1. Maliyetler ve Yönetsel Kararlar
Kadir YILMAZ
1

2. Yönetim Muhasebesi

ĠĢletmede üretilen mamul ya
da hizmetin fiyatının
saptanması, satıĢ fiyatlarının
belirlenmesinin oluĢturduğu
muhasebe dalı.
2

3. AMAÇLARI

1-ÜRETĠMLERĠN MALĠYETLERĠNĠ
BELĠRLEMEK
Bürokratın imza sorumluluğunun risk
primi de bir nevi maliyettir.
M.Ö. 4 Bin yıllarına ait bir çivi yazılı
tablet - Ġlk Belgesi - ĠSTANBUL
ARKEOLOJĠ MÜZESĠ
3

4. YÖNETĠM
MUHASEBESĠ

4

5. 
2-PLANLAMAYA
YARDIMCI OLMAK
5

6. 
Yeni Sefer - Singapore - Sistemlerden
gidiĢ-dönüĢ tarihleri, konsolosluk-
lardan data mining, yakıt, yolcu sayısı,
kamera görüntüleri, vb.
6

7. AMAÇLARI

3- Gider Kontrolüne Yardımcı Olmak
7

8. Gider Kontrolü: Örnek

6°10.5′
Endonezya
Jakarta Md.
Merkezkaç,
Yer çekimi,
8

9. ÖZELLĠKLERĠ

Genel Kabul GörmüĢ Muhasebe
Ġlkelerini de Kapsayan Alanı Olması
-Sosyal sorumluluk
-Ġhtiyatlılık
-ĠĢletmenin sürekliliği
-Dönemsellik
-Önemlilik
-Parayla ölçülme kavramı
9

10. ÖZELLĠKLERĠ

Tutar Bilgilerinin Yanında Miktar
Bilgilerini de Ġçermesi
GALON – METRE – ġĠġE – GÜN – SAAT-
ADAM
10

11. ÖZELLĠKLERĠ

Geleceğe Dönük Bilgilerin Ağırlıkta
Olması
Air Berlin 4 bin seferi iptal
ediyor. 11.07.2012 - 17:23
Almanya'nın ikinci en
büyük hava yolu Ģirketi
Air Berlin kârlılığı azalan
hatlardaki binlerce uçuĢu
iptal etme kararı aldı.
11

12. ÖZELLĠKLERĠ

ĠĢletme Bölümlerinin Ayrıntılı
Ġncelenmesi
IT – IK – TEFTĠġ - EĞĠTĠM
Dil
IBM IATA
Diploma Süre
Oracle Sertifika
UçuĢ Harcırah
Teradata Hoca
Harcırah
Lisans
12

13. M. Kenan CEYLAN
13

14. MALİYET GİDER HARCAMA
KAVRAMLARI
Maliyet genel anlamı ile amaçlanan bir sonuca ulaĢmak için katlanılması
gereken fedakarlıkların tümüdür. Ekonomik anlamda maliyet, satıĢ değeri olan
bir mal yada hizmete sahip olmak için katlanılan ölçülebilir fedakarlıkların
tümüdür.
Amaçları:
•Mamul maliyetlemesi
•Kontrole yardımcı olmak
•Planlamaya yardımcı olmak
•Alınacak kararlara yardımcı olmak

Gider Kavramı Bilindiği gibi, ister ticaret, isterse üretim iĢletmesi olsun türlü
iĢletmeler, faaliyetlerini sürdürebilmek için bazı fedakarlıklara katlanılması
gerekir. Bunun tersine bir durumda iĢletmenin saptanmıĢ amaçlarına ulaĢması
olanaksızdır. Dolayısıyla iĢletmelerin katlanmak zorunda oldukları
fedakarlıkları gider olarak tanımlamamız yerinde olur. Bu bağlamda gider,
iĢletmenin faaliyetlerini ve varlığını sürdürebilmek için belli bir faaliyet
döneminde tükettiği mal ve hizmetlerin parasal tutarıdır. Yapılan tanım
çerçevesinde gider öğelerini;
14

15. MALİYET GİDER HARCAMA
KAVRAMLARI
ĠĢletmelerin faaliyetlerini ve varlığını sürdürmesiyle ilgilidir.
-Belli bir faaliyet dönemine iliĢkin olmalıdır.
Örneğin, bir iĢletme üretim faaliyetini gerçekleĢtirebilmek için; hammadde, malzeme,
iĢçilik, enerji gibi bir kısım varlık unsurları tüketir. Aynı Ģekilde bir ticaret iĢletmesi de
ticari faaliyetini sürdürebilmek için; kira, elektrik, su, malzeme vb. fedakarlıklara
katlanmak zorundadır. Katlanılan fedakarlıkların ekonomik faydanın elde edilmesindeki

katkısı, doğrudan olabileceği gibi dolaylıda olabilir
Ancak Ģu nokta unutulmamalıdır ki gider zarar değildir. Çünkü katlanılan fedakarlıklar
iĢletmeye gelir olarak geri dönecektir. Dolayısıyla söz konusu fedakarlıklara
katlanılmamıĢ olması halinde, iĢletmenin gelir etme etmesi olanaklı olmayacaktır.
Harcama Kavramı: Harcama, iĢletmelerin para ve benzeri araçlarla yaptıkları
ödemeleridir. Harcama için temel unsur ödemedir. Bir baĢka anlatım biçimiyle bir varlığı
elde etmek, bir hizmet sağlamak veya bir zararı önlemek amacıyla yapılan ödemeler ve
borçlanmalar harcama kavramı ile tanımlanır. Buna göre iĢletme tarafından hangi amaçla
olursa olsun yapılan ödemeler harcama niteliğindedir
ZARAR KAVRAMI :Zarar kavramını farklı biçimlerde tanımlamak mümkündür. Gelir ve
gider arasındaki olumsuz fark, ya da, belli bir dönemde iĢletme faaliyetleri sonucunda
varlılarda meydana gelen azalma biçiminde tanımlamak mümkündür 15

16. MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ VE
MALİYET SİSTEMİNİN OLUŞTURULMASI
Maliyet Sisteminin Oluşturulması
Üretilen mal ve hizmetlerin maliyetlerinin ölçülmesi iĢletmenin
benimsediği maliyet sistemi doğrultusunda yapılır.Bir maliyet
sistemi, maliyetlerin kapsamı, nitelik ve hesaplanıĢ Ģekliyle ilgili
bir takım maliyet hesaplama yöntemlerinin bir arada

kullanılmasından oluĢur. BaĢka bir deyiĢle, çeĢitli maliyet
hesaplama yöntemlerinin birleĢiminden maliyet sistemleri ortaya
çıkar.
Maliyetin kapsamını belirleyen yöntemler,
•Tam maliyet Yöntemi
•Normal maliyet yöntemi
•DeğiĢken maliyet yöntemi
Asal maliyet yöntemi 16

17. MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ VE
MALİYET SİSTEMİNİN OLUŞTURULMASI
Maliyetlendirme zamanını belirleyen yöntemler
•Fiili maliyet yöntemi,
•Tahmini maliyet yöntemi
•Standart maliyet yöntemi
 yöntemler
Maliyetlendirme şeklinin belirleyen
•SipariĢ maliyet yöntemi
•Evre maliyet yöntemi
17

18. MALİYETLERİN KAPSAMINA GÖRE
MALİYET YÖNTEMLERİ
Tam Maliyet Yöntemi: Tüm maliyet unsurlarının maliyetin
içine konulduğu yöntemdir.Üretim maliyet muhasebesinde;
tam maliyet yöntemi, dönemin üretim giderlerinin
tamamının bunların direkt, endirekt,sabit, değiĢken
olmasına bakılmaksızın, dönem de üretilen mamullerin

maliyetine, yüklenerek bulunması ve Ülkemizde bu yöntem
yaygın bir biçimde kullanılmaktadır
Üretim maliyet muhasebesinde ;tam maliyet yöntemine
göre maliyetler hesaplanılıĢını bir örnek yardımı ile
gösterelim.
C iĢletmesinde Mart ayı maliyet döneminde 4.000 adat A
mamulü üretildiği ve bu yapılan giderlerinin aĢağıdaki
biçimde olduğunu varsayalım 18

19. TAM MALİYET YÖNTEMİ
Direk ilk madde ve malzeme
giderleri 2.000,00
Direk işçilik giderleri 3.500,00
G.Ü.G 4.500,00
Sabit 3.000,00
DEŞİŞKEN 1.500,00
TOPLAM MALİYET 10.000,00

Üretim adedi 4000
Birim maliyeti 2.50
Tam maliyet yönteminde giderlerin tamamı maliyetlere
yükleneceğinden söz konusu maliyet döneminin toplam üretim maliyeti
10.000.00,-TL üretilen mamullerin birim maliyeti de 10.000.00/4.000 adet
=2.50,- TL/adet olarak bulunur.
Bu yöntemin en önemli yararı, her mamulün satıĢ fiyatına göre bütün
giderlerden sonra bırakabileceği kar unsurunu görme imkanını
yöneticilerin sağlanması ve yönetimin bu uygulamaya alıĢkın olmasıdır19

20. DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ
Maliyetlerin yalnızca değiĢken giderlerin esas alınarak
hesaplandığı yöntemdir. Bu yöntemde, giderler değiĢken
ve sabit olarak ayrılmakta ve maliyeti bulunacak birimlere
yalnızca değiĢken giderler yüklenmektedir. Üretim
maiyet muhasebesinde üretim birimlerinin birim

maliyetinin hesabında, bu yöntemde ,yalnızca değiĢken
nitelikte olan direkt ilk madde ve malzeme giderleri,
direkt iĢçilik giderleri ve genel üretim giderlerinin
değiĢken kısmı dikkate alınmaktadır.
Hesaplamadan da görüleceği üzere, değiĢken maliyet
yönteminde, birim maliyetler tam maliyet yöntemine göre
daha düĢük olmuĢtur
20

21. DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ
DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ
Direk ilk madde ve malzeme giderleri 2.000,00
Direk işçilik giderleri 3.500,00

G.Ü.G 4.500,00
Sabit 3.000,00
DEŞİŞKEN 1.500,00
TOPLAM MALİYET 7.000,00
Üretim adedi 4.000
Birim maliyeti 1.75,00
21

22. NORMAL MALİYET YÖNTEMİ
Bu yöntem değiĢken giderlerin tamamının, sabit giderleri ise
kapasite kullanım oranına göre maliyetlere yüklenmesi esasına
dayanır. Üretim maliyet muhasebesinde, üretilen mamullerin
maliyeti bulunurken; direkt ilk madde ve malzeme giderleri,
direkt iĢçilik giderleri ve değiĢken genel üretim giderlerinin
tamamı üretim maliyetlerine aktarılır.

