Agroforestrywww.traditionaltree.org

15. 28
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพหมู่เกาะโซโลมอน
หมู่เกาะโซโลมอน ที่ตั้งตะวันตกเฉียงใต้ของมหาสมุทรแปซิฟิกห่างจากปาปัวกินีไปทาง
ตะวันออกประมาณ1,600กิโลเมตรเชื้อชาติเมลานีเซียน(Melanesian)ร้อยละ94ที่เหลือ
ร้อยละ 6 ประกอบด้วยไมโครนีเซีย เอเชีย และยุโรป พบสาคู ชนิด M. salomoense Becc.
แสดงภาพ ต้นสาคูกำ�ลังออกดอกที่มา : http://www.wildcrafting.net/forage/plant/91

16. L a b S c h o o l P r o j e c t
29
มหัศจรรย์ป่าสาคู
แสดงภาพสาคูชนิด M. amicarum Becc
ที่มา : Species Profiles for Pacific Island Agroforestrywww.traditionaltree.org