Тақырыбы: Тұрмыстық құралдардың энергия шығынын анықтау

1. Семей қаласының білім бөлімі
«№31 жалпы орта білім беретін мектеп»КММ
Шығармашылық жұмыс
Тақырыбы: Тұрмыстық құралдардың энергия шығынын анықтау
Орындаған: Қасымбек Альбина
9 «Ә» сынып оқушысы
Жетекшісі: Омарова Алия Чакеновна
физика пәнінің мұғалімі
Семей қаласы
1

2. Мазмұны:
Кіріспe ………………………………………………………………………....3
І.Негізгі бөлім
Теориялық бөлім
1. 1.Электр энергиясын үнемдеу …………………………………………..4-6
1.2. Жаңа тарифтер ………………………………………………………......7-8
1.3.Электршәйнектер эволюциясы…………………………..…………… .9-10
1.4 Қазіргі кездегі тұрмыстық құралдар………………………………….. 11-16
ІІ Зерттеу бөлімі
2.1 Эксперимент№1 (плиталар)…………………………….……………...17
Галогендік лампалармен жұмыс істейтін плиталар
2.2 Эксперимент №2………………………………………………………...18
Жай электрплиталар
2.3Эксперимент №3 (шәйнектер)……………………………………….....19-21
Электршәйнектер. Tефаль шәйнектер.
ІІІ. Қортынды…………………………………………………………........22
ІV. Ұсыныс …………………………………………………………….........22
V. Қолданылатын әдебиеттер …...……………………………………….23
2

3. Кіріспе
Қазақстанда энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру
шаруашылықтың барлық салаларында қазіргі уақытта энергетикалық,
экологиялық және экономикалық проблемалар кешенін шешетін басым міндеттер
болып табылады. Осы міндетті шешпей елдің дамуын ұстау мүмкін емес.
Мемлекет басшысы энергия үнемдеу саласында жалпы ішкі өнімді үнемдеуді 2015
жылға қарай 10%-ға, 2020 жылға қарай 25%-ға төмендету бойынша міндетті алға
қойды.
Энергия үнемдеу саясатын жүргізу үшін негіз қолданыстағы нормативтік база
болып табылады. ҚР Президенті 2012 жылғы 13 қаңтарда «Энергия үнемдеу және
энергия тиімділігін арттыру туралы» және Кейбір заңнамалық актілерге энергия
үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері бойынша өзгерістер мен
толықтырулар енгізу туралы»ҚРзаңдарына қол қойды.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 қарашадағы №1404 қаулымен
«ҚР энергия тиімділігін арттырудың 2012-2015 жылдарға арналған кешенді
жоспары» бекітілді. Бұл өз кезегінде Заңдар, НҚА және нормативтер арқылы
ынталандыру шаралар кешені.
Өнеркәсіп барлық электр энергияның 70% жоғары тұтынатындығын атап өту
қажет. Кешенді жоспар шеңберінде олардың 50/50 (50% қаржыландыру – бұл
кәсіпорынның меншікті қаражаты, қалған 50% - бұл мемлекеттік бюджет) энергия
аудиті жүргізілді. Энергия аудиті қорытындылары бойынша электр энергетиканы
қоса алғанда, өнеркәсіптің энергияны қажетсінуін төмендету үшін жүйелік
шаралар өңделді.
Энергия ресурстардың көп өндірілмеген шығындарды біз тұрғын үй және
бюджеттік секторда көреміз, осыған байланысты өткен жылдан бастап осы
сектордағы бюджеттік қаражатқа «Қазақстандық ТКШ жаңғырту және
дамытуорталығы» АҚ энергия аудитін жүргізді.
Күннің сәулесінен шыққан энергиясы арқылы өңделген энергия 2050 жылы
адамзаттың электр энергиясына 20 % қажеттілігін қамтамасыздандыра алады,
сонымен қатар, маңыздысы көмірқышқыл газын атмосфераға тасымалын
азайтады.
І.Негізгі бөлім
3

4. Теориялық бөлім.
1.1 Электр энергияны үнемдеу
Электр энергияны тұтынатын аспаптар саны тұрақты өсуде.Осындай жағдайларда
«көп қабатты үйде» (жалпы үй шығындары), пәтерлерде электр энергияны
үнемдеуге болады? Ол не үшін қажет? Ең алдымен, өзінде және
айналандағыларды қарапайым және де пайдалы дағдыларды қалыптастыру қажет.
Электр энергияны үнемдеудің қарапайым түрлерін білу коммуналдық төлемдерді
барынша төмендетуге мүмкіндік береді.
Келесі қадам – қазіргі заманғы электр үнемдеу электр-техникалық құрылғылар
үйжайын жабдықтау (мысалы, ықшам люминесцентті шамдар, жарық
реттегіштер, суретреле қозғалысын есептегіштер, бағдарланатын таймерлер,
ымырты ажыратқыштар басқалары). Бұл белгілі бір шығындарды талап етеді,
бірақ тәжірибе көрсеткендей электр энергияны және бюджетті ғана емес, сонымен
қатар жайлы өмір сүруді қамтамасыз етіледі.
Дәстүрлі қыздыру шамдары 95% дейін электр энергияны қыздыруға жұмсайды
және жарыққа тек 5 % ғана.Ықшам люминесцентті шамдар (ЫЛШ) өзгеше
жасалған, жарық ашықтығын өзгертпей үнемдейді (олардың жұмысы кезінде
қарапайым қыздыру шамдарымен жұмыстан қарағанда олар элетр энергия 4-5
есеге аз жұмсалады). Тағы бір жақсы жері: қарапайым қыздыру шамдары
қызметінің орташа қызмет мерзімі – 1000 сағат, ЫЛШ-да ол 15000 сағатты
құрайды! Жоғары құнына қарамастан, жалпы ЫЛШ қарапайым қыздыру шамынан
үнемді. Сондай-ақ, егер электр энергия төлемінің тарифтері уақыт өте келе өссе
(олай болады), сондықтан да ЫЛШ табысы анағұрлым маңызды болады.
Жақын арада энергия үнемдеу жарғы нарығында көшбасшылық
орынға жарықдиодтық шамдар алатын болады, олар ЫЛШ-мен салыстырғанда
даусыз басымдықтар қатарына ие. Олардағы электр энергияны тұтыну ЫШЛ-дан
40-50% деңгейінде. Жарықдиодты қызмет мерзімі – 5 мың адам және жоғары, ол
«қосу-ажырату» циклдер санына байланысты емес. Олар механикалық әсер мен
дірілге аса төзімді және тұрақты (шам қаңқасы сынбайтын пластика мен
алюминийден дайындалды), кернеудің түсуінен қорықпайды, -25% төмен
температурада тез қосылады. Шамдар құрамы сынап және басқа зиянды заттардан
тұрмайды, ультра күлгін және инфрақызыл сәулеленуді реттейді, оларда кез
келген жарылу болмайды. Жарықдиодтық шамдардың басты жетіспеушілігі
олардың өндірісі әзірше аса қымбат.
Электр энергияны үнемдеудің анағұрлым тиімді тәсілдері – пайдаланбайтын
электр аспаптарды сөндіру. Үй кіреберістерінде жарық түні бойы жанып
тұрады. Әрине, түнде аса жарық үйжайға кіруге жақсы, бірақ таңғы сағат екі-үште
ол ешкімге керек емесе. Ал жарық жанып тұарды! Бұл ретте уақытты кешіктіре
отырып, ажыратқыш көмектесе алады.
Тағы бір нұсқасы – ифрақызыл детектор (немесе қозғалыс есептегіші). Ол
тікелей адамға әсер етеді, егер осы детекторға біреу тақалса, жарық жанады. Осы
құрылғыға уақытты кешіктіретін ажыратқыш орнатылған, ол адам детектордан
көз таса болаған сәттен кейін бегілі бір уақытта жарықты сөндіреді. Жиі қозғалыс
есептегіші жалпы пайдалану орындарында орнатылады. Бірақ оны орындауды
4

