Voices for Custodial Justice Newsletter - June 2012 issue

Voices for Custodial Justice
fhtš Úâ¡fhd Fuš
fhtš Úâ¡fhd Fuš #]‹ - 2012
THE WEEK, May 29, 2012 Anybody out here? A patient at Mental Hospital, Varanasi

rÛg¤âš njáa¤ bjhiy¡fh£á Ãfœ¢á x‹¿š xU nfŸÉ vG¥g¥g£lJ. mJ v‹dbt‹whš
ïu©L m¿¡iffËš x‹W áw¥ò òy‹ Érhuiz¡ FG (S.I.T Special Investigation Team) m¿¡ifah mšyJ
amicus curiae jahÇ¤j m¿¡ifah, vij r£l¥ó®tkhd m¿¡ifahf V‰W¡ bfhŸtJ v‹Wjh‹. K‹dJ xU
fhtš mâfhÇahš jahÇ¡f¥g£lJ. ã‹dJ xU muR mâfhÇ mšyhjtuhš jahÇ¡f¥g£lJ. ïªj Éthj«
mo¥gilÆnyna jtwhdJ. ïu©Lnk c¢rÚâk‹w¤jhš V‰W¡ bfhŸs¥g£lJ. c©ikÆš S.I.T m¿¡if
KjÈš c¢rÚâk‹w¤J¡F bfhL¡f¥g£lJ âU¥âfukhdjhf ïšiy. vdnt c¢rÚâk‹w« âU. uh#]
uhk¢rªâu‹ mt®fis S.I.T m¿¡ifia Û©L« xU Kiw gh®¤J ÉrhÇ¤j¥ã‹ j‹ brhªj m¿¡ifia
jahÇ¡FkhW nf£L¡bfh©lJ. vdnt, bjhiy¡fh£á Éthj¡ nfŸÉ¡fhd gâš ïu©L m¿¡iffSnk
x‹whf beU¡fkhf mikªj ÃiyÆš V‰W¡bfhŸs nt©L« v‹gJjh‹. MŒî brŒjnghJ S.I.T
m¿¡ifÆšjh‹gytYÉHªjbrŒâfŸbtË¥gilahf¤bjÇªjd.
âU. uh#] uhk¢rªâu‹ j« m¿¡ifÆš âU. enuªâu nkho ïªâa F‰wÉaš r£l¤â‹Ñœ (IPC)
j©o¡f¥gl nt©L« v‹W T¿ÆUªjh® ãÇî 153A‹go (kj¤â‹ mo¥gilÆš ïu©L FG¡fËilna
gifikia ö©oÉ£lj‰fhf) ãÇî 153B (ïu©L kj¤ij¢ nr®ªj FG¡fËilna cz®¢áia ö©oÉl,
gifik cz®it ö©L« Éra§fis gu¥ãaj‰fhf) ãÇî 166 (bghJ k‰W« muR gÂahsuhf ïUªJ
bfh©L r£l¤ij kâ¡fhkš k¡fS¡F¤ J‹g« tu¡ fhuzkhÆUªjj‰fhf k‰W« ãÇî 505 (xU rhuhiu
ï‹bdhU rhuhU¡F vâuhf¤ ö©oÉL« th®¤ij ãunahf§fis TWtJ) v‹w F‰w§fŸjh‹ mit.
nk‰brh‹d F‰w§fŸ ahití« brŒjj‰fhf gâîfŸ cŸsd. VbdÅš, cyf« KGtJnk âU.nkho mšyJ
âU.bjhfhoahngh‹nwh®brŒJbfh©oUªjij¥gh®¤J¡bfh©L«nf£L¡bfh©L«ïUªjJ.
Mdhš, Äf K¡»akhf âU.nkhoia F‰w¥ãÇî 120-‹ Ñœ mjhtJ F‰wÄF Jnuhf« mšyJ tŠrid
_y« Äf¥bgÇa msÉš x‹Wk¿ah M©, bg© k‰W« FHªijfŸ rhtj‰F fhuzkhf ïUªjj‰fhfî«, Ô
it¥ò k‰W« brh¤Jfis Niwaho mÊ¤j F‰w¤â‰fhfî« F‰w¥g¤âÇif gâî brŒayh«. c©ikÆš, âU.
nkhojh‹jiyikJnuh»-F#uh¤âš2003šelªjm¤jidm¡»uk§fS¡F«fhuz«Mth®.
ïªj Koî¡F tUtj‰F xUt® 27.2.2002š nfh¤uhÉš elªj r«gt¤â‰F¥ ã‹ndh¡»¢ bršy
nt©L«. c©ikÆš vªj òy‹ Érhuiz m¿¡ifí« nfh¤uh ÃfœÉš âU. nkhoÆ‹ g§if x‹w‹ ã‹
x‹whf¥gh®¡fnt©L«.
(i) mªj ïuÆš t©oÆ‹ KG¡ bfhŸssî 1100, Mdhš, mªj ÃfœÉ‹nghJ mªj t©oÆš ïUªjt®fŸ
2000 gaÂfŸ mt®fËš 1700 eg®fŸ funrtf®fŸ. gâî brŒj 5-6 gaz¥ bg£oÆš (mJjh‹ vÇ¡f¥g£l
bg£o) 72 eg®fŸ ïUªjd®. ïwªj m¤jid ngU« (72) funrtf®fŸjh‹ v‹gj‰F v›Éj Mjhunkh
rh£áankh ïšiy. m¥go¥g£l cŸq® eg®, xUt® mt®jh‹ ïuÆš Ãiya mâfhÇÆ‹ kidÉ mt®
nfh¤uh Ãiya¤âš ïUªJjh‹ t©oÆš V¿dh®.
(ii) bkh¤j¤âš 58 rly§fŸ 5-6 t©oÆš ïUªJ vL¡f¥g£ld. mit milahs« fh£l Koahj msî¡F¢
áij¤âUªjd.
(iii) Kjyhtjhf mªj ïl¤J¡F tªJ nr®ªjt® kht£l M£áa® âUkâ b#aªâ uÉ. mt®jh‹ rly§fis
t©oÆÈUªJ mf‰w V‰ghLbrŒjh®.
(iv) fhiy 8.30 kÂÆÈUªJ khiy 7 kÂ tiu kht£l M£áaÇ‹ thÆÈUªJ brhšy¥g£lit
bjhiy¡fh£á k‰W« thbdhÈÆš âU«g âU«g tªj t©z« ïUªjd. mt® âU«g âU«g brh‹dJ
v‹dbt‹whš “ïJ â£lÄ£L brŒa¥g£ljšy. ïJ xU Ég¤Jjh‹” v‹gJjh‹. c©ikÆš ïJtiu
ah® Ôit¤jh®fŸ v‹gJ g‰¿ bjÇaÉšiy.
(v) m¥nghija ãujk kªâÇ mlš ãfhÇ th{ghŒ ehlhSk‹w¤âš mnj ehËš xU m¿¡ifia thá¤jh®.
mâš k¡fŸ mikâ fh¡fnt©L«. F#uh¤ muR Érhuiz brŒa f£lis ãw¥ã¡F« v‹W T¿dh®.