Örneğin iĢletmenin aylık kapasitesi 8.000 adet olduğunu
varsayalım, iĢletme mart ayında 4.000 adet mamul üretmekte
%50 kapasite ile çalıĢmıĢ olmaktadır. Bu durumda sabit genel
üretim giderlerinin % 50 si mamul maliyetlere verilecek % 50 si
ise son hesaplarına aktarılacaktır. Buna göre birim maliyet Ģöyle
olacaktır:
Bu yöntem bazı Ģirketlerde kullanılmaktadır. Yöntem üretim
hacmine bağlı olarak ortaya çıkan maliyet dalgalanmalarını
önleyerek, dönem arasında karĢılaĢtırma yapılmasına imkan
vermektedir.
22

23. NORMAL MALİYET YÖNTEMİ
NORMAL MALİYET YÖNTEMİ
Direk ilk madde ve malzeme giderleri 2.000,00
Direk işçilik giderleri 3.500,00
G.Ü.G 4.500,00
Sabit  3.000,00
DEŞİŞKEN 1.500,00
TOPLAM MALİYET 8.500,00
Üretim adedi 4.000
Birim maliyeti 2,125
Kapesite kullanım oranı %.50
23

24. ASAL MALİYET YÖNTEMİ (DİREKT
MALİYET YÖNTEMİ)
Tam maliyet yönteminin tam karĢılığı olan bu
yöntemde maliyetin yalnızca direkt ilk madde ve
malzeme giderler ve direkt iĢçilik giderleri
yüklenmekte genel üretim giderlerinin tamamı maliyet
dıĢında bırakılmaktadır
Yöntem; genel üretim giderlerinin maliyetlerinin

önemsiz bir parçası olması durumunda uygulanır.
Ancak günümüzde, genel üretim giderleri maliyetlerde
önemli bir pay tuttuğundan, bu yöntemin uygulama
alanı yoktur
Görüldüğü gibi bu yöntemde, biri maliyet diğer
yöntemlere göre düĢük çıkmıĢtır. Stok değerlerini en
düĢük düzeyde göstermek isteyen muhasebeciler için
çekici gelebilir.
24

25. ASAL MALİYET YÖNTEMİ (DİREKT
MALİYET YÖNTEMİ)
ASAL MALİYET YÖNTEMİ
Direk ilk madde ve malzeme giderleri 2.000,00

Direk işçilik giderleri 3.500,00
G.Ü.G 4.500,00
Sabit 3.000,00
DEŞİŞKEN 1.500,00
TOPLAM MALİYET 5.500,00
Üretim adedi 4.000
Birim maliyeti 1,375
25

26. MALİYELERİN SAPTANMA ZAMANINA
GÖRE MALİYET YÖNTEMLERİ
Maliyet sisteminin özelliklerini belirleyen bir baĢka
faktörde maliyetlerin saptanma zamanıdır. Maliyetlerin, ilgili
faaliyetinin yapılmasından sonra fiili tutarları esas alarak
saptanması halinde ‘’Fiili maliyet’’yönteminden, faaliyetin
yapılmasından önce saptanması durumunda ise ‘’ tahmini
maliyet’’ veya ‘’standart maliyet’’ yöntemlerinden söz edilir.
Fiili Maliyet Yöntemi (Tarihi Maliyet Yöntemi)

Maliyetlerin, faaliyet yapıldıktan sonra giderlerin fiilen
gerçekleĢen tutarları esas alınarak hesaplandığı yöntemdir
Tahmini Maliyet Yöntemi
Maliyetlerin, geçiĢ deneyimlerden ve cari girdi
fiyatlarından yararlanılarak önceden tahmin edilmesi ve kayıtların
bu maliyetlere göre tutulması esasına dayanan bir yöntemdir
Standart Maliyet Yöntemi
Maliyetlerin olması gereken tutarlarının faaliyet
yapılmadan önce, bilimsel yöntemlerle önceden saptanması ve
kayıtların bu maliyetlere göre tutulmasını öngören bir yöntem
26

27. MALİYETLERİN SAPTANMA ŞEKLİNE
(ÜRETİM BİÇİMLERİNE) GÖRE MALİYET
YÖNTEMLERİ
ĠĢletmelerde birim maliyetlerin hesaplanıĢ biçimini
etkileyen bir diğer faktör de o iĢletmedeki üretim koĢullarıdır. Her
iĢletmenin üretim etkinliğine göre maliyetler ya sipariĢ maliyet
yöntemine göre veya evre (safha) maliyet yöntemine göre
hesaplanır
Sipariş Maliyet Yöntemi

SipariĢ maliyet yöntemi, belli partiler halinde üretim
yapan ve her partide diğerlerinden farklı tür veya nitelikte
mamuller üreten iĢletmelerde kullanılır
Evre (Safha) Maliyet Yöntemi
Evre (safha) maliyet yöntemi birbirini izleyen ve birbirine
bağlı aĢamalarda sürekli ve seri olarak kitle halinde ürün elde
edilen iĢletmelerde kullanılır. Bu yöntemde evrelere iliĢkin
maliyetlerin ölçüsü esastır. 27

