Утасгү сүлжээний анхан шат - Зайлшгүй мэдэх мэдлэг

1. Утасгүй сүлжээ
ЗА БҮГДЭНД НЬ
ӨДРИЙН МЭНД

2. УТАСГҮЙ СҮЛЖЭЭ НЬ (ЦААШДАА WIRELESS NETWORKING ГЭХ ) ХЯЗГААРЛАГДМАЛ ХҮРЭЭНД
ХОЁР БОЛОН ТҮҮНЭЭС ОЛОН КОМПЬЮТЕР ЭСВЭЛ ЦАХИМ ТӨХӨӨРӨМЖҮҮД НЬ ХООРОНДОО
ТАРХАЛТАТ ДОЛГИОН (SPREAD-SPECTRUM) БУЮУ OFDM (ORTHOGONAL FREQUENCY-DIVISION
MULTIPLEXING) ХУВИРГАЛТЫН ТЕХНОЛОГИ АШИГЛАН УТАСГҮЙ ХОЛБОГДОН МЭДЭЭЛЭЛ
СОЛИЛЦОХЫГ ХЭЛНЭ. АГААРААР ӨГӨГДЛИЙГ ДАМЖУУЛАХ, ХҮЛЭЭН АВДАГ БА ҮҮНДЭЭ
РАДИО ДАВТАМЖИЙН ТЕХНОЛОГИЙГ АШИГЛАДАГ. 1970 ОНООС ЭХЛЭЛТЭЙ БАЙНА. БИДНИЙ
ҮЗЭХ ТӨРЛҮҮД БОЛ WIRELESS , BLUETOOTH, WIMAX , ЗА МӨН КЕВИКОГИЙН ТАЛААР
ТОВЧХОН СОНИРХУУЛЪЯ.

3. • Үйлдвэрлэгч бvр єєрийн гэсэн стандартыг гаргаж
ирдэг эдгээр нь хоорондоо зохицож ажилладаггvй.
Ийм учир vйлдвэрлэгчид нэг стандарт гаргаж ирэх
шаардлагын улмаас IEEE-тай хамтарч Radio LAN-д
зориулсан IEEE 802.11 стандартыг гаргаж ирсэн.
Энэ стандарт нь дамжуулах орчин ба физик
тvвшнийг зохицуулахад чиглэгдсэн.

4. АЛИВАА ОРОН НУТАГ БVРД РАДИО ДОЛГИОНЫГ АШИГЛАХ
ЗААВАР БА ХУУЛЬ, ЗОХИЦУУЛАХ БАЙГУУЛЛАГУУД БАЙДАГ

6. УТАСГҮЙ СҮЛЖЭЭГ ХАМРАХ ХҮРЭЭГЭЭР НЬ 2 АНГИЛДАГ БАЙНА. BSS БОЛОН ESS

7. • Дэд бүтцийн горимд нэг станц мастер маягаар
ажиллаж бусад станцууд нь түүнтэй холбогддог; энэ
сүлжээг BSS гэдэг бөгөөд мастер станц нь хандалтын
цэг (access point)(AP) гэгддэг. BSS-т бүх холбоо AP-р
дамждаг; нэг станц өөр нэг утасгүй станцтай холбоо
тогтоохыг хүссэн байсан ч гэсэн мэдэгдлүүд нь AP-р
дамжих ёстой байдаг байна.

8. УТАСГҮЙ СҮЛЖЭЭ НЬ ДАРААХ ТӨРЛҮҮДЭЭС
ШАЛТГААЛАН ХАРИЛЦАН АДИЛГҮЙ ЗАЙД ХҮРЧ
АЖИЛЛАДАГ БАЙГАА.
-АЛЬ СТАНДАРТЫН УТАСГҮЙ СҮЛЖЭЭ БАЙГУУЛСАН
-ЯМАР ТӨРЛИЙН ,ЯМАР ТӨРЛИЙН ЗАМЧЛАГЧ ЭСВЭЛ
ХАНДАЛТЫН ЦЭГ АШИГЛАЖ БАЙГАА
-СҮЛЖЭЭ СУУРИЛУУЛСАН ГАЗАР ОРНЫ БАЙРЛАЛ,
БАРИЛГИЙН ХАНА ЯМАР МАТЕРИАЛААР ХИЙГДСЭН

