Աշխարհագրություն

1. Է. Խաչիկյան

2. ԲՆԱԿԱՆ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐ
Բնական ռեսուրսները բնության այն տարրերն են, որոնք կարող են
օգտագործվել մարդկանց կողմից արտադրության և սպառման համար :
Ռեսուրսը ինչ-որ բանի հնարավորություն, պաշար, նախադրյալ է, ինչը
մարդկանց անհրաժեշտ է, նյութական ու հոգևոր բարիքների ստացման
աղբյուր է:

3. Պղինձ
Բնական ռեսուրսները բնական միջավայրի այն նյութերն ու երևույթներն
են,որոնք օգտագործվում են կամ կարող են օգտագործվել որպես
աշխատանքի առարկա ու գործիք (արտարության միջոց) և սպառման
առարկա:

4. Բնական պայմանները
Բնական պայմանները բնության այն տարրերն են, որոնք անհրաժեշտ են մարդկային
հասարակական կյանքի ևգործունեության համար, բայց անմիջականորեն չմասնակցելով մարդու
արտադրական և ոչ արտադրական գործունեությանը` կարող են հեշտացնել կամ դժվարացնել նրա
զարգացումը:
«Բնական պայմաններ» և «բնական ռեսուրսներ» հասկացությունները շատ մոտ են, չնայած այն
հանգամանքին, որ երկրորդը առաջինի մաս է կազմում։
Բնական ռեսուրսները մարդկության գոյության բնական պայմանների և նրան շրջապատող բնական
միջավայրի ամենակարևոր բաղադրիչների մի մասն են, որոնք օգտագործվում են սոցիալական
արտադրության գործընթացում հասարակության նյութական և մշակութային կարիքները
բավարարելու համար:

5. Բնական ռեսուրսների դասակարգում
Գոյություն ունի բնական ռեսուրսների մի քանի դասակարգում: Դրանցից
յուրաքանչյուրի հիմքում ընկած են բնական ռեսուրսների տարբեր
հատկանիշներ: Ներկայումս օգտագործման ենթակա բնության տարրերն ու
երևույթները միշտ չէ, որ ռեսուրս են եղել:
Սկզբնական շրջանում մարդու համար ռեսուրս են ծառայել բնության
պատրաստի բարիքները` հատապտուղները, որսի կենդանիները, ավելի ուշ`
մետաղային հանքատեսակները , քարածուխը, նավթը, գետերի անկման
էներգիան:

6. Բնական ռեսուրսների դասակարգումը
սպառվողների և չսպառվողերի
Չսպառվող բնական ռեսուրսներ են, օրինակ, արեգակնային էներգիան, ծովային
ալեկոծությունների, տեղատվության ու մակընթացության էներգիան: Մնացած բոլորը
ռեսուրսները սպառվող են: Բայց կան այնպիսիները, որոնք որոշակի ժամանակաշրջանում
վերականգնվում են, և անպիսիները, որոնք չեն վերականգնվում և օգտագործելու դեպքում
կարող են սպառվել ամբողջովին, օրինակ` օգտակար հանածոները: Վերականգնվող
ռեսուրսներ են, օրինակ` բույսերը, կենդանիները, գետերի ու լճերի ջրային պաշարները:

7. Բնական ռեսուրսներն ըստ
ծագման
հողային
ջրային
կենսաբանակա
ն
կլիմայական
հանքային
(բրածո)

8. Ռեսուրսների առկայությունը՝ որպես տարածքի
տնտեսական զարգացման հիմք:
Մոլորակի շուրջ բնական պաշարների բաշխումը բնութագրվում է անհավասարությամբ։ Դա
պայմանավորված է Երկրի վրա կլիմայական և տեկտոնական գործընթացների տարբերությամբ և
անցյալ երկրաբանական դարաշրջաններում օգտակար հանածոների ձևավորման տարբեր
պայմաններով: Տարբեր տեսակի անհատական ​​ռեսուրսների պաշարները հեռու են նույն լինելուց:
Արդյունքում, ոչ միայն երկրների, այլև ժամանակակից աշխարհի խոշոր տարածաշրջանների միջև
նկատելի են բնական ռեսուրսներով օժտվածության մակարդակի և բնույթի տարբերություններ։
Բնական ռեսուրսների անհավասար բաշխումը մոլորակի վրա մի կողմից նպաստում է աշխատանքի
միջազգային բաժանման և միջազգային տնտեսական հարաբերությունների գործընթացի
զարգացմանը, մյուս կողմից՝ որոշակի տնտեսական դժվարություններ է առաջացնում որոշ բնական
ռեսուրսներից զրկված երկրների համար։
Այսպիսով, տարբեր երկրներ ունեն որոշակի ռեսուրսի տարբեր պաշարներ:

9. Տնտեսական գնահատում
Բնության կառավարման գործընթացում մեծ նշանակություն ունի բնական ռեսուրսների
գիտականորեն հիմնավորված տնտեսական գնահատումը։ Դրա բաղկացուցիչ տարրերն են բնական
պաշարների հետախուզումը, նույնականացումը, գույքագրումը, ինչպես նաև քանակական և
որակական գնահատումը:
Բնական միջավայրից տարեկան արդյունահանվում է 35-40 մլրդ տոննա տարբեր նյութեր։
Մարդկությանը բնական ռեսուրսներով ապահովելու խնդիրն ամենահրատապներից է։
Ռեսուրսների առկայությունը ամբողջ աշխարհում՝ հաշվի առնելով արտադրության ներկա
մակարդակը.
ածուխ -
ավելի քան
3000
(տարեկան)
երկաթի
հանքաքար
- 460 տարի
գազ - 50
տարի
յուղ -
36 տարի