28. Cengiz BEYTEKĠN
28

29. Üretim ve SatıĢ Miktarının
Saptanması Kararları

 Yönetim, üretim hacmini belirlerken; mevcut piyasa koĢulları göz önünde
bulundurmak suretiyle tahmin ettiği satıĢ imkanlarına göre hareket eder. Diğer
bir deyiĢle, pazardan alabileceği pay kadar üretmek yoluna gider. Bu durumda,
üretim hacminin saptanmasında ilk hareket noktası satıĢ tahminlerinin
yapılmasıdır. Daha sonra söz konusu satıĢ imkanının iĢletmeye getirisinin ne
olacağının tahmini ve analizi gerekir. Eğer tahmin edilen satıĢ düzeyinin
gerçekleĢmesi durumunda iĢletme arzulanan kar marjını sağlıyorsa, yönetim söz
konusu satıĢ düzeyini sağlayacak üretim miktarının üretilmesi konusunda karar
verecektir. Bazı durumlarda, iĢletme için satıĢ olayı bir problem olmayabilir, yani
firma ürettiği birimlerin tamamını satma imkanına sahip olabilir. Bu durumda
da, üretim hacminin belirlenmesinde yine analizlerin yapılıp, arzulanan kar
marjını sağlayacak satıĢ miktarının ve tutarının dolayısıyla üretim miktarının
saptanması gerekir.
 Yönetim, Bu konularda karar verirken, büyük ölçüde maliyet hacim – kar
analizlerinden yararlanır. Yönetim, karar verirken, iĢletmenin hangi satıĢ
düzeyinde kara geçeceğini, yani baĢa baĢ noktasının ne olduğunu, maliyetlerin
değiĢken ve sabit olarak dağılımını, her satıĢ düzeyinin katkı payının ve katkı
oranının ne olduğunu, bilmek isteyecektir. ĠĢte bu bilgilerin büyük bir bölümü
muhasebeden sağlanır.
29

30. BaĢa BaĢ Analizleri

 Maliyet – Hacim – Kar analizlerini en önemli uygulaması baĢa baĢ
analizleridir. BaĢa baĢ analizleri, iĢletmenin hangi seviyede kara
geçeceğinin analizidir. BaĢa baĢ noktası kara geçiĢ noktası olup,
iĢletmenin ne kar ne de zarar ettiği satıĢ miktarıdır. Bir baĢka
anlatım biçimiyle, baĢa baĢ noktası toplam gelirle toplam maliyetin
birbirine eĢit olduğu noktadır.
 Gerçekten de yukarıda değindiğimiz etmenler maliyet- hacim
bağlantısı ile hacim –gelir bağlantılarını bir arada ele alarak kar
üzerindeki etkileri belirler. Dolayısıyla Maliyet- Hacim- Kar
analizleri, hacim ile kar arasındaki iliĢkileri yansıtan kar
fonksiyonunun ve bu fonksiyondaki değiĢimlerin incelenmesini
içerir. Bu yaklaĢımla baĢa baĢ analizlerinin baĢlangıç noktası gelir
ve maliyet fonksiyonlarının belirlenmesini gerektirir.
 Bir iĢletmenin belli bir faaliyet döneminde elde edeceği kar, söz
konusu dönemin toplam geliri ile toplam maliyeti arasındaki farka 30
eĢittir.

31. Örnek

 X üretim iĢletmesinde üretilen birim satıĢ fiyatı 1.000 TL dir. ĠĢletme söz konusu mamulün
her bir adedini 600 TL si değiĢken maliyetle üretmekle olup, sabit maliyet toplamı ise
30.000.000 TL dır.

 BBN (miktar) = 30.000.000 TL / 1000 TL Adet – 600 TL Adet = 75.000 TL Adet
 bulunur.
 O halde iĢletme söz konusu mamulden 75.000 adet sattığında ne kar ne de zarar edecektir.
75.000 adetin üstünde satılan her biriminden iĢletme kar sağlayacak, bu miktarın altında
ise zarar edecektir.
 Gerçektende;
 SatıĢlar (75.000 Adet x 1000 TL Ad.) 75.000.000
 Toplam DeğiĢken Maliyet (75.000 Ad x 600 TL Ad.) 45.000.000
 Toplam Katkı Payı
30.000.000
 Toplam Sabit Maliyet
(30.000.000)
 Kar
-
 Görüldüğü gibi, baĢa baĢ noktasında toplam katkı payı toplam sabit maliyeti karĢılamakta
olup, henüz kara herhangi bir katkıda bulunmamaktadır.
31

32. Fiyat Koyma Kararları

 ĠĢletme yönetimi üretilen mamullerin satıĢ fiyatını maliyet verilerinden
hareketle saptaması oldukça akılcı bir davranıĢtır. Ayrıca iĢletmenin
amaçlarından biri olan maksimum karın elde edilmesi, üretilen mamullerin
maliyeti üzerine Ģarj edilen kar ile olanaklıdır. Ancak sözü edilen satıĢ
fiyatından satıĢ olanaklarının ne olduğunun da bilinmesi koĢuldur. Bir baĢka
anlatım biçimiyle, mamulün talep esnekliğinin bilinmesi gerekir. Eğer mamulün
satıĢ miktarı fiyat değiĢiklerinden etkilenmiyorsa, iĢletme karar verdiği üretim
miktarındaki maliyetleri tahmin ederek, arzuladığı kar marjını Ģarj etmek
suretiyle satıĢ fiyatını saptayabilir.
 Ancak genellikle fiyat değiĢmeleriyle satıĢ miktarı arasında ters yönlü bir iliĢki
vardır. Bir baĢka anlatım biçimiyle, fiyatlar arttıkça satıĢ miktarı düĢerken,
fiyatlarda indirim yapıldıkça satıĢ miktarı artar. Bu nedenle iĢletme yönetimi
karını artırmak için;
 ya yüksek fiyatla az mamul satmak,
 ya da düĢük fiyatla çok mamul satmak,
 alternatiflerinden birine göre karar vermek zorundadır.
 ĠĢletme yönetimi söz konusu iki alternatiften birine karar verirken maliyet
verilerinin yanı sıra satıĢ gelirlerini karĢılaĢtırarak en yüksek karı getirecek
alternatifi yeğleyecektir. 32

33. Örnek
 Z üretim iĢletmesi birim satıĢ fiyatı 1.500 TL’ sı olan mamulünü 800 TL’ lık birim
değiĢken ve 60.000.000 TL’ lık sabit maliyetle üretmekte olup, 14.900.000 TL’ sı
kar elde etmektedir.

 DüĢük kapasite ile çalıĢan iĢletme birim satıĢ fiyatını düĢürerek daha fazla
mamul satmayı ve böylece karını arttırmayı hedeflemektedir. Yapılan Pazar
araĢtırması sonuçları aĢağıda görüldüğü gibidir.
 SatıĢ Fiyatından SatıĢ Miktarından
 Alternatif Ġndirim % si ArtıĢ % si
 ________ ____________ _______________
 1 5 10
 2 10 20
 3 15 25
 Mamul satıĢ fiyatının üç alternatiften hangisine göre belirleneceği aĢağıdaki
hesaplamaların yapılmasıyla olanaklıdır.
 Mevcut duruma göre:
 Katkı payı = 1.500 TL/Adet - 800 TL/Adet = 700 TL/Adet
 SatıĢ Miktarı= Kar + Sabit Maliyet / Katkı Payı 33
 = 74.900.000 TL / 700 TL/Adet =107.000 Adet

34. Örnek Devam
 ALTERNATĠFLER

 Veriler Mevcut Durum 1 2 3
 _______ ___________ _______ ________ _________
 SatıĢ Fiyatı (TL) 1500 1425 1350 1275
 SatıĢ Miktarı (Ad.) 107.000 117.700 128.400 133.750
 SatıĢlar 160.500.000 167.722.500 173.340.000
170.531.250
 DeğiĢken Gider (85.600.000) (94.160.000) (102.720.000) (107.000.000)
 Katkı Payı 74.900.000 73.562.500 70.620.000 63.531.250
 Sabit Gider (60.000.000) (60.000.000) (60.000.000)
(60.000.000)
 Toplam Kar 14.900.000 13.562.500 10.620.000
3.531.250
 Görüldüğü gibi birinci alternatif, iĢletme için en avantajlı durumdur. Çünkü iĢletme
satıĢ fiyatını % 5 indirdiğinde, satıĢ miktarı 117.700 adet çıkarken toplam karın da
13.562.500 TL’ na düĢtüğü görülmektedir.
34

35. Makine Yenileme Kararları

 Eski makinenin yenilenmesi konusunda karar alınırken; eski
makinayı kullanmakla sağlanacak karlılık oranı ile yeni
makinenin satın alınması durumunda karlılıkta meydana
gelecek değiĢmenin göz önünde bulundurulması gerekir.
 Yeni bir makinenin alımı, eskisinden daha fazla bedel
ödenerek satın alınması nedeniyle amortisman giderlerinin
yüksek olmasına, dolayısıyla sabit giderlerin artıĢına neden
olur. Buna karĢılık, gerek yeni makinenin daha verimli oluĢu,
gerekse eski makineye göre daha az bakım ve onarım
giderlerine neden olacağı için değiĢken giderlerde azalma
olur. ĠĢte sözü edilen giderlerdeki bu iki farklı değiĢmenin
karlılık üzerindeki etkilerinin analiziyle; eski veya yeni
makine arasında akılcı bir seçim yapılması olanaklı olacaktır. 35

36. Örnek

 X üretim iĢletmesi halen 5 yıllık yararlı ömrü bulunan bir makineyi
hurdaya ayırarak, yerine teknolojik olarak daha geliĢmiĢ bir baĢka
makine almayı düĢünmektedir. Eski makinenin piyasa değeri
bulunmadığından hurdaya ayırdıktan sonra satılması söz konusu
değildir.
 Yeni makinenin sabit giderlerde 17.400 TL’ lık bir artıĢa yol açarak
toplam sabit maliyeti 1.097.400 TL’ na çıkaracağı saptanmıĢtır.
Ancak yeni makinenin alınması halinde birim değiĢken maliyetin 12
TL’ dan 11.40 TL’ na düĢeceği tahmin edilmektedir.
 ĠĢletmenin halen 75.000 adet olan satıĢ hacminde herhangi bir
değiĢiklik beklenmemekte olup, 30 TL’lik birim satıĢ Fiyatının da
değiĢtirilmesi düĢünülmemektedir.
 Yukarıdaki varsayımları dikkate alarak eski ve yeni makinenin
kullanılması durumunda, iĢletmenin karlılığına olan etkisini analiz
edelim. 36