2fhtš Úâ¡fhd Fuš #]‹ - 2012
âU. enuªâunkho - jiyik¤ Jnuh»
- Úâgâ H. RnuZ
Úâgâ (XŒî) K«ig ca®Úâk‹w«

(vi) âU. nkho k‰W« âU. mnrhZgh£ k‰W« ãw mik¢r®fnshL nfh¤uhî¡F gfš 2 kÂasÉš
br‹wilªjh®. kht£l M£áaiu rªâ¤j ã‹ò áijªj rly§fis mfkjhgh¤J¡F bfh©L bršy
KobtL¤jh®. kht£l Ã®thf« ïjid nt©lh« v‹W m¿îW¤âí« mt® nf£fÉšiy. mnj uÆÈš
bfh©L bršy ÉU«ãanghJ mjid kht£l Ã®thf« r£l« k‰W« xG§F fhuz§fshš fLikahf
vâ®¤jJ.
(vii) rly§fŸ nfh¤uhit É£L¢ bršY« rka¤âš ifÆš vªjbthU Mjhu§fS« ïšyhkš xU bghJ
xÈgu¥ãš ngR«nghJ “nfh¤uh Ãfœî¡F ISIÆdÇ‹ iftÇirjh‹ fhuz«” v‹wh®. IªJ nkh£lh®
ou¡FfŸ _y« rly§fŸ mfkjhgh¤J¡F¡ bfh©L bršy¥g£lnghJ tÊÆš x›bthU efu¤âY«
ÃW¤j¥g£L KÞÈ«fis ïj‰F eh« gÊth§f nt©L« v‹w nfhõ§fŸ brhšy¥g£ld.
mfkjhgh¤âYŸs nrhyh áÉš kU¤Jtkid¡F gfš 3.35 kÂ¡F rly§fŸ Äfî« ïW¡fkhd
NœÃiyÆš br‹W nr®ªjd.
(viii) ã¥utÇ 27« njâ khiy 5.30 kÂ msÉš eh‰gJ filfŸ KÞä«fS¡F brhªjkhdit nfh¤uhÉYŸs
ghÈah á¡dY¡F mU»š mo¤J behW¡f¥g£ld. mâuo¥gil m§F ÃW¤j¥g£oUªjJ. Mdhš, mit
jiyÆl mDkâ¡f¥glÉšiy.
(ix) nfh¤uhÉÈUªJ âU«ãaJ« nkho kWehŸ khÃy« KGtJ« ‘gª¤’ v‹W m¿É¤jh®. ïJ ÉZt ÏªJ
gÇõ¤ k‰W« g{u§jš ïu©L« ‘gª¤' m¿É¤j ã‹d®jh‹ âU nkhoahš m¿É¡f¥g£lJ.
(x) mj‹ã‹ mt® _¤j fhtš mâfhÇfË‹ K‹ÅiyÆš j« mik¢ruitia¡ T£o xU T£l«
el¤âdh®. mâš mt®fŸ vtU« “ïªJ¡fË‹ vâ® brašghL”. vJî« brŒa¡ TlhJ v‹W m¿É¤jh®.
(ï¥nghJ Clf§fŸ âU. Ahu‹ gh©oah mšyJ âU. rŠÓÉ g£ m¡T£l¤âš ïUªjh®fsh ïšiyah
v‹gJ g‰¿ r®¢ir brŒ»‹wd®. mt®fŸ ïUªjh®fsh ïšiyah v‹gJ K¡»akšy. T£l«
âU.nkhoahš T£l¥g£lJ v‹gij kW¥gj‰»šiy nkY« mt® ‘gª¤' m¿É¤j ã‹dU« eh« mt®
ïªJfË‹ vâ® brašghLfis jL¡f¢ brhšÈ ïU¥gh® v‹W f‰gid brŒa Koíkh?)
(xi) mnjehËš mik¢ruitÆ‹ _¤j mik¢r®fŸ ÿdhthlhÉš xU T£l¤ij V‰ghL brŒjd®. mâš 50
jiyt®fŸ ÉÞt ÏªJ gÇõ¤, ghuÔa #djh f£á, uhZoÇa nrt¡r§ k‰W« g{u§jš ngh‹wt‰¿ÈUªJ
fyªJ bfh©L v¥go mL¤j 74 kÂ neu gLbfhiyfŸ el¤j¥gl nt©L« v‹gij â£lÄ£ld®.
ï¥goahf âU.nkhojh‹ F#uh¤ KGtJ« ïªj r®tehr¤ij c©lh¡»a btW¥ò Ô gut¡ fhuzkhdt®.
ïšiyba‹whš mJ nfh¤uhnthL ÃW¤j¥g£oU¡F« f£L¥gL¤j¥g£oU¡F«.
vdnt, rªnjf¤J¡F ïlÄ‹¿ F#uh¤ KGtJ« t‹Kiw ÃfH¡ fhuzkhÆUªjt® âU. nkhojh‹.
nk‰Tw¥g£l mid¤J« gâî brŒa¥g£l Éra§fŸjh‹. S.I.T m¿¡if ïit mid¤ijí« f©l¿tâš áuk«
vJî« ïU¡fhJ. mj‹ neh¡f« ntWÉjkhf ïšyhj g£r¤âš ïitfŸ všyh« xU bgÇa F‰w¤J¡fhd xU râ
mšyJ Jnuhf¤ij fh£lhkš bgÇa msÉš ntW vij¡ fh£L»‹wd? râ v‹gJ ïu©L mšyJ _‹W
eg®fS¡FŸ tU« thŒÉ£L¢ brhšÈlhj r£l¤J¡F¥ òw«ghd brašfshF«. m¥nghJ bjhl®ªJ elªj brašfŸ
ahî« âU. nkho k‰W« ahtU«, mªj F‰w§fis brŒj ahtU« xU òÇjnyhL t‹Kiw k‰W« btW¡f¤j¡f
bfhoa brašfis¢ brŒa xU òÇªJz®nthL ïUªJŸsd® v‹W bjÇ»‹wJ. mâY« âU. nkho j‹
muáayik¥ò¢ r£lmâfhu¤â‹ _y« mj‹ mâfhu¤ij¥ ga‹gL¤â ÃW¤Jtj‰F Ka‰á¡fÉšiy.
ïij eh« ntbwhU ã‹dÂÆš òÇªJ bfhŸs nt©L«. M®.vÞ.vÞ-‹ ãu¢rhufuhf tªJ
F#uh¤â‹ Kjštuhf bt‰¿ bg‰wt®. mj‹ _y« khÃy« KGtJ« r§ gÇthÇ‹; gykhj â£l§fis
brašgL¤jnfh¤uhxUÃfœ¢á¡fhffh¤âUªJKÞä«fŸÛJt‹Kiwel¤jmDkâmË¤jt®mt®.