5. үйде де, мысалы дәлізде және сантехникалық торапта орнатуға болады.
Бұдан басқа, жарық деңгейі есептегіші бар қозғалыс есептегіші бар (ол «ымырт»
ажыратқыш). Оны жарықтың белгілі бір мәніне жөндейді, бұл ретте ол үйжайда
жарық жеткілкті болса, жарықты жағуға мүмкіндік береді. Немесе, керісінше,
қараңғылық түсетінін «сезеді» және қараңғы түскен кезде сыртқы жарықты
жағады.
Жарық реттегіш: шам жарығының ашықтығын рететйтін құрылғы. Мысалы, егер
сіз теледидар көріп отырсаңыз, сізге бөлмедегі ашық жарықтың қажеті жоқ.
Ендеше сіз жарық реттегіштің тұтқасын бұрап, жарықты өшіресіз. Үй жағдайында
бұл үшін қарапайым жарық реттегіш жеткілікті.
Жалпы үй жарығына уақыт релесін қою жақсы тәжірибеге енді. Бұл ПИК
персоналы бағдарлайтын аспап тәуліктің белгілі бір уақытында жарықты
автоматты түрде қосады және ажыратады. Бұл құрылғы салыстырмалы түрде
қымбат емес, ал тиімділігі – сезілімді.
Электр аспаптарының күту режимінен ажырату пәтердегі энергияны үнемдеу
үшін маңызы зор. Қазіргі заманғы теледидарла мен басқа да аспаптарда күту
режимі бар.Электр аспаптарын күту режимінде қалдырмаңыздар, олар жұмыс
істеп болғаннан кейін желіден ажыратыңыздар.
Бір қарағанда тұрмыстық техника мен электрониканың күту режиімінде
энергияны тұтыну аз болып көрінеді, бірақ бұлай емес. Мамандар барынша
кеңінен қолданылатын диогналы 54 см теледидары айына шамамен 9 кВтч,
музыкалық орталықтар орташа есеппен 8 кВтсағ , DVD-плеерлер – шамамен 4
кВтсағ энергия пайдаланады. Бұл тізімге комьпютер техникасын, ауа
баптағыштарын, ұялы телефонның қосулы қалған қоректендіру құрылғысы мен
басқа да аспаптарды қоссақ, күту режиміндегі аспаптардың жылдық жиынтық
энергия тұтынуы 350-400 кВтч жетуі мүмкін.
Тұрмыстық және кеңсе техникасын сатып алу кезінде өзгелерінен басқа аспаптың
энергия тиімділігінің сыныбына да назар аудару керек. «А» сыныбының
аспаптары электр энергиясын ең аз қолданса, одан кейінгілер «В», «С» және «Д»
сыныбындағылар. Энергия тұтынудың жоғары сипаты бар «Е»-«G»
сыныптарындағы тұрмыстық техникасы бүгінде шығарылмайды десе де болады.
Мысалы, «А» сыныбындағы тоңазытқыштар орташа есеппен тәулігіне 0,9 кВтсағ,
ал «С» шамамен 1,45 кВтсағ энергияны қажет етеді. Осылайша, «А»
сыныбындағы тоңазытқышты пайдалану кезінде электр энергиясын үнемдеу
шамамен жылына 200 кВтсағ құрайды.
Пәтерлерде тұрмыстық электр техниканы дұрыс пайдалану да үнемдеу кепілі
болады. Мысалы, шаң сорғыштың қабы үштен бірі толса энергия жұмсалуы
автоматты түрде 40%-ға ұлғаяды. Өз кезегінде автоматты күр жуу машинасын
толық жүктемеу энергияның 10-12%-ы бос кетеді. Плитаның, орталық жылыту
радиаторының немесе жылытқыштың жанында тұрған тоңазытқыш туралы да
осыны айтуға болады.
Ас үй аспаптарының барынша энергияны қажетсінетіні электр плитасы, электр
пеші, кір жуу машинасы, тоңазытқыш, мұздату камерасы, қысқа толқынды пеш,
су жылытқыш және электрлі шәйнек болып табылады. Үнемдеу үшін бірқатар
қарапайым қағидаларды орындау қажет: тоңазытқышты жылу көзіне (батарея,
5

6. плита, ыдыс жуу немесе кір жуу машинадары) қатар қоймаңыз, тоңазытқыштың
жүйелі түрде мұзын ерітіп отырыңыз, сыртқы желдету торы мен жылу
алмастырғыштың шаңы мен кірін тазартыңыз, қажет болған кезде есіктің
оқшаулағышын жаңартыңыз, тозытқышқа ыстық ас немесе сусындар қоймаңыз.
Кір жуу кезінде кір машинасына әрқашан кірді толық жүктеу керек, тек кір өте
лас болғанда ғана өте жоғары температураны (онша лас емес кір 40 градуста
жуылады) қоймаңыз, үнемдеу бағдарламасын пайдаланыңыз: 90 градустың
орнына 60 градус, алдын ала жуу міндетті емес.
Киімді үтіктеу кезінде алдын ала үтікті сөндіріп, кір қалдығын ол суығанша
қалдық қызумен үтіктеңіз, жылуды қайтаратын үтіктеу тақтасын пайдаланыңыз.
Әлемнің көпшілік елдерінде үйдің үстіне және ғимараттың қабырғасына
түсетін күн энергиясы, осы үйлерде тұратын тұрғындардың бір жылда тұтынатын
энергиясынан көп болып келеді. Күннің шуағы мен жылуын қолдану-бұл бізге
қажетті энергияның барлық түрін алуға болатын таза, қарапайым және табиғи
тәсіл. Күн коллекторларының көмегімен тұрғын үйлер мен коммерциялық
ғимараттарды жылытуға болады немесе оларды жылу сумен қамтамасыз етуге
болады. Күн шуағын параболалық айналардың концентрациясы арқылы
(рефлекторларды) жылу алу үшін қолданады (бірнеше мың градус Цельсия
температурасымен). Оны электр энергияны өңдіру үшін немесе қыздыру үшін де
қолдануға болады. Одан басқа, Күннің көмегімен энергияны ала алатын тағы да
бір жол бар-фотоэлектрлік технология. Фотоэлектрлік элементі – бұл күн
радиациясын тікелей электр энергиясына түрлендіретін құрылғы.
6

7. 1.2. Жаңа тарифтер
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 27
ақпандағы № 160 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде
2015 жылы 31 наурызда № 10595 тіркелді
«Электр энергетикасы туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9
шілдедегі Заңының 5-бабының 70-25) тармақшасынасәйкес БҰЙЫРАМЫН:
Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Энергетика министрінің 17.05.2016 №
209 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң
қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
1. Қоса беріліп отырған электр энергия өндіруші ұйымдар тобы үшін
энергиясына шекті тарифтер бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Электр энергетикасы
департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:
1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде
мемлекеттік тіркелуін;
2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік
тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспасөз
басылымдарында және «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми
жариялауға жіберілуін;
3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің ресми
интернет-ресурсында және мемлекеттік органдардың интранет-порталында
орналастыруын;
4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде
мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы
Энергетика министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 2) және
3) тармақшаларымен көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді
ұсынуды қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан
Республикасы Энергетика вице-министріне жүктелсін.
4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі және 2019 жылдың 1 қаңтарына дейін күшке ие.
Ескерту. 4-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Энергетика министрінің
30.11.2015 № 676 (алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы
№ 160 бұйрығымен В.Школьников таныстырды.
Энергия өндіруші ұйымдар тобы үшін электр энергиясына
шекті тарифтер
Ескерту. Тарифтер жаңа редакцияда - ҚР Энергетика министрінің
30.11.2015 № 676 (алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР Энергетика министрінің
17.05.2016 № 209(алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн
7

8. өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрықтарымен.
Жылдар бойынша энергия өндіруші ұйымдар тобы үшін электр
энергиясына шекті тарифтер
Тобы 2016 2017 2018
1-топ 8,8 8,8 8,8
2-топ 8,7 8,7 8,7
3-топ 7,5 7,5 7,5
4-топ 6,0 6,0 6,0
5-топ 8,05 8,05 8,05
6-топ 8,3 8,3 8,3
7-топ 7,3 7,3 7,3
8-топ 7,5 7,5 7,5
9-топ 7,6 7,6 7,6
10-топ 8,6 8,6 8,6
11-топ 13,63 13,63 13,63
12-топ 12,68 12,68 12,68
13-топ 4,5 4,5 4,5
14-топ 10,64 10,64 10,64
15-топ 8,3 8,3 8,3
16-топ 13,48 13,48 13,48
8

9. 1.3 Электрошәйнектер эволюциясы
Соңғы үлгідегі шәйнектердің жылытқыш элементі тат баспайтын болаттан
жасалып, қондырғысында жасырын орналасқан. Бұрынғы шәйнектер спиралі
ыңғайсыз формада шәйнек түбінде орналасып,өз қабырғасында тат жиналып
қалса, қазіргі шәйнектерді жууға әлдеқайда ыңғайлы.
Жапсырынды жылытқыш элементінің және қондырғыда орналасуы, яғни
шәйнектің ішінде спиралінің болмауы су сыйымдылығын да ұлғайтты. Бұл
шәйнектердің кемшілігі де бар: спиральді шәйнекпен бірдей қуаттылықты
пайдаланғанымен, шулы әрі ұзағырақ уақытта қайнайды.
Соңғы тенденциялар
Өндірушілер судың қайнауы уақытын қысқарту үшін құралдардың қуаттылығын
арттыруда 2000-2400 Вт орташа бәсекелесуде қуатты шәйнектерді өндіруші
Рhilips. Tefа1, және Braun фирмалары көшбасшы болып келеді. Бірақ ВОSh
фирмасы шығаратын tvvk-7301үлгісі 3000Втқуаттылығымен асып түсті.Қазіргі
шәйнектер тағы бір қызмет атқара алады,ол термостат деп аталады,яғни суды тек
қана қайнайтып қана қоймай,сонымен қатар таңдалған температурада
жылылықты сақтап тұруында( мысалы Rjvventa KEGГО) Көптеген модельдердің
дыбысты белгісі судың қайнағанын білдіреді( Philips.HD 4651)Индикатор
әйнектері шәйнектері ұлғайса ,кейбіреулерінің 1/3 бөлігін қамтиды.Тіпті Ufesf
9

10. Binatone электр шәйнектері толық әйнекті әрі қазіргі қызметтерін толық атқара
алады.Барлық дерлік шәйнектер жақсы су фильтрімен жабдықталуы зиянды
қоспаларың адам ағзасына түсуіне жол бермейді.
Құралдарды қолдану қауіпсіздіктері айтарлықтай жоғарылады. Барлық үлгілерде
тіпті ең арзандарында да шәйнек қақпағында қайнау судың төгілуінен сақтайтын
бұғаттары бар. Бұл абайсызда қайнап тұрған суға немесе буға күйіп қалудан
сақтайды.
Көптеген қазіргі шәйнектер егер ішінде суы жоқ жеткіліксіз болған жағдайда
өздігінен сөніп қалады.
Қиянқы мода
Өндірушілер шәйнек дизайнына үлкен назар аударатын болды.осыдан біраз уақыт
бұрын аппақ шәйнектер дүкен сөрелерінде толып тұрса ,арасында сирек түрлі -
түстілер де кездесті.Кейінрек қызыл,сары,жасыл,қара одан кейін 50жылдар
стиліндей жылы түстер қазір де жоғары талғау болып табылады.Соңғы кездері
сатып алушыларды тат баспайтын қалайыдан дайындалған корпусты құралдар
қызықтыруда.металл корпусты шәйнек жылу изоляциясының арқасында
арқашанда суық болып қана болмай,қайнаған суын біраз уақытқа дейін
суымайтын SIEMENS TV-91 моделі Porste дизайны барлығын таң қалдырды.Бұл
модельдің тағы бір қызықты құрылғы – су деңгейін көрсететін шығынқы
индикаторы бар. Сонымен қандай материалдан жасалғаны ұтымды? Темірден бе?
Әлде пластиктен бе? Кейбіреулер пластик шәйнегі немесе металл шәйнекте
қайнаған суды ажыратуға болады деп тұжырымдайды. Мүмкін солайда болар.
Бірақ тат баспайтын қалайы шәйнектер пластик шәйнектен мықты болып,әрі
металл қайнаған сумен байланысқа түспейтінін айтсақ , пластик шәйнектер жеңіл
әрі біршама арзан.
Қазіргі ыңғайлы әрі сенімді электрошәйнектер –самаурынның немерелері. Бірақ
прогресс қаншалықты алыстатады? Тұрмыс техникасының өндірісінде қандай
жаңалықтар пайда болды?
Электрошәйнек тұрмыстағы жетістіктің көрсеткіші емес тек қажетті зат болып
табылады.Суды жылдам әп –сәтте жылытып,автоматты түрде сөніп ,сонымен
қатар ұзын шнуры созылып жатқан жоқ.
90-жылдарың соңында біраз өзгерістермен, яғни тікелей қосылатын және тегіс
жылытқыш элементі электр шәйнектер дүкен сөрелерінде пайда болды.
Шәйнектер қондырғысындағы түбіртек дәл ортасында орналасуы шәйнектің кез
келген бағытында қоюға болатыны әрі тоққа қосылатыны, өз осімен 3600
–та
айналуы – бұл шәйнектерді өте ыңғайлылыған көрсетеді.
Әрбір өндіруші сол кезде осындай шәйнектердің бір моделін болса да ұсынар
алсақ десе,бүгінгі дүкен сөрелерінде спиральді шәйнектер оларды ығыстырды.
10

11. 1.4 Қазіргі кездегі тұрмыстық құралдар.
Термопоттар.
Сауда орындарында жапон құралдары –термопоттар қаптап тұр. Олар шәйнектің
және термостың қызметтерін біріктіреді.Мұндай шәйнектер суды қайнатып қана
қоймай, максималды түрде хлордан арылады.Бұл шәйнектер жеткілікті ұзақ
уақытта - 4 минутта суы қайнап,шай демдеуге , балалар азығын дайындауға
болады. Ғалымдардың зерттеуінше ұзақ қайнатылған су,максималды хлордан
және басқа қоспалардын тазарып,адам ағзасына зияндылығы жайылады.Ұзақ
уақыт қайнатылып,ұзақ уақыт су ыстық күйін сақтайды.Термос –шәйнек 98С
температурасын автоматты түрде сақтайды. Термопоттар өте аз қуатты қажет
етеді,сол себебті электрэнергиясын аз пайдаланады,яғни жоғары температураны
қалыпты сақтауда үнемді болып табылады.біраз уақыттан бері сатылымда
болғанымен ,сатып алушылар аз,себебі көбі білмейді.Ал аздаған сатып алушылар
өте риза.
Баға,баға…
Ең арзан шәйнектер – жылытқыш элементі ашық,спираль түріндегі пластик
шәйнектер. Мұндай шәйнектерді 10-20 АҚШ долларға сатып алуға болады.
Жылытқыш элементі жабық әрі тегіс кувшин – шәйнектер құны 25-50 Ақш
долларға шамасында.осындай шәйнектерді тіпті 100 Ақш бағасымен кездестіруге
11

12. болады. Әрине олардың қайталанбас дизайнды моделі және өте үлкен қуатты
болып келеді. Тат баспайтын қалайы шәйнектер 30-90 Ақш доллар шамасында.(ең
сапалы пластиктен де қымбат).
Термо – шәйнектер де жеткілікті қымбат нәрсе... Бағасы 50-120 АҚШ доллар,
мұндай қымбаттылығы көпшілікті аса қызықтырмайды.
Қазіргі газ плиталар түрлері, функциялары, қалаулылығы.
Біздің елімізде электрлі плиталарға қарағанда дәстүрлі түрде газ плиталарды
көпшілік пайдаланады. Тұрғын үйлерге газ құбырлары тартылған болса,көптеген
әйел адамдар электрлі плиталарды таңдайтыны анық. Отын азайтып,күшейтуге
болатыны ,отқа ас дайындауға үйреніп қалғандар
үшін электрлі плиталарды пайдалану қолайсыздық тудырады.
Газ плиталардың кемшілігі - аса жоғары қауіптілігі. Әрине электр плита газ
плитадан қауіптілігі кем емес,бірақ газ плитадан газдың шығуы электр плитаның
тоғының зақымдауынан әлдеқайда қауіпті. Газ плитаны пайдаланудағы жиі
тексеру, ас үйден вентиляция жеткілікті болуын қадағаласа,жағымсыз
жағдайлардан сақтануға болады. Ерте кезде газ плиталарды тек духовкалардың
көлемі және комфортка санымен ғана ерекшеленсе,бүгінгі күні өндірушілер әр
түрлі талғамды және әр түрлі бағада плиталарды ұсынады.Қысқаша осы
плиталарға олардың ерекшелікті мен айырмашылықтары туралы қарастырайық.
Ең алдымен комфорткалар панелі мен қызу жиналатын шкафты классикалық
плиталардан басқа бүгінгі күні ас пісіретін жеке панелі,ас үй жиhазына
орналастыруға болады. Мұндай панельге температураны бақылау, конвекциялық
гриль, таймер сияқты қосымша қызметтерді атқара алатын электрлі духовканы
алуға болады. Яғни газ бен электр тогын бір ас бөлмесінде орналасуы ыңғайлы әрі
тиімді болып табылады.
Егер де сіз өз таңдауыңызды дәстүрлі газ плиталарға тоқтасаныз,оның
қондырғылы және жеке тұратын түрлері бар екенін білуіңіз керек. Қондырғылы
техника төтенше жағдайларда немесе жөндеуді қажет етенде әрқашан эффективті
болып саналады.Қазіргі газ плиталар электрлі духовкалармен жиі
жабдықталады,қаласаныз толық газбен жұмыс жасайтын плита таңдауыңызды
болады.Тағы да бұл плиталар бір- бірінен айырмашылығы неде? Әрине
комфорткаларының саны мен қуаттылығында.
Егер ас бөлмеңізде Веко,Саndy, Zanussi,Gorenje,Gefest,Hansa,Indesit,Nora
фирмаларының электр плиталары болса,кез келген тағам түрлерін дайындау
оңайға түседі. Газ плитаны ұмытып,элетрлі плитаны таңдауға не ықпал ете алады?
Электрлі плитада ас дайындау көптеген жағдайда сенімді және қауіптілігі газ
плитаға қарағанда төменірек.
Жаңашыл технологиялар ас әзірлеуді сүйікті іске айналдыра алатынына көз
жеткізуде.Өйткені қазіргі электрлі плиталарда барлық қажеттіліктері қамтылған.
Ас үй плиталары шығыңқы комфорткалары немесе тегіс метелл керамикалы
пісіру бөлігі бар. Әсіресе ыдыстық түбімен байланыста шыныкерамикалы панель
төзімді бірақ мұндай плиталар шойын комфорткалы плиталардан қымбатқа
түседі.Барлық дерлік элкетрлі плиталар автоматты жүйеге негізделген.Олар:
12