37. Örnek Devam

 Eski Makinenin Yeni Makinenin Kullanılması Kullanılması
SatıĢlar 2.250.000 2.250.000
Toplama Değ. Gid. (900.000) (855.000)
Toplam Katkı Payı 1.350.000 1.395.000
Sabit Giderler (1.080.000) (1.097.400)
Net Kar 270.000 297.600
Net Kar Marjı % 12 % 13.2
Katkı Payı 18 TL 18.6 TL
Katkı Oranı %60 %62
BBN (Miktar) 60.000 59.000
BBN (Tutar) 1.800.000 1.770.000
 Görüldüğü gibi, yeni makine iĢletmeye 27.600 TL’ sı daha fazla kar
sağlamakta, baĢa baĢ noktası 1.000 adet düĢmektedir. Bu durumda
makinenin yenilenmesine karar verilecektir. Ancak iĢletme yönetimi
yeni makinenin alınmasına kesin karar vermeden önce makinenin
alınmasından sağlanacak ek karın, yeni makineye yapılacak
yatırımın yeterince yüksek bir kar oranına sahip olup olmadığını
araĢtırması gerekecektir. Çünkü yeni makine için ödenecek bedelin
daha arklı bir alanda kullanılması olanağı varsa, makinenin
yenilenmesi karlı da olsa bu kararından vazgeçebilir. 37

38. Üretme veya Dışarıdan Satın
Alma Kararı

ĠĢletme yönetimi üretimde kullandığı
bir parçayı iĢletmede üretmek veya
dıĢarıdan satın alınmak gibi iki farklı
durumda karĢılaĢabilir. Bu durumda
her iki olasılığa göre iĢletmeye
yükleyeceği maliyetlerin analizinin
yapılarak, ekonomik olanı seçilmelidir.
38

39. Örnek

 ĠĢletme üretim makinelerinde kullanmak için 1.000 adet
yedek parça üretmektedir. Yedek parça üretimine iliĢkin
üretim giderleri aĢağıdaki gibidir.
 Direkt Ġlk madde ve Malzeme Giderleri 10 TL/Adet
 Direkt ĠĢçilik Giderleri 6 TL/Adet
 DeğiĢken GÜG 4 TL/Adet
 Sabit GÜG 15.000 TL
 Dağıtımdan gelen ortak giderler 20.000 TL
 ĠĢletme ürettiği yedek parçayı tanesi 30 TL’ na dıĢarıdan satın
alınması olanaklıdır. Sabit genel üretim giderleri, parçanın
üretim gider yeri binasının kirasına iliĢkindir. Buna göre:
39

40. Örnek Devam

 Üretilmesi Halinde Satın Alınması Halinde
 Direkt Ġlk mad ve Malz Gid 10.000 30.000
 Direkt ĠĢçilik Giderleri 6.000
 DeğiĢken GÜG 4.000
 Sabit GÜG 15.000
 Ortak Giderler 20.000 20.000
 Toplam Giderler 55.000 50.000
 Bu durumda yedek parçanın dıĢarıdan satın alınması
maliyetlerde 5.000 TL’ sı tasarruf sağladığından, iĢletme
için satın alma daha uygun bir seçenektir.
40

41. Özel Bir Siparişin Kabul
Edilmesi

 ĠĢletme bazen ürettiği mamullerden özel bir fiyatla talep edilen
sipariĢ alabilir. Burada değinilen ‘’özel sipariĢten ‘’kasıt, normal
satıĢ fiyatından daha düĢük bir fiyat teklifinin olmasıdır.
ĠĢletmelerin bu tür düĢük fiyattan özel bir sipariĢi kabul
edebilmeleri için :
 .Atıl kapasitesinin bulunması,
 .Teklif edilen fiyatın en az değiĢken giderleri karĢılaması,
 .Söz konusu sipariĢ özel bir pazara iliĢkin olması,
 .SipariĢin kısa süreli olması,
 .ĠĢletmenin pazardaki imajını olumsuz etkilememesi
 Gerekir.
 Sıralanan koĢulların bulunması durumunda özel fiyatlı sipariĢin
kabul edilmesine iliĢkin en önemli faktörün; atıl kapasitenin
bulunmasının yanı sıra, değiĢken giderleri karĢılayacak gelirin elde
edilmesidir. Çünkü iĢletme atıl kapasitede çalıĢtığından sabit
giderlerdeki artıĢ olmayacağı gibi, söz konusu giderlerin birim 41
maliyet içindeki payı düĢeceğinden karlılığı artabilir.