9. ИНТЕРНЭТЭД ҮНЭГҮЙ ХОЛБОГДОХ БҮС БӨГӨӨД ЭНЭХҮҮ БҮСИЙГ
HOTSPOT ГЭЖ НЭРЛЭДЭГ. HOTSPOT БҮСИЙГ БИЙ БОЛГОХ НЬ ОДООГИЙН
БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙХ НЬ НЭГЭЭХЭН ХЭСЭГ
БОЛЖ ХӨГЖСӨӨР БАЙНА. WI-FI ИЙН НЭГ ДУТАГДАЛ НЬ ХЭРЭГЛЭГЧ
ЗӨВХӨН ТУХАЙН БҮСЭД Л ҮҮНД ХОЛБОГДОХ БОЛОМЖТОЙ БАЙДАГ.

11. УТАСГҮЙ СҮЛЖЭЭНИЙ СТАНДАРЧЛАЛ БОЛОН
ПРОТКОЛУУД
• Open air
• 802.11
• 802.16
• HiperLans

12. OPEN AIR
1. OpenAir 802.11-ын ємнєх протокол бєгєєд
Frequency Hopping техникийг ашигладаг ба 0.8
Mb/s (2FSK), 1.6 Mb/s (4FSK) єгєгдєл
дамжуулах хурдтай. Багцуудын contention
сувгийн хэмжээ 802.11-ыг бодвол хамаагvй том,
ажиллагаа авсаархан боловч vзvvлэлт багатай.

13. ЗА 802.11 ИЙН БАГЦ БОЛОН 802.16
•

14. • Бие даасан (ad hoc)
• 1. Peer-to-Peer / Ad-Hoc буюу Төхөөрөмж хоорондын холболт
Хамгийн энгийн утасгүй сүлжээ нь төхөөрөмж хоорондын Ad-Hoc холболт юм. IBSS
ашиглан хийгддэг энэ нь утасгүй холбооны төхөөрөмжүүд шууд хоорондоо
холбогдох боломжийг олгодог. IEEE 802.11 стандартуудад багтдаг үзүүлэлтийн дагуу
урьдчилан IP хаяг болон утасгүй сүлжээний нэрийг
тохируулсан 2 төхөөрөмж нь шууд холболт хийн мэдээллийг
шууд солилцох боломжтой байдаг.
• - Infrastructure
• 2.Infrastruction буюу дэд бүтэц гэдэг нь утасгүй сүлжээний замчлагч (router),
хандалтын цэг (access point) ашиглан утасгүй болон утастай сүлжээнүүдийг олон
төхөөрөмжүүдийг нэгдсэн сүлжээнд холбодог байна

16. ДАВХАРГА

17. • 802.11 утасгүй сүлжээнд мэдээллийг 2 өөр горимоор дамжуулдаг:
• PCF - Point Coordination Function
• PCF горим нь хугацааны тодорхой интервал дотор тодорхой клиент-
компьютертэй холбогдон мультимедиа болон IPTV гэх мэт хүлээлтийн
хугацаа болон пакетийн хаягдлаас хамааралтай аппликешиний сервис
үйлчилгээг хангаж өгдөг.
• DCF - Distributed Coordination Function
• DCF горимыг утасгүй дотоод (WLAN) сүлжээнд өргөн хэрэглэх ба
CSMA/CA (Carrier Sense Multiple Access/Collision Avoidance)
протоколоор дамжуулан орчноо хувааж ашиглана.

19. MEDIUM ACCESS CONTROL
Хандах механизм Basic access mechanism
Хэсэглэлт Fragmentation
Хувиргалт (нууцлалт) Еncryption
• MAC Layer Management
Синхрончлол Synchronization
Эрчим хvчний зохицуулалт Power management
Тэнvvчлэх (нvднvvдийн хооронд шилжих) Roaming
Physical Layer Convergence Protocol (PLCP)
Физик тєвшнийг тодорхойлох PHY-specific
Сувгийг хянах CCA signal (CarrierSense)
Physical Medium Dependent Sublayer (PMD)
Модуляцлах ба кодлох
Modulation and Encoding
PHY Layer Management
Сувгийг сонгох Channel tuning
Физик тvвшний vзvvлэлтийг хянах
PHY MIB
Station Management
MAC ба физик тvвшний уялдааг зохицуулах Interacts with both MAC & PHY Management

20. IEEE 802.16 СТАНДАРТ (BROADBAND
WIRELESS ACCESS)

22. БИД АЗИ НОМХОН ДАЛАЙН БҮСИЙГ АВЧ ҮЗНЭ
• - 2.471 - 2.497 GHz Японд RLAN-д зориулсан зурвас
• - 2.4-2.5GHz Бусад Ази ба номхон далайн ихэнх орнууд
• -17-19 GHz Зєвхєн японд ашигладаг. Зохицуулга нь тодорхойгvй.

23. • Hiperlan 1 нь бvрэн ad-hoc систем бєгєєд ямар нэгэн тохируулга ба тєв удирдах
систем шаардлагагvй.
• Гол дутагдал нь бодит isochronous хангадаггүй
• HiperLan II зарчим ба бvтэц нь HiperLan-саа бас л хамаагvй эсрэг.
• Эхний HiperLan ad-hoc сvлжээнд тулгуурлагдаж хийгдэж байсан бол хоёр дах
HiperLan нь infrastructure ба утасгvй тvгээх систем (wireless distribution systems) дээр
тулгуурлаж зохиогдсон.
• Ганц тєсєєтэй тал нь ETSI (Broadband Radio Access Network group)-р
тодорхойлогдсон,
• европод зєвшєєрєгдсєн 5 GHz (5.4GHz-5.7GHz) зурвас дээр ажилладаг шаардлага
єндєр, протокол нь нарийн
• Hiperlan-г суурилуулахад өртөг өндөр байдаг .
• HiperLan II нь OFDM модуляц дээр тулгуурласан анхны стандарт юм.
• HiperLan II нь Wireless ATM систем бєгєєд, МАС layer нь нєєц слоттой тєвлєрсєн
чиглvvлэлт бvхий TDMA бvтэцтэй. Слот бvр тогтмол 54 байт багцын хэмжээтэй,
ARQ (Automatic Request - MAC тvвшний дахин дамжуулалт)-ыг хангаж єгдєг..
Мєн тvvнчлэн эрчим хvч хэмнэх ба нууцлалын онцлогуудыг тусгаж єгсєн байдаг.

25. УТАСГҮЙ СҮЛЖЭЭНИЙ ХАМГААЛАЛТ
• 1. Хандалтын цэг дээр хамгаалах. Хандалтын цэг дээр түгээмэл ашиглагддаг энэ
арга нь утасгүй сүлжээнд хандах төхөөрөмж тус бүрт давхцахгүйгээр байдаг MAC
Address-г нэг бүрчлэн бүртгэн тохируулах замаар зөвшөөрөлгүй хэрэглэгч сүлжээнд
нэвтрэхээс сэргийлдэг. Эсвэл утасгүй сүлжээний таних нэр буюу Service Set identifier
(SSID)-г нууцлах маягаар хамгаалснаар утасгүй сүлжээг зөвшөөрөлгүй хүмүүс
харах боломжгүй бөгөөд тохиргоог нэг бүрчлэн гараар тохируулах шаардлагатай
болно.
• 2. Хязгаарлагдмал буюу нээлттэй хандалттай. Олон нийтийн газар, нисэх онгоцны
буудал, зочид буудалд түгээмэл байдаг нээлттэй байдлаас гадна зарим бизнесийн
байгууллагууд өөрсдийн зочдод зориулан үндсэн сүлжээнээс тусгаарлагдан
хамгаалагдсан утасгүй сүлжээгээр тодорхой хэмжээний мэдээлэл дамжуулах,
интернет ашиглах боломжийг олгодог. Нээлттэй утасгүй сүлжээний хувьд
үйлчлүүлэгчдийг татахын тулд хэрэглэдэг бөгөөд ихэвчлэн нууц үг, нэмэлт
тохиргоогоор дурын утасгүй сүлжээний төхөөрөмж холбогдон ажилладаг.
• 3. Сүлжээний цэгүүдийн хооронд нууцлалтайгаар. Утасгүй сүлжээний хамгаалалтын
түгээмэлт хэлбэр бол сүлжээнд холбогдон ажиллахын тулд урьдчилан тохируулсан
нууцлалын нөхцлийг зөв ханган нууц үгээр нэвтрэх бөгөөд утасгүй сүлжээний
үндсэн 2 төрлийн нууцлал байдаг.

26. WEP - WIRELESS EQUIVALENT PRIVACY
• WEP нь IEEE 802.11 утасгүй сүлжээг хамгаалах алгоритм бөгөөд өнөө үед нилээн
хоцрогдсон. Утасгүй сүлжээний мэдээлэл нь агаараар радио долгионоор цацагдан
дамждаг учир ердийн утастай сүлжээг бодвол дохио замаас барьж аван "хулгайлах"
боломжтой байдаг. Иймээс 1997 онд утасгүй сүлжээнд нууцлал нэвтрүүлэх
зорилгоор WEP-г анх гаргажээ.
• WEP нь 40-бит, 128-бит болон заримдаа 256-битийн урттай түлхүүр ашиглан утасгүй
сүлжээнд төхөөрөмж холбогдох үед урьдчилан тохируулсан нууц үгийг 16-тын
тооллоор асуух байдлаар нууцлал хийдэг хэдий ч нууц түлхүүрийн энгийн хэлбэр,
радио долгионоор дамжуулж байгаа мэдээлэл дундаас чухал түлхүүр хэсгийг барих
боломжтой зэргээс шалтгаалан харьцангүй хялбараар нууц үгийг тайлан сүлжээнд
зөвшөөрөлгүй нэвтэрч болдог байна.
• Ийм ч учраас IEEE нь тусгай ажлын хэсэг байгуулан утасгүй сүлжээний стандартд
оруулах дараагийн засварт нэмэлт болгон шинэчилсэн нууцлалыг боловруулсан нь
WPA буюу Wi-Fi Protected Access нэрээр 2003 оны IEEE 802.11i нэмэлт өөрчлөлтөнд
тусгагджээ.

27. • i;=0
• j1:=0
• j2:=0 бол GeneratingOutput:
• i:=i+i
• j1:=j1+s1 [i]
• s1 swap values [i] and s1 [j1] out s2 [s1[i]+s1[j1]]
• j2:=j2+s2[i]
• s1 нь swap value [i] and s2 [j2] out s1 [i]+s2[j2]]
• endwhile гэх үндсэн алгоритм явдаг бөгөөд тоог санаандгүй үүсгэдэг байна.
• .Шифрлэлт RC4 анх Ron Rivest хэмээх залуу RSA аюулгүй байдлын хүрээнд гаргаж
уг шифрлэлт нь 40-2048 бит хэмжээтэй.
• Хэрхэн ажилдаг бэ гэхээр 16 орноо үсэг болон тоо холигдож явагдах ба текст нь
ASCII, keystream ciphertext байдаг.

29. WI-FI PROTECTED ACCESS - WPA БА WPA2
• Шинэчлэгдэн гарсан эдгээр нууцлалын стандартууд нь өмнөх WEP-гийн сул талуудыг
арилгахыг зорьсон байна.
• WPA нь TKIP (Temporal Key Integrity Protocol) агуулснаараа нэмэлт нууцлалыг хангана гэж
үзэж байсан ч TKIP бас л тодорхой хэмжээний сул талтай, эрсдэлтэй байсан учир EAP
(Extensible Authentication Protocol)-г нэмж нэвтрүүлсэн байна. Хэдийгээр TKIP-г тайлж
үзэж болж байгаа ч одоогоор нууц үгийг бүрэн тайлах арга нь арай олдоогүй байгаа.
Мэдээж их богинохон, хялбар үгээр WPA нууц үгээ хийсэн нөхцөлд программын аргаар
хүчээр буюу brute-force дайралт хийн халдах боломж байдаг. WPA2 нь WPA-гийн
сайжруулсан хувилбар бөгөөд AES (Advanced Encryption Standard) нэмснээрээ илүү сайн
хамгаалалт болж чадна.
WPA, WPA2 нь Personal (эсвэл PSK буюу Pre-shared key) ба Enterprise гэсэн 2 янзын
хувилбар байна.

30. • Personal хувилбарт 64 оронтой 16-тын тооллоор эсвэл 8-63 оронтой ASCII
тэмдэгтээр оруулсан нууц үгийг өндөр түвшний нууцлалаар алгоритмээр тооцоолон
256-битийн нууц түлхүүр болгох бөгөөд энэ нь утасгүй сүлжээгээр дамжиж байгаа
мэдээллийн багц тус бүрийг нууцлахад хэрэглэгддэг байна. Enterprise хувилбар нь
нууц үгийг хангах RADIUS сервертэй холбогдон ажилладаг бөгөөд томоохон
байгууллагуудад хэрэглэгддэг.
• Та утасгүй сүлжээгээ нууцлахдаа доод тал нь WPA-PSK эсвэл WPA2-PSK хэрэглэвэл
зохистой бөгөөд TKIP нууцлалын алгоритм эсвэл илүү өндөр түвшний AES алгоритм
хэрэглэж болно. Хэрвээ зарим зөвшөөрөлтэй зөөврийн компьютер утасгүй сүлжээ
рүү тань холбогдохгүй асуудалтай байвал WPA-PSK болгон бууруулж үзэж болдог.
Үүнээс гадна утасгүй сүлжээнийхээ нууц үгийг "байнга" буюу улиралд, ядаж хагас
жилд нэг удаа сольчихож байвал мэдээж эрсдлийг бууруулна.

31. 4. BLUETOOTH БОЛОН IMFRARED

32. • Радио долгион ашигладаг ба долгионы цацраг маягаар илгээдэг учраас нэг
давтамжаар олон төхөөрөмж зэрэг холбогдож чаддаг байна
• Өгөгдлийн хурд нь 3mbps
• 2.40-2.48 гегагерц давтамжтай спиктр энэ давтамж нь олон улсад хүлээн
зөвшөөрөгдсөн
• 40 suvagtai neg suvgiin banthwith 1 mghz .Эхний суваг нь 2402 Mhz ээр эхлээд 1 мгц
ийн алхамаар 2480 хүртэл үргэлжилсээр байдаг.
• 2 төхөөрөмж бие биетэйгээ холбогдохын тулд эхлээд байрлалаа тогтоож дараа нь
зөвшилцөх ёстой. Байрлалаа тогтоох гэдэг нь хоорондоо холболт үүсгэхэд оролцох
шугамыг тодорхойлох буюу өөрөөр хэлбэл үүсэж байгаа шугамаар сигнал чөлөөтэй
дамжих уу гэдгийг тогтоох юм
• 2 түвшинд ажилладаг гэж болох юм . Үүнд физик түвшинд бол хоорондоо радио
долгион ашиглан холбогддог бол Протокол түвшний хувьд яривал төхөөрөмжүүд
хаана ч байсан нэг цагт тодорхой хэмжээний мэдээлэл дамжуулагддаг
синхрончлолтой
• Радиус нь 10 метр

33. ХАМГААЛАЛТ
• Төхөөрөмжүүд агаараас радио долгион шүүрэн авдаг.Алсаас нэвтрэх , тандах
халдлагад маш амархан өртдөг. Хамгаалах хэд хэдэн аргууд байда ба төхөөрөмжид
үйлдвэрээс нь энэ аргыг шингээж өгсөн байдаг .
• Бүх төхөөрөмжийн хувьд bluetooth нь өөрийн итгэлтэй төхөөрөмжийг сонгосон
байдаг ба энэ нь мэдээлэл солилцохдоо зөвшөөрөл авахгүй байх явдал юм.
Өөрөөр хэлбэл анх төхөөрөмжүүд холбогдохдоо 2 талаас пин код нэхдэг ба түүнийг
оруулсанаар дараагийн удаа пин нэхэхгүй.
• Зарим төхөөрөмжүүдэд тогтмол пин тэй байдгийн жишээ бол bluetooth чихэвч юм.
• Гар утасны вирус зохиогчид bluetooth ийн автоматаар холбогддог давуу талын
ашигладаг.

34. • Imfrared
• Харилцаа холбооны дэвшил болсон утасгүй холбоонд Im ордог байна
• Im нь хүний нүдний харах давтамжаас бага давтамж ашиглан мэдээлэл
дамжуулдаг

35. 5.WIMAX БУЮУ ӨНДӨР ХУРДНЫ УТАСГҮЙ ИНТЕРНЭТ
• Өндөр хурдтай
• Хамрах хүрээ
• 802.16 стандартаар тодорхойлогдсон тоон. Энэ нь суурин хүлээн авагчийн хувьд 31
mile буюу ~50 км зайд харин хөдөлгөөнт хүлээн авагчийн хувьд 4.8-16км хүртэл
зайд өргөн зурвасын холболтыг хүргэх боломжтой

36. Анхаарал тавьсан
явдалд баярлалаа