10. Բնական ռեսուրսների դասակարգումն ըստ
օգտագործման բնագավառների
Տվյալ դեպքում խոսքը վերաբերում է արդյունաբերական արտադրության մեջ
օգտագործվող ռեսուրսներին (հանքային, ջրային, անտառային, կենդանական ),
գյուղատնտեսական արտադրության մեջ օգտագործվող ռեսուրսներին
(ագրոկլիմայական, հողային, ջրային ), տրանսպորտի, ռեկրեացիայի և
զբոսաշրջության համար օգտագործվող ռեսուրսներին:

11. Հանքային ռեսուրսներ
Հանքային ռեսուրսները՝ դրանք, այլ անունով, օգտակար
հանածոներն են, որոնք կուտակված են աշխարհագրական
թաղանթի քարոլորտում։ Մարդը դրանք արդյունահանում և
օգտագործում է արդյունաբերության ու շինարարության մեջ
օգտագործելու նպատակով: Ընդունված է հանքային ռեսուրսները
ըստ կիրառության բաժանել 3 խմբի` վառելիքաէներգետիկական,
մետաղային և ոչ մետաղային:
Ամենաշատ արդյունահանվում և վերամշակվում են մետաղներ
պարունակող ապարները, այսինքն մետաղային օգտակար
հանածոները: Մետաղաձուլական գործարաններում դրանցից
ստանում են սև մետաղներ (թուջ, պողպատ), գունավոր մետաղներ
(օրինակ՝ պղինձ, ալյումին, կապար, մոլիբդեն), ազնիվ մետաղներ
(ոսկի, արծաթ, պլատին):
Հանքային ռեսուրսների կազմում առանձին խումբ են կազմում
քիմիական հումք հանդիսացող օգտակար հանածոները: Քիմիական
արդյունաբերության մեջ օգտագործում են ֆոսֆոր, կալիումական
աղեր պարունակող հանքատեսակները, կերակրի աղը, ծծումբը
(որպես հումք օգտագործում են նաև նավթ, բնական գազ,
մետաղաձուլության թափոններ և այլն):
Առանձին խումբ են կազմում նաև բնական շինանյութերը:
Դրանցից են տուֆը, բազալտը, գրանիտը, կրաքարը, մարմարը,
շինարարական ավազը, խիճը և ուրիշ այլ հանքատեսակներ:

12. Ջրային ռեսուրսներ
Երկրագունդը ընդհանուր առմամբ ջրային
ռեսուրսներով ապահովված է:
Համաշխարհային օվկիանոսը ծովերով հանդերձ
զբաղեցնում է մեր մոլորակի մակերեսի 71 % (361 մլն
քկմ), բայց այդ ռեսուրսների հիմնական մասը (մոտ
98%) ծովի աղի ջրերն են, որոնք պիտանի չեն ոչ միայն
խմելու, այլև կենցաղում և արտադրության մեջ
օգտագործելու համար: Երկրագնդի ջրային
ռեսուրսների միայն 2.5 %-ն են անուշահամ ջրեր:
Ջրային ռեսուրսների կարևոր
առանձնահատկությունն այն է, որ երկրագնդի վրա
ջրի շրջապտույտի շնորհիվ ջրի քանակը մշտապես
վերականգնվում է, այսինքն ջուրը քանակապես չի
սպառվում։ Բայց մարդն իր գործունեության
ընթացքում փոխում է ջրի որակը. աղտոտում է
գետերի, լճերի ջուրը՝ դարձնելով օգտագործման
համար ոչ պիտանի` տեղի է ունենում ջրային
ռեսուրսների որակական սպառում։

13. Կենսաբանական ռեսուրսներ
Բնական ռեսուրսների շարքում
առանձնահատուկ տեղ ունեն կենսաբանական
ռեսուրսները: Դրանք բույսերը, կենդանիներն ու
սնկերն են, որոնք միասին կազմում են
երկրագնդի կենսազանգվածը, ընդ որում միայն
բույսերին բաժին է ընկնում կենսազանգվածի
98%-ը:
Նախկինում մարդն իր գոյությունը պահպանում
էր որսորդության ու հավաքչությանշնորհիվ:
Այժմ մարդը գյուղատնտեսական բույսեր
մշակելու և կենդանիներ պահելու միջոցով ինքն է
ստեղծում պահանջվող մթերքը:
Ցամաքում կենսաբանական ռեսուրսի կարևոր
տարատեսակ են աշխարհի անտառային
ռեսուրսները: Անտառները զբաղեցնում են
երկրագնդի ցամաքային մակերեսի 26%-ը:

14. Ռեկրեացիոն ռեսուրսներ
Բնական ռեսուրսների հատուկ խմբի մեջ են միավորում մարդկանց հանգստի կազմակերպման,
ուժերի վերականգնման համար օգտագործվող բնության տարրերն ու երևույթները: Դրանք
ընդունված է անվանել ռեկրեացիոն ռեսուրսներ: Ռեկրեացիոն ռեսուրսներ են մարդկանց վրա
բարերար ազդեցություն ունեցող տեղանքի ռելեիֆը, կլիման, բուսականությունը, ջրային
ավազանները, ծովափերը, հանքային աղբյուրները, լեռնային լանդշաֆտները: Բնական ռեկրեացիոն
ռեսուրսներից բացի կան նաև պատմաճարտարապետական հուշարձաններ, որոնք կոչվում են
մարդածին ռեկրեացիոն ռեսուրսներ:

15. ՎԵՐՋ