42. Örnek

 X üretim iĢletmesinin üretim kapasitesi 50.000 adet
olup, % 80’ ni kullanmaktadır. ĠĢletmenin ürettiği A
mamulünün birim değiĢken maliyeti 250 TL’ sı,
toplam sabit maliyeti ise 6.000.000 TL’ dır.
 ĠĢletme A mamulünü tanesi 500 TL’ dan satmakta
olup, tanesi 350 TL’ dan 8.000 adet sipariĢ teklifi
almıĢtır.
 Söz konusu sipariĢin kabul veya red edilmesine
iliĢkin karar verilebilmesi için aĢağıdaki benzer bir
analizin yapılması gerekir. 42

43. Örnek Devam

 SipariĢin Reddi SipariĢin Kabulü Fark
 SatıĢlar:
 40.000 Ad. X 500 TL/Ad 20.000.000
 8.000 Ad X 350 TL/Ad 22.800.000 2.800.000

 DeğiĢken Maliyet:
 40.000.00 Ad X 250 TL/Ad (10.000.000)
 8.000 Ad X 250 TL/Ad (12.000.000) 2.000.000)
 Katkı Payı 10.000.000 10.800.000 800.000
 Sabit Maliyet (6.000.000) (6.000.000) -
 Kar 4.000.000 4.800.000 800.000
 Özel sipariĢin fiyatı, normal satıĢ fiyatından oldukça düĢük olmasına karĢın görüldüğü gibi, kar da 800.000 TL bir
artıĢ sağlamaktadır. Sözü edilen kardaki bu artıĢ, katkı payında olan 800.000 TL lik artıĢtan kaynaklanmaktadır.
Teklif edilen 350 TL lik düĢük fiyat değiĢken maliyetleri karĢıladıktan sonra (atıl kapasite bulunması nedeniyle)
sabit maliyetlere de katkıda bulunması nedeniyle kabul edilmesini gerektirir.
 Yukarıdaki hesaplamalar iĢletmenin atıl kapasitesi bulunduğu varsayılarak yapılmıĢtır. ĠĢletme tam kapasitede
faaliyet gösterdiğini kabul edecek olursak, yeni bir sipariĢin kabulü ile;
 .fazla mesai yaptırılması,
 .yeni iĢgücü istihdam edilmesi,
 .yeni üretim alanlarının açılması
 .yeni üretim araçlarının satın alınması
 gibi olasılıklar ortaya çıkabilir. Bu durumda analizlerde ek maliyetlerin de göz önünde bulundurulması gerekir. 43

44. Özlem GÜZELYURT
44

45. Bir Mamulün Üretimine Son Verme
Kararı
Bir mamulün üretimine devam edilmesi konusunda karar
verebilmek için o mamulün karlılığının analiz edilmesi
gerekir. Bir baĢka anlatım biçimiyle, mamulle ilgili olarak
ortaya çıkan değiĢken giderlerin yanı sıra, kaçınabilir
direkt maliyetlerinde analiz edilmesini gerektirir.
Dolayısıyla her hangi bir mamulün üretimine devam edilip
edilmemesi konusunda karar verirken,
o mamulün;
 kendi direkt giderlerini karĢılaması,
 ortak giderlere ve kara katkı verip vermediği
 Ġncelenir.
45

46. En Uygun Mamul Karışımının
Saptanması Kararı
ĠĢletmenin birden fazla mamul
üretilmesi halinde en uygun mamul
karıĢımın saptanmasında katkı
oranlarından yararlanılması, mutluk
değerlere göre daha objektif sonuçlara
ulaĢtırır. Çünkü yüzdeler mutlak
değerlere oranla değiĢiklerin daha
anlamlı analiz edilmesini sağlar.
46

47. Örnek
47

48.  Maliyet Hesapları 7/A Seçeneği
 .70 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları
 .700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı
 .701 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı
 .71 Direkt Ġlk Madde ve Malzeme Giderleri
 .710 Direk Ġlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı
 .711 Direkt Ġlk Madde Ve Malzeme Yansıtma Hesabı
 .712 Direkt Ġlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı
 .713 Direkt Ġlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı
 .72 Direkt ĠĢçilik Giderleri
 .720 Direkt ĠĢçilik Giderleri Hesabı
 .721 Direkt ĠĢçilik Giderleri Yansıtma Hesabı
48
 .722 Direkt ĠĢçilik Ücret Farkları Hesabı

49.  723Direkt ĠĢçilik Süre Farkları
 .73 Genel Üretim Giderleri
 .730 Genel Üretim Giderleri Hesabı
 .731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı
 .732 Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları
 .733 Genel Üretim Giderleri Verimlilik Giderleri
 .734 Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları
 .74 Hizmet Üretim Maliyeti
 .740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı
 .741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı
 .742 Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesapları
 .75 AraĢtırma ve GeliĢtirme Giderleri
 .750 AraĢtırma ve GeliĢtirme Giderleri Hesabı
49
 .751 AraĢtırma ve GeliĢtirme Giderleri Yansıtma Hesabı

50.  .752 AraĢtırma ve GeliĢtirme Gider Farkları
 .76 Pazarlama SatıĢ ve Dağıtım Giderleri
 .760 Pazarlama SatıĢ ve Dağıtım Giderleri Hesabı
 .761 Pazarlama SatıĢ Ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı
 .762 Pazarlama SatıĢ Ve Dağıtım Giderleri Fark Hesabı
 .77 Genel Yönetim Giderleri
 .770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı
 .771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı
 .772 Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı
 .78 Finansman Giderleri
 .780 Finansman Giderleri Hesabı
 .781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı
50
 .782 Finansman Giderleri Fark Hesabı

51.  Maliyet Hesapları 7/B Seçeneği
 .79 Gider ÇeĢitleri
 .790 Ġlk Madde ve Malzeme Giderleri
 .791 ĠĢçi Ücret ve Giderleri
 .792 Memur Ücret ve Giderleri
 .793 DıĢarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
 .794 ÇeĢitli Giderler
 .795 Vergi, Resim ve Harçlar
 .796 Amortisman ve Tükenme Payları
 .797 Finansman Giderleri
 .798 Gider ÇeĢitleri Yansıtma Hesabı
 .799 Üretim Maliyet Hesabı 51

