Համաշխարհային ջրային, հողային, հանքային, կլիմայական ռեսուրսների գնահատումը

1. Երկրագնդի ջրային ռեսուրսերը կազմում են
շուրջ 1.4 մլրդ խկմ: Դրանք օգտագործման
համար պիտանի ջրերն են, որոնք կուտակված
են օվկիանոսներում, լճերում, ջրամբարներում,
հողի մեջ և խորքային շետրերում:
Մակերեսը մլն
քկմ
Ծավալը հազ խկմ Բաժինը %-ով
Համաշխարհային օվկիանոս 361.3 1.338.800 96.5
Ստորգետնյա ջրեր 134.8 23.400 1.7
Հողի խոնավություն 82 16.5 0.001
Սառցադաշտեր, մշտական ձյուն 16.2 24.064 1.74
Ստորգետնյա սառույցներ 21 300 0.022
Լճեր 2.06 176.4 0.013
Ճահիճներ 2.68 11.5 0.0008
Գետեր 148.2 2.1 0.0002
Ջուրը մթնոլորտում 510 12.9 0.001
Ջուրը օրգանիզմներում 1.1 0.0001
Ջրի համաշխարհային պաշարները

2. Ջրային ռեսուրսների մի մեծ զգալի բաժինը կազմում են
Անտարկտիդայի, Արկտիկայի և բարձր լեռների
սառցադաշտերը, որտեղ սառցի հզորությունը հասնում է մի քանի
մետրից մինչև մի քանի կիլոմետրի: Բևեռային շրջաններում
սառցադաշտերը դանդաղորեն սահում են դեպի օվկիանոս, որտեղ
առաջացնում են այսբերգներ: Դրանք օվկիանոսային աղի ջրերում
լողացող միլիոնավոր լիտր քաղցրահամ ջրի պաշարներ են, որոնց
երկարությունը հասնում է 50կմ-ի:
Սառույցների երկրորդ մեծ շտեմարանը «հավերժական» սառույցի տե
սքովգտնվում է Երկրի քարոլորտում, հատկապես Եվրասիայի ու Հյուս
իսայինԱմերիկայի արկտիկական շրջաններում:

3. Ջրավազաններում կուտակված ջուրը գետի հունով ու օվկիանոսներով
հոսելիս, մակընթացությունների, տեղատվությունների, ինչպես նաև
ալեկոծությունների ժամանակ ձեռք է բերում շատ մեծ հիդրոդինամիկ
հզորություն: Մարդիկ սովորել են օգտագործել այդ հզորությունը և կառուցել
էլեկտրակայաններ` ստանալ էլեկտրաէներգիա: Ավելի շատ օգտագործվում
է գետերի ջրային էներգիան: Աշխարհի գետերի վրա կառուցված են
բազմաթիվ էլեկտրակայաններ, որոնց բաժին է ընկնում էլեկտրաէներգիայի
արտադրության 20% -ը:
Ջրայինռեսուրսների էներգետիկական նշանակությանը հատկապես մեծան
ում է այնպատճառով, որ այն չսպառվող ռեսուրս է և միաժամանակ
էկոլոգիապեսմաքուր է, դրա օգտագործումից բնական միջավայրը չի աղտո
տվում: Առաջին քայլերն են արվում մակընթացությունների ու
տեղատվությունների, օվկիանոսային հոսանքների ու ալիքների էներգիայի
օգտագործման ուղղությամբ, իսկ դրանց պաշարները հազարապատիկ
անգամ գերազանցում են գետերի ջրաէներգետիկ պաշարներին:

4. Արտադրության որոշ ճյուղերում ջրային պաշարը կարող է
սպառվել: Այդպես է, օրինակ,գյուղատնտեսկան ոռոգման կամ
հանքային ջրերի լցարկման ժամանակ: Մյուս ճյուղերում, հատկապես
արդյունաբերության մեջ, ջրային տրանսպորտում, որոնց համար
ջուրը աշխատանքի գործիք է,այն քանակապես չի սպառվում :
Այդպես է օրինակ,
էլեկտրակայաններում, քիմիական արդյունաբերկան ճյուղերում, նավարկելի
գետերում ու ջրանցքներում: Բայց օգտագործման մեջ եղած ջուրը շատ
դեպքերում փոխում է իր որակը և կարող է հետագա գործածման համար
դառնալ ոչ պիտանի:

5. Երկրագնդի հողային ռեսուրսները կազմում են համաշխարհային հողային
ֆոնդը՝ մոտ 13 մլրդ 400 մլն հա: Դա հավասար է երկրագնդի ընդհանուր
մակերեսի 26%-ին, իսկ ցամաքային մակերեսի՝ 90%-ին (մնացած 10%-ը
կազմում են Անտարկտիդան, Գրենլանդիան և բևեռային շրջանների փոքր
կղզիները):
Արդյունավետ հողերը կազմում են
համաշխարհային հողային
ռեսուրսների 65%-ը՝ 8.7 մլրդ հա:
Մնացած 35%-ը (.4.7 մլրդ հա) մասամբ
արդյունավետ և անարդյունավետ
հողերն են, որոնք պիտանի չեն
մարդուն անհրաժեշտ կենսամթերքներ
ստանալու համար:

6. Միջազգային կազմակերպությունների տվյալներով ամեն տարի էրոզիայի
պատճառով գյուղատնտեսական շրջանառությունից դուրս է գալիս 6-7 մլն
հա արգավանդ հող: Դա ավելի քան երկու անգամ գերազանցում է ՀՀ
տարածքը:
Այժմ երկրագնդի վրա որոշ գիտնականների տվյալներով մարդածին
անապատները զբաղցնում են 9 մլն քկմ: Դա ավելին է, քան բնական
անապատների մակերեսը:

7. Ըստ սպառման և վերականգնման հատկանիշների դասակարգումը
կատարվում է էկոլոգիական պլանավորման և կանխատեսման նպատակով։
Սովորաբար առանձնացնում են
• վերականգնվող (հող, բույս, կենդանի)
• չվերականգնվող (հանքահումքային)
Մարդկության ապահովվածությունը հանքային ռեսուրսների
տարբեր տեսակներով տարբեր է: Ողջ մարդկությունը լավ է
ապպահովված ածխով, շինանյութերով, քիմիական հումքով:
Ընդհանուր առմամբ հանքային ռեսուրսների արդյունահանման
տեմպերը բազմիցս գերազանցում են աշխարհի բնակչության աճի
տեմպերին:

8. Օգտակար հանածոների արդյունահանման ծավալը 1950-
2010 թվականներին(մլրդ. տ)
12
60
120
320
1.65 3.5 4.4 6.9
0
50
100
150
200
250
300
350
1900թ. 1950թ. 1980թ. 2010թ.
Արդյունահանված օգտակար հանածոների ծավալը, մլրդ տ.
Բնակչության թվաքանակը, մլրդ մարդ

9. Ամբողջ աշխարհում այժմ տարածվում է “այլընտրանքային էներգիա”
հասկացողութույնը, որը համարվում է կլիմայական ռեսուրս:
1. Հողմային էներգիա - Հողմաէլեկտրակայանը քամու էներգիան
էլեկտրականի վերածող իրար միացած բազմաթիվ հողմատուրբինների
համալիր է:
2. Արեգակնային էներգիա- Արեգակնային էներգիան էլեկտրականի
վերածելու համար գիտնականները ստեղծել են արեգակնային
մարտկոցներ, որոնք բաղկացած են բազմաթիվ լուսաէլեկտրական
բջիջներից: Յուրաքանչյուր բջիջ կազմված է աննշան քիմիական
խառնուրդներ պարունակող սիլիցիումի շերտերից: Երբ այդպիսի բջիջի
վրա ընկնում է արեգականային լույսը, էլեկտրոնները սիլիցիումի մի
շերտից տեղափոխվում են մյուսը՝ առաջացնելով էլեկտրական հոսանք:

10. 3. Մակընթացային - Մակընթացային էլեկտրակայաններում
էլեկտրաէներգիայի է վերածվում մակընթացության էներգիան: Դրանք
հատուկ սարքեր են, որոնք կառուցված են ծովափերին և օգտագործում են
մակընթացության ժամանակ դեպի ցամաք շպրտվող ջրի էներգիան:
4. Գեոթերմալ էներգիա - Երկրագնդի որոշ մասերում, հատկապես
սեյսմիկ գոտիներում` երկրի մակերևույթին մոտ կան ստորերկրյա տաք
ապարներ: Այս ապարների միջով հոսող ջուրը ոչ միայն տաքանում է,
այլև կարող է վերածվել գոլորշու: Տաք ջուրը ը գոլորշին հնարավոր է
օգտագործել տաքացնելու, ինչպես նաև էլէկտրաէներգիա ստանալու
համար: