Voices of Panchayat Presidents - Newsletter - Issue No.33

jÄHf Cuh£á murh§f¥ bg© jiyt®fË‹ T£lik¥ò
cŸsh£á murh§f¥
ãuâÃâfË‹ Fuš
No. 33- 2015
cŸsh£á murh§f¤ijí« nj®ªbjL¡f¥g£l jÈ¤
k‰W« bg© ãuâÃâfisí« tY¥gL¤Jtj‰fhf
muáaš rhrd r£l¤ âU¤j¤â‰fhd fyªJiuahlš
14 ã¥utÇ 2015, bg§fqU

FOCUS
22
zhnjÉ vG¤j¿t‰wt®. eh‹ ‘fšÉ
m ¿ É š y h j t ® ' v ‹ w t h ® ¤ i j i a
åg a ‹ g L ¤ j y h « . e h ‹ m t i u
Iªjh©LfS¡F K‹d® gh®¤jnghJ, bj‰F
ÕfhÇš cŸs ethlh kht£l¤â‹ nyhA® òuh
gŠrha¤â‹ jiytuhf mt® ïUªjh®. j‰nghJ
mtÇ‹ taJ 40I beU§F»wJ. gŠrha¤J
nj®jÈš bg©fS¡fhf 50 rjåj ïlxJ¡Ñ£il
Õfh® muR tH§»anghJ åzhnjÉ ïu©L Kiw
bghJbjhFâÆÈUªJnj®ªbjL¡f¥g£lh®.
mtuJ KjyhtJ gjÉ fhy¤âš jh‹ x‹Wnk
brŒahkš bjhiyªJ nghdjhf mt® x¥ò¡
bfhŸ»wh®. v‹d el¡»wJ v‹gij KGikahf
mt® òÇªJbfhŸsÉšiy. ïj‰fhf mtiu
xUtU« F‰w«rh£l KoahJ. mtiuÉl
_ ¤ j t u h d , k i d É i a ï H ª j , ï u © L
FHªijfË‹ jªijahd xUtU¡F jdJ 13
taâš åzhnjÉ âUkz« brŒJ it¡f¥g£llh®.
15 taâš jhahd mt®, 17 taâš fztid ïHªjh®.
mt® 18 taJ ó®¤âahF« K‹dnu mtuJ taJ¡F
mâfkhd thœ¡if k‰W« mj‹ J‹g§fis¥
gh®¤JÉ£lh®. mtuJ thœÉš gŸË¡F¢ brštJ
v‹gJïšyntïšiy.
MdhY«, thœ¡if v‹D« gŸËÆš go¡f mt®
f£lha¥gL¤j¥g£lh®. mjdhš, mtuJ taijÉl
mâfkhd m¿î« ekJ gŸËfËš f‰W¤ju¥gL«.
vt‰iwí«Él mâfkhd PhdK« mtU¡F¡
»il¤JŸsJ. k¡fS¡F v‹d njit, ts®¢á¤
â£l§fS¡fhd ÃâÆš vt‰W¡F K‹DÇik
mË¡f nt©L« v‹gJ«, ãu¢ridfnshL
mtÇl« tU»w k¡fis v›thW mQf nt©L«
v‹gJ« ahU« f‰W¤juhknyna åzhnjÉ¡F¤
bjÇªâU¡»wJ.
uh#°jh‹ khÃy¤âš »uhk gŠrha¤J mšyJ
kht£l gŠrha¤J nj®jÈš 8 mšyJ 10« tF¥ò
Ko¤jt®fns ngh£oÆl Koí« v‹W mªj murhš
bfh©Ltu¥g£l mtru r£l¤ij go¤jnghJ
vd¡F åzhnjÉÆ‹ Ãidî tªjJ. m¤jifa
xU r£l« ÕfhÇš ïUªâUªjhš åzhnjÉ ngh‹w
xU bg©Q¡F nj®jÈš ngh£oÆLtj‰fhd
thŒ¥ng»il¤âU¡fhJ.
gŠrha¤J¡fŸ F¿¥ã£l msÉyhd ts®¢á
Ãâia ifahs nt©L«, ‘go¤j' k¡fŸ mâf
âwikahfî« Fiwthd msÉyhd CHš
brŒgt®fshfî« ïU¥gh®fŸ v‹w ôf¤âš
mtrukhf bfh©Ltu¥gLtj‰fhd vªj ÃahaK«
ïšyhj ïªj mtru¢ r£l« bfh©Ltu¥g£LŸsJ.
ïªj ôf« gF¤j¿É‰F¥ òw«ghdJ, nkY«
CHY¡F« fšÉa¿î¡F« vªj bjhl®ò« ïšiy
v‹gj‰F gy rh‹WfŸ cŸsd. ïªâahÉš Äf
mâfkhd CHš brŒjt®fŸ g£oaiy vL¤jhš
mâš bgU«gh‹ikahndh® ‘go¤jt®fŸ' v‹W
Tw¥gL¥gt®fnsMF«.
åzhnjÉ ngh‹w bg©fis rªâ¤j vdJ
mDgt« myhâahdJ. fšÉ¡fhd thŒ¥ò« trâí«
vËjhf »il¡f¥bg‰w e«ik¥ ngh‹wt®fŸ
eh«jh‹ m¿thËfŸ v‹W v›tsî vËjhf
Ãid¡»nwh«. Mdhš, ts®¢á Ãâfis ifahS«
bghW¥ig bjËthf ï¤jifa¥ bg©fŸ
brašgL¤J«nghJ v©fisí« vG¤J¡fisí«
go¥gJ, gŸË mšyJ fšÿÇ¡F¢ brštJ
M»ait k£L« xUtiu ò¤ârhÈahfnth
âwikahd Ã®th»ahfnth M¡Ftâšiy v‹w
bjËit ek¡F mË¡»wJ. fšÉ f‰wjhnyna eh«
ãwU¡fhf m¡fiwbfhŸS« xU kÅjuhf
khWtâšiy. ãw k¡fË‹ ãu¢ridfis v›thW
fhJ bfhL¤J¡ nf£gJ, v›thW e«ã¡if mË¥gJ,
m t ® f Ÿ b r h š t i j v › t h W b j Ë t h f ¥
òÇªJbfhŸtJ ngh‹wt‰iw fšÉ ek¡F
brhšÈ¡bfhL¥gâšiy.
ï›thW brhštjhš, x›bthU FHªijí«
gŸË¡F¥ nghtijí«, nj®jÈš ngh£oÆLtj‰F
gŸË¡ fšÉia¤ jh©oa m¿î
‘thœ¡if v‹D« gŸË’Æš g£l« bg‰w MÆu¡fz¡fhd bg©fŸ mt®fsJ
âwikahdÃ®thf¤jhš »uhkCuh£áfiskh‰W»wh®fŸ
‘thœ¡if v‹D« gŸË’Æš g£l« bg‰w MÆu¡fz¡fhd bg©fŸ mt®fsJ
âwikahdÃ®thf¤jhš »uhkCuh£áfiskh‰W»wh®fŸ
cŸsh£á murh§f¥ ãuâÃâfË‹ Fuš - 33
- fšgdh r®kh

jahuhd x›bthU bg©Q« mo¥gil¡ fšÉ¤
jFâia bgw nt©L« v‹gij cWâ¥gL¤j
nt©L« v‹gij brŒa¡TlhJ v‹W m®¤jkšy.
m›thW el¡F« tiuÆš åzhnjÉ ngh‹w
bg©fis ekJ Ã®thf f£lik¥ãÈUªJ eh«
J©o¤JÉlnt©lh«.
Cuh£áfS¡fhd nj®jš k‰W« bg©fS¡fhd
ï l x J ¡ Ñ £ L ¡ F t Ê t F ¤ j 7 3 t J
r£l¤âU¤j¤â‹ xU áwªj m«r« v‹dbt‹whš,
ïjdhš k£Lnk x‹wiu y£r« bg©fŸ
bgU«ghY« mo¤j£L, xL¡f¥g£l rhâia¢
nr®ªjt®fŸ cŸsh£á muáš g§bfL¡f KoªjJ.
ït®fSŸ bgU«ghnyh® Äf¡ Fiwthd fšÉ
m¿nt bg‰wt®fŸ. ï¤jifa bg©fSŸ gy®
m t ® f s J ã d h Ä f s h f M © f s h š
g a ‹ g L ¤ j ¥ g L « r « g t § f Ÿ e l ¡ f ¤ j h ‹
brŒ»‹wd. Mdhš, ï¤jifa r«gt§fis¥
bghJ¥gilah¡f KoahJ. ïªj cŸsh£á mik¥ò
Kiwia¥ òÇªJbfh©L, bgU«gh‹ik k¡fË‹
ey‹fis¥ ghJfh¡F« tifÆš cŸsh£áfËš
g Â ò Ç í « b g © f Ë ‹ v © Â ¡ i f í «
mâfÇ¤JŸsJ.
eh‹ TWtij És¡Ftj‰fhf eh« Û©L«
åzhnjÉÆlnk tUnth«. Äf¡ Fiwªj fšÉ
m¿nt ïUªjhY« mªj¡ Fiwia v›thW
rÇbrŒa nt©L« v‹gijí« åzhnjÉ
Éiuthf¡ f‰W¡bfh©lh®. cjhuzkhf,
bghJk¡fŸ mtÇl« Fiwnf£ò kD¡fis
mË¤jhš mt®fis Û©L« bjhl®òbfhŸs á¿J
fhy mtfhr« nf£gh®. ãwF mtU¡F e«gfkhd xU
e g Ç l « m ª j k D ¡ f i s ¥ g o ¤ J m j ‹
cŸsl¡f¤ij¥ go¡f¢ brhšth®. ãwF xU
Koî¡FtUth®.
x U b g © m u R m â f h Ç c Ÿ Ë £ l á y
nkyâfhÇfË‹ cjÉí« mtU¡F¡ »il¤jJ.
j É u , m t U ¡ F ¥ g Æ ‰ á f Ÿ k ‰ W « e š y
Mnyhridfisí« xU j‹dh®t¤ bjh©L
ÃWtd« tH§»aJ. mjdhš, mtuJ Cuh£áÆš
cŸs xU »uhk¤â‰F Cuh£á Ãâia¥ ga‹gL¤j
Koî brŒjnghJ mt® »uhk¤â‹ bghJ ïl§fËš
nrhyh® És¡FfŸ bghU¤J« â£l¤ij¤ bjÇî
brŒjh®. ï¤â£l«, F¿¥ghf bg©fS¡F¥
gadË¡F« v‹gjhnyna mt® ïij¤ bjÇî
brŒjh®. mj‰F¥ gâyhf mtuJ jiyik¤Jt¤âš,
mªj »uhk k¡fŸ âU¥âailªjd®. x›bthU
åzhnjÉ¡F« gšyhÆu¡fz¡fhd ãw bg©fŸ
C u h £ á m s É š Ã ® t h f « F ¿ ¤ j
M n y h r i d f i s í « c j É f i s í « b r Œ J
t U » ‹ w d ® . m t ® f Ÿ e « f © Q ¡ F ¤
bjÇtnjÆšiy. mt®fS« gy ãu¢ridfis
rªâ¡»‹wd®. mt®fS¡F mâfkhd gÆ‰áfS«
fšÉa¿î« »il¤jhš Äfî« gadilth®fŸ.
Mdhš, r_f¤â‰F nrit brŒí« mt®fsJ
Mirí« cWâínk mt®fsJ K¡»a¤ jFâahF«.
m¿î« ne®ikí« gŸËÆš go¤jhš k£Lnk tU«
v‹W uh#°jhÅš jtwhf tÊel¤j¥g£l áyÇ‹
Kothšï¤jifa¥bg©fiseh«ïH¡fKoahJ.
Mjhu«: The Hindu, 18.01.2015
bg©fS¡F 50 rjåj ïlxJ¡ÑL : bt§ifah ehíL
òJošÈ:''ef®¥òw cŸsh£á mik¥òfËš, bg©fS¡F, 50 rjåj ïlxJ¡ÑL tH§FtJ F¿¤J, k¤âa
muR gÇÓÈ¤J tU»wJ,'' vd, k¤âa ef®¥òw nk«gh£L¤ Jiw mik¢r® bt§ifah ehíL T¿dh®.
'ghÈd« k‰W« ef®¥òw tWik' v‹w jiy¥ãyhd, ïu©L ehŸ r®tnjr khehL, ošÈ Æš ne‰W Jt§»aJ.
ïªj kheh£oš ngáa, k¤âa mik¢r® bt§ifah ehíL T¿ajhtJ: muáaš r£l âU¤j« _ykhf,
ef®¥òw cŸsh£á mik¥òfËš, bg©fS¡F, 50 rjåj ïlxJ¡ÑL tH§FtJ F¿¤J,k¤âa muR
gÇÓÈ¤J tU»wJ. khÃy r£lrigfŸ k‰W« gh®Èbk‹oY«, bg©fS¡F ïlxJ¡ÑL tH§FtJ
bjhl®ghf, xUÄ¤j fU¤ij cUth¡f, k¤âa muR K‰g£LŸsJ. ef®¥òw§fËš Ãyî« V‰w¤jhœî,
ntiy ghJfh¥ã‹ik, r«gs ntWghL, fl‹ bgWtâš á¡fš, rÇahd gÂ¢NHš ïšyhjJ, ghJfh¥ghd
FoÚ®, fšÉ, Rfhjhu« k‰W« å£L trâfŸ ïšyhjJ ngh‹wt‰whš, bg©fns mâf msÉš
ghâ¡f¥gL»‹wd®. vdnt, ef®¥òw§fS¡fhd bfhŸiffis cUth¡F« nghJ, mt‰W¡F bg©fË‹
g § f Ë ¥ ò ï U ¥ g i j c W â b r Œ t J « m t á a « . m j d h š j h ‹ , e f ® ¥ ò w c Ÿ s h £ á
mik¥òfËš,bg©fS¡fhf ïlxJ¡Ñ£il mâfÇ¡f â£lÄl¥g£L cŸsJ. ï›thW, bt§ifah ehíL
T¿dh®.
Mjhu«: âdky®, 17 ã¥utÇ, 2015
3cŸsh£á murh§f¥ ãuâÃâfË‹ Fuš - 33

4
®ehlf gŠrha¤J uh{r£l¤âU¤j¡ FG -
2014‹ gÇªJiufis ‘»uhk gŠrha¤JfA¡nfh¤jah m©nlhydh' mik¥ò
tunt‰»wJ. m©nlhydh K‹ it¡F« ïu©L
K¡»a nfhÇ¡iffshd »uhk rigfŸ k‰W« »uhk
gŠrha¤JfŸ _ykhf k¡fË‹ vâ®gh®¥òfis
Ãiwnt‰Wjš, murik¥ò rhrd mo¥gilÆš
c Ÿ s h £ á m i k ¥ ò f Ë ‹ R a h £ á r £ l ¥
ó®tkh¡f¥gLtij ca®¤â¥ ão¤jš M»a
n e h ¡ f § f S ¡ F F G É ‹ g Ç ª J i u Æ š
ïlkË¡f¥g£LŸsJ. »uhk rigfS¡F« »uhk
gŠrha¤JfS¡F« mâfhu« mË¤jš bjhl®ghf
ekJ Ú©l nghuh£l§fŸ, K‹Ka‰áfŸ,
gÇnrhjid Ka‰áfŸ, bjhl®¢áahd Éthj§fŸ
M»at‰iw¤ bjhl®ªJ r£l¤ âU¤j¡FG
btË¥gL¤âíŸs neh¡fK« k¡fŸ ey‹ rh®ªj
mj‹ gÇªJiufS« e«ã¡ifaË¥gjhfî«
<®¡f¤j¡fjhfîk cŸsd. f®ehlf¤âš muáaš
mâfhu¡ FÉ¥ig¥ gutyh¡fî«, gŠrha¤J
mik¥òfS¡F cÇa mâfhu§fis tH§fî«
mj‹ _y« eh£o‰nf ïªj khÃy« xU K‹
cjhuzkhf âfHî« FGÉ‹ gÇªJiufŸ
g§fË¡F«v‹We«ò»nwh«.
f®ehlf r£lk‹w¤â‹ K‹dhŸ rgh ehaf® âU.
unkZFkh® jiyikÆš mik¡f¥g£l ïªj¡
FGÉš m©nlhydh mik¥ã‹ mik¥ghs®
eªjdh bu£o xU cW¥ãduhth®. ïªj¡ FG jdJ
MŒî elto¡iffËš xU gFâahf eh‹F k©ly
msÉyhd Mnyhrid¡ T£l§fis el¤âaJ.
mªj¡ T£l§fËš m©nlhydh ãuâÃâfS«
F¿¥ãl¤j¡f msÉš fyªJbfh©L j§fŸ
f U ¤ J ¡ f i s í « M n y h r i d f i s í «
K‹it¤jd®. mt‰iw r£l¤ âU¤j¡ FG
cW¥ãd®fŸ Mœªj m¡fiwnahL ftd¤âš
vL¤J¡bfh©ld®.
F¿¥ghf eh«, »uhk rigfS¡F« »uhk
gŠrha¤JfS¡F« FGÉd® K¡»a¤Jt«
mË¤âU¥gijí«, mit bjhl®ghf miH¤JŸs
áw¥ò¥ gÇªJiufisí« tunt‰»nwh«. Kjš
Kiwahf, »uhk rigfË‹ g§F« bghW¥ò«
bjËthf K‹bkhÊa¥g£LŸsd. Cuh£áfË‹
mo¥gilahd V‰ghlh»a »uhk rigfS¡F
Cuh£áfŸ gâyË¡f¡ flik¥g£LŸsd v‹W«
FGÉ‹ gÇªJiufËš K‹it¡f¥g£LŸsJ.
ïJ mâfg£r btË¥gil¤ j‹ikiaí«
bghW¥òz®ití«cWâ¥gL¤J«.
cŸsh£á mik¥òfË‹ mid¤J m«r§fËY«,
Äfî« ÉË«ò Ãiy¡F¤ jŸs¥g£l r_f§fS¡F
ãuâÃâ¤Jt« ïU¡f nt©L« v‹W FGÉ‹
gÇªJiuÆš tÈíW¤j¥g£LŸsJ. ïJ bg©fŸ,
FHªijfŸ cŸgl, r_f ßâahf thŒ¥òfŸ
kW¡f¥g£l ãÇîfŸ g§nf‰gj‰fhd thŒ¥òfis
V‰gL¤â¡ bfhL¡»wJ. jÈ¤ rKf¤âdU«
gH§FoÆdU« cW¥ãd®fshf cŸs áw¥ò »uhk
rigfŸ tUlhªâu R‰w¿¡iffË‹ _ykhf
mšyhkš r£l¥ó®tkhfnt el¤j¥gLtJ f£lha«
v‹WFGgÇªJiu¤âU¡»wJ.
th®L rigfŸ T£l¥gLtj‰F K‹ghf á‹dŠáW
»uhk§fË‹ mo¥gilÆY«, FoÆU¥òfË‹
mo¥gilÆY« rigfŸ T£l¥gl nt©L« v‹W
FG gÇªJiu¤JŸsJ. ïªj¥ gÇªJiuÆ‹ _y«,
bjhl®òfis V‰gL¤â¡ bfhŸtâš, mªjªj gFâ
k ¡ f Ÿ Ä f ¥ b g U « m s É ‰ F g § n f ‰ g i j
cWâ¥gL¤j FG Ka‹WŸsJ. mnjnghš â£l§fŸ
ÑnH ïUªJ cUth¡f¥gL« eilKiwiaí«
cWâ¥gL¤jFGKa‰ábrŒJŸsJ.
»uhk rigfS«, »uhk gŠrha¤JfS« j§fsJ
r£l¥ó®t flikfis Ãiwnt‰w nt©Lkhdhš
brašgh£L mâfhu§fŸ gutyh¡f¥gLtJ«,
nghâa mYty®fŸ ÃaÄ¡f¥gLtJ« nghâa Ãâ
xJ¡ÑL brŒa¥gLtJ« V‹ mtáakh»wJ v‹W
FG jdJ m¿¡ifÆš ÉÇthf vL¤Jiu¤JŸsJ.
j ‰ n g h J Ÿ s r £ l É â f Ë ‹ g o , C u h £ á ¡
T£l§fËš muR mâfhÇfŸ fyªJbfhŸs
nt©L« v‹gJ«, mªj T£l§fS¡F¤ njitahd
f®ehlf gŠrha¤Juh{ r£l¤âU¤j¡ FGÉ‹ m¿¡ifia m©nlhydh
tunt‰»wJ.
f®ehlf gŠrha¤Juh{ r£l¤âU¤j¡ FGÉ‹ m¿¡ifia m©nlhydh
tunt‰»wJ.
- jhnkhj® M¢rh®ah
f®ehlf¤âš »uhk Rah£á¡fhd ghij

5
j f t š f i s m Ë ¡ f n t © L « v ‹ g J «
f £ l h a Ä š i y . » u h k r i g f Ë Y « , » u h k
gŠrha¤JfËY« vL¡f¥gL« KoîfS¡F
mâfhÇfŸ bghW¥ng‰f nt©L«, k¡fS¡F«
jh§fŸ rh®ªj gŠrha¤J mik¥òfS¡F«
mâfhÇfŸ gâyË¡f¡ flik¥g£oU¡f nt©L«
v‹WFGbjËîgL¤âíŸsJ.
» u h k k £ l ¤ â š â £ l Ä L « e i l K i w f Ÿ
nk‰bfhŸs¥gl nt©L«, r_f k¡fË‹ ey‹fis
mo¥gilahf¡ bfh©L â£lÄl¥gl nt©L«, xU
â£lÄ£l eilKiwÆ‹ mo¥gilÆš mt®fsJ
g§nf‰ò ïU¡f nt©L«, mâš cÇa jftšfS«
òŸË Étu§fS« fz¡»š bfhŸs¥gl nt©L«,
ÑÊUªJ nkš neh¡» bfh©L bršy¥gL«
mo¥gilÆš nfh£l msÉY«, kht£l msÉY«,
khÃy msÉYkhf â£l§fŸ cWâ¥gL¤j¥gl
nt©L«, nfh£l«, kht£l«, khÃy« M»a
k£l§fËš â£l¡ FG¡fŸ V‰gL¤j¥gl nt©L«,
mªj â£l¡ FG¡fËš cÇa elto¡iffŸ
nk‰bfhŸs¥gLtJ F¿¤J Éthâ¡f¥gl nt©L«,
mj‰nf‰g ÉÇthd â£l§fis cUth¡f nt©L«;
â£l¡ FG¡fË‹ mid¤J k£l§fËY« »uhk,
efu cŸsh£áfË‹ ãuâÃâfŸ cW¥ãd®fshf
ïl« bgw nt©L«; cŸsh£á msÉš vL¡f¥g£l
Koîfis kh‰Wtj‰fhd mâfhu« Ú¡f¥gl
nt©L« v‹gd cŸË£l gÇªJiufis FG
mË¤JŸsJ. ïªj¥ gÇªJiufŸ mid¤J« k¡fŸ
e y ‹ f i s í « , c Ÿ s h £ á m i k ¥ ò f Ë ‹
ey‹fisí«ghJfh¡f¡ToaitahfcŸsd.
cŸsh£á Ã®thf¤âš k¡fË‹ g§nf‰ã‹
c‹dj« ca®¤â¥ ão¡f¥gL»wJ v‹W
m©nlhydh fUJ»wJ. _‹W mL¡F cŸsh£á
m i k ¥ ò f S « f h y m s É y h d j § f s J
m¿¡iffis »uhk rigfËl« jh¡fš brŒa
nt©L« v‹W« FG gÇªJiu¤JŸsJ. ïJ »uhk
rigfS¡F »uhk Cuh£áí«, x‹¿a cŸsh£á
Ã®thfK« kht£l cŸsh£á Ã®thfK« gâyË¡f¡
flik¥g£oU¥gijÃ¢rakhfcWâ¥gL¤J«.
gŠrha¤J¤ jiytuhf nj®ªbjL¡f¥gLgtU¡F
Iªjh©L KG gjÉ¡ fhy«, Cuh£á¤ jiytiu
(j‰nghJ ïU¥gJ nghy) k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l
Cuh£á cW¥ãd®fŸ nj®î brŒtJ, x›bthU
Cuh£á mik¥ò¡F« mj‹ jiytiuna jiyik
Ã®thf mYtyuhf m¿É¤jš M»a gÇªJiufŸ
m © n l h y d h m i k ¥ g h š V ‰ b f d n t
m§ÑfÇ¡f¥g£litjh‹. ïJ Cuh£á¤ jiyt®
brašgLtj‰F xU Ãahakhd fhy mtfhr¤ij
c W â ¥ g L ¤ J » w J . m ¤ J l ‹ C u h £ á ¥
ã u â Ã â f s h š m ª j ¤ j i y t ®
nj®ªbjL¡f¥gLtijí« »uhk rigfS¡F mt®
g â y Ë ¡ f ¡ f l i k ¥ g £ o U ¥ g i j í «
cWâ¥gL¤JtjhfïU¡F«.
ïJ Ã®thf¤âš xU btË¥gil¤j‹ikiaí«
cWâ¥gL¤J«. Cuh£á¤ jiyt® th¡fhs®fshš
neuoahf¤ nj®ªbjL¡f¥gl nt©L« v‹W
khÃy¤âš áy® fU¤J T¿íŸsd®. ïij
m©nlhydh K‰¿Ykhf vâ®¡»wJ. VbdÅš, ïJ
k ¡ f Ë ‹ g § n f ‰ ò # d e h a f « v ‹ g i j ¡
ÑÊw¡Ftjhf ïU¡»wJ. ïªj neuo¤ nj®jš
Kiwia r£l¤âU¤j¡ FG V‰fÉšiy v‹gJ
k»œ¢ámË¡»wJ.
ts®¢á v‹gJ elto¡iffis nk‰bfhŸtâš
ïšiy, khwhf bghW¥òfis Ãiwnt‰Wtâšjh‹
ïU¡»wJ v‹W FG R£o¡fh£oíŸsJ. _‹wL¡F
cŸsh£á mik¥ò¡F tF¤Jiu¡f¥g£LŸs
elto¡if rh®ªj â£l tiugl¤â‰F gâyhf,
bghW¥ò rh®ªj tiugl« jahÇ¡f¥gl nt©L«,
mâš cŸsh£á mik¥ã‹ x›bthU k£l¤âY«
nk‰bfhŸs¥gl nt©oa F¿¥ghd bghW¥òfŸ
milahs¥gL¤j¥gl nt©L« v‹W FG
gÇªJiu¤JŸsJ. ïJî« cŸsh£áÆ‹ _‹W
k£l§fS¡»ilna cÆnuh£lkhd bjhl®òfis
ts®¡F«, mitfS¡»ilna xU ïz¡fkhd
brašgh£o‰Fcjî«.
FGÉ‹ gy gÇªJiufŸ òu£áfukhf cŸsd. ïªj¥
gÇªJiufis khÃy muR V‰W¡bfhŸs nt©L«,
r£l¤âš cÇa kh‰w§fŸ brŒa nt©L«,
ÉâfË‹goí« cz®î¥ó®tkhfî« mt‰iw¢
b r a š g L ¤ j n t © L « v ‹ W t È í W ¤ â ¡
nf£L¡bfhŸ»nwh«.
- jhnkhj® M¢rh®ah
bghJ¢ brayhs®
»uhk gŠrha¤J A¡nfh¤jah
m©nlhydh
nkY« Étu§fS¡F bjhl®ò bfhŸf :
fÉjh u¤dh, 94489 90480
v«.v«. fzgâ 94492 68072

6
U«òl‹ Vnjh xU tif bjhl®òila
midtU« V§»¡ fh¤âUªj xU Ô®¥ghF«.fïWâahf mªj Ô®¥ò tªj ãwF, mJ
vâ®gh®¥òfS¡F m¥gh‰g£ljhf cŸsJ.
c¤âuãunjr¤âš cŸs r®¡fiu MiyfŸ
r®¡fiuia É‰W mªj¤ bjhifÆÈUªJ ghuj
°nl£ t§»Æ‹ fl‹fis brY¤Jtj‰F gâš
fU«ò c‰g¤â¡fhd ÃYit gh¡»¥ gz¤ij
ÉtrhÆfS¡F mË¡f nt©L« v‹W myAhgh¤
ca®Úâk‹w« Ô®¥gË¤jJ. ïªj¤ Ô®¥ig vâ®¤J
ghuj °nl£ t§»í« (SBI) gŠrh¥ neõdš t§»í«
(PNB) kD jh¡fš brŒjd. 2014, m¡nlhg® 13 m‹W
jiyik Úâgâ H.L. j¤jh jiyikÆyhd
c¢rÚâk‹w mk®î, ïªj kDit jŸSgo brŒjJ.
thœtj‰fhd cÇik (ïªj tH¡»š ÉtrhÆfŸ),
ntW vijí«Él tÂf¤â‰fhd cÇik
K¡»akhdJ, KjyhtJ v‹w mo¥gilÆš
Úâk‹w« ïªjkDit jŸSgobrŒjJ.
x›bthUtUlK«,fU«ò ÉisÉ¥gt®fËlÄUªJ,
fU«ig r®¡fiu MiyfŸ vL¤J¡bfhŸS«.
m â È U ª J r ® ¡ f i u i a c ‰ g ¤ â b r Œ J ,
t§»fËl« mlkhd« it¤J, bjhÊš _yjd«
v‹w bgaÇš gz¤ij bkh¤jkhf xU jlit
th§»¡ bfhŸ»‹wd. r®¡fiuÆ‹ Ûjhd Kjš
cÇik t§»fS¡nf c©L. Ûj« cŸs
r®¡fiuia É‰w gz¤ij fU«ò ÉtrhÆfS¡F
mË¡f nt©L«. Mdhš, ïªj MiyfŸ, gz¤ij
b t › n t W b j h Ê ‰ r h i y f S ¡ F m D ¥ ã
É L » ‹ w d . Ä f b r h ‰ g k h d b j h i f n a
ÉtrhÆfS¡F »il¡»wJ.
ïjdhš fU«ò ÉtrhÆfS¡F ÄFªj fhy
j h k j k h f n t g z « » i l ¡ » ‹ w J . ( M W
khj§fËÈUªJ _‹W tUl§fŸ tiu). ïjdhš
V‰gL« kd mG¤j¤âdhš j‰bfhiy cŸË£l
ÔÉu KoîfS¡F ÉtrhÆfŸ brš»‹wd®.
2013 et«gÇš, uhZoÇa »[h‹ k{ö® r§f«
(RKMS), v‹w fU«ò ÉisÉ¥gt®fË‹ mik¥ò,
myfhgh¤ ca®Úâk‹w¤âš xU bghJ ey tH¡if
jh¡fš brŒjJ. mªj kDÉš, r®¡fiu É‰gid
Ûjhd t§»fË‹ cÇikia kW¤J, KjÈš fU«ò
ÉisÉ¥gt®fS¡F gz« mË¡FkhW c¤juÉl
nt©L« v‹W nfhÇaJ.
2014 br¥l«g® 5š ca®Úâk‹w«, c¤juãunjr fU«ò
(c‰g¤â k‰W« th§Fjiy Kiw¥gL¤Jjš) r£l«
1953‹ ãÇî 17(5)I ga‹gL¤â ghJfh¡f¥g£l
fldhËfË‹ cÇikia ÉÇîgL¤âaJ. fU«ò
ÉisÉ¥gt®fS¡fhd gh¡»ia brY¤Jtj‰fhf
r®¡fiuia É‰f r®¡fiu MiyfS¡F mDkâ
tH§FkhW kht£l M£áa®fis Úâk‹w«
tÈíW¤âaJ. Mdhš, ïªj Koit t§»fŸ
vâ®¤jd. c¢rÚâk‹w¤âš KiwpL brŒjd.
c¢rÚâk‹w« ca®Úâk‹w¤â‹ Miziana
Û©L« tÈíW¤âaJ. %ghŒ 8,754 nfho flid
fU«ò ÉtrhÆfS¡F khÃy muR mË¡f nt©L«
v‹W c¢rÚâk‹w« tÊfh£oaJ. ïªj Ô®¥ò
r®¡fiu MiyfŸ k‰W« t§»fS¡F xU bgÇa
ã‹dilî v‹W ïªâa r®¡fiu MiyfŸ
xU§»iz¥ã‹ Jiz¤ jiyt® âUÄF. ghuâ
ghyhÍ, T¿dh®. “gy tUl§fshf eh§fŸ
eZl¤ijna rªâ¤J tU»nwh«. ÉtrhÆfŸ,
r®¡fiu MiyfŸ, t§»fŸ M»a midtU¡F«
x¥òjyhd xU Éâia k¤âa k‰W« khÃy muR
ïa‰w nt©L« v‹W eh§fŸ ÉU«ò»nwh«.
v§fsJ gâiy btF Ó¡»u« Koî brŒnth«”
v‹W« âUÄF. ghyhÍ T¿dh®. Mdhš,
M®.nf.v«.v°. mik¥ò ghyhÍÆ‹ T‰iw
x ¥ ò ¡ b f h Ÿ s É š i y . “ m t ® f Ÿ T W » w
e Z l § f S ¡ F k ¤ â Æ Y « m t ® f s J
bjhÊ‰rhiyfŸ 34ÈUªJ 100Mf flªj 10
tUl§fËš ca®ªJŸsd. mt®fŸ eZl¥gLtjhf
v¥go e«g Koí«? t§»fËÈUªJ gz¤ij
mt®fŸ vL¤J¡bfh©L mt®fsJ gšntW
fr¥ghd ïÅ¥ò
c¤âuãunjr r®¡fiu MiyfËÈUªJ c‰g¤âahF«. r®¡fiuÆ‹ Ûjhd Kjš
cÇik - ïªj MiyfS¡F fl‹ mË¤j t§»fŸ mšyJ fU«ig c‰g¤â
brŒj ÉtrhÆfS¡fh? ïJF¿¤J c¢rÚâk‹w« xU M¢rÇafukhd Ô®¥ig
mË¤JŸsJ.
c¤âuãunjr r®¡fiu MiyfËÈUªJ c‰g¤âahF«. r®¡fiuÆ‹ Ûjhd Kjš
cÇik - ïªj MiyfS¡F fl‹ mË¤j t§»fŸ mšyJ fU«ig c‰g¤â
brŒj ÉtrhÆfS¡fh? ïJF¿¤J c¢rÚâk‹w« xU M¢rÇafukhd Ô®¥ig
mË¤JŸsJ.
- ošÈÆÈUªJ Ínjªâuh

7
»isfS¡F mD¥ò»wh®fŸ. ÉtrhÆfS¡F
vJînk mË¥gâšiy” v‹W M®.nf.v«.v°.-‹
jiyt® âU. É.v«. á§ Tw»wh®. t§»fS«
mâ®¢áailªJŸsd. r®¡fiu Ûjhd Kjš cÇik
jk¡nf nt©L« v‹W c¤juãunjr¤âš cŸs
ghuj °nl£ t§», gŠrh¥ njáa t§», XÇa‹lš
ng§¡ M~¥ fhk®° k‰W« T£Lwî t§»fŸ
Úâk‹w¤ij mQ»íŸsd. Úâk‹w« ït®fsJ
kDit ÃuhfÇ¤jJ. mt®fsJ fl‹fis¥
bgWtj‰F r®¡fiu Miyfis Vy¤âš ÉLkhW
Úâk‹w« Miz ãw¥ã¤jJ. gŠrh¥ njáa
t§»Æ‹ Jiz bghJ nkyhs® âUÄF. RÍ #h®{,
“ïJ xU Ô®¥gh? ïªj¤ Ô®¥ò F¿¤J eh‹ vªjÉj
fU¤J« Tw ÉU«gÉšiy” v‹W jkJ fU¤ij
vL¤Jiu¤jh®.
Mdhš, ÉtrhÆfS« mt®fsJ Mjuths®fS«
ïªj¤ Ô®¥ig bfh©lhL»‹wd®. ïªj¤ Ô®¥ò
tÂf¤â‰fhd cÇikia Û¿a thœtj‰fhd
c Ç i k ¡ f h d e i l K i w f i s b j Ë t h f
vL¤Jiu¡»wJ v‹W AÇahdh murh§f¤â‹
tH¡f¿P® âUÄF. Athá§ A]lh TW»wh®.
ïªj¤ Ô®¥ã‹ Koî ãw ïl§fËY« czu¥gL«
v‹W« mt® T¿dh®.
r®¡fiu Miy cÇikahs®fŸ, t§»fŸ k‰W«
murh§f« M»nahuhš ÉtrhÆfŸ fLikahf Äf
Ú©lfhykhf Ru©l¥g£ld®. ãw gy bjhÊšfË‹
mo¥gilahf r®¡fiu ïU¡F«nghJ mj‹
c‰g¤âahs®fŸ midtuhY« Ru©l¥gLtJ xU
Éá¤âunk. ïJ Ú©lehshf fh¤âUªj ã‹
»il¤j Úâ v‹W TW»wh® âUÄF. í¤å® á§. ït®
x U É t r h a ¤ j i y t ® . n j á a É t r h a ¥
bghUshjhu« k‰W« ï¡bfhŸiffŸ ÃWtd¤â‹
ïa¡Fe® âUÄF. ã.v°.ã¤jhš ïªj¤ Ô®¥ig xU
ikš fšyhf¥ gh®¡»wh®. “eh‹ ïªj Ô®¥nghL KG
k d â š x ‹ W g L » n w ‹ . y £ r ¡ f z ¡ f h d
ÉtrhÆfŸ fªJ t£o¡fhu®fŸ, t§»fŸ
M»nahÇlÄUªJ fl‹ th§F»wh®fŸ. mt®fsJ
FL«g¤ijna bjhÊÈš <LgL¤âdhY« jFªj
neu¤âš mt®fS¡fhd gz¤ij mt®fŸ
bgWtâšiy. ïªj¤ Ô®¥ò ÉtrhÆfS¡F
bgÇasÉš cjÉ brŒí« v‹W ã®jhš TW»wh®.
czî bfhŸif MŒthsuhd âUÄF. njntªj®
õ®kh Ñœf©lthW TW»wh®. ïªj¤ Ô®¥ò Äf
K¡»akhdjhF«. njáa mšyJ g‹dh£L tÂf
nkilfËš ïJ F¿¥ãl¥gL«. “ÉtrhÆfË‹
c‰g¤â neuoahf <LgL« ïl§fËš ïªj¤ Ô®¥ò
F¿¥ãl¥gL«” v‹W õ®kh TW»wh®. “r®¡fiu
MiyfŸ murh§f¤â‹ rYifia mâfkhf bg‰W
t ª j d . g y n e u § f Ë š É t r h Æ f S ¡ F
mË¥gj‰fhf gz¤ij muR r®¡fiu MiyfS¡F
mË¡F«. Mdhš, mt®fŸ ntW neh¡f¤â‰fhf
mij¤ âU¥ãÉLth®” v‹W« mt® TW»wh®.
c¤juãunjr¤âš cŸs r®¡fiu MiyfS¡F
%.4,800 nfho mË¤jJ. Mdhš, mij mt®fŸ
bt›ntW Éõa§fS¡F¤ âU¥ãÉ£ld®. flªj
xU tUl¤âš »£l¤j£l 60 Kjš jftš
m¿¡iffŸ r®¡fiu MiyfS¡F vâuhf mt®fŸ
gz¤ij bghŒahf ntW ïl§fS¡F mD¥ãajhf
gâî brŒa¥g£ld.
khÃy muRfŸ r®¡fiu Miyfis v›thW Äf
nkhrkhf f£L¥gL¤J»‹wd v‹w Éõa¤ijí«
ïªj¤ Ô®¥ò btË¢r¤â‰F¡ bfh©L tªJŸsJ.
“xU òw¤âš nj®jš neu¤âš khÃy Mnyhrid
Éiyia muR ca®¤J»wJ. Mdhš, kWòw¤âš
r®¡fiu MiyfŸ Ûjhd mj‹ f£L¥gh£il mJ
ïH¡»wJ. ïj‹ Éisit ÉtrhÆfns rªâ¡f
nt©oíŸsJ” v‹W TW»wh® âUÄF. nfhghš
eha¡ ït® bg§fq%Éš cŸs ïªâa nkyh©ik
ÃWtd¤âš Étrha« g‰¿ ghl« el¤J»wh®.
xU Kiwahd eilKiw ïU¡f nt©L« v‹W
tšYe®fŸ fUJ»wh®fŸ. nkY«, ÉtrhÆfŸ
j§fsJ T£Lwî g©izfŸ jÉu ntW VjhtJ
mik¥ò V‰gL¤j nahá¡f nt©L« v‹W« mt®fŸ
fUJ»wh®fŸ. “15 eh£fS¡FŸ gh¡»ia brY¤jhj
Miy mâg®fis¡ f©fhÂ¡f Koahkš ïU¥gJ
j‰nghija mik¥ã‹ njhšÉ. jÅah® MiyfË‹
ïu¡f¤â‰fhf fU«ò c‰g¤âahs®fŸ fh¤âU¡f
KoahJ. mt®fsJ brhªj T£Lwî g©izia¥
g‰¿ nahá¡f nt©L«” v‹W fU«ò bjhl®ghd
Éõa§fËš tšYeuhd âUÄF. o.nA¡ TW»wh®.
ï j ‰ F K ‹ d ® m Ë ¡ f ¥ g £ l Ô ® ¥ n g h L
bjhl®òilajhfî« ïªj¤ Ô®¥ig tšYe®fŸ
fUJ»wh®fŸ. jhtu tiffŸ k‰W« ÉtrhÆfË‹
cÇikfŸ ghJfh¥ò mik¥ã‹ K‹dhŸ jiytuhd
âUÄF. v°. ehfuh#‹ “flªj fhy§fËš
ÉtrhÆfS¡F Mjuthd gy Ô®¥òfŸ tªJŸsd.
Úâ¤Jiw Étrha¤ij thœthjhu« v‹w f©zho
tÊahf¥ gh®¡»wJ. gy Étrha ÃWtd§fS¡F
ïªj¤ Ô®¥òc¤ntf« mË¡F«” v‹W TW»wh®.
Mjhu«: Down to Earth, 1-15 et«g® 2014

8
ªâahÉš gy bghJ¥gÂ¤ â£l§fŸ
bg©fS¡F gz tUthŒ <£Ltj‰fhd
ïthŒ¥òfis bjhl®¢áahf V‰gL¤â¡
bfhL¤J tU»‹wd. bg©fŸ å£L¡F btËna
br‹W bghUç£l Koí« v‹w mt®fsJ
âwikahdJ, r_f Ã®¥gªj§fshš fLikahd
KiwÆš f£L¥gL¤j¥gL»‹wd. ï¤jifa
â£l§fËš bg©fŸ ÄFâahf¥ g§nf‰»wh®fŸ.
ïªj¤ â£l§fis kfË® â£l§fŸ v‹W brhšy¡
Toa msÉ‰F ït‰¿š bg©fË‹ g§nf‰ò
ïUªJ tU»wJ v‹W rÛg¤âa MŒîfŸ
f h £ L » ‹ w d . M f n t , g h È d « r h ® ª j
f © n z h £ l ¤ â š b g h J ¥ g Â ¤ â £ l § f Ÿ
F¿¥ãl¤j¡f msÉ‰F ftd¤â‰F cÇaitahf
cŸsd. murh§f Ãâ cjÉ rh®ªj ghJfh¥ghd
V‰ghLfŸ bg©fS¡F, fLikahd ngh£o¢
NHÈš rk thŒ¥òfis cUth¡»¤ ju Koí«,
cUth¡»¤junt©L«.
fh¥Õ£L V‰ghLfŸ ïšyhj NHÈš (cjhuzkhf
ãiz¥bghUshf it¥gj‰fhd brh¤J¡fŸ
ïšyhjJ, nehŒthŒ¥gLjš, Fiwªj fhy¤â‰nf
»il¡»w TÈntiyfŸ ngh‹w ÃiyikfËš)
tUthŒ ïH¥ã‰F«, ntWgy mâ®¢áfS¡F«
bg©fŸ vËâš ïiuahf¡ TL« v‹w ÃiyÆš
ïJ F¿¥ãl¤j¡f K¡»a¤Jt« bgW»wJ. nkY«,
bghJ¥gÂ¤ â£l§fshš ViH¥ bg©fS¡F
FHªijfË‹ fšÉ, C£l¢r¤J ngh‹w kÅj
Kjä£L¡fhd Ãâ Mjhu§fŸ »il¡»‹wd.
m¤Jl‹ FL«g¤â‰F cŸnsna bg©fË‹ ngu«
ngR«mâfhu¤âšK‹nd‰w«V‰gL»wJ.
kfh¤kh fhªâ Cuf ntiy cWâ¢ r£l«
(MGNREGA) ïj‰F ÉâÉy¡fhdJ mšy. 2006M«
M © o š ï ª j ¤ â £ l « 3 f £ l § f s h f
brašgL¤j¥gl¤ bjhl§»aJ. ïJ ïªâahÉš
cŸs mid¤J »uhk¡ FL«g§fS¡F« x›bthU
M©oY« FiwªjJ 100 eh£fŸ ntiyia
cWâ¥gL¤âaJ. ïªj¡ FL«g§fis¢ nr®ªj taJ
tªnjh®, ïªj¤ â£l¤â‰fhf m¿É¡f¥g£LŸs
r£l¥ó®t Fiwªjg£r¡ TÈ¡fhf áw¥ò¥ gÆ‰á
njit¥glhj clš rh®ªj gÂfis¢ brŒa¤
jahuhf ïU¡»wh®fŸ. ï¤â£l¤â‹ Ñœ
vtbuhUt® ntiy nfhÇdhY«, mtuJ É©z¥g«
»il¤j 15 eh£fS¡FŸ mtU¡F ntiy
tH§f¥g£lhf nt©L«. m¥go ntiy tH§f¤
jt¿dhš, khÃy muR mtU¡F ntiyÆšyh¡
fhy¤â‰fhd xU áw¥ò¥ goia mË¤jhf nt©L«.
k‰w gy bghJ¥gÂ¤ â£l§fisí«Él ïªj¤
â£l« btFthf K‹nd br‹W, bg©fS¡F
btË¥gilahfthŒ¥gË¡f¡ToajhfïU¡»wJ.
ïªj¢ r£l¤â‹ K¡»a m«r§fŸ, bg©fS¡F
thŒ¥gË¡»w bjhiyneh¡if¥ bghW¤jtiuÆš
ïjid Kªija bjhÊyhs® rªij¤ jiypLfËš
ïUªJ khWg£ljhf kh‰W»‹wd. Kjyhtjhf,
- Rjh ehuha©, cghr¡ jh°
ntiy cWâ¤ â£l¤âš bg©fË‹ g§nf‰ò« všiyí«
x›bthU »uhk¡ FL«g¤â‰F« M©oš 100 eh£fŸ ntiyia
cWâ¥gL¤J« kfh¤kh fhªâ njáa ntiy cWâ¢ r£l«, mj‰fhd â£l¤âš
bg©fŸ g§nf‰ig C¡FÉ¡F« gy K‰ngh¡fhd Éâfis¡ bfh©oU¡»wJ.
ïªj¢ r£l¤â‹ Ñœ ntiy brŒnthÇš 47 rjåj¤âd® bg©fŸ v‹W
mâfhuó®t¤ jftš bjÇÉ¡»‹wd. fztid ïHªnjh®, ïs« FHªijfË‹
jhŒkh®fŸ ngh‹w, bjhÊyhs® rªijÆš g§nf‰gâš cŸs fLikahd
Ãiyikfis vâ®bfhŸ»wt®fshd, F¿¥ã£l Jiz¥ãÇÉd® ÛJ áw¥ò
ftd« brY¤J« tifÆš ïªj¢ r£l« bg©fis cŸsl¡F»wJ v‹gJ
F¿¤J ïªj¡ f£Liu MuhŒ»wJ. njáa khâÇfŸ MŒî¤ jftšfŸ ïªj¡
f£LiuÆš ga‹gL¤j¥g£LŸsd. xU g¡f« ïªj¢ r£l« bg©fŸ
midtiuí« cŸsl¡Ftjhf ïU¡»wJ v‹wnghâY«, x›bthU
khÃy¤âY« ïªj¤ â£l« brašgL¤j¥gLtâš ntWghLfŸ ïU¥gijí«
ghâ¥òfŸ cŸshf¡Toa bg©fŸ Éy¡» it¡f¥gLtijí« ïªj¡ f£Liu
MuhŒ»wJ.Mœªjftd«njit¥gL»wÉõa«ïJ.
x›bthU »uhk¡ FL«g¤â‰F« M©oš 100 eh£fŸ ntiyia
cWâ¥gL¤J« kfh¤kh fhªâ njáa ntiy cWâ¢ r£l«, mj‰fhd â£l¤âš
bg©fŸ g§nf‰ig C¡FÉ¡F« gy K‰ngh¡fhd Éâfis¡ bfh©oU¡»wJ.
ïªj¢ r£l¤â‹ Ñœ ntiy brŒnthÇš 47 rjåj¤âd® bg©fŸ v‹W
mâfhuó®t¤ jftš bjÇÉ¡»‹wd. fztid ïHªnjh®, ïs« FHªijfË‹
jhŒkh®fŸ ngh‹w, bjhÊyhs® rªijÆš g§nf‰gâš cŸs fLikahd
Ãiyikfis vâ®bfhŸ»wt®fshd, F¿¥ã£l Jiz¥ãÇÉd® ÛJ áw¥ò
ftd« brY¤J« tifÆš ïªj¢ r£l« bg©fis cŸsl¡F»wJ v‹gJ
F¿¤J ïªj¡ f£Liu MuhŒ»wJ. njáa khâÇfŸ MŒî¤ jftšfŸ ïªj¡
f£LiuÆš ga‹gL¤j¥g£LŸsd. xU g¡f« ïªj¢ r£l« bg©fŸ
midtiuí« cŸsl¡Ftjhf ïU¡»wJ v‹wnghâY«, x›bthU
khÃy¤âY« ïªj¤ â£l« brašgL¤j¥gLtâš ntWghLfŸ ïU¥gijí«
ghâ¥òfŸ cŸshf¡Toa bg©fŸ Éy¡» it¡f¥gLtijí« ïªj¡ f£Liu
MuhŒ»wJ.Mœªjftd«njit¥gL»wÉõa«ïJ.

9
_‹¿š xU g§F bjhÊyhs®fŸ bg©fshf ïU¡f
nt©L« v‹W K‹bkhÊ»wJ. ïu©lhtjhf,
FiwªjJ 100 eh£fŸ ntiy v‹gJ x›bthU
FL«g¤â‰F« vd tiuaW¡f¥g£oU¥gjhš, ah®
vªj ntiy¡F¢ brštJ v‹gJ mªjªj
FL«g¤â‹ Koî¡F Él¥gL»wJ. ïjdhš,
bg©fË‹ g§nf‰ò¡fhd btË mik»wJ.
ï i t a š y h k š , g Â ¤ j y § f Ë š F H ª i j
guhkÇ¥ã‰fhd trâfS¡F r£l¤âš tÊ
brŒa¥g£LŸsJ. bg©fË‹ g§nf‰ã‰F ïUªJ
tªJŸs jilfis¡ Fiw¥gnj ïj‹ neh¡f«.
nkY«, bg©fŸ ÉU«g¡Toa ntW áy m«r§fS«
r£l¤âš,bfhŸifmsÉyhtJ,ïU¡»‹wd.
cjhuzkhf, É©z¥gjhuÇ‹ åL ïU¡FÄl¤âš
ïUªJ 5 ».Û. t£lhu¤â‰FŸ ntiy tH§f¥gl
nt©L« v‹w Éâ cŸsJ. eilKiw tÊfh£lš
ÉâfËY«, ghÈd« rh®ªj m¡fiwnahL Toa
elto¡iffŸ K‹bkhÊa¥g£LŸsd. TÈ¤
bjhifia tH§Ftj‰F t§»¡ fz¡F
bjhl§f¥gl nt©L« v‹W r£l« TW»wJ.
»il¡»w tUthŒ K‰¿Ykhf FL«g¤â‹
jiyik¥ bghW¥ãš cŸs M©fË‹ iffS¡F¥
nghtij¤ jL¡F« neh¡f¤Jl‹, t§»fËš jÅ¡
f z ¡ f h f n t h T £ L ¡ f z ¡ F f s h f n t h
bjhl§Ftj‰F cŸsh£á mik¥òfŸ V‰ghL brŒa
nt©L« v‹W gÇªJiu¡f¥g£LŸsJ. ntiy
xJ¡ÑLfis¥ bghW¤jtiuÆš Tl, bg©fS¡F
mt®fŸ FoÆU¡F« ïl§fS¡F mU»nyna
cŸs gÂ¤jy§fËš ntiy mË¡f¥gl nt©L«
v‹WtÊfh£lšÉâfËY«Tw¥g£LŸsJ.
ïªj r£l¤â‹Ñœ tU« bjhÊyhs®fS¡bfd r_f
jÂ¡if mik¥ò x‹iw V‰gL¤Jtj‰F«
r£l¤âš tÊ brŒa¥g£LŸsJ. ïjdhš
bg©fS«, xJ¡f¥g£l r_f§fS« bfLãofŸ
ïšyhkš g§nf‰f Koí«. cŸq® FG¡fËY«,
k¤âa-khÃy msÉyhd FG¡fËY« bg©fË‹
ãuâÃâ¤Jt¤â‰F¢ r£l« tÊ brŒ»wJ.
gÂahs®fŸ, cl‹ gÂah‰Wnth® (gÂ¤jy
f©fhÂ¥ghs®fŸ) M»nahiu Koî brŒtâY«
b g © f Ë ‹ ã u â Ã â ¤ J t ¤ â ‰ F t Ê
brŒa¥g£LŸsJ.
ïWâahf, Mdhš K¡»akhf, M©fS¡F«
bg©fS¡F« rkkhd TÈ tH§f¥gl nt©L«
v‹W ïªj¢ r£l« brhš»wJ. ïj‰F Kªija
r«ó®z »uhÄa ntiy¤ â£l« ngh‹w bghJ¥gÂ¤
â £ l § f Ë Y « r k k h d T È ¡ F V ‰ g h L
brŒa¥g£oUªjJ. xnu khâÇahd ntiyfËšTl
K‹ò M©fis Él bg©fS¡F¡ Fiwthd
TÈjh‹ tH§f¥g£L tªjJ v‹w ã‹dÂÆš ïJ
Äf K¡»akhd x‹whF«. r£l¤â‹ ïªj V‰ghLfŸ
mid¤Jkhf¢ nr®ªJ bg©fS¡F mâfhu«
tH§Fjšv‹wïy¡ifmiltj‰FKaš»‹wd.
r£l« eilKiw¡F tªj 7 M©LfËš mJ
Vuhskhd bg©fis ntiy¤jy¤â‰F¡ bfh©L
t ª J Ÿ s J v ‹ g i j Ã ® t h f M t z § f Ÿ
f h £ L » ‹ w d . f s M Œ î f S « ï i j
cWâ¥gL¤J»‹wd. mnjneu¤âš, bg©fŸ áy
f L i k a h d r t h š f i s v â ® b f h Ÿ s
n t © o a t ® f s h f ï U ¡ » w h ® f Ÿ . v š y h
khÃy§fËY« ïªj¢ r£l« bg©fis xnu
khâÇahf <LgL¤J« tifÆš brašgL¤j¥
glÉšiy v‹gij mªj khÃy§fË‹ khWg£l
jftšfŸ fh£L»‹wd. å£L¡F btËna br‹W
ntiy brŒí« bg©fS¡F vâuhditahf cŸs
r_f ÉâfŸ ïªj¢ r£l¤âš mt®fŸ g§nf‰gj‰F
bjhl®ªJ K£L¡f£il ngh£L tU»wh®fŸ.
ntiy¤jy§fËš mt®fŸ vâ®bfhŸS«
beU¡fofŸ g‰¿¢ brhšy nt©oaâšiy.
ntiy¤jy§fËš bg©fË‹ v©Â¡if
bgUksî¡F¡ f£L¥gL¤j¥g£oU¡»wJ v‹gij,
åLfŸ mo¥gilÆyhd MŒî Étu§fŸ
fh£L»‹wd. ïªj¢ r£l¤â‹Ñœ ntiy nf£F«
bg©fS¡F M©fisÉl¡ Fiwthfnt ntiy
tH§f¥gL»wJ v‹gijna ïªj Étu§fŸ
R£o¡fh£L»‹wd.
2012-13M« M©oš ïªj â£l¤â‹ Ñœ
cUth¡f¥g£l kÅj eh£fËš 47 rjåj« tiuÆš
b g © f s h š c U t h ¡ f ¥ g £ l i t n a v ‹ W
mâfhuó®t¤ jftšfŸ bjÇÉ¡»‹wd. r£l¥go
xJ¡f¥gl nt©oa _‹¿š xU g§F ntiy
v‹gijÉl ïJ mâf«jh‹. mJk£Lkšyhkš,
â£l« bjhl§f¥g£lnghJ ïUªjijÉl ïJ r‰W¡
TLjš g§fË¥ghF«. m¤Jl‹ ïªj¢ r£l¤â‹Ñœ
mid¤J kht£l§fS« bfh©L tu¥g£l ãwF
ïªj¥ g§fË¥ò Xusî¡F Ãiyahdjhf ïUªJ
tªâU¡»wJ. 2011M« M©o‹ k¡fŸ bjhif
f z ¡ b f L ¥ ã ‹ g o x £ L b k h ¤ j C u f ¤
bjhÊyhs®fËš 34.9 rjåj¤âd® bg©fŸ. 2010-
12M« M©oš ruhrÇahf, Cuf ntiy cWâ¢
r£l¤â‹Ñœ x£Lbkh¤j¤ bjhÊyhs®fËš
bg©fŸ 48 rjåj«. bg©fS¡F ntiy thŒ¥ò
mË¥gâš ïªj¢ r£l« xU K¡»a Mjhukhf
ïUªJtU»wJv‹gj‰FïJntvL¤J¡fh£L.

10
njáa msÉY« x£Lbkh¤jkhf cUth¡f¥g£l
kÅj eh£fËš bg©fË‹ g§F, m¿É¡f¥g£l
_‹¿š xU g§F v‹w msit Él r‰W mâf«jh‹.
vÅD«, khÃy¤â‰F khÃy« ïJ fÂrkhd
msÉ‰F ntWgL»wJ. 2011-12M« M©Ll‹
Kotilªj _‹wh©Lfhy¤âš cUth¡f¥g£l
bkh¤j kÅj eh£fËš bg©fË‹ g§F v‹gJ
#«K-fhZÛ® khÃy¤âš 11 rjåj«jh‹.
mnjfhy¤âš, nfus¤âš bg©fË‹ g§F 90
rjåj«. MªâuhÉš 58 rjåj«. jÄœeh£oš 80
rjåj«. ïkh¢ry¥ ãunjr« (51 rjåj«), nfhth (69
r j å j « ) M » a k h Ã y § f i s ¥ n g h y ï ª j
bj‹khÃy§fËY« ïªj¢ r£l¤â‹Ñœ bg©fË‹
É»j«mâfkhfïU¡»wJ.
ïªj Étu§fŸ r_f nk«gh£o‹ áwªj
F¿pLfshfî« ïU¡»‹wd. uh#°jhÅš
bjhl¡f¤âš ïUªjJnghynt bjhl®ªJ ïJ 68
rjåjkhf ïUªJ tU»wJ. mUzh¢ry ãunjr«,
ehfhyhªJ, kÂ¥ó®, Än#hu« M»a tl»H¡F
k h Ã y § f Ë š b g h J t h f x £ L b k h ¤ j ¤
bjhÊyhs®fËš bg©fË‹ É»j« mâfkhfnt
ïUªJ tªâU¡»wJ. Mdhš ïªj¢ r£l¤â‹Ñœ
tU« bg©fË‹ É»j« Fiwî. #«K-fhZÛ®,
#h®f©£, m°[h«, c¤juãunjr« M»a
khÃy§fËY«ïnjÃiyikjh‹.
bfhŸifasÉš, nfhÇ¡if mo¥gilÆš ntiy
tH§F»w â£lkhf ïU¥gjhš, É©z¥ã¡»w
vtU¡F« ï¤â£l¤â‹Ñœ ntiy tH§»ahf
nt©L«. ÉâKiw¥go ïâš v©Â¡if¡
f£L¥ghL vJî« ïšiy. vdnt, ntiy brŒa
ÉU«ò»w vtU¡F« ntiy tH§f¥gL»wJ. M©,
bg© ïUtU¡Fnk ïJ xnu khâÇahf ïUªjhf
nt©L«. eilKiwÆnyh ïJ m›thW ïšiy. gy
ïl§fËš v©Â¡if¡ f£L¥ghL ïU¥gij
MŒîfŸfh£L»‹wd.
m»y ïªâa msÉš, ruhrÇahf, Ã®thf ßâahf
bg©fS¡F ntiy xJ¡Ftâš v©Â¡if¡
f£L¥ghL ïU¥gij òŸË Étu§fŸ fh£L»‹wd.
ïªj¢ r£l¤â‹Ñœ ntiy¡fhf É©z¥ã¤J«
ntiy »il¡fhjt®fŸ É»j« m»y ïªâa
msÉš 0.23 MF«. Ã®thf ßâahf v©Â¡if¡
f£L¥ghL Éâ¡f¥g£l M©fË‹ É»j« 0.28.
bg©fË‹ É»j« 0.25. mnjntisÆš, ïªj¢
r£l¤â‹Ñœ ntiy nfhU»w M©fŸ ruhrÇahf 3
ng® v‹whš, bg©fnsh 2 ng®jh‹. ïªj¢
r£l¤â‹Ñœ tU« gÂ¤jy§fËš ntiy brŒj
Cuf k¡fË‹ É»jh¢rhuK« ïªj Ãiyikia
ã u â g È ¡ » w J . b g © f S ¡ F v â u h f
“Ã®thfßâahd ghFghL” v‹gJ ïšiyba‹whY«,
eilKiwÆš, ïªj¢ r£l¤â‹Ñœ ntiy bgW«
M©fË‹ É»j¤ijÉl bg©fË‹ É»j«
Fiwthfnt ïU¡»wJ. mid¤J tifahd
ntiyfËY« <LgL»w Cuf M©fŸ 54 rjåj«
v‹gJ«, Cuf¥ bg©fË‹ g§fË¥ò 18 rjåj«
v‹gJ« ftÅ¡f¤j¡fJ. Ã®thfßâahd
òŸËÉtu§fisí« 2011M« M©o‹ k¡fŸ
bjhif¡ fz¡bfL¥igí« x¥ã£L¥ gh®¤jhš
bg©fS¡F ntiy tH§Ftâš kfh¤kh fhªâ
njáa Cuf ntiy cWâ¢ r£l« gaDŸsjhf
ï U ¥ g i j ï ª j ¥ ò Ÿ Ë É t u § f Ÿ
R£o¡fh£L»‹wd.
k‰bwhU nfhz¤âY« ïJ bg©fS¡fhd
â£lkhf ïU¡»wJ. gy khÃy§fËš bgU«ghyhd
FL«g§fËš ïUªJ ïªj¢ r£l¤â‹Ñœ ntiy¡F
mD¥g¥gLnth® bg©fŸ k£Lnk ïJ bg©fS¡F
ï ª j ¢ r £ l « x U t h Œ ¥ g h f ï U ¥ g i j ¤
bjËîgL¤âÆU¡»wJ. ïªj É»jh¢rhu« 50
rjåj¤â‰F nkny ïU¡F« khÃy§fŸ jÄœehL
(64.9 rjåj«), nfus« (85.2 rjåj«) M»ait MF«.
ntW gy khÃy§fËY« M©fis k£Lnk ïªj
ntiyfS¡F mD¥ò»w FL«g§fisÉl
bg©fis k£Lnk mD¥ò»w FL«g§fŸ
x¥Õ£lsÉš mâf«jh‹. ïkh¢ry ãunjr« (39.1
rjåj«), uh#°jh‹ (40.7 rjåj«), Mªâuh (22.3
rjåj«), c¤j®fh©£ (21.5 rjåj«), gŠrh¥ (36.7
rjåj«), AÇahdh (23 rjåj«) M»ait ï¤jifa
áy khÃy§fshF«. m»y ïªâa msÉY«
ïJngh‹w Ãytu«jh‹. ïj‰F khwhf Õfh®, #«K-
fhZÛ®, xoõh, c¤juãunjr«, nk‰Ft§f« ngh‹w
khÃy§fËš ïªj¢ r£l¤â‹Ñœ M©fis k£Lnk
ntiy¡F mD¥ò« FL«g§fis Él bg©fis
k£Lnk ntiy¡F mD¥ò« FL«g§fË‹ É»j«
xUrjåj¤â‰F«Fiwîjh‹.
khÃy¤â‰F khÃy« ï¥go bg©fË‹ g§nf‰ò
k h W g L t J v ‹ g J g š n t W K ¡ » a k h d
ãu¢ridfS¡F m¿F¿ahf ïU¡»wJ. xU g¡f«
bg©fŸ ïªj¤ â£l¤âš ïUªJ jh§fshfnth
mšyJ j§fŸ ÉU¥gÄ‹¿nah Éy»ÆU¡f¡
TL«.
jh§fshf mt®fŸ Éy»ÆU¡»wh®fŸ v‹whš
ntW gy thŒ¥òfŸ »il¥gJ mj‰F¡ fhuzkhf
ï U ¡ f y h « . j § f Ÿ É U ¥ g Ä ‹ ¿ n a
Éy»ÆU¡»wh®fŸ v‹whš gšntW r_f¤ jilfŸ
fhuzkhf ïU¡f¡ TL«. cjhuzkhf, fztid

11
ïHªnjh®, FHªijfis¥ guhkÇ¡f nt©oa
ÃiyÆš ïU¥ngh® M»nahU¡F«, ït®fis¥
ngh‹w k‰wt®fS¡F« ntiy¡fhf btËna bršy
mDkâ¡fhj Ã®¥gªj§fŸ ïU¡f¡ TL«. eh£o‹
gšntW gFâfËš ïªj ntiy F¿¤j ÉÊ¥òz®î
ïšiy v‹gJ« xU K¡»a¥ ãu¢ridahF«.
ï›thW bg©fŸ ntiy¡F tUtj‰F¤ jilahf
ïU¡»w ãu¢ridfŸ xUòwÄU¡f, ntiy el¡F«
ïl§fËnyna Tl ãu¢ridfŸ ïU¡f¡TL«. gy
ïl§fËš bg©fŸ ntiy nfhU»wh®fŸ, Mdhš
v©Â¡if¡ f£L¥gh£o‹ fhuzkhf gyU¡F
ntiy kW¡f¥gL»wJ v‹w Ãiyikí« ïU¡f¡
TL«. ntiy nfhUnthÇ‹ É»jh¢rhu¤ij
x¥ã£L¥ gh®¡»wnghJ bg©fS¡F¤jh‹ mâf
msÉš v©Â¡if¡ f£L¥ghL ïU¡»wJ v‹gJ
bjÇ»wJ. ïJî« bg©fË‹ g§nf‰ò Fiwthf
ïU¥gj‰FxUK¡»a¡fhuzkhF«.
bghJthf, gyuJ ãu¢ridfËš nk‰T¿a ïu©L
m«r§fSnk fhuzkhf ïU¡f¡ TL«. Mfnt,
ï ¤ j i f a ¤ j f t š f i s x ‹ W ¡ b f h ‹ W
bjhl®ògL¤â¥ gh®¡f nt©L«. bg©fS¡F¤
ju¥gL»w ntiyfŸ mt®fS¡F V‰witahf
ïšiy v‹w fhuz¤âdhnyh mšyJ, v¤jifa
ntiyfŸ bg©fS¡F¥ bghW¤jkhdit v‹gJ
bjhl®ghd fyh¢rhu« rh®ªj áªjidfŸ
fhuzkhfnth bg©fŸ gÂ¤jy§fËÈUªJ
btËnaw nt©oajh»wJ v‹gj‰F Mjhukhf gy
ÃfœîfŸ cŸsd. ïJnt Tl, xUtifahd
ghÈd¥ ghFgh£il btË¥gL¤J»wJ. Äfî«
rhjhuzkhf¢ brhštbj‹whš, å£L¡F btËna
br‹W bg©fŸ ntiy brŒtj‰F¥ bghJthf
vâ®¥ò ïU¡»wJ; mjdhš, ntW fhuz§fis¢
brhšÈ mt®fŸ âU¥ã mD¥g¥gL»wh®fŸ v‹W
vL¤J¡bfhŸs Koí«. nk‰F t§f¤âš áy
»uhk§fËš nk‰bfhŸs¥g£l xU MŒî, bg©fŸ
ntiy nfhUtJ C¡FÉ¡f¥gLtâšiy
v‹gij¡fh£L»wJ.
clš ciH¥ò rh®ªj ntiyfis M©fŸjh‹
mâfkhd brašâwndhL brŒa Koí« v‹W
rh¡F¢ brhšÈ, cŸq® mâfhÇfŸ bg©fis¤
âU¥ã mD¥ãÉL»wh®fŸ. ï¤jifa â£l§fË‹
gy‹fis bg©fŸ neuoahfnth kiwKfkhfnth
m i l t n j h L b j h l ® ò Ÿ s i t a h f , _ ‹ W
ïj‹ bjhl®¢á g¡f« 23š...
n tiy m £il
it¤â U ¥n gh®
ntiy
nfhÇÆU ¥ngh®
C uf ntiy
cW â¢ r£l¤ âš
ntiy brŒnjh®
v © Â ¡if
f£L ¥gh£L
É » j«
bg© fË ‹ jiy ikÆy hd
FL «g§fŸ
0.31 0.24 0.19 0.19
taJ tªj M © fŸ ïš yhj,
bg© fË ‹ jiy ikÆy hd
FL «g§fŸ
0.26 0.19 0.16 0.19
fz tid ïHª j bg© fŸ 0.28 0.21 0.17 0.20
bg© fŸ 0.20 0.14 0.10 0.25
jÈ ¤ m šyJ gH§Fo
r_ f§fis ¢ nr®ªj FL «g¤J
bg© fŸ
0.31 0.22 0.7 0.26
FHªijfŸ (0-5 taJ tiu) c Ÿs
åLfis ¢ nr®ªj bg© fŸ
0.18 0.12 0.09 0.26
jÈ ¤ k‰W« gH§Fo ia¢ nr®ªj
FL «g§fË ‹ M © fŸ
0.41 0.31 0.23 0.27
FHªijfŸ (0-5 taJ tiu) c Ÿs
åLfis ¢ nr®ªj M © fŸ
0.30 0.22 0.16 0.28
M© fŸ 0.29 0.21 0.15 0.28
FL «g§fŸ 0.38 0.30 0.23 0.23
eg®fŸ 0.25 0.17 0.13 0.27
Mjhu«: njáa khâÇ MŒî ÃWtd¤â‹ 68tJ ntiy thŒ¥ò/ntiyÆ‹ik MŒt¿¡if
(2011-12) mo¥gilÆš f£LiuahsÇ‹ kâ¥ÕL
m£ltiz 2: Cuf ntiy cWâ¢ r£l¤â‹Ñœ F¿¥ghd
ãÇÉdÇ‹ g§nf‰ò (njáa msÉš)

12
uáaš rhrd¤â‹ gFâ IX k‰W« IX-AÉš
(243G k‰W« W) âU¤j« bfh©LmtUtj‰F«, VHhtJ m£ltizÆš
g£oaš IV (cŸsh£á murh§f¤â‰fhd g£oaš)
x‹iw cUth¡Ftj‰fhd njáa msÉyhd
ãu¢rhu« f£Ltj‰fhd Jt¡f¡ T£l« x‹W 2014«
M © L ò J o š È Æ š e i l b g ‰ w J . m j ‹
bjhl®¢áahf, 2015 ã¥utÇ 14 m‹W bg§fqÇš xU
fyªJiuahlš T£l« eilbg‰wJ. ïâš jÄœehL
cŸË£l gšntW khÃy§fËÈUªJ Cuh£á k‹w¥
ãuâÃâfŸ Rkh® 35 ngU«, r_f mik¥ã‹
ãuâÃâfŸ 40¡F« nk‰g£lt®fS« fyªJ
bfh©ld®.
ã‹dÂ: tuyh‰W¢ áw¥ò Ä¡f 73tJ k‰W« 74tJ
muáaš rhrd r£l¤ âU¤j§fŸ eh£o‹ mid¤J
khÃy§fËY« gŠrha¤Juh{mik¥òfS¡fhd
nj®jš eilbgWtij f£lhakh¡»aJ. ïªâa
muáaÈš xU K¡»a mik¥ò ßâahd Ó®âU¤j«
Jt§»aJ. j‰nghJ, gŠrha¤J uh{ mik¥òfŸ
ehL KGtJ« muáaš rhrd¤â‹ mo¥gilÆš
cUth¡f¥g£LŸsd. Ú©lfhy Ka‰áfS¡F¥
ãwFï¤jifamik¥òfŸcUth»íŸsd.
mâfkhd mâfhu§fŸ muál« FÉ¡f¥g£L,
m l ¡ F K i w f S « R u © l š f S «
bgU»¡bfh©oU¡F« ã‹dÂÆš murik¥ò
rhrd¤J¡fhd 73, 74-tJ âU¤j§fŸ k¡fS¡F
m â f h u « t H § F t â Y « m o k £ l ¤ â š
#dehaf¤ij¡ f£LtâY« r£ltu«òfS¡F
c£g£l xU K¡»a m°âthukhf mikªJŸsd.
m n j n e u ¤ â š , ï ª j m u r i k ¥ ò r h r d «
mo¥gilÆyhd â£l« KGikahdJ v‹W
brhštj‰»šiy. cŸsh£á mik¥òfŸ bjhl®ghf
k h Ã y m u R f Ÿ b f h © L t U « r £ l § f Ÿ
mâfhu§fis¥ gutyh¡F« murik¥ò rhrd¤
â£l¤ij khÃy§fËš fwhuhf mkyh¡f¢ brŒa
i t ¥ g â š g ‰ w h ¡ F i w a h f n t c Ÿ s J .
mâfhu§fis k¤âa¥ g£oaš, khÃy¥ g£oaš,
bghJ¥g£oaš vd g§ÑL brŒtJ bjhl®ghf
murik¥ò rhrd¤â‹ 1,2,3 M»a g£oašfËš
tiuaW¡f¥g£LŸsJ. Mdhš, cŸsh£á
m i k ¥ ò f S ¡ F m â f h u § f i s ¥ g § Ñ L
brŒtj‰fhd 4-tJ g£oaiy¢ brašgL¤âahf
nt©L« v‹w f£lha« ïšiy. ïij¤ bjËthf
tiuaW¡f¤ jt¿ÆU¥gJ, gy khÃy muR vªj
msî¡F mâfhu§fis¥ gutyh¡»dhš nghJ«
v‹W fUJ»wnjh, vªj msî¡F mJ jd¡F¥
ghJfh¥ghdJ v‹W Ãid¡»wnjh mªj msî¡F
k£L« elto¡iffŸ vL¤jhš nghJ« v‹w
ÃiyikiagykhÃy§fËšV‰gL¤âíŸsJ.
j h œ ¤ j ¥ g £ n l h ® , g H § F o Æ d ® , b g © f Ÿ
M»nahU¡fhd ïl xJ¡ÑLfŸ, khÃy Ãâ
Miza« mik¤jš, khÃy nj®jš Miza«
mik¤jš ngh‹w f£lhakhf¢ brŒjhf nt©oa
V ‰ g h L f Ÿ b r Œ a ¥ g £ L Ÿ s d . M d h š ,
cŸsh£áfS¡F¤ nj®ªbjL¡f¥gL« ãuâÃâfŸ
m â f h u k ‰ w t ® f s h f , g š n t W â £ l § f Ÿ
mkyh¡f¥gLtâY« gy khÃy muRfŸ bghJ¥
gÂfËY« mâfhÇfS¡F cjî»wt®fŸ
v‹gjhf k£Lnk, m›t¥nghJ murhizfŸ k£L«
btËÆLtj‹ _y« mâfhu¥ gutš v‹gij¢
RU¡»íŸsd. jÄHf« cŸË£l gy khÃy§fËš
ï‹W tiuÆš mâfhu§fnsh, Ãânah, khÃy muR¥
gÂahs® V‰ghLfnsh gutyh¡f¥glÉšiy. mit
k¡fshš nj®ªbjL¡f¥g£l mik¥ã‹ MŒî¡F
c£g£litahf M¡f¥glÉšiy. murik¥ò¢
r£l¤âš cŸs M£á Ã®thf¤J¡fhd 4-tJ
g£oaiy¢ nr®¡f¤jt¿aj‹ Éisthf cŸsh£á
muáaš rhrd r£l¤ âU¤j« gFâ IX k‰W« IX-A (r£l ciu 243G&W )
k‰W« 7tJ m£ltizÆš g£oaš IV (4) cUth¡Ftj‰fhd
âU¤j« (cŸsh£ámurh§f¥ g£oaš)
cŸsh£á murh§f¤ijí« nj®ªbjL¡f¥g£l jÈ¤
k‰W« bg© ãuâÃâfisí« tY¥gL¤Jtj‰fhf muáaš
rhrd r£l¤ âU¤j¤â‰fhd fyªJiuahlš
14 ã¥utÇ 2015, bg§fqU

mik¥òfŸ j‰rh®ò mik¥òfshf ïa§fÉšiy.
vdnt, cŸsh£áfŸ rh®ãš muR MizfŸ
cŸË£l mid¤J r£l§fS« khÃy k‰W« k¤âa
murhnyna ïa‰w¥gL»‹wd. »uhk k‰W« ef®¥òw
cŸsh£á mik¥òfŸ muR mâfhÇfË‹
f £ L ¥ g h £ L ¡ F Ÿ b r a š g L « m t y Ã i y
bjhl®»wJ.
jÄœehL cŸË£l gy khÃy§fËš cŸsh£á
murh§f mik¥ò, mo¤j£L #dehaf¤âš
bg©fŸ k‰W« xL¡f¥g£l k¡fis gy¥gL¤J«
tifÆš kW cUth¡f« brŒa¥gl nt©L«.
ï¤jifa Ó®âU¤j§fis¡ bfh©Ltu mâfkhd
ÉÊ¥òz®î« murh§f¤njhL tH¡fhLtj‰fhd
ãu¢rhu Ka‰áfS« njit. cŸsh£á murh§f¤ij
gy¥gL¤Jtj‰fhd bjhl® Ka‰áfS¡F ïilna
ntW vªj nkhrkhd kh‰w§fŸ ïšyhkš cŸsh£á
m u r h § f ¤ â ‹ # d e h a f ¤ j ‹ i k i a
fh¥gh‰Wtj‰fhfî« eh« bjhl®ªJ gy
ju¥ãdnuhL ntiy brŒa nt©oaJ mtáakhf
cŸsJ. nkY«, khÃy muR ÃâÆÈUªJ 50 rjåj
Ã â í « g Â a h s ® f S « c Ÿ s h £ á f S ¡ F
tH§f¥gLtj‰F« eh« k¤âa, khÃy muRfnshL
tH¡fhLtJ Äf mtáa«.
»uhk rigia¥ bghW¤jtiuÆš mj‰F mâfhu«
tH§FtJ mªjªj khÃy muRfË‹ iffËnyna
cŸsJ. ïjdhš, gy khÃy§fËš »uhk rigfS¡F
vªjÉj mâfhuK« tH§f¥glÉšiy. ïJ jÉu gy
khÃy§fËš _‹wL¡F Cuh£áfS¡FŸ ïiz¥ò
ïšyhj Ãiyí« cŸsJ. ïj‰F¡ fhuz« 73tJ
r£l¤ âU¤j¤âš “khÃy muR ÉU«ãdhš »uhk
Cuh£á¤ jiyt®fis x‹¿a Cuh£áÆš
ãuâÃâ¤Jt¥gL¤jyh«” v‹W Tw¥g£L
ïU¥gJjh‹. Rjªâu«, bghUshjhu«, r_f
rk¤Jt« k‰W« #dehaf« Ãyî»w xU
r_f¤ânyna muáaš #dehafK« kyU«.
bg©fŸ jÈ¤JfŸ cŸË£l y£r¡fz¡fhd òâa
jiyik cŸsh£á¤ nj®jš _y« ky®ªJŸsJ.
c © i k a h d g § n f ‰ ò k ‰ W « m o ¤ j £ L
# d e h a f ¤ â ‰ f h d ï a ¡ f ¤ i j ï J
Kl¡»É£LŸsJ. ïªj brašghL j¡f it¡f¥gl
nt©L«. ïij rhâ¡f mo¤j£L bg©fŸ k‰W«
j È ¤ J f Ë ‹ x U § » i z ¥ i g M j Ç ¥ g J «
mtáakhF«. vdnt, khÃy muRfŸ f£lhakhf
cŸsh£á murh§f§fS¡F mâfhu§fis
tH§fî« cŸsh£á murh§f¤â‰fhd òâa g£oaš
(IV) cUth¡fî« 73 k‰W« 74tJ âU¤j¤âš nkY«
âU¤j§fis¡ bfh©L tu xU ãu¢rhu¤ij
Jt¡FtJmtáakh»wJ.
ï ª j ¥ ã u ¢ r h u ¤ i j t Y ¥ g L ¤ J t j ‰ f h f
bg§fqÇš 14 ã¥utÇ 2015 m‹W eilbg‰w
fyªJiuahliy Jt¡»it¤J ngáa K‹dhŸ
ghuhSk‹w cW¥ãd®, bg§fqU kht£l
Cuh£áÆ‹ K‹dhŸ jiyt® âUÄF.ehuhazrhÄ
mt®fŸ, cŸsh£áfis tY¥gL¤Jtj‰fhf,
vL¡f¥g£LŸs ï¤jifa Ka‰á¡fhf Ãfœ¢á
xU§»iz¥ghs®fisghuh£odh®.
“âU. uhk»UZz bA¡nl k‰W« âU. m¥Jš eÓ®
rhÏ¥ mt®fŸ jiyikÆš 73tJ muáaš rhrd
r£l¤âU¤j¤â‰F K‹ghfnt 1980fËš f®ehlfh,
g Š r h a ¤ J u h { m i k ¥ ã š ï ª â a h É n y n a
jiyáwªJÉs§»aJ
73tJ muáaš rhrd¤ âU¤j¤â‰F¥ ã‹d®
f®ehlfh jh‹ Kj‹ KjÈš jdJ khÃy¥ gŠrha¤J
r£l¤ij ïa‰¿aJ. 73tJ r£l¤âU¤j¤â‹ xU
FiwghL, khÃy Ãâ Miza¤â‹ gÇªJiufis
k h Ã y m u R Ã i w n t ‰ w n t © L « v ‹ g J
f£lhakh¡f¥glÉšiy. nkY« ïju ã‰gL¤j¥g£l
t F ¥ ã d U ¡ f h d ï l x J ¡ Ñ L « 7 3 t J
r£l¤âU¤j¤âš F¿¥ãl¥glÉšiy. Mdhš
mªjªj khÃy muR jdJ r£l¤âš mij¡
bfh©Ltuyh«. áy khÃy gŠrha¤J r£l§fËš
m›thW cŸsJ. Cuh£áfËš mâfhu¥ gutyh¡f«
v‹gJ, x›bthU khÃy¤âY« x›bthU k£l¤âš
cŸsJ. Mdhš, kht£l â£lÄlš FG mâfhu«
gil¤jjhfî« brašâw‹ Ä¡fjhfî« ïšiy.
f®ehlfh ngh‹w khÃy¤â‰nf kht£l¤ â£lÄlš
FGÉ‹ cW¥ãd®fis nj®î brŒa 15 M©LfŸ
M»aJ. ï‹dK« kht£l¤ â£lÄlš FG,
f®ehlfhÉš mâfhu« gil¤jjhf ïšiy v‹W
âU. ehuhaz rhÄ T¿dh®. ïªj¥ ãu¢rhu« rh®ghf
73tJ r£l¤ âU¤j¤âš njit¥gL« âU¤j§fshf
Ñœf©lt‰iwmt®K‹bkhÊªjh®.
Ÿ m â f g £ r b t Ë ¥ g i l ¤ j ‹ i k i a í «
bghW¥òz®ití« cWâ¥gL¤j Cuh£áfË‹
mo¥gilahd V‰ghlh»a »uhk rigfS¡F
Cuh£áfŸ gâyË¡f¡ flik¥g£LŸsd.
m › t h W b r Œ t i j r £ l ¥ g o f £ l h a
kh¡f¥glnt©L«. cŸsh£á mik¥òfË‹
mid¤J m«r§fËY«, Äfî« ÉË«ò
Ã i y ¡ F ¤ j Ÿ s ¥ g £ l r _ f § f S ¡ F
ãuâÃâ¤Jt« ïU¡f nt©L«. ïJ bg©fŸ,
FHªijfŸ cŸgl, r_f ßâahf thŒ¥òfŸ
k W ¡ f ¥ g £ l ã Ç î f Ÿ g § n f ‰ g j ‰ f h d
thŒ¥òfis V‰gL¤â¡ bfhL¡F«. jÈ¤
r_f¤âdU« gH§FoÆdU« cW¥ãd®fshf
cŸs áw¥ò »uhk rigfŸ tUlhªâu
13cŸsh£á murh§f¥ ãuâÃâfË‹ Fuš - 33

R ‰ w ¿ ¡ i f f Ë ‹ _ y k h f m š y h k š
r£l¥ó®tkhfnt el¤j¥gLtJ f£lhakh¡f¥gl
nt©L«. th®L rigfŸ T£l¥gLtj‰F
K ‹ g h f á ‹ d Š á W » u h k § f Ë ‹
mo¥gilÆY«, FoÆU¥òfË‹ mo¥gilÆY«
»uhkrigfŸT£l¥glnt©L«.
Ÿ »uhk rigfS«, »uhk gŠrha¤JfS« j§fsJ
r £ l ¥ ó ® t f l i k f i s Ã i w n t ‰ w
nt©Lkhdhš brašgh£L mâfhu§fŸ
gutyh¡f¥gLtJ«, nghâa mYty®fŸ
ÃaÄ¡f¥gLtJ« nghâa Ãâ xJ¡ÑL
b r Œ a ¥ g L t J m t á a « . j ‰ n g h J Ÿ s
r£lÉâfË‹go, Cuh£á¡ T£l§fËš muR
mâfhÇfŸ fyªJbfhŸs nt©L« v‹gJ«,
mªj T£l§fS¡F¤ njitahd jftšfis
mË¡f nt©L« v‹gJ« f£lhaÄšiy. »uhk
r i g f Ë Y « , » u h k g Š r h a ¤ J f Ë Y «
v L ¡ f ¥ g L « K o î f S ¡ F m â f h Ç f Ÿ
bghW¥ng‰f nt©L«, k¡fS¡F« jh§fŸ
rh®ªj gŠrha¤J mik¥òfS¡F« mâfhÇfŸ
gâyË¡f¡flik¥g£oU¡fnt©L«.
ïªj¥ ãu¢rhu« rh®ghf muR¡F eh« mË¡fîŸs
m¿¡ifÆš, muáaš rhrd¤âš âU¤j§fŸ
bfh©Ltu k¤âa muir tÈíW¤j khÃy muRfŸ
K‹Ka‰á vL¡fyh« v‹W tÈíW¤J« xU
jÅahd gFâ khÃy gŠrha¤JfŸ r£l¤âš
n t © L « v ‹ W F ¿ ¥ ã l n t © L « v ‹ w
gÇªJiuiaí« T¿ jdJ Jt¡f mk®it Ãiwî
brŒjh®.
bg©fS¡fhd njáa T£lik¥ã‹ jiyt®
âUÄF. %¤ kndhukh áw¥òiuah‰W«nghJ
“ghuhSk‹w¤âš ï‹dK« rh¤âaÄšyhj
b g © f S ¡ f h d ï l x J ¡ Ñ L g Š r h a ¤ â š
rh¤âakh»íŸsJ. mjdhš gy go¡fhj, muáaš
ã‹òy« ïšyhj bg©fŸ j§fŸ »uhk¤
jiyt®fshf tu KoªJŸsJ. ïªj¥ bg©
jiyik¤Jt¤ij eh« ngh‰¿¥ ghJfh¡f nt©L«.
bg©fsh»a eh« v¥go FL«g¤âd® njitia¥
ó®¤â brŒ»‹nwhnkh, m›thW gŠrha¤â‹
njitia e‹F ó®¤â brŒa nt©L«. ekJ å£L
M©fis ek¡F¥ gâyhf gŠrha¤âš brašgl
mDkâ¡f¡TlhJ” v‹W T¿dh®. ïªj¥ ãu¢rhu«
rh®ghf âU¤j§fŸ bfh©L tUtj‰fhf k£L«
mšyhkš bjhiyªJnghd mo¤j£L #dehaf¤ij
Û£blL¡fî« nghuடnt©L« v‹W tÈíW¤âa
âUÄF.%¤ kndhukh gŠrha¤J¥ ãuâÃâfns
kh‰w« bfh©Ltu Koí« vdnt ïªj¥ ãu¢rhu¤âš
ïizªJ brašglnt©oaJ c§fË‹ flik
v‹W«g§nf‰ghs®fËl«T¿dh®.
K‹djhf, Jt¡f ÃfœÉ‹ jiyik V‰w âU. éth
mt®fŸ, nfus gŠrha¤J r£l¤â‹ »uhk rig
g‰¿a ãÇîfis És¡»dh®. nfus r£l¤âš »uhk
rigfŸ mâf mâfhu« mË¡f¥g£LŸsjhš m§F
c Ÿ s h £ á m i k ¥ ò x ¥ Õ £ l s É š á w ª J
És§F»‹wd v‹W T¿dh®. rhâa m«r¤ij
fz¡»š vL¤J¡ bfhŸshj vªj xU r£l tiuî«
ghFghL k‰W« t‹KiwÆš jh‹ Koí« vdnt
ïªj¥ ãu¢rhu« âU¤j§fis K‹bkhÊí« nghJ
rhâa ãu¢rid F¿¤J bjËthd tiuaiwfis
És¡f nt©L« v‹W jdJ fU¤JiuÆš, njáa
jÈ¤ Úâ¡fhd ïa¡f¤â‹ bghJ¢ brayhs®, âU.
unkZehj‹F¿¥ã£lh®.
nfush, nfh£la« kht£l gŠrha¤J¤ jiyt®
â U Ä F . Ã ® k y h u h Â n g R « n g h J k ‰ w
khÃy§fisÉl nfushÉ‹ Cuh£áfŸ Ãiyik
Äf e‹whf ïUªjhY«, v§fS¡F« ãu¢rid
ïU¡»wJ. r£l§fŸ ïa‰W« mâfhu« ïšiy. 29
JiwfS¡fhd mâfhu« mË¡f¥g£lhY«,
Ä‹rhu«, eythœî cŸË£l JiwfŸ khÃy murhš
f£L¥gL¤j¥gL»‹wd. »uhk Cuh£áfS¡fhd
Ã â k h t £ l C u h £ á f Ÿ _ y k h f n t
g»®ªjË¡f¥gL»wJ. khÃy muR ÃâÆÈUªJ 30%
Cuh£áfS¡F¥ g»®ªjË¡f¥gL»wJ. »uhk
Cuh£á¤ jiytU¡F khj Câakhf 5,600/-«
gaz¥goahf %1500« tH§f¥gL»wJ v‹W
T¿dh®. x›bthU khÃy¤âÈUªJ« Cuh£á¥
ãuâÃâfŸ j§fsJ khÃy mDgt§fis¥ g»®ªJ
bfh©ld®.
jÄœ ehL: »uhk rig Ô®khd§fŸ ÛJ elto¡if
vL¡f Koahj Ãiy Úo¡»wJ. x›bthU
gÂfS¡F« kht£l Ã®thf¤âÈUªJ tU«
Ã®thf mDkâ (AS) Cuh£á mD¥ãaâÈUªJ
khWg£L ïU¡»wJ. t£lhu ts®¢á mYty®
cŸË£l muR mYty®fË‹ jiypL mâf«.
mâfhuÄ‹ik, Fiwªj msÉyhd Ãâ xJ¡ÑL
mjdhš k¡fË‹ njitfŸ Ãiwnt‰w¥gLtâš
fhyjhkj«. tH§f¥g£LŸs Fiwªjg£r
mâfhu§fS« g¿¡f¥gL»w Ãiy kht£l
M£áaÇ‹ všiya‰w jiypL, cŸË£l gy
rthšfŸ cŸsd. “xU khÃy« cŸsh£áfË‹
mâfhu¥ gutÈš v›thW brašgl¡ TlhJ
v‹gj‰F jÄœehL xU cjhuz«, ï‹dK« »uhk
rigfS¡fhd Ãfœ¢á Ãuš kht£l M£áauhš
mD¥g¥gL»wJ, Ô®khd§fis u¤J brŒí«
mâfhu« kht£l M£áaU¡nf ïU¡»wJ. FL«g
t‹KiwÆÈUªJ bg©fis¥ ghJfh¡F« r£l«
cŸË£l r£l§fŸ Kiwahf mkšgL¤j¥gl
14 cŸsh£á murh§f¥ ãuâÃâfË‹ Fuš - 33

15
n t © L « v ‹ w h š
c Ÿ s h £ á f S ¡ F
m â f m â f h u «
tH§f¥glnt©L«.
Vbd‹whš mitjh‹
k ¡ f S ¡ F m U » š
ïU¡»‹wd” v‹W
bg©fS¡fhd r£l
n r i t i k a ¤ â ‹
ï a ¡ F e ® â U Ä F .
fhªâkâ T¿dh®.
mbkÇ¡fh cŸË£l
ehLfËš cŸsh£á
mik¥ig fyªjhnyhá¡fhkš btËÆÈUªJ tU«
bghU£fŸ vJî« É‰f¥gLtâšiy, Mdhš, ï§F
cŸsh£áfS¡F vªj mâfhuK« tH§f¥gl
Éšiy, »uhkrig nfãd£ nghy brašgl nt©L«,
muR mâfhÇfŸ cŸsh£áÆ‹ nrtf®fshf
brašglnt©L« v‹W âU. e«ã g»®ªJ
bfh©lh®.
Mªâuh: mâfhuÄ‹ik, Äf¡Fiwªj Ãâ xJ¡ÑL,
mâfkhd msÉš FoÚ® j£L¥ghL, mjdhš
mâfÇ¡F« ÉtrhÆfË‹ j‰bfhiyfŸ, Ãâ,
mâfhu«, gÂahs®fŸ nghJkhd msÉ‰F
tH§f¥glhjjhš mo¥gil¤ njitfshd fšÉ,
rhiy trâ, fÊ¥ãl§fŸ FoÆU¥ò¤ njitfŸ
cŸË£lt‰iw Ãiwnt‰Wtâš Äf nkhrkhd
ã u ¢ r i d f i s C u h £ á f Ÿ r ª â ¤ J ¡
bfh©oU¡»‹wd. bjY§fhdh ãu¢ridahš
gŠrha¤J¡fŸ »£l¤j£l braš glhkš
ïU¡»‹wd. k¤âa muR mD¥ò« Ãâia¡ Tl
ga‹gL¤jKoahjÃiycŸsJ.
nfush: khÃy murhš ÃaÄ¡f¥g£LŸs mkyh¡f
mâfhÇfŸ mt®fsJ flikia Û¿dhš
gŠrha¤J¤ jiyt®fŸ mt®fŸ ÛJ elto¡if
vL¡f mâfhu« ïšiy. Ãy§fŸ tUthŒ¤JiwÆ‹
f £ L ¥ g h £ o š j h ‹
cŸsJ. ghuhSk‹w,
r£lk‹w cW¥ãd®
Ã â Æ È U ª J
brŒa¥gL« gÂfŸ
F ¿ ¤ J » u h k
r i g n a h , » u h k ¥
gŠrha¤njh Koî
b r Œ a K o a h J .
â £ l § f S ¡ f h d
gadhËfŸ g£oaÈš
» u h k r i g v ª j
kh‰w¤ijí« brŒa
KoahJ.
f®ehlfh: gŠrha¤J
j i y t i u t h ® L
cW¥ãd®fŸ nj®î
brŒ»‹wd®. xUt®
jiytuhf 20 khj§fŸ
ï U ¥ g h ® . ã w F
n t b w h U t i u
jiytuhf Û©L«
nj®î brŒth®fŸ.
â£l§fŸ Ô£Ltâš
»uhk rigfS¡F mâf K¡»a¤Jt« c©L. xU
gŠrha¤âš 13-18 á¿a »uhk§fŸ cŸsl¡f¥gL«.
gy »uhk§fËš FoÚ® ãu¢rid cŸsJ. mij rÇ
brŒagŠrha¤JfŸáuk¥gL»‹wd.
F#uh¤ k‰W« Õfh®: rhâ k‰W« ghÈd ßâahd gy
ãu¢ridfŸ gŠrha¤J¤ jiyt®fŸ rªâ¤J
t U » ‹ w d ® . j i y t U ¡ f h d e h ‰ f h È Æ š
mk®tj‰F¡ Tl cÇik ïšiy. Mâ¡f rhâ /
M © f Ë ‹ ã d h Ä a h f b r a š g l k W ¡ F «
jiyt®fŸ, e«ã¡ifÆšyh Ô®khd« v‹w
elto¡ifahš gÊth§f¥gL« mty« bjhl®»wJ.
muR mâfhÇfË‹ jiypL, CHš, Mâ¡f rhâa
r¡âfË‹ Mâ¡f« mâfkhf cŸsJ. gy
j i y t ® f Ÿ f h n r h i y f Ë š f £ l h a k h f
ifbaG¤âlit¡f¥gL»‹wd®.
ïªj mk®it jiyik V‰W el¤âa kÅj cÇik
nk«ghL k‰W« MuhŒ¢á mik¥ã‹ ïa¡Fe®
âU.Má bg®zh‹l° “cyf kakh¡fš v‹gJ
cyfsÉš mâfhu¤ij ika¥gL¤Jtjhf
ï U ¡ » w J . v d n t , c y f k a k h ¡ f š ,
mâfhu¥gutyh¡fš k‰W« mâfhu¥g»®î¡F
K‰¿Y« ne® vâuhdJ. cyfkakh¡fyhš Äfî«
n k h r k h f g h â ¥ g i l a ¡ T o a J » u h k ¥
gŠrha¤jhf¤jh‹
ïU¡F«. Vbd‹whš
Ú § f S « , e h D «
g Š r h a ¤ J f S ¡ F
m â f Ã â x J ¡ f
n t © L « v ‹ W
b r h š È ¡
bfh©oU¡»nwh«.
Mdhš, cyf t®¤jf
mik¥ò« (WTO),
g ‹ d h £ L
Ã W t d § f S «

(MNCs) kh‹a« bfhL¥gij x£Lbkh¤jkhf
ÃW¤âÉ£L všyht‰iwí« rªijÆ‹
f£L¥gh£oš É£LÉl nt©L« v‹W brhšÈ¡
bfh©oU¡»wJ. gŠrha¤J r£l¤â‹ 159 k‰W«
160tJ ãÇîfŸ k¡fŸ ey« ghâ¡F«
b r a š g h L f Ÿ Û J j i l É â ¡ f ¡ T o a
mâfhu¤ij gŠrha¤JfS¡F tH§»íŸsJ.
g‹dh£L ÃWtd§fŸ Rjªâukhf¢ brašgl
ïªj¢ r£l§fŸ jilahf ïU¥gjhš, ïªj
mâfhu¤ij gŠrha¤âlÄUªJ g¿¤JÉl
Ka‰áfŸ vL¡f¥g£L¡ bfh©oU¡»‹wJ.
gŠrha¤J mik¥ò Kiw¡F mªj¤ âwik c©L
v‹we«ã¡ifvd¡FïU¡»wJ.
Mdhš, j‰nghJ jÄœeh£oYŸs gŠrha¤J¡fŸ
k‰w k¡fŸ ey mik¥òfnshL ïizªJ
brašglhkš ïU¥gJ ftiyaË¡f¡Toajhf
ï U ¡ » w J . g Š r h a ¤ J ¡ f Ÿ k ¡ f Ÿ e y
mik¥òfnshL ïizªJ brašgLtJ Äfî«
K¡»a«. m›thW ïizªJ brašgLtj‰F¤
njitahd cjÉfis eh« brŒa nt©oÆU¡»wJ.
gŠrha¤J¡fŸ k¡fŸ ey mik¥òfnshL
xU§»izªJ brašg£lhš, cyfkakh¡fÈdhš
V‰gL« ghâ¥òfis mok£l msÉÈUªJ
vâ®¥gj‰F thŒ¥òfŸ »£L«” v‹W T¿dh®. ãwF
rhâ ßâahf jÈ¤ jiyt®fŸ vâ®bfhŸS«
rthšfS« bg© jiyt®fË‹ ãu¢ridfS«
bt›ntWkhÃy¥ãuâÃâfshšÉthâ¡f¥g£lJ.
kÅjts nk«gh£L ÃWtd¤â‹ ïa¡Fe®
âU.jahs‹ ngR«nghJ, nj®ªbjL¡f¥g£lã‹d®
gy jÈ¤ jiyt®fŸ ãdhÄahf brašgl
tÈíW¤j¥gL»‹wd®, cŸS® ts§fŸ Mâ¡f
rhâÆd® f£L¥gh£oÈna cŸsJ, mt®fŸ mªj
f£L¥gh£il jÈ¤ jiyt®fS¡F tH§f
ÉU«òtâšiy. ïªj¥ ãu¢rhu« rh®ghf ïªj¥
ãu¢ridia vâ®bfhŸs xU tÊKiwia
cUth¡fnt©L« v‹W nf£L¡ bfh©lh®.
ïisP®fS¡fhd r_f ÉÊ¥òz®î ika¤â‹
ïa¡Fe® âU. gh©oa‹ jdJ g»®Éš, jÈ¤
jiyt®fË‹ ãu¢ridfis f©fhÂ¡f, kht£l
msÉš xU CHš f©fhÂ¥ò FG cUth¡f¥gl
nt©L« v‹W tÈíW¤âdh®. bg© jiyt®fŸ
m t ® f s J r h â , m u á a š < L g h L , t ® ¡ f
nt‰Wikia¡ flªJ bg©fŸ v‹w KiwÆš
x‹WgLtJ xU gy¤ij¤ jU«. vdnt, mt®fis
kht£l msÉš x‹W gL¤â tY¥gL¤jnt©L«.
gy bg© jiyt®fS¡F Cuh£á Ãy§fŸ g‰¿a
jftš kW¡f¥gL»wJ. mt®fS¡F jftš
b g W t j ‰ f h d t Ê K i w f Ÿ f ‰ W ¤ j u ¥ g l
nt©L«, v‹W ándfh ÃWtd¤â‹ ïa¡Fe®
âUÄF. n#Ru¤âd« T¿dh®. ïWâ mk®Éš,
ïªj¥ ãu¢rhu¤ij gy¥gL¤Jtj‰fhfî« gutyhf
bfh©L brštj‰fhfî« Ñœf©l brašâ£l§fŸ
cWâbrŒa¥g£ld.
Ÿ ãu¢rhu¤â‰fhd bfhŸif¡ F¿¥ig
note) tiuî brŒa nt©L«. khÃy gŠrha¤J
r£l§fis tY¥gL¤j, khÃy§fËš ïªj¥
ãu¢rhu¤ij gutyhf¡ bfh©L bršy khÃy
msÉyhd fyªJiuahlšfis xU§»iz¡f
nt©L«. ïªj¥ ãu¢rhu¤âš gŠrha¤J¤
jiyt®fŸ k£Lkšyhkš, th®L cW¥ãd®fŸ
»uhk rig cW¥ãd®fŸ M»nahiuí«
cŸsl¡f nt©L«. V‹ r£l¤âU¤j« njit
v‹gj‰fhd Ãaha§fŸ cldoahf tiuî
brŒa¥glnt©L«.
Ÿ ãu¢rhu« g‰¿ Clf§fS¡F bjËîgL¤Jjš
nt©L«. khÃy msÉyhd fyªJiuahlšfŸ
xU§»iz¡f¥gL«nghJ, mªjªj khÃy
gŠrha¤J r£l§fËš njit¥gL« âU¤j§fŸ
bfh©LtunfhÇ¡ifvG¥gnt©L«.
k h Ã y m s É y h d f y ª J i u a h l š f Ÿ
xU§»iz¥gj‰F tªâUªj ãuâÃâfËš áy®
bghW¥ng‰W¡bfh©ld®. nfush - 2015 nk khj«
Kjšthu«. mj‰F K‹d® nfus gŠrha¤J r£l«
g‰¿a MŒî brŒa¥gl nt©L«. nfushÉš ïªj¡
fyªJiuahlš nfh£la« kht£l¥ gŠrha¤â‹
cjÉnahL xU§»iz¡f¥gL«. F#uh¤ -
m¡nlhg® khj« ïu©lh« thu«. jÄœehL - #]iy/
Mf°£ Kjš thu«. f®ehlfh - kh®¢ khj«
gŠrha¤JfS¡fhd nj®jš tUtjhš kh‰W nj®jš
m¿¡if jahÇ¤J btËÆl nt©L«. 100
gŠrha¤J jiyt®fnshL xU fyªJiuahliy
xU§»iz¡f HRFDL bghW¥ng‰wJ. ãu¢rhu¤â‹
bfhŸif¡ F¿¥ò«, tiuî âU¤j§fS« nk khj
ïWâ¡FŸ Ko¡f nt©L« v‹W« mj‰F HRF
ÃWtd« bghW¥òv‹W«KoîbrŒa¥g£lJ.
(Position

17
993« M©L Kjš cÇk«
tH§f¥g£l 218 Ãy¡fÇ1R u § f § f Ë š 2 1 4
R u § f § f S ¡ f h d
cÇk§fis c¢rÚâk‹w«
u¤J¢ brŒj xU khj« Md
ãwF« k¡fŸ j§fË‹
vâ®fhy« F¿¤j Ã¢rak‰w
ÃiyÆšjh‹ ïU¡»wh®fŸ.
g y ® ï ª j ¤ Ô ® ¥ i g
t u n t ‰ » w h ® f Ÿ v ‹ w
n g h â Y « , j § f S i l a
ã u ¢ r i d f S ¡ F
Ô®îfhQ« tÊ vJî« ïªj
Ô®¥ãš ïšiy v‹gijí«
mt®fŸ gh®¡»wh®fŸ.
Ãy¡fÇ tsKŸs k¤âa
ïªâahÉš Rkh® 9,000
»uhk§fŸ Ãy¡fÇ Ru§f«
rh®ªj t£lhu§fËšjh‹
ïU¡»‹wd. gy Ãy¡fÇ
Ru§f§fS¡fhd cÇk§fŸ
u¤J¢ brŒa¥glîŸsd,
mªj Ãy§fŸ Û©L« 2015
kh®¢ 31« njâ th¡»š Vy«
Él¥glcŸsd.
ïâš nkhrkhd Ãfœ¢á¥
ngh¡F v‹dbt‹whš, Ô®¥ò
t ª j e h Ë È U ª n j g y
ÃWtd§fŸ nkY« mâf
É i y Æ š Ã y ¡ f Ç i a
vL¡f¤ bjhl§»É£ld. r¤Ô°f® khÃy¤â‹
r®Fth kht£l¤âš cŸs A°nj› Muh‹ Ãy¡fÇ
taÈš ïU¡F« â gh®rh <°£ m‹ bf‹nl bgr‹
(ã.ï.nf.Õ.) ÃWtd« m¤jifa x‹Wjh‹. ïªj
t£lhu¤ij¢ nr®ªj õhÈfhî‹ »uhk¤â‹ jiyt®
»nõh® á§ ï›thW TW»wh®: “xU ehis¡F
MÆu¤â‰F« nk‰g£l yhÇfËš Ru§f§fËÈUªJ
Ãy¡fÇ bfh©Lnghtij¥ gh®¡»nwh«. K‹ò xU
ehis¡F 200 mšyJ 300 yhÇfËšjh‹ bfh©L
bršy¥g£lJ.” ã.ï.nf.Õ. Ru§f§fŸ uh#°jh‹
É¤ô¤ c£ghj‹ Ãfh« ÈÄbl£ (M®.É.í.v‹.vš.)
ÃWtd¤â‰F¢ brhªjkhditahF«. mªj ÃWtd«
Ãy¡fÇia vL¥gj‰fhd Ru§f nk«gh£L
-mDg« r¡fut®¤â
Ãy¡fÇ CHY¡F¥ ã‹ k¡fË‹ thœ¡if
r£lÉnuhjkhf 214 Ãy¡fÇ Ru§f§fS¡F mË¡f¥g£l cÇk§fis
c¢rÚâk‹w« u¤J¢ brŒjnghJ, mt‰iw vâ®¤J nghuhoa k¡fŸ
k»œ¢áailªjh®fŸ. Mdhš, V‰bfdnt mt®fËlÄUªJ g¿¡f¥g£l Ãy§fŸ
g‰¿a cWâa‰w Ãiyik ï‹W V‰g£LŸsJ. VbdÅš, mt®fsJ kWthœî
r«gªjkhfc¢rÚâk‹w¤â‹Ô®¥òbksdkhfntïU¡»wJ
r£lÉnuhjkhf 214 Ãy¡fÇ Ru§f§fS¡F mË¡f¥g£l cÇk§fis
c¢rÚâk‹w« u¤J¢ brŒjnghJ, mt‰iw vâ®¤J nghuhoa k¡fŸ
k»œ¢áailªjh®fŸ. Mdhš, V‰bfdnt mt®fËlÄUªJ g¿¡f¥g£l Ãy§fŸ
g‰¿a cWâa‰w Ãiyik ï‹W V‰g£LŸsJ. VbdÅš, mt®fsJ kWthœî
r«gªjkhfc¢rÚâk‹w¤â‹Ô®¥òbksdkhfntïU¡»wJ
Ãy¡fÇ CHY¡F¥ ã‹ k¡fË‹ thœ¡if
ghâ¡f¥g£l k¡fŸ ïH¥Õ£o‰fhf fh¤âU¡F«nghJ k¤âa ïªâahÉš cŸs
Ãy¡fÇ¢ Ru§f§fŸ Ru§f f«bgÅfshš Ru©l¥gL»‹wd.
Ah°onah muh‹ Ãy¡fÇ¢ Ru§f« fuh‹òuh Ãy¡fÇ¢ Ru§f«
kh©£ uhŒfh®à Ãy¡fÇ¢ Ru§f«
IB gŸs¤jh¡F Ãy¡fÇ¢ Ru§f«
mDkâ kW¡f¥g£l Ãy¡fÇ¢ Ru§f§fË‹ v©Â¡if - 17 mDkâ kW¡f¥g£l Ãy¡fÇ¢ Ru§f§fË‹ v©Â¡if - 19
ghâ¡f¥g£l k¡fŸ - 120,000
neuoahf ïl« bga®ªj »uhk§fŸ - 200
mDkâ kW¡f¥g£l Ãy¡fÇ¢ Ru§f§fË‹ v©Â¡if - 16
ghâ¡f¥g£l k¡fŸ - 50,000
mDkâ kW¡f¥g£l Ãy¡fÇ¢ Ru§f§fË‹ v©Â¡if - 7
ghâ¡f¥g£l k¡fŸ - 2,000
ghâ¡f¥g£l k¡fŸ - 40,000
Source: Supreme Court judgement and non-profit Jan Chetna
xoõh
#h®f©£#h®f©£
r¤Ô°f®
Ãy¡fÇ »il¡F« ïl«

18
ÃWtdkhf mjhÅ v©l®ãiur° ÃWtd¤ij¤
nj®ªbjL¤JŸsJ. Mfnt, mjhÅ v©l®ãiur°
ÃWtd«jh‹ Ãy¡fÇia vL¡»wJ. ã.nf.ï.Õ
ÃWtd¤â‹ Ru§f¤ â£l¤â‹go 2,712 bA¡nl®
Ãy« Ru§f§fS¡fhf xJ¡f¥g£oUªjJ. mâš
1,654 bA¡nl® Ãy¤âš ghJfh¡f¥g£l td¥gFâ
cŸsJ. nkY« 566 bA¡nl® Ãy¤âš gH§Fo k¡fŸ
thG«gy»uhk§fŸcŸsd.
g®rh, bf‹nl »uhk¤âš cŸs Rkh® 163 FL«g§fŸ
j§fsJ Étrha cÇikfisí«, Ãy¡fÇ njh©o
vL¥gj‰fhd cÇikfisí« eh‹F M©LfS¡F
K‹ng É£L¡bfhL¤JÉ£lh®fŸ. j§fsJ
kWthœî¡fhd V‰ghLfis tÈíW¤â tªjh®fŸ.
flªj Mf°£ khj« muR mâfhÇfŸ K‹ÅiyÆš
mjhÅ¡F« ghâ¡f¥g£l k¡fS¡F« ïilna xU
x¥gªj« ifbaG¤jhdJ. mâš, br¥l«g® 20« njâ
th¡»š Ãthuz¥ gÂfS« kWthœî¥ gÂfS«
nk‰bfhŸs¥gL« v‹W mjhÅ cWâaË¤âUªjh®.
Mdhš, ï‹W tiuÆš m¥go el¡fÉšiy.
“mjhÅ ÃWtd« th¡fË¤jgo brašglÉšiy
v‹whš mij ïG¤J _o ó£L¥nghLnth« v‹W
kht£l M£áa® v§fËl« cWâ T¿dh®. Mdhš,
ï‹W mªj x¥gªj« btW« nfÈahf kh¿É£lJ,”
v‹W TW»wh® ândZ Fkh®. Ru§f ntiyfŸ
b j h l § » a j h š g ® r h » u h k ¤ â È U ª J
btËna‰w¥g£l k¡fËš ïtU« xUt®.
163 FL«g§fË‹ kWthœî¥ gÂ v‹gJ kht£l
Ã®thf¤â‰F«, mjhÅ ÃWtd¤â‰F« bgU«
rthyhf ïU¡»wJ. mjhÅ ÃWtd« R®F#h
kht£l¤â‹ jiyefuhd m«ãfhó® efu¤âš fhš
g ª J É i s a h £ L t s h f § f i s ¡ f £ o ¡
bfhL¤JŸsJ. bgU« ÃWtd§fS¡fhd r_f¥
b g h W ¥ ò É â f Ë ‹ Ñ œ m ª j t s h f § f Ÿ
f£l¥g£LŸsd. Mdhš, ghâ¡f¥g£l k¡fË‹
kWthœî F¿¤J ÃWtd« ftiy¥glnt ïšiy.
ïJF¿¤J kht£l M£áa® v‹.v‹.v¡fh-it
bjhl®òbfh©lnghJ mt® neuoahf gâyË¥gij¤
jÉ®¤jh®. “nkyâfhÇÆlÄUªJ v‹d Miz
tU»wJ v‹gj‰fhf eh§fŸ fh¤âU¡»nwh«.
ï¥nghij¡F ïªj ÃWtd§fŸ 6 khj fhy« Ãy¡fÇ
vL¡fmDkâ¡f¥g£LŸsJ,”v‹»wh®v¡fh.
mU»š cŸs bgr‹ »uhk¤âš 1519 bA¡nl® Ãy«
g®rh »uhk¤âÈUªJ« bf‹nl »uhk¤âÈUªJ«
btËna‰w¥gL« k¡fË‹ kW thœî¡fhf
xJ¡f¥g£LŸsJ. Mdhš, ïij bgr‹ »uhk¤J
k¡fŸ vâ®¡»wh®fŸ. “v§fŸ k¡fŸ v§nf
nghth®fŸ?...” v‹W bgr‹ »uhk¤ jiyt® mÅjh
njÉ nf£»wh®. ‘lî‹ ^ v®¤' brŒâahs®fŸ nf£l
nfŸÉfS¡F gâyË¡f kW¤JÉ£lh® mjhÅ.
m§FŸs Ãiyikfis it¤J¥ gh®¡»wnghJ,
cÇa fhy¤â‰FŸ v›tsî Ãy¡fÇ vL¡f Koínkh
m›tsití« vL¤JÉ£L, m¥òw¥gL¤j¥g£l
k¡fS¡F v›Éj ïH¥ÕL« bfhL¡fhkny
btËna¿Élyh« v‹W mjhÅ ÃWtd«
Ãid¤âU¥gjhf¤bjÇ»wJ.
r¤â°f® khÃy¤âš Ru§f ÃWtd§fis vâ®¤J¥
nghuho¡ bfh©oU¡F« k‰bwhU »uhk« nf®. Ãy«
if¥g‰w¥ gLtijí« Ãy¤â‹ ts« ntW g¡f«
âU¥ãÉl¥gLtijí« vâ®¤J Fuš vG¥ãa R‰W¢
NHšthâfS« bghJ k¡fS« gy rªj®¥g§fËš
gytifahd jh¡FjšfS¡F cŸsh»íŸsd®.
Í©lhš ÃWtd¤â‰F nf® »uhk¤ijí« mij¢
R‰¿íŸs 10 »uhk§fisí« cŸsl¡»a ‘nf®
ghškh 4/6' v‹w Ãy¡fÇ t£lhu« xJ¡f¥g£lij¤
b j h l ® ª J , m ª j t £ l h u « j § f S ¡ F
cWâaË¡f¥g£l ïH¥Õ£L¤ bjhifiaÉl gy

19
kl§F kâ¥òŸsJ v‹gij cz®ªj 250 ÉtrhÆfŸ
2012« M©oš j§fsJ brhªj Ru§f ÃWtd¤ij
cUth¡»dh®fŸ. ïH¥Õ£il V‰f kW¤j mªj 250
ÉtrhÆfS« m¡nlhg® 2 m‹W xU nghuh£l
ïa¡f¤ij el¤âdh®fŸ. mijbah£o mªj
Ãy¤âÈUªJ Ãy¡fÇia jh§fns njh©o vL¡f¤
bjhl§»at®fŸ, Ãy¤ij É£L¡bfhL¡f ïayhJ
v‹W m¿É¤jd®. ïªj tYthd vâ®¥igí«,
c¢rÚâk‹w¤â‹ Miziaí« bjhl®ªJ nf®
»uhk¤âÈUªJ Í©lhš ÃWtd« Éy»ÆU¡f
nt©oaÃiyV‰g£lJ.
Mdhš, ïnj t£lhu¤ij¢ nr®ªj ru°khš,
nfhrh«gŸË »uhk§fËš mªj ÃWtd« k¡fS¡F
KGikahd ïH¥Õ£L¤ bjhifia tH§fîÄšiy,
Ãy¤ijí« jtwhd KiwÆš if¥g‰¿aJ.
âšÈia¢ nr®ªj <¡É£o °lO° mik¥ò«, uhŒfh®
efiu¢ nr®ªj #‹ nr¤dh mik¥ò« ïizªJ 2013«
M©oš nk‰bfh©l xU MŒî, ï¥gFâia¢
nr®ªj 26 rjåj Ãy« Í©lhš ÃWtd¤â‰F
É‰f¥g£LŸsJ mšyJ mªj ÃWtd¤jhš
r£lÉnuhjkhd KiwÆš ifaf¥gL¤j¥g£LŸsJ
v‹W TW»wJ. Ãy¤ij¡ ifaf¥gL¤Jtj‰F
x ¥ ò j š m Ë ¤ j » u h k r i g K i w a h f
m i k ¡ f ¥ g l É š i y v ‹ W » u h k k ¡ f Ÿ
TW»wh®fŸ. Ãy« ifaf¥gL¤j¥g£lij vâ®¤J
tH¡F bjhL¡f¥g£LŸsJ v‹W« mt®fŸ
bjÇÉ¤jh®fŸ. “»uhk k¡fŸ Ãy¤ij¡ fhÈ
brŒJÉ£L btËna¿Él nt©L« v‹W mt®fŸ
(ÃWtd«) ÉU«ò»wh®fŸ. x›bthU thuK«
mt®fŸ VjhtJ m¤JÛwÈš <LgL»wh®fŸ. áy
neu§fËš Ru§f¤âÈUªJ j©Ùiu v§fŸ
tašfS¡F âU¥ãÉL»wh®fŸ. áy neu§fËš
mt®fŸ TLjyhf vL¤j Ãy¡fÇia v§fŸ
Ãy§fËš FÉ¡»wh®fŸ,” v‹W nfhrh«gŸË
»uhk¤â‹K‹dhŸjiyt®fdhŒgnlšTW»wh®.
m§F« ïnj mty§fŸ
#h®f©£, xoõh khÃy§fËY« »uhk k¡fSila
fijfŸ ïnj ngh‹Wjh‹ ïU¡»‹wd. #h®f©£
kht£l¤âš gH§Fo k¡fŸ ÄFâahf thG«
fu‹òuh gŸs¤jh¡»š k£Lnk, 210 »uhk§fËš 34
ÃWtd§fS¡F, 2005, 2009« M©LfËš Ãy¡fÇ
t£lhu§fŸ xJ¡f¥g£ld. r¡uh xg‹fh°£ ik‹°
ÃWtd¤â‹ â£l¤jhš FiwªjJ 12,000 k¡fŸ
b t Ë n a ‰ w ¥ g £ l h ® f Ÿ v ‹ W » u h k ¤ â d ®
TW»wh®fŸ. v°.M®. ÃWtd« bjhl§»a mªj
â £ l ¤ â ‰ f h d c Ç k « ï ¥ n g h J u ¤ J ¢
brŒa¥g£LŸsJ. Xoõh khÃy¤âš ã®yh
F G k ¤ â ‹ Ï © l h š n f h ï © l ° £ ß °
ÃWtd¤â‰F Ãy¡fÇ t£lhu« xJ¡f¥g£lJ.
mj‰F cŸq® k¡fŸ gšntW fhuz§fË‹
mo¥gilÆš vâ®¥ò¤ bjÇÉ¤J tªJŸsd®.
bkh¤j« xJ¡f¥g£l 1,950 bA¡nl® Ãy¤âš 750
bA¡nl® tdÃykhF«. nkY« mJ, xoõh
khÃy¤âš r_f Ã®thf¤â‹ Ñœ tU« xU
td¥gFâahF«. “m©ikÆš Ru§f KjyhËfŸ
300 bgÇa ku§fis bt£odh®fŸ. mj‰F v›Éj
ïH¥ÕL« tH§f¥glÉšiy,” v‹W, td§fis¥
ghJfh¥gj‰fhf »uhk msÉš mik¡f¥g£l
jyhãuh »uh«ah #§»Ÿ gÇõ¤ mik¥ã‹ jiyt®
g¡juh« nghŒ TW»wh®. 2012« M©oÈUªnj xoõh
khÃy muR k¤âa muR¡F ïJ bjhl®ghf bjhl®ªJ
foj§fŸ mD¥ã tªJŸsJ. ïªj t£lhu¤ij¢
nr®ªj Ãy¡fÇ, ïU«ò fÅk Ru§f§fËÈUªJ
»il¡F« yhg¤âš g§fË¡f¥gl nt©L«,
Mjha¤âš 26 rjåj«, Ru§f¤jhš ghâ¡f¥gL«
k¡fS¡F tH§f¥gl nt©L« v‹W nfhÇ
tªJŸsJ. Mdhš, k¤âa muR ïj‰F¤ jahuhf
ïšiy.
btËna‰w¥gL« k¡fË‹ kWthœî¡fhd gÂfŸ
m¡fiwa‰w ngh¡ifna r¤â°f® khÃy muR
btË¥gL¤âíŸsJ. ï¥nghJ muR mâfhÇfŸ,
Ru§f ÃWtd§fŸ j§fS¡fhd r_f¥ bghW¥ò
ÉâÆ‹ mo¥gilÆš Kjyik¢r® nk«gh£L Ãâ¡F
Ãâ tH§FkhW nf£L¡bfhŸs¥g£LŸsd v‹W
TW»wh®fŸ. Mdhš, k¡fË‹ ftiyfŸ bjhl®ªJ
òw¡fÂ¡f¥gL»‹wd.
“ïªj ÃWtd§fŸ v§fSila Ãy§fis
M¡»uÄ¤J, j©Ùiuí« khRgL¤J»‹wd.
Mdhš, vâ®¥ò¤ bjÇÉ¡»w v§fŸ ÛJ tH¡FfŸ
n g h l ¥ g L » ‹ w d . v § f S i l a v â ® ¥ ò
Ã a h a k h d J j h ‹ v ‹ W c ¢ r Ú â k ‹ w «
Ô®¥gË¤JŸsJ. Mdhš, mªj¤ Ô®¥ãš v§fSila
cÇikfis¥ g‰¿ vJî« brhšy¥glÉšiy.
Ãy¡fÇ t£lhu§fŸ Vy« Él¥gLtj‰F K‹djhf,
b t Ë n a ‰ w ¥ g L « k ¡ f S ¡ f h d k W t h œ î
elto¡iffŸ F¿¤J Ãy¡fÇ mik¢rfK«
R‰W¢NHš mik¢rfK« m¡fiw vL¤J¡bfhŸs
nt©L« v‹W eh§fŸ vâ®¥gh®¡»nwh«,” v‹W
TW»wh® gnlš. nghuh£l§fËš <Lg£lj‰fhfî«,
Í © l h š Ã W t d ¤ â ‹ R u § f ¥ g Â f Ë š
“F¿¥ã£lj‰fhfî«” mt® ÛJ mªj ÃWtd« 20
tH¡Ffis¤ jh¡fš brŒJŸsJ F¿¥ãl¤j¡fJ.

20
btËna‰w¥gL« k¡fË‹ kWthœî, ïH¥ÕL
r«gªjkhf c¢rÚâk‹w« bksdkhf ïU¥gJ
Éa¥gË¡fÉšiy. VbdÅš, kD¡fËš mªj¡
nfhÇ¡if it¡f¥glÉšiy. “Ãy¡fÇ Ru§f§fŸ
xJ¡f¥g£lj‹ r£lÉnuhj m«r§fŸ F¿¤J
k£Lnk eh§fŸ ftd« brY¤ândh«,” v‹W,
kDjhu®fŸ rh®ãš c¢rÚâk‹w¤âš thjhoa
tH¡FiuP® v«.vš.õ®kh TW»wh®. ïjid
r¤Ô°f® khÃy¤âš Ru§f ÃWtd§fS¡F vâuhf
tH¡F¤ bjhL¤jtU« R‰W¢NHšthâíkhd uhFš
brs¤Ç cWâ¥gL¤J»wh®. et«g® Kjš thu«
c¢rÚâk‹w¤âš kW MŒî kD x‹iw jh¡fš
brŒa â£lÄ£oUªjjhf r®kh T¿dh®. mâš mªj
kW MŒî kDÉš, btËna‰w¥gL« k¡fS¡fhd
k W t h œ î e l t o ¡ i f f Ÿ ã u ¢ r i d
vL¤J¡bfhŸs¥gL«v‹wh®mt®.
Ãy¡fÇ¢ Ru§f§fshš eh£oš y£r¡fz¡fhd
k¡fŸ j§fŸ gFâfËÈUªJ btËna‰w¥
g£LŸsd®. Mdhš, m›thW btËna‰w¥
g£lt®fŸ v¤jid ng® v‹w Étu« khÃy
muRfËlK« ïšiy, k¤âa Ru§f¤Jiw
mik¢rf¤âlK« ïšiy. 2013« M©o‹
ehlhSk‹w FË®fhy¡ T£l¤ bjhlÇš ngáa
m‹iwa k¤âa Ru§f¤ Jiw mik¢r® ândZ
gnlš, Ru§f§fshš btËna‰w¥gL« k¡fŸ g‰¿a
Étu§fŸ jdJ mik¢rf¤âl« ïšiy v‹W
T¿dh®. mj‰F¡ fhuz« Ru§f§fS¡fhd
Ãy§fis F¤jif¡F ÉLtJ khÃy muRfŸjh‹
v‹W«mt®T¿dh®.
btËna‰w¥gL« k¡fË‹ kWthœî,
ïH¥ÕL r«gªjkhf c¢rÚâk‹w«
bksdkhf ïU¥gJ
Éa¥gË¡fÉšiy. VbdÅš,
kD¡fËš mªj¡ nfhÇ¡if
it¡f¥glÉšiy
Mdhš, 2013 Mf°£ khj« m‹iwa I¡»a
K‰ngh¡F¡ T£lÂ murhš mik¡f¥g£l xU
ca®Ãiy¡ FG jdJ m¿¡ifÆš, Ru§f¥
gÂfshY« ïju nk«gh£L¤ â£l§fshY«
g h â ¡ f ¥ g £ l k ¡ f Ë ‹ k W t h œ î ¡ f h d
gÇªJiufis mË¤JŸsJ. gH§Fo k¡fË‹
r_f¥ bghUshjhu Ãiy, fšÉ, kU¤Jt trâfŸ
ngh‹wit F¿¤J« MuhŒtj‰fhfî«, muR
jiyÆl nt©oa gFâfis milahs«
fh©gj‰fhfî« t®Íd° rh¡[h jiyikÆš
mªj¡ FG mik¡f¥g£lJ. mªj¡ FG 2014 nk 29
m‹W jdJ m¿¡ifia jh¡fš brŒjJ. gšntW
K¡»a gÇªJiufis FG K‹it¤JŸsJ. mâš,
K¡»akhd x‹W, murh§f« jdJ neh¡f¤â‰fhf
Ãy¤ij ifaf¥gL¤âdhY« Tl, »uhk rig
T£l« el¤â x¥òjš bgWtJ mtáa« v‹W
gÇªJiu¡f¥g£oU¥gJ Äf K¡»akhF«.
KjäLfS¡fhd k¤âa mik¢ruit¡ FG gšntW
R u § f ¤ â £ l § f S ¡ F m D k â m Ë ¤ j J
r£l¥ó®tkhf bršYgoahFkh v‹w nfŸÉiaí«
mªj m¿¡if vG¥ãíŸsJ. ï‹iwa k¤âa njáa
#dehaf T£lÂ muR, ïªj m¿¡if ÛJ ïJtiu
vªj elto¡ifí« vL¡fÉšiy. nk«gh£L¤
â £ l § f Ÿ , R u § f § f Ÿ , b g U « m i z f Ÿ
ngh‹wt‰¿¡F Ãy« ifaf¥gL¤j¥gLtâš cŸs
jilfis Û£gj‰fhd Ka‰áfS¡F rthš
ÉLtjhf FGÉ‹ áy fU¤JfŸ cŸsd v‹gjhš
k¤âamuRFH¥g¤âšïU¥gjhf¡Tw¥gL»wJ.
Ô®¥ghš ga‹ c©lh?
ï ¥ g o Ã y ¡ f Ç t £ l h u § f Ÿ x J ¡ Ñ L
brŒa¥gLtj‰F K‹djhf, 1989« M©oš cyf
Rfhjhu ÃWtd« jdJ m¿¡ifÆš, ïªâahÉ‹
bghUshjhu¤â‰F Ru§f Jiwahš »il¡»w
x›bthU rjåj g§fË¥ò¡F«, x£Lbkh¤j
nk«gh£L¤ â£l§fshš btËna‰w¥gL« k¡fË‹
v©Â¡ifiaÉl eh‹F mšyJ IªJ kl§F
mâfkhd k¡fŸ btËna‰w¥gL»wh®fŸ v‹W
R £ o ¡ f h £ o í Ÿ s J . t d c Ç i k f S ¡ f h f
nghuhLgtuhd bfsj« g©nlhg¤ahŒ, k¤âa
ãunjr«, r¤Ô°f®, xoõh, #h®f©£ M»a
khÃy§fËš cŸs, Ru§f¥ gÂfshš k¡fŸ
m¥òw¥gL¤j¥g£l »uhk§fS¡F neÇš br‹W
gh®¤jhš, ïa‰if ts§fis tis¤J¥ nghL«
neh¡f¤Jl‹, murh§f x¤JiH¥nghL, Ru§f
ÃWtd§fŸ vªj msÉ‰F KiwnfLfis¢
brŒJŸsd v‹gJ bjÇa tU»wJ v‹W TW»wh®.
mL¤jL¤J tªj muRfshš muRfŸ brŒj
jtWfis c¢rÚâk‹w¤â‹ Ô®¥ò ï¥nghJ
rÇgL¤âÆU¡fyh«, xU K¡»akhd ïa‰if
ts¤ij mJ ghJfh¤âU¡fyh«. Mdhš, Ãy¡fÇ
Ru§f bgU KjyhËfS¡fhf j§fŸ Ãy§fis
ïHªj k¡fS¡F c¢rÚâk‹w¤â‹ Ô®¥ò cjÉahf
ïU¡»wjh?
Mjhu«: lî‹ ^ v®¤, 1-15 et«g®, 2014

21
f®ehlf¤âš »uhk Rah£á¡fhd ghij' v‹w
jiy¥ãš, K‹dhŸ r£lk‹w rghehaf®
‘nf.M®.unkZFkh® jiyikÆyhd f®ehlf
gŠrha¤Juh{ r£l¤âU¤j¡ FG K‹it¤JŸs
gÇªJiufis eh‹ KGikahf MjÇ¡»nw‹. flªj
20 M©LfËš, brhšy¥nghdhš 80« M©LfËš
m‹iwa Kjyik¢r® uhk»UZz bA¡nl, mtuJ
kw¡fÉayhj cŸsh£á¤ Jiw mik¢r® m¥Jš
eè® rhÏ¥ ïUtU« nk‰bfh©l K‹ndho
Ka‰áfis¡ fz¡»š bfh©lhš flªj 30
M © L f Ë š , » i l ¤ j j s k £ l ¤ â y h d
mDgt§fË‹ mo¥gilÆš, jtWfis¤ âU¤â¡
bfhŸtj‰fhd K‰ngh¡fhd MnyhridfŸ
FGÉ‹gÇªJiufËšcŸsd.
uhk»UZz bA¡nl, m¥Jš eè® rhÏ¥ M»nah®
jiyikÆš 80« M©LfËš f®ehlf« eh£onyna
gŠrha¤J mik¥ãš xU ca®ªj ïl¤â‰F¢
br‹wJ. f®ehlf khÃy¤âš nk‰bfhŸs¥g£l
Ka‰áfshš <®¡f¥g£l m‹iwa ãujk® uhé›
fhªâ, ehL KGtJ« gŠrha¤Juh{ mik¥ã‰F
r£l¥ó®t m§ÑfhuK«, r£l¥ó®t ïlK«, c‹dj¤
j ‹ i k í « m Ë ¥ g j ‰ f h d r £ l ¤ â U ¤ j
elto¡iffisnk‰bfh©lh®.
murik¥ò rhrd¤âš ‘gŠrha¤JfŸ' v‹w 9«
ghf¤ij nr®¥gj‰fhd r£l¤âU¤j« 1993«
M©oš brŒa¥g£lJ. mij¤ bjhl®ªJ mj‹ãwF
mnrh¡ nk¤jh FGÉ‹ m¿¡if mo¥gilÆš
f®ehlf muá‹ Ka‰á bjhl§f¥g£lJ.
f®ehlf¤J¡fhd xU r£l¤ij xŒ.v«.nfh®gnl
jahÇ¤jh®. flªj 20 M©Lfshf mJjh‹ xU
áwªjvL¤J¡fh£lhfâfœªJtªâU¡»wJ.
MÆD«, 1990« M©LfË‹ ã‰gFâÆš nfus¤âš
jhk° Ir¡ k‰W« ïlJrhÇ murh§f¤jhš
gŠrha¤Juh{mik¥òfËš bfh©Ltu¥g£l
kh‰w§fŸ fhuzkhf f®ehlf¤ijÉl K‹dÂ
ïl¤â‰F nfus« tªjJ. m©ikÆš kfhuhZouh
khÃy« f®ehlf«, nfus« M»a ïu©L
khÃy§fisínk ã‹D¡F¤ jŸË, f®ehlf¤ij
_‹whtJ ïl¤â‰F¡ bfh©L tªJŸsJ. Mfnt,
f®ehlf gŠrha¤J uh{r£l¤â‹ brašghLfŸ
F¿¤j xU KGikahd kW MŒî njit¥g£lJ.
flªj 20 M©LfËš »il¤j mDgt§fË‹
mo¥gilÆš jtWfis¤ âU¤â¡bfhŸsî«,
gŠrha¤J uh{mik¥ãš f®ehlf¤ij Û©L«
KjÈl¤â‰F¡ bfh©L tuî« mªj kW MŒî
njit¥g£lJ.
FGÉ‹ m¿¡ifia xU g¡f« Élhkš, brhšy¥
nghdhš tÇ¡F tÇ go¤J¥ gh®¤njh«. K‹nd
bršy nt©oa ghij F¿¤J xU KGikahd
bghJ¡ fU¤J ïU¥gJ k»œ¢áaË¡»wJ. FGÉl«
v § f Ë ‹ f U ¤ J ¡ f i s v L ¤ J i u ¡ f
thŒ¥gË¤jj‰fhfî«, v§fsJ áy fU¤J¡fS¡F
cÇa tifÆš gâyË¤jj‰fhfî«, unkZ
F k h U ¡ F « m t u J F G É d U ¡ F « e ‹ ¿
bjÇÉ¤J¡bfhŸ»nw‹. FGÉ‹ m¿¡ifia
khÃy muR KGikahf V‰W¡bfhŸs nt©L«
v‹W nf£L¡bfhŸ»nw‹. gŠrha¤Juh{ mik¥ig
nkY« gy cau§fS¡F bfh©L bršy V‰w
tifÆš khÃy r£lk‹w« x¤JiH¡F« v‹W«
vâ®gh®¡»nw‹. gŠrha¤Juh{ mik¥ãš
f®ehlf¤ij¥ ã‹D¡F¤ jŸËa nfus¤ijí«
kfhuhZouhití« Û©L« ÉŠáÆU¡F« tifÆš,
KjÈl¤â‰F¡ bfh©L brštj‰fhd Äf¥bgU«
e l t o ¡ i f i a K j y i k ¢ r ® á ¤ j u h i k a h
nk‰bfh©LŸsh®.
»uhk rigfS¡F »uhk gŠrha¤Jfis
f©fhÂ¥gj‰F«, f£L¥gL¤Jtj‰Fkhd
r£l¥ó®t mâfhu§fis tH§Fjš, mid¤J
FoÆU¥ò¥ gFâfisí« nr®ªj ãuâÃâfŸ
g § n f ‰ f ¢ b r Œ j š , t h ® L m s É y h d
fyªjhnyhridfŸ, gŠrha¤J msÉyhd
â£lÄ£l elto¡iffŸ M»ait cŸË£l
Mnyhridfis FG mË¤JŸsJ. gŠrha¤Juh{
mik¥ig gaDŸs KiwÆš brašgL¤Jtâš
ïUªj bgÇabjhU á¡fY¡F Ô®îfhz¥g£LŸsJ.
K‹dhŸ k¤âa gŠrha¤J uh{ mik¢r®- kÂr§f® mŒa®,
2014 et«g® 7 m‹W bg§fqUÉš elªj brŒâahs® rªâ¥ò
gŠrha¤J uh{ r£l¤âU¤j¡ FGÉ‹ m¿¡if
bjhl®ghd fU¤J¡fŸ

22
cjhuzkhf ïJtiu bgÇa f£lik¥òfS¡F
k£Lnk ïUªJ tªj, nghâa CÊa®fŸ V‰ghL
v‹gJ gŠrha¤J mik¥òfS¡F« njit vd
gÇªJiu¡f¥g£LŸsJ. mnjnghš, xU mik¥ò
v›tsî¡F v›tsî á¿ajhf ïU¡»wnjh mªj
msÉ‰F gFâ k¡fŸ bgÇa msÉš g§nf‰gJ
gaDŸsjhf ïU¡F«. m¥nghJ bgUksî¡F mJ
mªjªj t£lhu« rh®ªjjhf ïU¡F«. mj‰nf‰w
gÇªJiuí« brŒa¥g£LŸsJ. »uhk§fËš
nk‰bfhŸs¥gL« gÂfŸ Ãahakhd bryÉš,
âU¥âfukhd KiwÆš Ko¡f¥g£LŸsd v‹W
»uhk rig¡F kdÃiwî V‰gl nt©L«, mj‰fhd
rh‹¿jiH bghJ¡ fU¤J mo¥gilÆš »uhk rig
m Ë ¡ f n t © L « , m j ‹ ã w F j h ‹
x¥gªjjhu®fS¡F gz« tH§f¥gl nt©L« vd
gÇªJiu¡f¥g£LŸsJ. ïJ gŠrha¤JfŸ j§fŸ
flikfisí« bghW¥òfisí« r£l¥ó®tkhf
Ã i w n t ‰ W t j ‰ f h d m â f h u § f i s
tY¥gL¤J»wJ. ï›thW, gFâ k¡fŸ âU¥â
miltJ k£Lkšyhkš, nk‰bfhŸs¥gL«
gÂfËš CHnyh KiwnfLfnsh el¥gj‰fhd
thŒ¥òfS«RU§F»‹wd.
nkY«, f®ehlf gŠrha¤Juh{ Ã®thf nritfŸ
(nf.ã.M®.V.v°.) v‹w mik¥ig V‰gL¤j nt©L«
v‹W« Mnyhrid Tw¥g£LŸsJ. ïªj mik¥ò
x›bthU gŠrha¤J msÉY« fz¡FfŸ
guhkÇ¤jš, ïju bjhÊšE£g§fŸ rh®ªj nghJkhd
mYty®fŸ ïU¥gij cWâ¥gL¤J«. mj‹_y«
cŸsh£áfËš nghâa mDgtK«, gÆ‰áí« cŸs
cW¥ãd®fS« jiyt®fS« ïšiy v‹w Ãiyik
<Lf£l¥gL«. 10 gŠrha¤JfS¡F xU, gÆ‰á bg‰w
fz¡F¤ jÂ¡ifahsiu, mâfg£rkhf
f£L¥goahf¡Toa f£lz¤âš ÃaÄ¥gj‰F
ïªâa bghJ fz¡FfŸ ÃWtd« K‹tªJŸsJ.
mij f®ehlf muR V‰W¡bfhŸSkhdhš cŸsh£á
muR mik¥ã‹ ãuâÃâ¤Jt V‰gh£nlhL ãÇ¡f
Koahjjhf eåd, fÂÅ kakh¡f¥g£l, ïiza¤
bjhl®òfSl‹ Toa Ã®thf¤ij V‰gL¤j Koí«.
m J c Ÿ s h £ á Ã ® t h f ¤ i j n k Y «
b g h W ¥ ò Ÿ s j h ¡ F « . m j ‹ _ y « t £ l h u
njitfS¡nf‰w Ã®thfkhfî« mik¡f Koí«.
cŸsh£á mik¥òfËš xU T£L¢ brašgh£il
r£l¥ó®tkhf M¡Ftj‹ _y« mid¤J
gÂfS« FG¡fË‹ Koîfsh¡f¥gL«. mt‰¿š
g§bfL¡F« cW¥ãd®fË‹ x¥òjnyhL KoîfŸ
vL¡f¥gL«. ïj‹ _y«, jiytÇ‹ jÅ¥g£l
mâfhu« v‹w ãu¢rid¡F¤ Ô®î fhz Koí«.
cŸsh£á¤ nj®jšfËš gzgyK«, moah£fŸ
gyK« ga‹gL¤j¥gLtij¤ jL¡f, nj®jšfS¡F
murh§fnk Ãâ xJ¡»¢ bryÉl nt©L« v‹W
FG gÇªJiu¤JŸsJ. ïj‹ _y« jÅ eg® mšyJ
f £ á n j ® j Y ¡ f h f b r y t Ê ¥ g J v ‹ g J
jÉ®¡f¥gL«. ï¤Jl‹, bjhFâfis kWtiuaiw
brŒtJ Kjš, Éâfis mšyJ r£l¤ij ÛW»w
nt£ghs®fis¤ jFâ Ú¡f« brŒtJ tiu
cŸsh£á¤ nj®jšfŸ bjhl®ghd vªj xU Koî«
vL¥gâš khÃy¤ nj®jš Miza« Rna¢irahf¢
b r a š g L t J v ‹ g J « r £ l ¥ ó ® t k h f
cWâ¥gL¤j¥gL»wnghJ muáaš mâfhu
jiypLfŸï‹¿Miza«brašglKoí«.
FGÉ‹ gÇªJiufËnyna Äf K¡»akhdJ
gŠrha¤JfS¡F Ãâ mâfhu§fS«, MizÆL«
mâfhu§fS« tH§FtJ bjhl®ghdjhF«.
murik¥ò rhrd¤â‹ 243g r£lciuia ÉÇthd
KiwÆš vL¤J¡bfh©LŸs FGÉ‹ m¿¡if.
g Š r h a ¤ J f Ÿ “ R a h £ á í Ÿ s c Ÿ q ®
m u r h § f § f s h f ” b r a š g L t j ‰ f h d
eilKiwfisí« Éâfisí« tiuaW¤J¡
TW»wJ. ïªj m¿¡ifíl‹ 'elto¡if
tiugl§fŸ' (bghW¥ò tiugl§fŸ) vd ÉÇthd
M t z § f Ÿ ï i z ¡ f ¥ g £ L Ÿ s d . 1 1 t J
m£ltizÆš g£oaÈl¥g£LŸs 29 gÂfŸ
x›bth‹whf mâš És¡f¥g£LŸsd. brašghL,
Ãâ, CÊa®fŸ vd _‹W m«r§fisí«
c W â ¥ g L ¤ J t j ‰ f h d t Ê K i w f Ÿ m ª j
tiugl§fËš tF¤Jiu¡f¥g£LŸsd. ïªj
_‹W m«r§fS« â£lÄLjš, brašgL¤Jjš,
gÂ¤â£l§fis cUth¡Fjš, bghUshjhu
nk«ghL k‰W« r_f Úâ¡fhd brašâ£l§fis
cUth¡»¢ brašgL¤Jjš ngh‹wt‰iw
r£l¥ó®tkhf gŠrha¤JfË‹ mâfhu¤â‰F
c£gL¤j¡ToaitahF«. khÃy Ãâ Miza¤â‹
gÇªJiufS¡F, k¤âa Ãâ¡FGÉ‹ gÇªJiufŸ
v ª j m s É ‰ F V ‰ f ¥ g L t j h f î «
brašgL¤j¥gLtjhfî« cŸsdnth mnjngh‹w
j F â m Ë ¡ f ¥ g L » w n g h J ï J n k Y «
tY¥bgW»wJ.
ïªj òu£áfukhd Mnyhridfis f®ehlf«
brašgL¤j k¤âa muá‹ mDkâ njitÆšiy.
ïJF¿¤J f®ehlf munr, 2015 nk khj«
eilbgwîŸs cŸsh£á¤ nj®jšfS¡F
K‹ghfnt, r£lk‹w MjunthL rÇahd Koîfis
nk‰bfhŸsKoí«.

23
...11« g¡f¤ bjhl®¢á
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Cuf ntiy cWâ¢ r£l¤â‹Ñœ cŸs bjhÊyhs®fËš bg©fË‹ É»j«
nfush
j¤uh&ef®bAbtÈ
jÄœehL
òJ¢nrÇ
nfhth
uh#°jh‹
MªâuãunjZ
Ïkh¢ršãunjZ
ïªâah
r¤Ô°f®
á¡»«
mªjkh‹Ãnfhgh®IyhªJ
F#uh¤
nkfhyah
kfhuhZouh
k¤âaãunjZ
f®ehlfh
c¤j®f©£
âÇòuh
kÂ¥ó®
xoõh
y¡õå¥
AÇahdh
ehfhyhªJ
gŠrh¥
nk‰Ft§f«
#h®f©£
Änrhuh«
mUzh¢ršãunjZ
ãfh®
mrh«
c¤j®ãunjZ
#«KfhZÛ®
x£Lbkh¤j Cuf bjhÊyhs®fËš bg©fË‹ É»j«
bg©fË‹ g§nf‰ò msî F¿¤J r£l¤âš Ã®zÆ¡f¥g£LŸs ïy¡F
Mjhu«: ïªâa muR, Ã®thf òŸËÉtu§fŸ
tiugl« 1: bg©fS¡fhd kÅj eh£fŸ É»j« (2011-12 ruhrÇ)----TE
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
cUth¡f¥g£lntiyrh®ªjbkh¤jkÅjeh£fËšbg©fË‹g§F(2011-12)(0Y)
cUth¡f¥g£l bkh¤j kÅj eh£fËš bg©fË‹ g§F (2006-2009) (0X)
k¤âa ãunjZ
nfush
j¤uh & ef® bAbtÈ
jÄœehL
òJ¢nrÇ
nfhth uh#°jh‹
Mªâu ãunjZ
Ïkh¢rš ãunjZ
ïªâah
r¤Ô°f®á¡»«
f®ehlfh
mªjkh‹ Ãnfhgh® IyhªJ
F#uh¤
nkfhyah
kfhuhZouhc¤j®f©£ âÇòuhkÂ¥ó®xoõh
y¡õå¥
AÇahdh ehfhyhªJ
gŠrh¥
nk‰F t§f« #h®f©£
Änrhuh«mUzh¢rš ãunjZ
Õfh®
mrh«
c¤j® ãunjZ
#«K fhZÛ®
tiugl« 2: Cuf ntiy cWâ¢r£l¤âš bg©fË‹ g§nf‰ò¥ ngh¡F
Mjhu«: ïªâa muR, Ã®thf òŸËÉtu§fŸ

24
m£ltiz 1: Cuf ntiy cWâ¢ r£l« bjhl§f¥g£lâÈUªJ bkh¤j kÅj eh£fËš
bg©fË‹ g§F
Source: Compiled from data available at www.nrega.nic.in.
khÃy§fŸ/UTs 2006-07 2007-08 2009-10 2010-11 2011-12 2012-13* 2010-12 2006-10
Mªâu ãunjZ 55 58 58 58 57 58 57 58 57
mUzh¢rš
ãunjZ
30 30 26 17 33 40 13 30 26
mrh« 32 31 27 28 27 25 17 26 29
Õfh® 17 28 30 30 28 29 21 29 26
r¤Ô°f® 39 42 47 49 49 45 33 48 45
F#uh¤ 50 47 43 48 44 45 32 45 47
AÇahdh 31 34 31 35 36 36 27 36 33
Ïkh¢rš ãunjZ 12 30 39 46 48 59 44 51 32
#«K & fhZÛ® 4 1 6 7 7 19 11 11 4
#h®f©£ 39 27 29 34 33 31 23 33 32
f®ehlfh 51 50 50 37 46 46 20 43 47
nfush 66 71 85 88 90 93 70 90 78
k¤âa ãunjZ 43 42 43 44 44 42 32 44 43
kfhuhZouh 37 40 46 40 46 46 35 44 41
kÂ ¥ó® 51 33 46 48 35 34 26 39 44
nkfhyah 31 31 41 47 44 41 32 44 38
Änrhuh« 33 34 37 35 34 23 18 31 35
ehfhyhªJ 30 29 37 44 35 27 15 35 35
Xorh 36 36 38 36 39 39 25 38 36
gŠrh¥ 38 16 25 26 34 43 35 34 26
uh#°jh‹ 38 16 25 26 34 43 35 34 26
á¡»« 67 69 67 67 68 69 54 68 68
jÄœehL 25 37 37 51 47 45 21 48 38
âÇòuh 81 82 80 83 83 74 58 80 81
c¤ju ãunjZ 75 45 51 41 39 39 33 39 53
c¤j®f©£ 17 15 18 22 21 17 15 20 18
nk‰F t§f« 30 43 37 40 40 45 29 42 38
mªjkh‹
Ãnfhgh® IyhªJ
18 17 27 33 34 32 23 33 24
j¤uh k‰W« ef®
AthÈ
NA NA 39 45 47 46 32 46 42
jkh‹ k‰W«
ijí
NA NA 79 87 85 NA NA 46 42
nfhth NA NA 79 87 85 NA NA 86 83
y¡õå¥ NA NA NA NA NA NA NA
òJ¢nrÇ NA NA 63 68 76 66 69 63
r¡â f® NA NA 41 38 34 40 19 37 39
NA NA 67 64 80 80 83 75 65
NA NA NA NA NA NA NA
* The Figure for 2012-13 is not for the full year. The data for each year Ãrtains to the districts where the MGNREGA was in implementation.

ãu¢ridfŸ cŸsd. mªj _‹W ãu¢ridfis¢
R‰¿jh‹ bghJ¥ gÂ¤ â£l§fËš ghÈd« rh®ªj
g§nf‰ò v¥go ïU¡»wJ v‹gij kâ¥ãl Koí«:
(1) neuoahd TÈ tH§f¥gL« ntiyfisí«,
mt‰W¡fhd gy‹fisí« bgWtj‰fhd
rkthŒ¥òfŸ bg©fS¡F »il¡»wjh ïšiyah
v ‹ g J ; ( 2 ) b g © f Ë ‹ g § n f ‰ i g ¤
Ô®khÅ¡f¡Toa â£l§fisí« mt‰¿‹
brayh¡f§fisí« rh®ªj TWfŸ; (3) bghJ¥
gÂfshš V‰gL¤j¡TL« thŒ¥òfshš bg©fŸ
rkkhdgy‹fis¥bgW»wh®fshv‹gJ;
ïªj MŒî¡ f£Liu Kjš ïu©L nfŸÉfis
myR»wJ. mªj mo¥gilÆš gh®¡»wnghJ, njáa
msÉyhd g§nf‰ò F¿¤j Étu§fŸ ïªj¢ r£l«
Ãahakhd msÉ‰F brašg£L tªâU¥gij
cz®¤J»‹wd. bg©fŸ g§nf‰gjhf ïU¡f
nt©L«, mj‰fhd thŒ¥òfŸ cUth¡f¥g£oU¡f
nt©L« v‹gâš ïªj¢ r£l« xU bjËthd
cWâ¥gh£nlhL ïU¡»wJ. TÈ rh®ªj ntiyfËš
bg©fŸ g§nf‰gj‰fhd xU K¡»a¡ fskhf
kfh¤kh fhªâ njáa Cuf ntiy cWâ¢ r£l«
ïU¡»wJ v‹gJ rªnjfÄšiy. flªj fhy§fËš
ïJ Xusî¡F Ãiyahd j‹iknahL ïUªJ
tªâU¡»wJ. ruhrÇahf, ïªj¤ â£l¤âš
tF¤Jiu¡f¥g£LŸs ÉâfS¡F« m¥ghš
brštjhfïU¡»wJ.
ïU¥ãD«, gšntW khÃy§fS¡»ilna, gšntW
k¡fŸ ãÇÉdU¡»ilna bg©fË‹ g§nf‰ò
v‹gJ V‰w¤jhœthf ïU¡F« ÃiyikahdJ áy
K¡»a¥ ãu¢ridfis¢ R£o¡ fh£L»wJ. ïªj¢
r£l« gšntW khÃy§fËš khWg£l j‹ikfnshL
brašgL¤j¥gL»wJ v‹gij mJ bjÇÉ¡»wJ.
ïªj khWg£l j‹ik, khÃy§fS¡nf‰w khWg£l
bfhŸif rh®ªj mQFKiw njit v‹gijí«
cz®¤J»wJ vd vL¤J¡bfhŸsyh«. ntiy
tH§f¥gLtJ K‹nd‰wfukhf bj‹gL«
khÃy§fËš, ïj‰F Mjuthd Ãiygh£il
murh§f« bjhl®ªJ nk‰bfhŸs nt©oÆU¡»wJ.
ntiy¤js§fËš cŸs NHšfŸ, cŸq®
k£l¤âš KoîfŸ vL¡f¥gL« eilKiwfËš
bg©fË‹ g§nf‰ò ngh‹w ãu¢ridfS¡F
murh§f« ca®ªj K‹DÇik mË¡f nt©L«.
bg©fË‹ g§nf‰ò gyådkhf ïU¡»w,
v©Â¡if¡ f£L¥ghL ïU¡»w khÃy§fËš,
xUtifahd Ã®thf« rh®ªj ghFghL ïU¥gJ
btË¥gL»wJ.
m¤jifa khÃy§fËš ntiy¡fhd bjhl®ò
trâfŸ bg©fS¡F¡ »il¥gijí«, â£l¤ij
brašgL¤J« mYtyU¡F ïJ F¿¤j òÇjšfŸ
V‰gL¤j¥gLtijí« neh¡fkhf¡ bfh©l
bfhŸiffŸtF¡f¥glnt©L«.
Mjhu«: EPW, NOV. 1-15, 2014
25
rîL k© FthÇ¡F bghJk¡fŸ vâ®¥ò: á‹d«ngL bgÇa VÇ
K‰Wif
Ãuªjukhf _l tÈíW¤jš
á‹d«ngL bgÇa VÇÆš rîL k© FthÇ brašgl vâ®¥ò¤ bjÇÉ¤J bghJk¡fŸ ne‰W VÇia
K‰WifÆ£ld®. âUtŸq® kht£l«, bgh‹ndÇ t£l« MuÂ mUnf cŸsJ á‹d«ngL bgÇa VÇ.
1,500 V¡fÇyhd ïªj VÇiabah£o á‹d«ngL, tl¡F ešÿ®, mfu«, MÄješÿ®, ÑœnkÅ, Jiuešÿ®
vd 10 »uhk§fŸ cŸsd. ïªj¡ »uhk§fËš cŸs 2 MÆu« V¡fU¡F« mâfkhd Éis Ãy§fS¡F
K¡»aÚuhjhukhfá‹d«ngLbgÇaVÇÉs§»tU»wJ.
ïjÅilna, á‹d«ngL bgÇa VÇÆš rîL k© FthÇ el¤j muR mDkâ mË¤jJ. ïj‰F vâ®¥ò¤
bjÇÉ¤J bghJk¡fŸ V‰bfdnt kht£l M£áaÇl« kD mË¤j ÃiyÆš, mij¡ fU¤âš bfhŸshkš
k© FthÇ¡F mDkâ tH§f¥g£ljhf¡ Tw¥gL»wJ. ïªj ÃiyÆš, á‹d«ngL, Jiuešÿ® cŸË£l
»uhk§fis¢ nr®ªj 200-¡F« mâfkhd bghJk¡fŸ, á‹d«ngL bgÇa VÇÆš rîL k© FthÇ
brašg£lhš, Ãy¤jo Ú® k‰W« Étrha« ghâ¡f¥g£L, thœthjhu« nfŸÉ¡F¿ahF« vd¡ T¿, ne‰W
á‹d«ngL bgÇa VÇia K‰WifÆ£L nghuh£l¤âš <Lg£ld®. nkY«, rîL k© FthÇ¡F tªj 10-
¡F«mâfkhdyhÇfisáiwão¤jd®.
bgh‹ndÇ t£lh£áa® jÄœ¢bršÉ cŸË£l mYty®fŸ k‰W« MuÂ nghä[h® r«gt ïl¤J¡F tªJ
bghJk¡fis rkhjhd¥gL¤âd®. bjhl®ªJ, rîL k© FthÇia j‰fhÈfkhf ÃW¤âit¤j tUthŒ¤
Jiw mYty®fŸ, Ãuªjukhf _l elto¡if vL¥gjhf cWâaË¤jd®. ïijaL¤J, 2 kÂ neu¤J¡F«

26
U bg© t‹Kiw¡F Msh»É£lhš
nghJ«. clnd MÆu¡fz¡fhd nfŸÉ¡xfizfŸ bjhL¡f¥gL«. t‹Kiw r«gt«
v§F elªjJ? mªj¥ bg© ah®? vªj¢ rhâia¢
rh®ªjt®? v‹d cil cL¤âÆUªjh®? mtUl‹
ïUªjt® ah®? r«gt« elªj neu« ïuth?
gfyh? ïJngh‹w nfŸÉfŸ vG¥g¥gL«.
t‹Kiw¢ r«gt« MŸelkh£l« ïšyhj
ïl¤âš Ãfœªjhš m§F ïtS¡F¤
jÅahf v‹d ntiy? v‹w nfŸÉ ntW.
rhâÆš, bghUshjhu¤âš ã‹j§»atuhf
m ª j ¥ b g © ï U ª j h š m t ®
xG¡fkhdtuhf ïU¡f kh£lh® v‹w
Ô ® k h d « c l n d Ã i w n t ¿ É L « .
òlitia¤ jÉu vij cL¤âÆUªjhY«,
ï¥go cil cL¤âdhš M©fŸ Ó©o¥
gh®¡fhkš v‹d brŒth®fŸ? v‹w
Ãaha¥gL¤JjY«el¡F«.
ÃfœÉ‹ nghJ cl‹ ïUªjt‹ M©
e © g n d h , f h j y n d h v ‹ w h š
f©ltndhL R‰¿dhš ï¥go¤jh‹
el¡F« v‹w Ék®rdK« Ã¢ra« c©L. ïuî
neu¤âš elªjJ v‹whš, neu« bf£l neu¤âš
ïtS¡F btËÆš v‹d ntiy v‹w nfŸÉí«
nf£f¥gL«.
ï«Kiw ghâ¡f¥g£lt®fŸ å£oš bg‰nwhUl‹
cw§»¡ bfh©oUªj FHªij, å£oš fÊ¥giw
ïšyhj fhuz¤jhš ïuÉš btËna br‹w
bg©fŸ. vdnt, Ãfœî¡F¥ ã‹ elªj
É t h j § f Ë š b g © f i s É k ® á ¡ f h k š ,
bg©fS¡F¡ fÊ¥giw ïšyhj thœ¡if ghJfh¥ò
m‰wJ v‹W Koî brŒa¥g£lJ. ï§F«
všnyhUila ftiyí« bg©fË‹ ghJfh¥ò
F¿¤J mšyhkš, fÊ¥giwTl ïšyhj åLfns.
xU bg© FHªij (fjî ïšyhj) j‹ å£oš j‹
bg‰nwhUl‹ ghJfh¥ghf¥ gL¤Jw§f KoahJ.
bg©fŸ jh§fŸ tá¡F« CÇš, j§fË‹
å£oÈUªJ áy Û£l®fŸ Tl ghJfh¥ghf¢
br‹Wtu KoahJ. všnyhU¡F« bghJthd
ngUªâš gaÂ¡f KoahJ v‹whš ïJ r£l«
xG§F ãu¢áid mšyth? x£L bkh¤j
rKjha¤â‹ãu¢áidmšyth?
nfŸÉ nfS§fŸ
ï§F eh«, e« eh£o‹ ehfÇf«, g©ghL, bg©iz¡
flîshf, jhahf¥ ngh‰W« thœ¡ifKiw,
xUtD¡F xU¤â vD« mwbe¿, f‰ò v‹D«
f©Âa« ïit mid¤ijí« nfŸÉ¡F
cŸsh¡fnt©lhkh?
e« åLfËš eh« ts®¡F« M©ãŸisfË‹
ï¤jifa t‹Kiw¥ ngh¡F ek¡F¡ ftiyju
nt©L«. ïj‰fhd fhuz§fis eh« njl
nt©L«.mt‰iwMŒî¡Fc£gL¤jnt©L«.
ïj‰F khwhf, gŠrha¤ij¡T£o, bg©fŸ ïuî
ntisfËš btËna bršy¡ TlhJ. j¡f
JizÆ‹¿ jÅna bršy¡ TlhJ. rÇahd
cilfis cL¤j nt©L«. f©o¥ghf¥ bg©fŸ
if¥ ngáia¥ ga‹gL¤j¡ TlhJ v‹w
f£L¥ghLfis Éâ¥gnj Ãfœ»wJ. ï¤jifa
f£L¥ghLfŸ bg© fšÉ, ntiythŒ¥òfŸ,
bg©fS¡F ghJfh¥ghdjh ïªj cyf«?
- jdÓÈ â›aehj‹
flªj áy khj§fshf e«ik bt£f¥glî« ntjid¥glî« it¤j ÃfœîfËš
x‹W, bg©fŸ Ûjhd ghÈaš t‹Kiw Ãfœit¡ F¿¤j Éthj§fËš F‰w«
ïiH¤jt®fS¡F gâyhf¥ ghâ¡f¥g£l bg©fisna F‰wthË T©oš
V‰W«mÚâjh‹.
rhâa mL¡»š,
xU rhâia¢
rh®ªjtiuÉl
ï‹bdhU
rhâia¢
rh®ªjt®
ÑHhdtuhf¡
fUj¥
gL»whnuh,
m›thnw
M©fisÉl¥
bg©fŸ
ÑHhdt®fshfnt
fUj¥gL»‹wd®.

dehaf« v‹gJ k¡fË‹ fU¤j¿ªJ M£á
brŒtj‰fhf¤jh‹. nj®ªbjL¡f¥g£l#muRfŸ j§fŸ tr« bgU«gh‹ik tY
ïU¡»wJ v‹gj‰fhf Ãid¤jgobašyh«
r£l§fis ïa‰¿Él KoahJ. j§fSila
KoîfS¡fhd Ãahakhd fhuz§fis És¡f
nt©L«. jÅ¥g£l KiwÆš mšyhkš gyU«
m¿í« t©z« g»u§fkhf¢ brŒa nt©L«.
bgU«gh‹ik tY fhuzkhf muá‹ Ô®khd«jh‹
b t ‰ ¿ b g W « v ‹ W b j Ç ª â U ª j h Y «
ehlhSk‹w¤âš Éthâ¥gJ v‹w rl§if Élhkš
nk‰bfhŸ»nwh«.
Ãy« ifaf¥gL¤jš r£l« - 2013 bjhl®ghf¡
bfh©Ltu¥g£LŸs mtru¢ r£l« muá‹
mâfhu¤ij k£Lnk giwrh‰W»wJ. nfho¡
fz¡fhd ïªâa®fË‹ m‹whl thœthjhu«
bjhl®ghd ïªj¥ ãu¢áidÆš, ehlhSk‹w¤âš
fU¤bjh‰Wik _y« Ãiwnt‰w¥g£l r£l¤ij,
Xuh©L¡FŸ âU¤j nt©oa mtáa« - mJî«
mtru¢ r£l« _y« - v‹d v‹W bjÇaÉšiy.
Ãâaik¢r® mU© n#£È ïJ bjhl®ghf
tiyjs¤âš bjÇÉ¤j áW F¿¥ig¤ jÉu, muR¤
ju¥ãÈUªJÉs¡f«VJ«ju¥glÉšiy.
áW âU¤j§fŸ _y« Éy¡fË¡F« elto¡if
ahš ÉtrhÆfS¡fhd eZl<L, Ãthuz«,
kWthœî M»ait ghâ¡f¥glÉšiy. á¡fyhd
eilKiwfËÈUªJ ÉLg£L, ts®¢á¡F¤
njitahd Ãy§fis¤ jhkjÄ‹¿¥ bgwnt r£l«
â U ¤ j ¥ g £ L Ÿ s J v ‹ W m u R ¤ j u ¥ ã š
És¡f¥g£LŸsJ. ïJ c©ikjhdh v‹W nkY«
MuhŒnth«.
KL¡fkh, Kl¡fkh?
muR TWtij¥ nghy ïªj mtru¢ r£l« giHa
r£l¤ij KL¡»ÉL« gÂia k£L« brŒ»wjh
v‹W gh®¥ngh«. ãÇ£oZ M£á¡ fhy¤âš 1894-š
bfh©Ltu¥g£l Ãy« ifaf¥gL¤jš r£l¤âš,
muá‹ ga‹gh£L¡F¤ njit¥gL« Ãy§fis
vªjÉj¤ jilíÄ‹¿¡ ifaf¥gL¤jyh« v‹W
Tw¥g£lJ. m¥go¡ ifaf¥gL¤J« Ãy§fS¡F
eZl<LTl¤ juhkš ifaf¥gL¤jî« KoªjJ.
mªj¢ r£l¤ij¤ âU¤â 2013-š òâa Ãy«
ifaf¥gL¤jš, kWthœî, kW Foak®î¢ r£l«
(vš.V.M®.M®.) bfh©Ltu¥g£lJ. ïâš eZl<L
tH§FtJ f£lhakh¡f¥g£lJ. mªj¤ bjhifí«
v›tsî v‹W Ã®zÆ¡f¥g£lJ. gy nghf rhFgo
Ãy§fisí« gšntW gÆ®fŸ Éisí« tskhd
Ãy§fisí« ifaf¥gL¤j¡ TlhJ v‹w Ãgªjid
nr®¡f¥g£lJ. XÇl¤âš Ãy§fis¥ bgUksÉš
i f a f ¥ g L ¤ J t j h f ï U ª j h š , Ã y
c l i k a h s ® f Ë š F i w ª j g £ r « 7 0 n g ®
x¥ò¡bfh©lhšjh‹ ifaf¥gL¤j nt©L«
v‹W« Tw¥g£lJ. Ãy¤ij¡ ifaf¥gL¤âdhš
r _ f ¤ J ¡ F V ‰ g l ¡ T o a g h â ¥ ò f i s í «
R‰W¢NHY¡F V‰gl¡Toa Mg¤Jfisí«, czî
(Éis¢rš) ghJfh¥ò¡F V‰gl¡Toa ïH¥òfisí«
fz¡»š vL¤J¡bfhŸs nt©L« v‹W«
tÈíW¤j¥g£lJ.
xnu _¢áš
òâa mtru¢ r£l¤âš Ãy clikahs®fËl«
x¥òjš bgw nt©L« v‹gJ«, r_f¥ ghâ¥òfis¡
fz¡»š bfhŸs nt©L« v‹gJ«, czî¥
ghJfh¥ig kâ¥ãl nt©L« v‹gJ« xnu _¢áš
u¤JbrŒa¥g£LÉ£ld. ïªj ÉâÉy¡FfŸ
Ãy¤ij¡ ifaf¥gL¤Jtij vËikah¡»aJ
v‹gijÉl, 2013 r£l¤ijna Ã®_ykh¡»É£lJ
v‹gnj c©ik. ïâš Tw¥g£LŸs 5 K¡»a
ÉâÉy¡FfisMuhŒnth«.
1. ghJfh¥ò - eh£o‹ ghJfh¥ò¡fhf, ghJfh¥ò¡
fhd Míj, jsthl c‰g¤â¡fhf Ãy§fis¡
ifaf¥gL¤jyh«. mâš mo¤js¡ f£Lkhd¤
â£l§fS« jÅah® g§nf‰F« â£l§fS«
tU«.
2. bjhÊšJiw¡F¤ njit¥gL« Ãy§fŸ - ïJ
V¡f® fz¡»š mšy, »nyh Û£l® fz¡»šTl¥
gu¥gsÉšÚS«.
3. ålik¥ò¤ â£l§fS¡fhd Ãy« - ïâš,
th§f¡Toa ÉiyÆš åLfŸ »il¡f¢
brŒtj‰fhf Ãy¤ij¥ bgWtJ g‰¿aJ. ah®
th§f¡Toa ÉiyÆš? v‹gJ ïJ mkyhF«
nghJjh‹bjÇí«.
4. »uhk¥òwmo¤js¡f£lik¥ò.
5. mo¤js¡ f£lik¥ò, r_f mo¤js¡ f£lik¥ò
M»at‰W¡fhf. ïâš muR, jÅah® ïizªJ
n k ‰ b f h Ÿ S « â £ l § f S « m l ¡ f « .
ït‰W¡fhf¡ ifaf¥gL¤j¥gL« Ãy«, muá‹
tr« ïU¡F«. rhiyfŸ, ïU¥ò¥ ghijfŸ,
JiwKf§fŸ, Ékhd Ãiya§fŸ, Ru§f§fŸ,
ViH ÉtrhÆfË‹ Fuš nf£»wjh?
- nahnfªâu ahj›, jiyik Clf¤ bjl®ghs®, M« M¤Ä f£á,

27
bg©QÇik, Rjªâu« vd mid¤ijí« kW¡F«.
nkY«, ïªj mQFKiw ïªj¥ ãu¢áid¡F¥
bg©fŸjh‹ fhuz« v‹w khiaia cUth¡»,
t‹KiwÆš <Lg£l fat®fŸ, mj‰fhd
fhuz§fŸF¿¤jMŒití«jL¡»wJ.
r_f áªjidíŸs x›bthUtU«, M© V‹
j Å a h f n t h , F G t h f n t h t ‹ K i w Æ š
<LgL»wh‹? bg©fŸ Ûjhd ghÈaš t‹KiwÆš
x U b g © Â ‹ c l i y ¡ f l ª J m t Ë ‹
j ‹ d « ã ¡ i f , R j ª â u « , M S i k b a d
mid¤ijí« mt‹ áij¡f¡ fhuz« v‹d?
MQ« bg©Q« nr®ªJ thG« rKjha¤âš,
MQ¡F v§‡d« vâÇah»¥nghdhŸ? xU bg©
FHªijia¢ áij¡F« tifÆš MÂ‹ t¡»u«
mâfÇ¤J tUtJ V‹? ngh‹w nfŸÉfis
vG¥òtJ« mj‰fhd Éilfis¤ njLtJnk
t‹Kiwa‰wthœî¡Fcjî«.
rk¤Jt« ïšiy
ïªj¢ rKjha¤âš M©fS« bg©fS« nr®ªJ
thœªj nghâY«, ghFghL ï‹¿ rkkhf thœtJ
ïšiy. ïªâahÉš v¥go rhâa mL¡»š, xU
rhâia¢ rh®ªjtiuÉl ï‹bdhU rhâia¢
rh®ªjt® ÑHhdtuhf¡ fUj¥gL»whnuh, m›thnw
M©fisÉl¥ bg©fŸ ÑHhdt®fshfnt
fUj¥gL»‹wd®. bg©, MQ¡F Ãfuhf¡
fšÉf‰W, rÇrkkhf ntiy brŒtJ, cil
cL¤JtJ, thfd§fis X£LtJ, ïuÉš
elkhLtJ v‹gbjšyh« Miz vÇ¢rš mila¢
brŒ»wJ. fhyfhykhf¤ jd¡F moik¥g£L
VtšbrŒj X® ïd¤â‹ cÇik thœî mtD¡F
M ¤ â u ¤ i j V ‰ g L ¤ J » w J . b g © Û j h d
t‹Kiw¡Fmtid¤ö©L»wJ.
Clf« jU« ö©Ljš
ghÈaš t¡»u§fŸ Ãfœtj‰F Clf«, F¿¥ghf
ïiza« bgU« ö©Lnfhyhf ïU¡»wJ.
Clf§fËš fh£á¥gL¤j¥gL« ghÈaš thœ¡if
xU m‹ã‹ btË¥ghlhf, fzt‹ - kidÉ
ïilna Ãfœtjhf á¤âÇ¡f¥gLtâšiy.
bgU«ghY« mit ïa‰if¡F Ku©g£ljhf,
Äif¥gL¤j¥g£ljhf, t‹Kiwíl‹ Toajhf¢
á¤âÇ¡f¥gL»‹wd. ïj‹ Éisthf ïJ jdJ
ïašò thœ¡ifÆš rh¤âakšy vd¤ bjÇªjt‹
ïij¥ gß£á¤J gh®¡f vâ®¤J¥ nghuhl ïayhj,
jÅ¤JÉl¥g£l¥ bg©fis, FHªijfis¤
nj®îbrŒ»wh‹.
ïªj¢ NHÈš ek¡F vG« nfŸÉ, Clf¤âš
fh£l¥gL« gšntW rhfr Ãfœîfis Ka‰á brŒa
mŠRgt‹, bg©iz k£L« tšYwî bfhŸtJ
V‹? fhuz« rhfr Éisah£LfËš mtÅ‹
cÆU¡F Mg¤J ïU¡»wJ. Mdhš, xU bg©Â‹
thœitna Ó®Fiy¤JÉ£L¢ r£l¤â‹ X£ilÆš
mt‹vËjhfj¥ãRjªâukhfelkhlKoí«.
ïªÃiy khw, r£l§fŸ fLikah¡f¥gl nt©L«.
j©lid¡fhd taJtu«òfŸ Ú¡f¥gl nt©L«.
xU F‰wthËTl¤ j¥ãÉlhjgo fhtšJiwí«,
Úâ¤Jiwí« xU§»izªJ brašgl nt©L«.
F‰w§fis btËÆš tªJ gâî brŒaî«,
F‰wthËfis f©Lão¡f cjtî«, bg©fŸ
gÆ‰WÉ¡f¥glnt©L«.
všyht‰¿‰F« nkyhf M©-bg© ghFghLfŸ
fisa¥g£L ghÈd rk¤Jt¤â‰fhd Kid¥òfŸ
åL, gŸË, gÂÆl« vd v§F« bjhl§f¥gl
n t © L « . M © F H ª i j f Ÿ t s ® ¥ ã Y « ,
m t ® f S ¡ F m ¿ î l ‹ m w b e ¿ i a ¥
gÆ‰WÉ¥gâY« mâf¡ ftd« brY¤j nt©L«.
ïªj cyf« midtU¡F« ghJfh¥ghdjhŒ,
ïÅjhdjhŒ ïU¡f x›bthUtU« g§fË¥ò
brŒnth«.
Mjhu«: jÄœ ïªJ, Mf°£ 31, 2014
thœitna
Ó®Fiy¤JÉ£L¢
r£l¤â‹ X£ilÆš
mt‹ vËjhf j¥ã
Rjªâukhf elkhl
Koí«.

29
Ä‹rhu¤ Jiw, v©bzŒ-Ãythí¡ FHhŒ¥
ghijfŸ, bjhiy¤jftš bjhl®ò¡ nfhòu§fŸ,
mizfŸ, thŒ¡fhšfŸ, fÊîÚ®¡ fhšthŒfŸ,
kU¤JtkidfŸ, gŸË¡Tl§fŸ, fšÿÇfŸ,
É‰gid¡ Tl§fŸ, FË®rhjd¡ »l§FfŸ,
ntsh© Jiw¡fhd ga‹ghLfŸ, 3 e£r¤âu
ÃiyfS¡F nk‰g£l nAh£lšfŸ v‹W
Ãy§fS¡fhd njit ÉÇtilªJbfh©nl
ngh»wJ. jÅah® gŸË¡Tl« bjhl§fî«,
k U ¤ J t k i d f Ÿ f £ l î « Ã y § f i s ¡
ifaf¥gL¤â muR ju¡ TlhJ v‹W ïUªj
jilfS«Éy¡f¥g£LŸsd.
òâa mtru¢ r£lkhdJ 1894-« M©L
r£l¤ijÉl xU m«r¤âš Äfî« nkhrkhf
ïU¡»wJ. mªj¢ r£l¥go, ghâ¡f¥g£l eg®
Úâk‹w¤âyhtJ tH¡F bjhL¡f Koí«. ï¥nghJ
m j ‰ F « t Ê Æ š i y . 2 0 1 3 r £ l ¤ â š
ÉtrhÆfS¡F¢ rhjfkhf ïUªj m«r§fis
Ú®¤J¥nghf¢ brŒant ïªj mtru¢ r£l«
tÊbrŒJŸsJ. 2013 r£l¤â‹ Ñœ ga‹bgw Koahj
ãÇîfS¡fhfnt ïªj mtru¢ r£l« v‹»wh®
n#£È. giHa r£l¤â‹ 105-tJ ãÇÉ‹ Ñœ 2 khj
mtfhr« jªJ, m¿É¡if _ynk mij¢
rhâ¡fyh«.ïªjmtru¢r£lnknjitÆšiy.
eZl<L v¥go?
1894-« M©L r£l¤ijÉl mâf eZl<L¡F 2013-
tJ r£l« tÊtF¤jJ. mtru¢ r£l« ïij¡
Fiw¡fÉšiy. Mdhš ntW tifÆš ghâ¡»wJ.
Ãy clikahs®fË‹ r«kj¤ij¥ bgw¤ njit
Æšiy v‹gjhš, mt®fshš T£Lngu« _y«
mâf¤ bjhifia¥ bgw Koahkš ngh»wJ.
V‰bfdnt, milahs« fhz¥g£L, ïH¥ÕLF¿¤J¥
ng¢R elªj â£l§fËš Ãy clikahs®fS¡F
ïjdhš ïH¥ò mâf«; fhuz«, òâa mtru¢
r£l¥go khÃy muá‹ ÉâfŸgojh‹ ïH¥ÕL
Ô®khÅ¡f¥gL«. AÇahzh muR ïijna
thŒ¥ghf¡ bfh©L, V‰bfdnt m¿É¤j
bjhifiaÉl¡ Fiwthf¤jh‹ ïH¥Õ£il
Ã ® z Æ ¤ â U ¡ » w J . ï j d h š b j h Ê š
ÃWtd§fS¡F yhg«, ÉtrhÆfS¡F eZl«.
ifaf¥gL¤jš v‹w á¡fÈÈUªJ Éiuthf
ÉLjiy bgwnt mtru¢ r£l« v‹W Tw¥gL»wJ.
t§»Æš tho¡ifahsiu¢ nr®¤J¡bfhŸs,
nkh£lh® thfd c‰g¤âahs®fS¡F¥ òif
btËp£L¡fhd ju¤ij Ã®zÆ¡fbtšyh«
mtfhr« ju¥gL«nghJ, Ãy¤ij¡ ifaf¥gL¤j
k£L« JÇjkhf¢ brašgl¤ Jo¥gJ V‹? bjhÊš
x¥gªj§fis K‹njâÆ£L u¤JbrŒa¡ TlhJ
v‹W Ãid¡F« muR, ÉtrhÆfS¡F xnu
éthjhukhf cŸs Ãy§fis¥ g¿¥gâš k£L«
ntf«fh£LtJV‹?
2013-š bfh©Ltu¥g£l r£l¤âš áy FiwfŸ
ï U ¡ f y h « . Ã y § f i s ¡ i f a f ¥ g L ¤ j ¤
jhkjkh¡F« áy ãÇîfŸ mâš ïU¥gjhf¡
T w ¥ g £ l h Y « , m ª j ¢ r £ l ¤ i j e h «
mkšgL¤jntÆšiyna? mj‰FŸ V‹ mij kh‰w
KobtL¡f nt©L«? Ãy§fis¡ ifaf¥gL¤j
Ú©l jhkj« M»wJ v‹gJ v›tsî c©iknah,
m i j É l c © i k m ¥ g o v j ‰ f h f Ã y «
ifaf¥gL¤j¥g£lnjh mªj¥ ga‹gh£L¡F mªj
Ãy¤ij¡ bfh©LtUtâš V‰gL« jhkjK«?
2013-tJ M©L r£l« rÇÆšiy v‹W khÃy
muRfŸ, muR¤ Jiw ÃWtd§fŸ, bjhÊyâg®fŸ
fUâdhš, mij¥ g‰¿ Éthâ¤J mªj¡ Fiwfis
Ú¡»ÆU¡fyhnk? 2013-tJ tUõ¤âa r£l«
fhyjhkj¤ij¤jh‹ V‰gL¤J« v‹whš, vâ®¡
f£á tÇirÆš ïUªj ghuâa #djh mij
m¥nghnj brhšÈÆU¡fyhnk? Étrha Ãy§fis
vËâš ifaf¥gL¤âÉlhkš ïU¡f nkY«
fLikahd ãÇîfis ïâš nr®¡f nt©L«
v‹WTl RZkh °tuh#&« uh{eh¤ á§F« m¥nghJ
thjhodh®fns? mªj knrhjhit Ú®¤J¥nghf¢
brŒa¡ TlhJ v‹W RÄ¤uh kfh#‹ jiyikÆyhd
ehlhSk‹w¡ FGTl m¥nghija muir
tÈíW¤âanj?
gh#fÉ‹ gšo
ï¥nghJ gh#f v¥go¥ òâa fhuz§fis¡
f©Lão¤âU¡»wJ? ÉtrhÆfSila nfhÇ¡if
fS« ftÅ¡f¥gl nt©oÆU¡F«nghJ, V‹
všnyhUnk bjhÊšJiwÆdÇ‹ nfhÇ¡iffis
k£Lnk brÉkL¡»wh®fŸ? òâa r£l¤jhš
g a ‹ b g w ¡ f h ¤ â U ¡ F « Ç a š v ° n l £
K j y h Ë f Ÿ F ¿ ¤ J V ‹ a h U n k n g r ¤
ja§F»wh®fŸ? ïªj¡ nfŸÉfis bašyh«
vG¥ãdhš, ïªj Éthj« bghJ e‹ikia¡
F¿¤jšy - mâfhu¤ij¡ F¿¤J v‹gJ òÇí«.
Çaš v°nl£fhu®fŸ - bjhÊšJiwÆd® -
bgUÃWtd§fŸ xUòwK« ViH ÉtrhÆfŸ
kWòwK« Ã‰»wh®fŸ. rkkhd mâfhuk‰w ïU
FG¡fËilnaahd nkhjš v‹gjhš, Ãaha§fŸ
btË¥glÉšiy. ïªj nkhjÈš, Ãaha¤â‹ g¡f«
Ã‰f¤ jtWnthkhdhš, k¡fSila e‹ik¡fhd
bghJ Éthj« v‹w #dehaf¤â‹ _ynk
tYÉHªJÉL«. e« fhy¤J muáaÈš ïJjhdh
j®k«?
Mjhu«: jÄœ ïªJ, 1.2.2015

Voices of Panchayat Presidents - Newsletter - Issue No.33

Voices of Panchayat Presidents - Newsletter - Issue No.33

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Voices of Panchayat Presidents - Newsletter - Issue No.33