52. YÖNETİMDE KARARLARINDA KULLANILAN
DİĞER MALİYET KAVRAMLARI
 Karar verme eylemi, belli bir amaca ulaşmak için birden fazla olasılığın
bulunması halinde söz konusudur. Rasyonel anlamda bir karar alınırken,
alternatiflerin sağlayacakları yararlar ile getirecekleri külfetle de
karşılaştırılması gerekir. Bu nedenle yönetim kararlarına ışık tutabilecek bazı
maliyet kavramlarının üzerinde durulması
 yararlı olacaktır. Bu bağlamda karar verme amacına dönük maliyetleri:
 .Ek Maliyetler
 .Batık Maliyetler
 .Fırsat Maliyeti (Alternatif Maliyet) 52

53. Ek Maliyet
Ek maliyetler; çalıĢma hacminin bir
düzeyden diğerine değiĢirken toplam
maliyette ortaya çıkan değiĢiklik olarak
tanımlanır. Ġktisatta kavram yerine
marjinal maliyet kavramı kullanılır.
53

54. Batık Maliyetler
 Alternatifler arasında yapılan seçime iliĢkin kararlardan etkilenmeyen maliyetlere
batık maliyetler denir. Batık maliyetler iĢletme yöneticilerin verecekleri kararlarda
geçersizdir. Batık maliyetler genellikle tarihsel maliyetlerdir. Örneğin, geçmiĢte satın
alınan bir makinenin satın alma veya net değeri, bu varlığın kullanmaya devam
etme veya hemen satma alternatifleri açısından batık maliyettir. Nitekim mevcut
makinenin yerine yenisinin satın alması Ģeklinde ortaya çıkan yatırım kararında,
mevcut makinenin satın alma maliyeti veya net değeri yatırım kararını
ilgilendirmez. Çünkü bu durum geçmiĢte verilmiĢ bir karara iliĢkindir. Dolayısıyla
bugünkü kararda etkisi olmayacaktır. GeçmiĢte katlanılmıĢ bu değerin geri alınması
söz konusu değildir. Bununla birlikte batık maliyet kavramının iĢletme kararları
açısından önemi; geçmiĢte verilmiĢ bir kararın doğruluk derecesinin, Ģimdi verilecek
kararları etkilemesine olanaklar ölçüsünde izin vermemek gerekir Ģeklinde
özetleyebiliriz. ġimdi verilecek bir karar açısından önemli olan gelecekte faktörler
olup, kararın isabeti bunların isabetli olarak öngörülmesidir. 54

55. Fırsat Maliyeti
 Fırsat maliyeti, bir seçeneğin seçilmesi durumunda diğerlerini
kullanılmaması nedeniyle iĢletmenin kaybettiği gelirler olarak
tanımlanır. Bir baĢka anlatım biçimiyle, belli bir alternatifin
seçilmesi nedeniyle seçilmemiĢ olan en iyi alternatifin fırsat
maliyetidir. En iyi alternatifin ne olduğu çoğu zaman
bilinmediğinden, uygulamada fırsat maliyetinin ölçülmesi de
genellikle olanaksızdır. Örneğin, iĢletme sahibi olduğu arsayı
stoklarını daha rahat depolamak için kullanabilir veya sözü
edilen arsayı bir baĢkasına kiraya verebilir. Arsayı kullanmanın
fırsat maliyeti, yoksun kalınan kira geliri olduğu söylenebilir.
Ancak arsanın iĢletme tarafından (stoklarını koyma amacıyla) 55

56. Fırsat Maliyeti
 kullanılması halinde iĢletmeye sağlayacağı yararının ölçülmesi oldukça
güçtür. Fırsat maliyeti kavramını (önceki kesim de yer alan örneğimizi
dikkate alarak) açıklayalım. Bilindiği gibi , EK 500 birim mamul
üretmenin iĢletmeye yükleyeceği toplam maliyet 33.000 TL’ dır. Bunun
yanı sıra iĢletmenin karar verebileceği bir baĢka seçenek ise iĢletmenin
üreteceği 500 birimi 45.000 TL’ na dıĢarıdan satın alabilir ve boĢ kapasiteyi
de 14.000 TL’ sı karĢılığında kiraya verebilir. Bu durumda iĢletmenin 500
birimi kendisi üretmesi halinde yoksun kalacağı 14.000 TL’lik kira
geliri,bu kararın fırsat maliyetini oluĢturur.Dolayısıyla seçenekler arasında
karar verirken (500 birimin üretilmesi koĢulunda) iĢletmeye yüklenecek ek
giderlere fırsat maliyetinin de eklenmesi gerekir.
56

57.  Buna göre:
 500 Birimin Üretilmesi 500 Birimin Satın alınması
 Toplam Gider 33.000 45 000
 Fırsat Maliyeti 14 000 -
 47.000 45 000
 Görüldüğü gibi, işletme 500 birim üretilmeyip, satın alınması halinde daha az fedakarlığa
katlanmış olacaktır. Çünkü bu durumda işletme 2.000 TL’ lık gidere katlanacaktır.
57

58. Kadir YILMAZ-M.Kenan CEYLAN-Cengiz BEYTEKİN-Özlem GÜZELYURT
58