S.I.T m¿¡if áy mâfhÇfËl« F‰wÄU¥gjhf¡ T¿É£L âU.nkhoia F‰wk‰wt® vd ãufld«
brŒ»wJ. vªj mâfhÇí« xU F‰w¤ij¥ òÇªJÉ£L j« _¤j mYtyÇl« ghJfh¥ò bgw KoahJ v‹gJ
ï¥nghJ Ã%gzkh»íŸsJ. m¥nghJ mªj _¤j mYty® j¥ã¡f Koíkh? KoahJ v‹gJjh‹ gâš.
mtU¡F ÑnH cŸst® brŒj jtWfS¡F mtnu bghW¥ghs®. Úâgâ âU. »UzzŒa® TWtJnghy
“Kjyik¢r® cWâbkhÊ vL¤J¡ bfh©lJnghy r£l« xG§if fh¡f gyÉj§fËY« flik¥g£lt®.
mJnghy kÅj¤ j‹ika‰w brašfS¡F« mtnu bghW¥ghth®” vdnt nkho F‰w¢ brašfS¡F jh‹
bghW¥gšyv‹WthâlKoahJ.
th
Mjhu«: 19 May 2012www.tehalkka.com

m¿îrh® cÇikÆÈUªJ
mÃaha¡ bfhŸisao¥ò
ïªâahÉ‹ Ka‰áahd cÆ®fh¡F« kUªJfis
jahÇ¤J th§f¡ Toa Éj¤âš ÉiyÆš ÉÃnah»¡F«
ïJ g‹dh£L ÃWtd§fshš rthšÉl¥g£LŸsJ -
j§fŸ m¿îrh® cÇikfis “v‹W« gRikahf”
it¤J¡bfhŸsKaštj‹_y«.
cyf« KGtJ« ruhrÇahf kÅjÅ‹ taJ
v‹gJ 30 v‹gjhf xU 100 tUl¤J¡F
K‹dhŸ ïUªjJ. ï¥nghJ 45 taJ¡F nkš
v‹wh»É£lJ. ï›thW bgU« gFâahŒ cau
eåd kU¤Jt« _y« KoªâU¡»wJ. tuyh‰¿š ïj‰F
K‹ò tiu kÅj Fy¤J¡F ï¥nghJ ngh‹wbjhU tif
tifahd kUªJfnsh nehŒfis¥ ngh¡Ftj‰fhd
á»¢ir Kiwfnsh »il¤jâšiy. ï¤jifa
K‹nd‰w§fŸ tifahd Ku©ghLfis cUth¡»
cŸsJ. kÅj Mnuh¡»a¤ij nk«gL¤Jtj‰fhf
njitahd m¿î mšyJ Phd« ÉÇªJ ts®ªJŸs mnj
neu¤âš Ku©g£lJ nghš njh‹¿dhY« mªj Phd¤ij
milaÉlhkš mšyJ »il¡fÉlhkš brŒtj‰F
Ka‰áfŸel¡»‹wd.
1972š ïUªJ 2005 tiu ïªâahÉš cy»nyna
Äfî« K¡»akhd fh¥òÇik¢ r£l§fŸ
ïUªjd. ïªj¡ fhyf£l¤âšjh‹ cŸqÇš
kUªJ jahÇ¡F« bjhÊš ÃWtd§fŸ
Äf¥bgU« cyf r¡âahf kh¿ j‰nghJ
cy»š _‹whtJ bgÇa kUªJ
jahÇ¡F« ÃWtdkhf cŸsJ.
j‰nghJŸs m¿îrh® cÇik (intellectual property rights –
IPR) v‹gJ xU rhuh® k£Lnk jdJ f£L¥gh£L¡FŸ
it¤J¡ bfhŸS« jÅíÇikahŒ it¤J¡ bfhŸS«
bghUsh» mjhtJ m¿bt‹gJ
cUth¡f«, kWîUth¡f« brŒí«
bghUsh»É£lJ. ïj‹ fhuzkhf gy
É j n e h Œ f i s F z k h ¡ »
á»¢iraË¡F« bghU£fŸ ahU¡F¤
n j i t n a h m t ® f S ¡ F
kW¡f¥g£LÉL»‹wJ. Vbd‹whš,
mt®fshš mt‰iw gz« bfhL¤J bgw
Koahkš nghŒÉL»‹w fhuz¤jhš.
m t ® f S ¡ F m i t » i l ¡ f h k š
kW¡f¥gLtj‰F fhuz« mitfŸ
Ãahakhd ÉiyÆš jahÇ¡f KoahJ
v‹gjšy. xU áy bgÇa Éahghu
ÃWtd§fŸ mitfis j§fË‹
m¿îrh® cÇikah¡» mªj kUªJfis
Äfî« mâfkhd Éiy¡F É‰»‹wd.
mªÃWtd§fŸ j§fŸ jÅíÇikahŒ
mitfS¡F fh¥òÇik bg‰W k‰w
ÃWtd§fŸ m« kUªJfis jahÇ¤J
F i w ª j É i y Æ š É ‰ g i j í «
jL¤JÉL»‹wd.
ïij M¥ãÇ¡fhÉš kÅj nehŒ
vâ®¥ig Fiw¤JÉL« »UÄfis /
nehŒ vâ®¥ò âwÅH¡F« nehŒ¥
gutY¡F fhuzkhŒ mikªJÉ£lij
á»¢ir mË¥gJ g‰¿ Twyh«. 2001«
M©oš ïªnehŒ (HIV/AIDS) jh¡»a
xU nehahË¡F á»¢ir ju MF«
M©L¢ bryî %.10,000 MF«.áy
M¥ãÇ¡f ehLfŸ j§fŸ bkh¤j cŸq®
bghUŸfË‹ (grobs domestic product)š
g h â ¡ F n k š b r y t Ê ¤ J
n j i t ¥ g L g t ® f S ¡ f h f m ª j
kUªJfis th§f nt©o tªjJ. ïâš
ntjid v‹dbt‹whš m«kUªJfŸ
m›tsî Éiyíilajhf ïU¡f
nt©oa mtáaÄšiy. 2003« M©L
ïªâa ÃWtdkhd á¥yh (Cipla) M©L
KGtj‰Fkhd mnj kUªJfis
%.250¡F É‰wJ. mjhtJ Kªija
ÉiyÆš eh‰gâš xU g§F ÉiyÆš
(1/40) ïJ Tl Éiy mâf«jh‹. mnj
kUªJfis M©L KGtj‰FkhŒ
%.100¡F th§»Élyh«.
1972š ïUªJ 2005 tiu ïªâahÉš
c y » n y n a Ä f î « K ¡ » a k h d
fh¥òÇik¢ r£l§fŸ ïUªjd. ïªj¡
fhyf£l¤âšjh‹ cŸqÇš kUªJ
ïu©L Éjkhd nk«gh£L¢ brašfŸ _y« âU¤j¥g£l
m¿îrh® cÇik mšyJ fh¥òÇik¢ r£l¤â‹ f«Õu«
mªju¤âš bjh§Ftjhd nrhjidÆš Ã‰»wJ. x‹W
nehthoÞ-‹ fh¥òÇik kD ÃuhfÇ¡f¥g£lJ
k‰bwh‹W f£lha cÇk« eh£nfh ÃWtd¤â‰F
ò‰WnehŒ¡fhd kUªJ jahÇ¥gj‰fhf tH§f¥g£lJ.