13. температура регуляторы,температура режимін бақылаушы ас мәзірі болатын
уақытты белгілейтін уақыт релесі.
Ас әзірлеуде уақытты үнемдейтін ғана емес,тағы да басқа қосымша қажетті
жағдай тудыра алатын электронды басқарылатын бағасы қымбат плиталар да бар.
Плитаның іске қосылғанын,оның жұмыс істеу режимін хабарлайтын индикатор, ас
дайындауда бастау уақытын және ас дайындалып болған уақытты көрсететін,сағат
механизміне ұқсас уақыт рельесі.
Қуаттылығына қарай конфорткалар жылытушы спиральді және түрлі формалары
ажыратылады. Комфортканың ауданына қарай ыдыс таңдалады.Егер кострюльдің
түбі жылытушы спиральдан кіші болса,комфорканың тез тозуы және жұмыс істеу
мерзімі де қысқарады,егер ыдыс түбі комфоркадан үлкен болса,қызуы
төмендейді.Кострюль немесе сковород түбі әр дайым тегіс болғаны дұрыс.
Классикалық электрлі плиталардың өлшемі,қуаттылығы жағынан әр түрлі
кездеседі. Стандартты комфорткалар әлсіз жылынып, әлсіз суиды. Комфортканың
жылу уақыты 10 минутты құрайды.
Қуаттылығы жоғары комфорткалар вентилін максимумға қойса,7 минут ішінде
жылиды.Оларды ортасында қызыл түспен белгілейді.Жылдам жылытылған
комфортка автоматты түрде стандартты жұмыс режиміне қосылып,нәтижесінде
комфортканың жылытылуына кететін уақыттың 31 бөлігі үнемделеді.Ортасында
ақ түсті бояу бар комфортка автоматты түрде судың қайнау сәті анықталып,су
қайнағаннан кейін жылыту қуаттылығы төмендейді.Температура бақылайтын
арнайы құрылғысы бар.
Тосап, компот дайындауда үлкен комфорткалар пайдаланылады.Дәстүрлі электрлі
плиталар корпустың төменгі бөлігінде орналасқан духовой шкафтан,пісіру
қабатынан – комфоркалардан тұрады.
Газ плиталар духовкаларынан электрлі плиталар духовкалары қызметтерін жақсы
атқарады. Элекрлі плиталардың фритюрница, гриль, барбекю қызметтерін атқара
алатындары да бар.
Қазіргі көпфункцианалды элекрлі плиталардың бір кемшілігі-электр энергиясын
көп шығындауы. Бірақ та өз қолыңмен дәмді тағам дайындауда жоғары сапалы
электрлі плиталарды сатып алуға тұрады.
Қазіргі ас үй плиталары
Театр киім ілгіштен басталады дегендей, ас үй плитадан басталады. Іс жүзінде
плита құрылымы қиын жабдық емес,кешені мен жаңа технологияларды
пайдалануға байланысты бағасы да әркімнің мүмкіндігінше түрліше. Енді
барлығын рет-ретімен.
Газдан электрге дейін
Қала тұрғындары газ плиталарды пайдаланушылар және электрлі плиталарды
ұнататындар деп бөлінеді. Бірақ жеке таңдауда энергия көзін есепке алмай
болмайды.Себебі ескі үйлерде газ тартылған болса, жаңа үйлерде
электрэнергиясы.
Жаңадан салынған үйлерде тек электр көзімен ғана қамтылған,себебі газ
әлдеқайда қауіпті.Әрқашан тұрғын үйлердегі газдың жарылуы жиі кездеседі.
Плиталар ас үйдегі ас әзірлейтін құрал ғана емес,сонымен қатар интерьердің
13

14. ажырамас бөлігі.
Қазіргі плиталар қолайлылық,қауіпсіздікті қамтамасыз ететіндей
құрастырылған.Газ және электрлі плиталарды пайдалану орналастыру
ережелерінің бұзылуы адам денсаулығына жағымсыз нәтижелерге ,тіпті төтенше
жағдайларға әкеп соғады.Плиталарды орналастыруды квалификациялы маманға
ғана сенім білдіруге болады. Электрлі плиталардың пайдаланатын қуаттылығы 9
кВт-тан асады,ал 40А-ток күшін пайдаланады. Импорттық(шетелдік)плиталар
Отандық газ құбырларын пайдалануға инемді болуы керек. Сол сияқты
электронды автоматиканың электрэнергиясының толқуын ерекше сезініп,тіпті
нормаға сай болмаса,жұмыс істемей қалады.
Аспаз шеберлер ашық отта әзірленген асты дәмдірек деп санайды.Азық-түліктер
тез жылытылады да,өзінің азықтық құндылығы және дәмдік қасиеттері жақсырақ
сақталады. Отта инерция болмайды. Газ алауы бірден қажет температурамен
қамти алады.Кострюль бірқалыпты жылып,суы да тезірек қайнайды. Газ берілуін
шектегенпен қайнау үрдісі бірден тоқтамайды.Сол себепті ас әзірлеу үрдісін
бақылауға жеңіл.Басқа жағынан қарасақ,электр плиталарында дайындалған тағам
күйдірілмей,өзінің әдемі сырт келбетін сақтайды.
Ас бөлмесі жиһазына сәйкестіліп,көптеген плиталардың биіктігі 85 см.
Үстелдердің тегістілігіне,едендердің тегіс болмай калу себептерін есепке алып,
дәлірек тегістілікті сақтау үшін плиталар тірегін 5 см-ге дейін өзгертуге
болатындай жасалған плита ені 50-90 см аралығында.Ені ұзын плиталарды кең ас
бөлмесінде ыңғайлы.Мұндай плиталарды түрлі формадағы, түрлі өлшемдегі
кострюльдерін, сковородаларын бір уақытта бірнешеуін пайдалануға мүмкіндік
береді.
Zanussi ZXE 65X Индукция Mix плитасының ас пісіретін жоғары бөлігі:
- Шыныкерамикалы. Sqare дизайны
- Ені индукциялы зоналары – Нi –light,Booster зоналары.
- Электронды – сенсорлы басқару
- Кеңейту зонасы «жұпты дөңгелек»
- «Балаларды қорғау» функциясы
- Таңдалған режимді бұғаттау фукциясы.
- Таймер,оятқыш
- Қалған жылу индикациясы
- Автоматты сөну.
Сауда орындарында ұсынылған плиталардың тереңдігі 50-60 см,днифициялық
өлшемді – 60 см көптеп таралған.Плиталардың өлшемдері 50*50,50*60 және
60*60 см.ауданы кішірек ас бөлмелерінде жеке газ плиталар,электрлі плиталар
немесе газ электрлі плиталар орналастырған дұрыс.
Ас үйге қызу жиналатын шкаф (духовка) және пісіру панелі бағыттауға болатыны
ұсынылады.Үстел үстіне қоятын немесе жиһазға орналастыруға болатын плиталар
тұрақтылықты қажет етеді.Домина деп аталатын блок-электрлі және газ
комфорткаларын плитада орналастырылуы.
NETE T25T4 ND
Өлшемі 56*49 см (Ш*Г)
Түсі –тат баспайтын болат.
14