-lh¡l® mÄ¤ br‹F¥jh

jahÇ¡F« bjhÊš ÃWtd§fŸ Äf¥bgU« cyf
r¡âahf kh¿ j‰nghJ cy»š _‹whtJ bgÇa
kUªJ jahÇ¡F« ÃWtdkhf cŸsJ. 1994š cyf
tÂf x¥gªj« (World Trade Agreement) cU¡Fnt
eh£oš cyf tÂf ÃWtdkhf (WTO) #dtÇ 1995š
kh¿aJ. m¥nghJjh‹ ïªâa ÃWtd« cyf
fh¥òÇik M£á¡FŸ fhyo it¤jJ. mj‰F
Kªija ïªâa¡ fh¥òÇik¢ r£l«, 1970 Äfî«
v Ë i k a h d j h f ï U ª j J . f h ¥ ò Ç i k i a ¥
bghW¤jtiu bghU£fis jahÇ¥gJ k‰W«
É‰gid¡F ÉLtJ v‹gij ïu©L K¡»a
KiwfËš mjhtJ kÅjFy« thœtj‰F¤
njitahd Jiwfshd kUªJ k‰W« czî
JiwfS¡F tu¡TlhJ v‹W Éthâ¡f¥g£lJ.
òâa kUªJfis ïªâa kUªJ jahÇ¥ò ÃWtd§fŸ
v › É j j i l í Ä ‹ ¿ ¤ j a h Ç ¡ f y h « . ï J
fhuzkhf¤jh‹ á¥yh ÃWtd¤jhš HIV k‰W«
AIDS¡fhd kUªJfis Kªija ÉiyiaÉl Äf
Äf¡ Fiwªj ÉiyÆš jahÇ¤J ÉÃnahf« brŒa
KoªjJ. ïªâa ÃWtd§fshš brŒa Koa¡ Toa
ïªj Ãiyik 2005š fh¥òÇik¢ r£l« tªjnghJ
kh¿aJ. 10 M©L fhy f£l¤â‹ ã‹ ïªâah cyf
tÂfÃWtd¤âš (WTO)x¥gªj¡ ifbah¥gÄ£lJ.
ïUªj nghâY« ïªâa ehlhSk‹w« fh¥òÇik¢
r£l¤âš (WTO) x¥gªj¤â‰»z§f âU¤j«
bfh©LtªjnghJ “Rfhjhu¥ ghJfh¥òfŸ” vd gy
kh‰w§fis m¿Kf¥gL¤âaJ. ïitfŸ fh¥òÇik¢
r£l M£áÆš ïªâa ÃWtd§fŸ kU¤Jt m¿it
ga‹gL¤Jtij jL¡F«. r£l¤ J‹g§fis
Ú¡Ftj‰fhd tÊKiwfŸ jh‹. rÛg¤âa ïu©L
ts®¢áfŸ j‰nghJ 2005 r£l¤ âU¤j¤ij
rkÃiy¥gL¤Jtj‰fhf kUªJ »il¡F« tifÆš
cUth¡f¥g£LŸsd. RÉ¢r®yhªâYŸs kUªJ
jahÇ¥ò ÃWtdkhd nehthoÞ (Novartis) ïªâa
fh¥òÇik¢ r£l¤ij rthY¡F c£gL¤J»‹wJ.
ïªj¢ rthY¡F moÆš kiwªâU¥gJ K¡»a kUªJ.
mjhtJ ïu¤j¥ ò‰WnehŒ¡fhd kUªjhF«.
m«kUªâ‹ bga® ïkhoÃ¥bkÞ£ ny£. ïªj kUªJ
m ¿ K f k h d M © L 2 0 0 1 . É i u É n y n a
ÿ¡ã¡nfÄah v‹D« nehÆ‹ xU tifia FnuhÅ
»ikyh£ YnfhÄahit (CML) Fz¥gL¤J«
á»¢ir¡F¥ ga‹gL¤J« kUªJ mJnk‰brh‹d
CML nehahš mtâ¥gL« nehahËfS¡F ïªj
kUªJ rhîj©lid¡F« neha‰w thœî¡F«
ïilÆYŸs É¤âahr« v‹W Twyh«.
ïkhoÃ¥ bkÞ£ny£ v‹D« ï« kUªJ gy ehLfËš
nehthoÞ kUªJ ÃWtd¤jhš fh¥òÇik
bgw¥g£oU¡»wJ. ïªj kUªij ãuh©L bgauhd
»çbt¡ (Glivec or Gleevee) v‹D« bgaÇš
É‰gid¡FÉ£lJ. »çbt¡fhd fh¥òÇik kDit
2006-« M©oš ïªâa fh¥òÇik mYtyf«
ÃuhfÇ¤JÉ£lJ. ïªâa b#ÅÇ¡ f«bgÅfŸ k‰W«
ò‰WnehŒ nehahËfS¡fhd ÃWtd« (CPAA)
brhšÈaj‹ mo¥gilÆš ï«kUªjhd »çbt¡ òJ
kUªJ mšy v‹w fhuz¤J¡fhf fh¥òÇik
bfhL¡f¥glÉšiy.
xU khj É‰gidÆš k£Lnk (»çbt¡
ÉÃnahf¤âdhš) %.1,20,000 »il¡F«.
ïJ 99 rjåj ïªâa®fË‹ if¡FTl
v£lhj xU gzkhF«.
nehthoÞ j‹ Ka‰áia ifÉlhkš r®tnjr
fh¥òÇik fHf¤âl« (IPAB) kD¢ brŒâU¡»wJ.
#]‹ 2009š IPAB ïªâa¡ fh¥òÇik mYtyf«
kW¤j Koit ÃW¤â it¤jJ. mnj rka¤âš
nehthoÞ ïu©L Ç£ kD¡fis br‹id
ca®Úâk‹w¤âš rk®¥ã¤jJ. x‹W ïªâa
fh¥òÇik mYtyf¤â‹ Koî¡F rthšÉLtJ
ïu©lhtJ ïªâa¡ fh¥òÇik r£l¤âš ãÇî 3(d)I
rthšÉLtJ vd ïu©L Ç£ kD¡fŸ ïu©lhtJ
rthÈš ïªj¥ ãÇî 3(d) WTO x¥gªj¤âš
ifbaG¤â£lJ Û¿ajhf¡ Tw¥g£LŸsJ. br‹id
ca®Úâk‹w« ï›Éu©L kD¡fisí« jŸSgo
b r Œ j J c Ÿ e h £ L Ú â k ‹ w § f Ÿ r ® t n j r
cl‹go¡iffŸ g‰¿¡ fU¤J¡ TwKoahJ v‹W«
nehthoÞ ÃWtd« j‹ òfhiu WTO ã‹ ãu¢rid
Ô®¡F« mik¥ò¡F vL¤J¢ bršy nt©L« v‹W
ca®Úâk‹w« T¿É£lJ. Mdhš, nehthoÞ mij¢
brŒant ïšiy. ãÇî 3(d) r®tnjr cl‹go¡if¡F
vâuhdjšy. nehthoÞ ÃWtd¤â‹ fh¥òÇik
nt©LnfhŸ V‹ ïªâa fh¥òÇik mYtyf¤jhY«
Úâk‹w§fshY« ÃuhfÇ¡f¥g£lJ v‹gij òÇªJ
bfhŸs nt©oaJ ÄfK¡»akhdJ x‹whF«.
»çbt¡fhd Kjš fh¥òÇik¡F nehthoÞ 1993š
gâî brŒjJ. mnkhgÇš khÈ¡TíŸ v‹D« urhad
bghUŸ ïkhoÃ¥ bkhŒirny£ ml§»aJ. mnkhgÞ
c¥ò ïa‰ifÆš »il¥gJ. ïâš gy fyitfŸ
ml§»íŸsJ. 1990« M©L filáÆš nehthoÞ
òâa fh¥òÇik Õ£lh tif khË¡TíŸfhf gâî
brŒa¡ nfhÇaJ. ïJ V‰bfdnt mnkhgÞ c¥ò-š

cŸsJ. mj‰F fh¥òÇik K‹dnu bg‰wh»É£lJ.
Õ£lh tif khÈ¡TíŸ cl«ãš ešygo c¿Šr¥gL«
v‹W« Þâu¤Jt« thŒªjbj‹W« Tw¥g£lJ.
1993š fh¥òÇik¡fhd m§Ñfhu« »il¡fÉšiy.
VbdÅš, mªj rka¤âš kUªJfS¡F fh¥òÇik
tH§f¥glhâUªjJ.
nehthoÞ TW»wJ 11,000 ïu¤j¥
ò‰WnehahË ïytrkhf kUªJ
bgWth®fŸ v‹W. CPAA-‹ fz¡F¥go
ïªâahÉš cŸs ïªnehahËfŸ
v©Â¡if 100,000í« nkY« x›bthU
M©L« 20,000 òJ nehahËfŸ ïªj
v©Â¡ifÆš nr®ªJ bfhŸ»wh®fŸ.
r£l« 2005š âU¤j« brŒa¥g£lnghJ nehthoÞ
Õ£lh tif c¥ò¡F fh¥òÇik nf£L É©z¥ã¤jJ.
fh¥òÇik mYtyf« gy fhuz§fS¡fhf kW¥ò
bjÇÉ¤jJ. ï¢r£l¤â‹ ãÇî 3 (d) á‹d¢ á‹d
kh‰w§fS¡fhf V‰bfdnt fh¥òÇik bg‰w ãwF
Û©L« bgw KoahJ v‹W brhš»wJ. m¤jifa
f h ¥ ò Ç i k ( “ v ‹ W « g R i k a h d . . . ” v ‹ W
miH¡f¥gL«). mitfis ÄFªJ ÃWtd§fshš
jÅíÇik bfh©lhL«. á¿a kh‰w§fSl‹
mitfS¡F« fh¥òÇik nf£L¥ bgW»‹wd.
fh¥òÇik mYtyf« nkY« T¿aJ v‹dbt‹whš
fh¥òÇik É©z¥g¤âš ïu©L K¡»a be¿Kiw
ã‹g‰w¥glÉšiy v‹W. KjyhtJ òâaJ ïšiy
(mjhtJ ïJ òâa T£L kUªJ ïšiy) ïu©lhtJ
f©Lão¥ghf ïU¡f nt©L« (mjhtJ mªj
bjhÊšE£g¤âš Äf¤ bjËî bg‰WŸs ãwuhš
f©Lão¡f¥ bg‰¿U¡f¡ TlhJ) fh¥òÇik
mYtyfK« IPAB-« ãÇî 3(d) mo¥gilÆš
nehnthoÞ kDit¤ jŸSgo brŒjJ.
c¢rÚâk‹w¤âš nehthoÞ j‰nghJ j‹ tH¡if
áw¥ò ÉL¥ò kD _y« IPAB‹ r£l És¡f¤ijí«
ãÇî 3(d)‹ ãÇî¤j‹ikiaí« rthšÉ£oU¡»wJ.
ïj‹ ïWâ Érhuiz #]iy 10, 2012« njâ Jt§f
ïU¡»wJ. r£l¤â‹ ãÇî 3(d)I rthš ÉLtj‰F¥
g â y h f n e h t h o Þ j ‰ n g h J É t h â ¥ g J
v‹dbt‹whš ãÇî 3(d) rÇahf És¡f«
ju¥glÉšiy v‹W m¥ãÇî TWtbj‹dbt‹whš
V‰bfdnt ïU¡»‹w kh‰¿¡bfhŸs Koahj
mQ¡TWfËš (molecule) V‰gL¤J« á¿a
khWghLfS¡F fh¥òÇik tH§f KoahJ. Mdhš,
xU kUªâš áw¥ò¤ j‹ik bfh©lt‰¿š
F¿¥ã£L¢ brhšy¡ Toa kh‰w¤ij V‰gL¤âdhš
m‹¿ v‹W brhš»wJ. j‰nghJ nehthoÞ Õ£lh
k h W j š f s h š k U ª J c l « ã š e ‹ F
cŸth§f¥gL»wJ (30 rjåj« msî¡F) vdnt
F¿¥ã£L¢ brhšy¡ Toa khWjš ïU¡»wJ vd
brhšÈ¡bfh©L j‹ thj¤ij K‹ it¡»wJ.
nehthoÞ-‹ r£l tšYe® FG (Äf¥bgU« gz«
bgW«) nfhghš R¥ãukÂa¤â‹ jiyikÆš
thâL»‹wJ.
nrit kd¥gh‹ik vd fh£o¡ bfhŸSjš:
n e h t h o Þ n f £ l f h ¥ ò Ç i k » i l ¤ j â š
mªÃWtd¤J¡F v‹d ga‹ mšyJ yhg«
»il¡F«. xU á¿a fz¡F¥ nghLtj‹ _ynk mJ
bjÇªJÉL«. xU khj É‰gidÆš k£Lnk (»çbt¡
ÉÃnahf¤âdhš) %.1,20,000 »il¡F«. ïJ 99 rjåj
ïªâa®fË‹ if¡FTl v£lhj xU gzkhF«.
x‹iw eh« Phgf¤âš it¤J bfhŸs nt©L«.
ïªj kUªij thœehŸ KGtJ« vL¤J¡bfhŸs
nt©L«. ïUªJ« ïnj kUªij gy ïªâa kUªJ¡
f«bgÅfŸ xU khj ÉÃnahf¤ij %.8000¡F É‰f
K‹ tU»‹wd. nehthoÞ-‹ ÉiyÆš Iªâš xU
g§F Éiy¡F É‰gid brŒ»‹wd. nehthoÞ-‹
nghuh£l¤â‹ moehjkhÆU¥gJ »Ëå kUªJ _y«
40 y£r« %ghŒ tUl yhg« k‰W« cyf¢ rªij
KGtJkhd thŒ¥ò. ïªj cyf¢ rªij thŒ¥ã‹
_y« k£Lnk %.20,000 nfho tUkhd«. ïJ
ïªâahÉ‹ xU§»izªj Rfhjhu M©L g£b#£
2010-11¡F ïizahdJ.
nehthoÞ ïªj Éiy v‹gJ xU ãu¢ridna
ïªâahÉš ïšiy v‹W T¿¡ bfhŸ»wJ.
Vbd‹whš “jFâíila” nehahËfŸ GIPAP v‹D«
(Glivec International Patient Assistance Programme)
r®tnjr msÉyhd nehahËfŸ cjÉ¤ â£l« _y«
nrit el¡»wJ v‹W T¿¡bfhŸ»wJ. nehthoÞ
ã‹dÈ‹ ãu¢ridna ïªj jtWjyhf fz¡F¥
nghLtJjh‹. nehthoÞ TW»wJ 11,000 ïu¤j¥
ò‰WnehahË ïytrkhf kUªJ bgWth®fŸ v‹W.
C PA A - ‹ f z ¡ F ¥ g o ï ª â a h É š c Ÿ s
ïªnehahËfŸ v©Â¡if 100,000í« nkY«
x›bthU M©L« 20,000 òJ nehahËfŸ ïªj
v©Â¡ifÆš nr®ªJ bfhŸ»wh®fŸ. (ïªnehÆ‹
M©o‰fhd #d¤bjhif 1-2 / 100000 MF«)
nkY« MŒîfŸ bjÇÉ¥gbj‹dbt‹whš,
Inuh¥gh k‰W« tlmbkÇ¡fh k¡fisÉl

ïªâahÉš ïs taânyna ïªnehŒ jh¡F»‹wJ
v‹W.
nehthoÞ bjhl®¢áahf r®tnjr nehahË cjÉ¤
â£l« _y« cjîtjhf vªj msî¡F nrit
kd¥gh‹ikíl‹ ï¤â£l« brašgL»wJ? ïªj
cjÉ¤ â£l« Mu«ã¡f¥g£l M©L 2002 v‹W
nehthoÞ TW»wJ. 80 ehLfËš 35000
nehahËfS¡F cjÉajhf 2003« M©oš “The
New York Times” v‹D« g¤âÇif xU òy‹
Érhuiz nk‰bfh©L ïJ v›tsî bghŒahdJ
v‹gij btË¡bfhz®ªjJ. ïªj m¿¡ifí«
nk‰bfh©L m®b#‹odhÉš btËtªj xU
m¿¡ifí« v¥go ïªj cjÉ¤ â£l¤ij nehthoÞ
ga‹gL¤â¡ bfhŸ»wbj‹gij btË¢r«
ngh£L¡fh£od. KjÈš kUªij K‹djhf
bfhL¤J njitia cUth¡»É£L É£L ã‹ò v¥go
murh§f¤ijí« Rfhjhu Ã®thf ÃWtd§fisí«
kUªJf£lz¤ij brY¤J«go Ã®gªâ¡»‹wJ
v‹W. mªj m¿¡if nkY« TW»‹wJ. “gz¡fhu
ehLfshd bj‹bfhÇah, Ah§Ah§, ÃíáyhªJ
ngh‹w ehLfËš ïytr kUªJ bg‰w nehahËfŸ
ïªj kUªâid Éiy bfhL¤J th§FkhW j«
m u r h § f « k ‰ W « R f h j h u Ã W t d § f i s
f£lha¥gL¤â th§FkhW Mjuî âu£o thâ£ld®.
xU kUªJ ÃWtd Mtz« v¥go ïªj »Ëå kUªij
e‹bfhil k‰W« Clf¥ ãu¢rhu« _y« rhJ®akhf
th§f¥ gÂ¤jd®” v‹W T¿aJ.
nga® ÃWtd« xU nehahË¡F
xU khj kUªJ¢ bryî %.2,80,000
vd Ã®zÆ¤JŸsJ. mnj kUªij
eh£nfh ÃWtd« xU khj¤J¡F
xU nehahË¡F bryî %.8800-š
É‰gid brŒ»wJ.
nehthoÞ jh§fŸ gz¤J¡fhfî« ïyhg¤J¡-
fhfî« tH¡fhlÉšiy v‹W« bfhŸif¡fhfî«
j§fŸ MuhŒ¢áÆ‹ _y« kUªJ f©Lão¡f
jh§fŸ gz« brytÊ¤jjhfî« mj‰F _yjd¢
bryîbrŒjjhfî« T¿¡bfhŸ»wJ.
Mdhš, nehthoÞ brhšyhjJ x‹W c©L. mJ
v‹dbt‹whš mbkÇ¡fhÉš »Ëå kUªJ “mehij
kUªJ” v‹W kh‹a« tH§f¥g£L ïU¥gjhš tÇ¢
rYif »il¤jj‹ _y« kUªJ MuhŒ¢á¡F
brythdâš ghâ¥ gz« nrÄ¡f¥g£LÉ£lJ
v‹gijjh‹.
ãbu‹ o%¡f® (Brian Druker) v‹D« ÉŠPhÅ
XÇfh‹ Rfhjhu« k‰W« ÉŠPhd gšfiy¡
fHf¤âš ie£ ò‰W nehŒ fHf¤âš ntiy
gh®¡»‹wt®. ït® ïkho¥ kUªJ cUth¡»aâš
g§fh‰¿at®. ït® j‹ ifbaG¤â£L btËtªj xU
f£LiuÆš TW»wh®, “XÇdh‹ gšfiy¡ fHf¤âš
CML nehŒ¡fhd kUªJ jahÇ¡F«nghJ mj‰fhd
Mjhu¥ gz« v§»UªJ tªjbj‹whš bghJ¥
gz¤âÈUªJjh‹”. mâY« F¿¥ghf njáa
ò‰WnehŒ ÃWtd¤âÈUªJ eh‹ bjhl®ªJ k‰w
É Š P h Å f S l ‹ n r ® ª J t È í W ¤ â a j ‹
fhuzkhf¤ jh‹ CIBA-Geigy (j‰nghJ nehthoÞ)
j‹ tÇir¥ g£oaÈš ïkho¥ kUªJ ïU¡f KoªjJ.
jahÇ¥ò nkyhs®fŸ ïj‹ Þâu¤ j‹ikÆš rªnjf«
bfh©oUªjjhš tÇir¥ g£oaÈš ïUªJ ÑnH
jŸs¥g£oU¡F«. ïkho¥ nkY« nkY« K‹nd‰w«
milªJ Mu«g« k‰W« ïWâ¡ f£l nj®îfis
jh©oanjhL brŒKiw nj®îfËY« m‰òjkhd
Éisîfis bfhL¤jjhš ÉŠPhd k‰W«
Clf¤js§fËš bgU¤j tunt‰ig bg‰wJ.
ïkhoÃ¥-¡F »il¤j m§Ñfhu« FDA _y«
(mbkÇ¡fhÉš cŸs Food and drug Administration)
nk 2001š tªjJ ïJ g¤jh©LfshŒ ciH¤j
â£l¤âdhš tªjJ. v‹ kU¤Jt¡ fšÿÇ¥ go¥ò¡
fhy f£l¤âÈUªJ eh‹ f©L tªj fdthF«”
v‹W T¿dh®. ïJ ï¥go ïU¡f nehthoÞ
j‹Dila “xÇÍdš” MuhŒ¢á¡F cÇa, »il¡f
n t © o a k â ¥ ò » i l ¡ f É š i y v ‹ W
T¿¡bfhŸ»wJ.
ïªâah xU fh¥òÇikia cil¡»‹wJ:
kh®¢ 2012š ïªâa fh¥òÇik mYtyf« f£lha
iybr‹Þ x‹iw ïªâa b#‹Ç¡ kUªJ f«bgÅ
eh£nfh gh®kh ÈÄbl£¡F ò‰WnehŒ kUªjhd
nrhuhbgÅÃ¥-fhf bfhL¤jJ. mªj cÇk« mšyJ
iybr‹Þ ãÇî B-4, fh¥òÇik r£l¤â‹
mo¥gilÆš tH§f¥g£lJ. ïJ nga® (Bayer)
f«bgÅÆ‹ Vfnghf cÇikia (fh¥òÇik) cil¤J
ngh£lJ. ïj‹ _y« ïªâahÉš eh£nfh ï«kUªij
jahÇ¡fî« É‰gid brŒaî« Koí«.
nrhuhbgÃ¥ kUªJ cÆ®fh¡F« kUªjhf
brašgLtj‹ _y« fšäuš ò‰WnehŒ k‰W«
áWÚuf¥ ò‰Wnehahš mtâ¥gL« nehahËfŸ gyÇ‹
thœehŸ v©Â¡if ca®ªJŸsJ k‰W« cÆ®

thœnthÇ‹ v©Â¡ifí« ca®ªJŸsJ. j‰nghJ
nga® ÃWtd« xU nehahË¡F xU khj kUªJ¢
bryî %.2,80,000 vd Ã®zÆ¤JŸsJ. mnj kUªij
eh£nfh ÃWtd« xU khj¤J¡F xU nehahË¡F
bryî %.8800-š É‰gid brŒ»wJ. ïJ 97 rjåj«
Fiwî “nga®” ÉiyiaÉl.
tsU« ehLfËš 80 rjåj nehahËfŸ
ïªâahÉš jahuhF« v¢.I.É./vŒ£Þ
kUªJfŸ th§»¢ rh¥ãL« ÉiyÆš
ïU¥gjhš c£bfhŸ»wh®fŸ.
ï ª j K o î c y f « K G t â Y « ã ‹ g ‰ w ¥
g£oU¡»wJ.bghJ k¡fË‹ Rfhjhu« k‰W«
k¡fshš mQf¡ Toa kUªJ ngh‹w JiwfËš
gÂah‰W« gy ju¥g£l k¡fŸ ïªâa¡ fh¥òÇik
mYtyf¤â‹ Koit tunt‰¿U¡»wh®fŸ.
ï ¥ g o b a h U f £ l h a c Ç k « ï ª â a h É š
tH§f¥g£oU¥gJ Kjš Kiw v‹gjhš gy cÇk§fŸ
ïJnghy f£lha cÇk« (CL) vâ®fhy¤âš
tH§f¥gLtj‰fhd Kjšgo v‹gJ c©ikahF«.
f£lha cÇk« nrhuhãÅ¥¡F bfhL¡f¥g£lj‹
_y« ò‰WnehahËfS¡F kUªJ »il¤jJ v‹gJ
k£Lkšyhkš cŸeh£L¡FŸnsna ò‰W nehŒ¡F
kUªJ jahÇ¡F« âw‹ k‰W« Phd« mšyJ m¿î
tsuî« thŒ¥ò »£oíŸsJ. ò‰WnehŒ jh¡»a
bršfis neuoahŒ br‹W jh¡F« nrhuhãÅ¥ òJ
kUªJ tiffSŸ jiyahaJ« KjyhtJ« MF«.
ï J n g h y ò â a k U ª J f Ÿ g y ï ‹ D «
f©Lão¡f¥glyh«. b#ÅÇ¡ jahÇ¥ghs®fŸ
ïJngh‹w kUªJfis jahÇ¡F« âwid ts®¤J¡
bfhŸsnt©oaJ K¡»akhdjhF«.
fh¥òÇik v‹gJ cÇikfŸ k‰W« flikfŸ v‹W«
ïu©L¡F« ïilÆš fh¥òÇik bg‰wt® xU
rk‹gh£oid if¡ bfhŸs nt©L«. fh¥òÇik¢
r £ l § f Ÿ ò â a f © L ã o ¥ ò f Ÿ m â f
v©Â¡ifÆyhd k¡fis¢ br‹wila¡
Toajhfî« mnj rka¤âš f©Lão¤jt®fS¡F
»il¡f nt©oaJ »il¡F«go brŒtij
cWâ¥gL¤Jtj‰fhf¤jh‹ ïa‰w¥gL»‹wd.
f£lha cÇk« v‹gJ fh¥òÇik¢ r£l¤âš ïªj¢
rk‹ghL FiyªJ nghfhkÈU¡f V‰gL¤j¥g£l xU
fUÉahF«. ïJ ïj‹ _y« fh¥òÇik bg‰wt®fŸ
j« fh¥òÇikia JZãunahf« brŒí«nghJ mâf
v©Â¡if k¡fS¡F br‹wilahjnghJ
mt®fË‹ Vfnghf jÅíÇik (monopoly)ia
cil¤J _‹whtJ egU¡F m›îÇikia
tH§»LjyhF«.
2005 fh¥òÇik r£l« f£lha cÇk« tH§Ftj‰F
guªJg£l js« miH¤J¤jU»wJ. (a) k¡fË‹
Ãaha¤ njit msî¡F âU¥â mË¡fhjnghJ (b)
k¡fshŒ th§F« msî¡F Fiwªj ÉiyÆš
É‰f¥glhjnghJ (c) fh¥òÇik v‹gJ ntiy
brŒahj ÃiyikÆ‹nghJ xU khj á»¢ir¡F¤
njitahd kUªJfS¡F %.3 y£r« Éiy bfhL¡f
nga® ÃWtd« Éiy Ã®za« brŒtjhš gšyhÆu¡
fz¡fhd ò‰WnehahËfS¡F kUªJ »il¡fhkš
mjhtJ th§f Koahkš nghŒÉL»‹wJ.
KoªJÉ£l nghuh£lkh?