15. Комфортка панелі –шыныкерамикалы жиектері тат баспайтын болаттан,цифрлық
таймер – сенсорлы бақылау.
4 комфорткалы газ плитасы:1 комфорткасы – wok(3,8 КвТ)
2 комфорткасы- жоғару қуатты (2,8 Квт)
3 комфорткасы – стандартты
4 комфорткасы- үнемді (1,1 Квт)
Газ шығудан қорғайтын термоэлектрлік қорғаныш.Автоматты электрлі
жандырғыш(от тұтатқыш).Үзіліссіз 6 сағаттық жұмыстан кейінгі автоматты сөну.
Комфортка панелі металды немесе керамикалы негізде түрлі конструкцияда
жасауға болады.Комфортка панелі екі 30-90 см аралығында.90 см – ені бар
панельде 4 газды және шыныкерамикада 2 қабатталған электрлі комфорткалар
орналасады.Панельде ромб түріндегі комфорткалар әр түрлі өлшемдегі
ыдыстарды рационалды орналыстырыла алады.
Siemens EW 25560 EU ”шыныдағы газ” панелі
өлшемі (В*Ш*Г):54*590*520 мм
Көптеген сатып алушылардың сұранысына ие газ плиталарын Siemens өндірді.
Қыздыру панелінің негізі – Harol Glass шыныққан шыны – мұндай панельдерді
тазалау жеңіл,әрі құны да әлдеқайда арзан.
4 комфорткалы –WOK (жоғары қуатты 3300 вт);
Жоғары қуатты (3000 вт)
Стандартты;
Үнемді
Автоматты электрлі от тұтатқыш;
Газ шығудан қорғайтын термоэлектрлі қорғаныш;
Комфорткалардың жалпы қуаты -9,0 кВт
Ас үй шкафында көз мөлшерлі ыңғайлы биіктінте жеке қондырылатын қызу
жиналатын шкафты (духовкалы)орналастыруға болады.Қондырылатын қызу
жиналатын щкафтың жан-жағында ауа алмасуы (циркуляциясы)қабырғаларының
сууы үшін тесіктер қажет.Бұл жиһаз панелін жанудан қорғау үшін қажет.
Көз алдында
Әдеттегі плита бір-біріне қатысы жоқ 2 функциядан тұрады:комфорткалы және
қызу жиналатын шкаф (духовка).Тегіс комфорткалы панельдердің сыртқы
келбеті,гигиеналылығы және қолдануда инемділігі шығыңқы комфорткалы
панельдерден жоғары.
Комфорткадағы панельдер металл немесе шыны қақпақпен жабылып эстетикалық
гигиеналық жағдай жасайды .Плиталық шыны қақпағы жоғары ашылып тұрған
күйі қабырғаны бұлғанудан қорғайды. Мұндай қақпақты болат,яғни металл
қақпақтан қарағанда жуу жеңілірек. Қақпақтың ашылу механизмі мен корпустағы
амортизатор ұзақ жұмыс істеуіне мүмкіндік тұғызады.
Шыныкерамикалы панельдер статикалық жүктілікті 25 кгсм квадрат ұстап тұра
алады. Олар жеткілікті мықты әрі қатты,бірақ алюминий кострюльдер
қалдыратын теңбіл дақтар ештеңемен кетірілмейді. Сол себепті алюминий
ыдыстарды қолданбаған дұрыс.Кострюльдің,табаның түбі тегіс немесе кішкене
кіріңкі болуы керек,ешбір жағдайда шығыңқы болмауы керек. Қыздыру бөлігінің
өлшемін өзгерте алу ас дайындауда 12-21 см диаметрлі ыдыс түбі жарай береді.
15

16. Германия,Франция,АҚШ фирмалары шыныкерамикалы панель дайындауда бірдей
материалдар қолданады. Сол себепті комфорткалы панельдердің арзан-қымбатын
айыру қиын.
Газ плиталар
Газ және электрлі қызу жиналатын шкафы бар газ плиталар электрлі плиталарға
қарағанда арзанырақ болғанымен,өрт қаупі жоғары және азық-түлік күйігімен
ауаны ластайды. Мұндайда плиталарға арналған фильтр пайдаланған дұрыс.Газ
плита үшін арнайы ыдыс қажет емес,ол кез келген сыйымдылықтағы,және ыдыс
түптерін талғамайды ,тіпті майысқан болса да,дөңгелек комфорткаларға көптеген
пайдаланушылар үйреніп қалған,ал қазір басқа түрлері де қолданыста
бар.Үшбұрышты комфорткаларға торшалар(решетки)қажет емес.Ыдысты тегіс
комфорткаға қоятыныңыз анық. От алауының үш бұрышты шеңбері кострюль
түбін шетінен ортасына дейін бірдей қыздырады.Мұндай комфорткалы плиталар
жеңіл тазаланады. Овалды комфорткалар мүмкіндігі де дәл осындай.
Жай отта дайындалатын тағамдар,мысалы етті,көкөністерді қуыру,соустарға
арнайы комфорткалар жақсы. Себебі, от алауы толығымен комфортка қақпағымен
көмкеріліп,оттың бірдей таралауына және күйдірмей жылуына,қатты қайнап
кетпеуіне мүмкіндік береді
Аса жылдам дайындалатын тағамдарға пайдаланатын көпдеңгейлі комфорткалар
құрылымында 2 немесе одан да көп бағытталған от сақиналары ,тіпті 3-4
сақиналы,қуаттылығы және жылу жаратушы,жылдамдығы жоғары болғандықтан
ыдыстың қызуын,судың қайнауын тездетіп,сонымен қатар астың күйіп кетпеуінен
сақтайды.
Электрлі плиталар
Электрлі плиталар газ плиталар бағасы қымбат болғанымен, пайдалануда
қауіптілігі төмен. Олардың комфорткалары шығыңқы тегіс металл немесе шыны
керамикалы панельдері болады. Ыдыстың түбімен қолайлы жанасуды қамтамасыз
етеді.
Шыныкерамикалы модельдер шойын комфорткалы плиталардан 1,5-2 есе қымбат.
Шыныкерамика астында әдеттегі электрлі спираль пішінді ,галогенді индукциялы
таспалы элементті болуы мүмкін комфорткалар. Шыныкерамика астында жанып
тұрмайды,қыздыру зоналарын ғана қызарып тұруын көруге болады. Материалдың
жылуөткізгіш қасиеті төмен болғандықтан 1,5-2 см-ден ары, суық күйінде қалады.
Қазіргі плиталар пайдалануда ыңғайлылығымен,қызу тиімділігімен және жоғары
деңгейдегі қауіпсіздігімен ерекшеленді.
Қызу аймағы әр түрлі формада,әр түрлі өлшемде бола алады.Кіші кострюльдер
үшін ішкі қызу аймағын , ал үлкен ыдыстар үшін сыртқы қызу шеңберлері
қосылады. Екі шеңбер аймақ қатар орналасып,бірдей қосылғанды овалды қызу
аймағын қалыптасып көлденеңді түбі шұңғылдау ыдысқа арналады. Тік бұрышты
формадағы аймақтар да болады.
Электрлі плиталарды комфорткалар саны және олардың орналасуы әр түрлі
болады.Қуаттылығы орташа стандартты комфоркалардың қуаттылығы орташа
болады және 10 минуттай уақытта қыздырылады.Жоғары қуатты комфорткалар
жылдам қыздырылады(7 мин). Мұны ортадағы қызыл дақтан байқауға
16

17. болады.Бұл үрдіс аяқталысымен автоматты түрде төмен қуатты жұмыс режиміне
ауысады.
Super;Quick; Hi -Light комфорткалары бірдей әрі тегіс қыздырады.Олар да
жылдам қыздырылып,төмен жұмыс температурасы қосылады.
Радиалды комфорткалардың 3 жылытқыш элементімен 8-10 секундта
қыздырылады. Қуырылатын тағамдардан басқа тағамдарды дайындау керек.Ал
Hi-Light комфорткасы таспалы жылытқыш элементтілер 3 секундта қызады.Қызу
жылдамдығы бойынша газ плиталарға жақындау ,бірақ электрэнергиясын көп
тұтынады.
“H”(Halogen)латын әрпімен маркенленген галогенді комфорткалар 1 секундта
қызады. Жылытқыш құбыршалары бөліген галоген жұптарымен толтырылған.
Топқа қосқанда галоген жұптары жылу жақсы беретін жарық және инфрақызыл
толқындарын бөледі. Галогенді комфорткалар аса жоғары инсенсивтілікпен
кострюль түбі ауданын толық қыздырады. Судың қайнау уақыты
қысқартылып,электрэнергиясын тұтыну да қысқарады. Сөндірілген комфортка
бірден қыздырылуы да тоқтайды.
Индукциялы комфорткалар ыдыс түбін ғана қыздарады.Ыдыс түбі қалың және
міндетті түрде магнитті материалдан болуы керек.Эмальді болат ыдыс оптимальді
қалыңдығы 2-3 мм. Тат баспайтын болаттан 4-6 мм болуы керек.Индукциялы
комфорткалар газ ,электрлі комфорткалы плиталардан жылдам қызып,дәстүрлі
тағам дайындау сапасын сақтайды.Мұндағы қысқа электрмагниттін өріс адам
денсаулығына қауіп тудырмайды.
ІІ. Зерттеу бөлімі.
2.1 Эксперимент №1 ( Плиталар )
Галогендік лампалармен жұмыс істейтін плиталар.
Эксперимент өткізілген күн: 27 қараша 2015жыл
Счетчик көрсеткіштері.
№1 - 1200 квт/сағ
15 мин өтті
№2 - 1210 квт/сағ
Есептеу:
1210 квт/сағ - 1200 квт/сағ = 10кВт/сағ х 8 = 80 теңге
80 х 30 = 2400 т
1айда күніне 1 рет кана тамақ дайындауға - 2400теңге ақша жұмсалады.
Эксперимент өткізілген күн: 29 қараша 2015 жыл
Счетчик көрсеткіштері:
№1 2500 квт/сағ
30 мин өтті
№2 2520 квт/сағ
2520- 2500 = 20 квт/сағ х 8 =160 теңге
17

18. 160 х 30 = 4880 т
1 айда күніне 2 рет тамақ істелінсе 2400 +4880 =7280теңге
Бұл мәліметтерді кестеге жинақтау:
Галогендік лампалармен жұмыс істейтін плиталар
№ 1күн Счетчик
бастапқы
көрсеткіші,
квт/сағ
Қанша
уақыт
өтті
Счетчик
соңғы
көрсеткіші,
квт/сағ
Энергия,
Шығын,квт/с
Ақша
шығын
1күнде
Шығын
1 айда
1 27.11.1
5
1200 15мин 1210 10 80теңге 2400т
2 29.11.1
5
2500 30 мин 2520 20 160 4880т
жалпы 45мин 30 240 7280т
Егер күніне 2 рет ыстық тамақ дайындалатын болса 1 айда 7280 теңге ақша
жұмсалады.
2.2 Эксперимент №2
Жай электр плитасы.
Эксперимент өткізілген күн: 2 желтоқсан 2015ж
Счетчик көрсеткіштері
№ 1 - 2302 квт/ сағ
1сағат өтті
№2 - 2310 квт/ сағ
2310 квт/сағ -2302 квт / сағ = 8 кВТ/ч х 8 = 64теңге
Эксперимент өткізілген күн: 3 желтоқсан 2015ж
Счетчик көрсеткіштері
№1 - 2312 квт/ сағ
45 мин өтті
№2 - 2319 квт/ сағ
Айырмашылығы:
2019 – 2012 = 7кВт/чх 8 = 56теңге
1 күнде 64 тенге + 56 тенге = 120 теңге
1 айда 120 тенге х30 = 3660 теңге
18

19. Жай электр плиталар
№ 1күн Счетчик
көрсеткіші,
квт/сағ
Қанша
уақыт
өтті
Счетчик
көрсеткіші,
квт/сағ
Энергия,
шығын
Ақша
шығын
1күнде
Шығын
1 айда
1 2.12.15ж 2302 60мин 2310 8 64 теңге 1952теңге
2 3.12.15ж 2312 45 мин 2319 7 56 1708
теңге
жалпы 1сағ45
мин
15 120теңг
е
3660
теңге
Егер күніне 2 рет ыстық тамақ дайындалса, 1 айда тек тамақ жасау үшін 15
квт/сағ энергия жұмсалады, оған 3660 теңге ақша жұмсалады.
Салыстыру:
Ақша жағынан: 7280 - 3660 = 3620т
Энергия жағынан: 30 – 15 =15 квт/сағ
Галогендік лампалармен жұмыс істеген плиталар 1 айда 15 квт/ сағ артық энергия
жұмсайды, бірақ уақыттан ұтамыз. Ақша жағыннан - 3620 теңгеге ұтыламыз.
Салыстыру :
Галогендік лампалары бар плиталармен тамақты дайындағанда уақыт аз кетеді,
бірақ энергия көп мөлшерде жұмсалады. Пештің қуаты артқан сайын, көп энергия
жұмсалынады, бірақ уақытпен үнемдейміз
Жай плитамен тамақ дайындағанда уақыт көбірек жұмсалынады, бірақ энергия
жағынан үнемдейміз.
2.3 Эксперимент № 3 ( шәйнектер )
Электр шәйнек
№1 Эксперимент өткізілген күн: 10 желтоқсан 2015ж (3л)
№1Счетчик көрсеткіштері
3463 квт/ сағ
20 мин өтті
№2 көрсеткіш - 3464 квт/ сағ
Айырмашылығы:
3464 – 3463 = 1 кВт/сағ х 8 = 8 теңге
№2 Эксперимент өткізілген күн: 12 желтоқсан 2015ж (2л)
№1 Счетчик көрсеткіштері:
19

20. 3512 квт/ сағ
10 мин өтті
№2 көрсеткіш: 3512,7 квт/ сағ
Айырмашылығы:
3512,7 -3512 = 0,7 кВт/сағ х 8 = 5,6теңге
№3 Эксперимент өткізілген күн: 15 желтоқсан 2015ж (1л)
№1 көрсеткіш : 3712 квт/сағ
7мин өтті
№2 көрсеткіш: 3711,5 квт/сағ
Айырмашылығы: 3712,5 – 37121 = 0,5 квт/ сағ х 8= 4 тг
Салыстыру:
Егер күніне 1литрден 3 рет шәйнекті қайнатса, онда күніне 12 теңге ақша
жұмсалады.Онда 1 айда 360 теңге ақша тек қана шәй қайнатуға кетеді.
Егер күніне 2литрден 3 рет шәйнекті қайнатса, онда күніне 16,8 теңге ақша
жұмсалады.Онда 1 айда 504 теңге ақша тек қана шәй қайнатуға кетеді.
Егер күніне 3 литрден 3 рет шәйнекті қайнатса, онда күніне 24 теңге ақша
жұмсалады.Онда 1 айда 720 теңге ақша тек қана шай қайнатуға кетеді.
Тефаль шәйнек
№1 Эксперимент өткізілген күн: 17 желтоқсан 2015ж (3л)
№1Счетчик көрсеткіштері
3464 квт/ сағ
15 мин өтті
№2 көрсеткіш - 3465,5 квт/ сағ
Айырмашылығы:
3465,5 – 3464 = 1,5 кВт/сағ х 8 = 12теңге
№2 Эксперимент өткізілген күн: 18 желтоқсан 2015ж (2л)
№1Счетчик көрсеткіштері
№ 1күн Счет
чик
көрсет
кіші,
квт/сағ
Суды
ң
көлем
і
Қайнау
уақыты
Счет
чик көрсет
кіші,
квт/сағ
Энергия,
Шығын
,квт/сағ
Ақша
Шы
ғын
1күнде
Шы
ғын
1 ай
да
1 10.12.15 3463 3л 20мин 3464 1 8теңге 240т
еңге
2 12.12.15 3512 2л 10мин 3512,7 0,7 5,6тг 168т
еңге
3 15.12.15 3712 1л 7мин 3712,5 0,5 4тг 120т
г
20

21. 3513 квт/ сағ
7,5 мин өтті
№2 көрсеткіш - 3514 квт/ сағ
Айырмашылығы:
3514 -3513 = 1 кВт/сағ х 8 = 8теңге
№3 Эксперимент өткізілген күн: 19 желтоқсан 2015ж(1л)
№1 көрсеткіш - 3714 квт/сағ
5мин өтті
№2 көрсеткіш – 3714,8 квт/сағ
Айырмашылығы: 3714,8 – 3714 = 0,8 х 8 = 6,4 теңге
Егер күніне 1литрден 3 рет шәйнекті қайнатса, онда күніне 19,2 теңге ақша
жұмсалады.Онда 1 айда 576 теңге ақша тек қана шәй қайнатуға кетеді.
Салыстыру:
Егер күніне 2 литрден 3 рет шәйнекті қайнатса, онда күніне 24теңге ақша
жұмсалады.Онда 1 айда 720 теңге ақша тек қана шәй қайнатуға кетеді.
Салыстыру:
Егер күніне 3 литрден 3 рет шәйнекті қайнатса, онда күніне 36теңге ақша
жұмсалады.Онда 1 айда 1080 теңге ақша тек қана шәй қайнатуға кетеді.
Салыстыру:
Жәй электршәйнекпен күніне 1литр суды 3 рет қайнататын болсақ, онда 1 айда
360теңге.
Тефаль шәйнекпен дәл сондай 1 л суды 3 рет қайнататың болсақ ,онда 1 айда 576
теңге ақша тек қана шәй қайнатуға кетеді.
Айырмашылығы: 576– 360 = 216 теңге .
Қорытынды: Tефаль шәйнекпен пайдаланатын болсақ, онда 216 теңге ақшаны
артық төлейміз.
№ 1күн Счет
чик көр
сет
кіші,
квт/сағ
Судың
көлемі
Қайнау
уақыты
Счет
чик көр
сет
кіші,
квт/сағ
Энер
гия,
шығ
ын
Ақша
шығы
н
1күнд
е
Шығын
1 айда
1 17.12.15 3464 3л 15мин 3465,5 1,5 36тең
ге
1080теңге
2 18.12.15 3513 2л 7,5мин 3514 1 24тең
ге
720теңге
3 19.12.15 3714 1л 5мин 3714, 8 0,8 19,2т
еңге
576теңге
21

22. ІІІ. Қорытынды:
«Тұрмыстық құралдардың энергия шығынын анықтау» атты жұмыстың
нәтижелері төмендегідей болды:
Тефаль шәйнекпен су тез қайнаса, яғни уақыттан үнемдесек те, энергия жағынан
шығындаламыз.
Жай электр шәйнекпен суды қайнатқанда уақыт көп кетеді , бірақ энергия
жағынан үнемдейміз.
Галогендік лампалары бар плиталармен тамақты дайындағанда уақыт аз кетеді,
бірақ энергия көп мөлшерде жұмсалады. Пештің қуаты артқан сайын, көп энергия
жұмсалынады, бірақ уақытпен үнемдейміз
Жай плитамен тамақ дайындағанда уақыт көбірек жұмсалынады, бірақ энергия
жағынан үнемдейміз.
Күннің сәулесінен шыққан энергиясы арқылы өңделген энергия 2050 жылы
адамзаттың электр энергиясына 20 % қажеттілігін қамтамасыздандыра алады,
сонымен қатар, маңыздысы көмірқышқыл газын атмосфераға тасымалын
азайтады.
22

23. ІV. Ұсыныс:
Қазақстандықтар тұрмыс құралдарын сатып алған кезде, олар жаңа модельдеріне,
күшті қасиеттеріне қызығады, бірақ кейін олардың көп шығыны электр
энергиядан кетеді, ақша жағынан ұтылады. Менің ұсынысым: егер жаңұяның
материалдық жағдайы жоғары және тұрақты болса, мұндай құралдарды сатып
алуға болады, ал жағдайы тұрақты емес болса, онда мұндай құралдарға
қызықпауыңызды ұсынамын.
- Тұрмыс құралдарын сатып алған кезде олардың маркалары мен фирмаларын
қарау және энергетикалық параметрлеріне назар аудару қажет.
- Елімізде күн батареяларын пайдалануды қолға алу керек.
V. Қолданылған әдебиеттер:
1. М.С.Балашов Бытовые приборы//Москва, 1998г
2. www.aikyn.kz
3. kk.wikipedia.org
4. www.dmk.kz
5. kz.sko.kz
6. kazgazetteri.kz
7. kz.astana.kz
8. Л.Л. ГромовВсе о приборах//Россия, 2001г 9.adilet.zan.kz
10. all-fizika.com
11. Д.А.Лепаев, Электроприборы для кухни//1992г
23

24. 12. Нефедова К.П. Бытовые электроприборы, Какие они?//2010
13. Ф. Ефремова. Кухонная плита, работающая на электроэнергии; электрическая
плита//2000
14. www.maqam.ru
15. massaget.kz
24