ïu©LÉj nk«ghLfË‹ fhuzkhf ïªâahÉš
jahÇ¡f¥gL« kUªJ ÃWtd§fS¡F Ú©l
eh£fS¡fhf ÉisîfŸ »il¤JŸsd. nehthoÞ
ïªâa fh¥òÇik¢ r£l¤ij nfŸÉ nf£lâ‹ _y«
fh¥òÇik bg‰wt®fË‹ cÇikia k‰W« ïªâa
ãÇî 3 (d)
ïªâa m¿îrh® cÇik¢ r£l« 1970 ãÇî _‹W vit
vit f©Lão¥òfËš mšy v‹W g£oaÈL»wJ.
mj‹ Jiz¥ ãÇî(d) âU¤j¥g£l 2005 ã‹ò m›thW
brhš»wJ. V‰bfdnt e‹whf¤ bjÇªj xU bghUËš
f©l¿a¥g£ljhnyna m¥bghUË‹ ga‹gh£L¤
j‹ikia mâf¥gL¤jhJ. mªj¥ bghUËš cŸs òâa
j‹ikia f©l¿tJ, bjÇªj bghUË‹ òâa j‹ik
m¿ªJ bfhŸtJ, V‰bfdnt bjÇªj Ãfœî ngh¡if
òâjhŒ cgnahf¥gL¤JtJ òâa bghU£fŸ mšyhkš
òâa vªâu§fŸ mšyJ cgfuz« v‹git Tl ïâš
ml§F«. giHa Ãfœî ngh¡F òâa nr®¡ifÆdhš
ntW Éjkhf ntiy brŒahjnghJ. És¡f«: ïªj¥
gFâ¡fhf c¥òfŸ <Þl®fŸ, <j®, ghÈkh®Þ,
bk£lghiy£Þ, R¤j tot«, bghUŸ msî, Inrhbk®Þ,
Inrhbk®Þ-‹ fyit, T£L¥ bghU£fŸ, T£L¡
fyit bjÇªj bghU£fËš ïUªJ vL¡f¥g£litfŸ
ngh‹w všyhK« bjÇªjitfshfnt fUj¥gL«. mit
Äf¡ F¿¥ghdbjhU ga‹gh£il bfhL¡fhÉoš
bjÇªj bghUË‹W bgw¥g£litahfnt fUj¥gL«.
2005¡F K‹ò Jiz¥ ãÇî (d) brhštJ ï¥go
Òòâa bghUËÅ‹W f©Lão¡f¥g£l vJî« mšyJ
bjÇªj bghUË‹ òâa cgnahfK« mšyJ bjÇªj
Ãfœî¥ ngh¡F-‹ ga‹ghL, vªâu« mšyJ cgfuz«
òâa Éisit jªjhš mšyJ òâa bghUËš xU òâa
nr®¡ifahš xUòâa kh‰w« ne®ªjhš”.

k¡fË‹ th§F« âwikia rthY¡FÇajh¡»
ïU¡»wJ. r£l¤â‹ ãÇî 3(d) gy Kiw ïªâa
fh¥òÇik mYtyf¤jhš ga‹gL¤j¥g£oU¡»wJ.
áy á¿a kh‰w§fis òF¤â fh¥òÇik nf£lij
k W ¥ g j ‰ F ¥ g a ‹ g £ o U ¡ » w J . c j h u z «
b A ¢ . I . É . / v Œ £ Þ k U ª J f Ÿ ï ª j ¥ ã Ç î
Ú¡f¥g£LÉ£lhš mšyJ Ú®¤J¥ nghŒÉ£lhš
ï J n g h ‹ w t H ¡ F f Ÿ Û © L « â w ¡ f ¥ g l
nt©oÆU¡F«. ïJ k£Lkšy Vf¥g£l ÃWtd§fŸ
fh¥òÇik nf£L bkhŒ¡f Mu«ã¤JÉlyh«. ãÇî
3(d) ïitfŸ tH§f¥gLtj‰F xUáwªjtÊ.
muR k‰W« muR m¿É¤j beU¡fo
rka§fËš k£L« mbkÇ¡fh k‰W«
Inuh¥ãa ôÅa‹ ehLfŸ j§fŸ
eh£oYŸs kUªJ jahÇ¡F« bjhÊš
ÃWtd§fis fh¥gh‰Wtj‰fhf tsU«
ehLfËš cŸs murh§f§fis beU¡fo
brŒJ f£lha cÇk« (CL) tH§fÉlhkš
Ã®gªâ¤J tU»‹wd.
ïªj tH¡»‹ _y« ïu¤j¥ ò‰W¡nehŒfhd kUªJ
k£Lkšy gyÉjkhd nehŒfS¡fhd kUªJfis
ïªâa ÃWtd§fns f©Lão¤J Äf¡ Fiwªj
ÉiyÆš É‰f Ko»‹wJ. ïªj Éjkhd
t r â F i w î n e h a h Ë f Ÿ ï ª â a h É š j h ‹
ïU¡»wh®fŸ v‹¿šiy. ü‰W¡fz¡fhd
ehLfËš Máah, y¤Ô‹ mbkÇ¡fh k‰W«
M¥ãÇ¡fh thœ»wh®fŸ. cjhuzkhf tsU«
ehLfËš 80 rjåj nehahËfŸ ïªâahÉš
jahuhF« v¢.I.É. / vŒ£Þ kUªJfŸ th§»¢
rh¥ãL« ÉiyÆš ïU¥gjhš c£bfhŸ»wh®fŸ.
ïªj xU tH¡»š nehthoÞ bt‰¿ bgw¡ TlhJ.
Vbd‹whš ïJ ÃWtd¤â‹ bfsut« g‰¿ajšy.
cyf¤âYŸs gy y£r¡ fz¡fhd k¡fË‹
cÆ®fS¡F« ÃWtd¥nguhir¡Fkhd tH¡F.
br‹id ca®Úâk‹w« nehthoÞ kDit ÃuhfÇ¤J
T¿aij Ãidî T®tJ ga‹ jU«. “âU¤j¥g£l
r£l« vªj neh¡f¤â‰fhf v‹gij v§fŸ kdâš
ÃW¤j ÉU«ò»‹nwh«”. mit “nguhiria jL¥gJ.
ïªj eh£oYŸs Fok¡fS¡F mQF« Éj¤âš
cÆ®fh¡F« kUªJfis »il¡f¢ brŒtJ
muáayik¥ò¢ r£l« Éâ¤JŸs bghW¥òfshd
Fok¡fS¡F Rfhjhukhd ftÅ¥òfis tH§Fjš
MF«”.
Kjš f£lha cÇk« (CL) ïªâahÉš tH§f¥g£lj‹
_y« ïªâa eh£oš k£Lkšy vËâš th§f¡ Toa
ÉiyÆš tsU« gy ehLfËš cŸst®fS¡F
kUªJ »il¡F« f£lha cÇk« tH§F« trâ gy
ehLfËš cŸs r£l§fËš ïUªjhY« mit
eilKiw¥gL« tifÆš cgnah»¡f¥g£lâšiy.
1995« M©oÈUªJ áy ehLfËš k£L«jh‹ f£lha
cÇk« tH§f¥g£oU¡»wJ. bgU«ghyhditfŸ
bA¢.I.É. k‰W« vŒ£Þ nehŒ¡fhd kUªJfŸjh‹.
mâY« mit muR k‰W« muR m¿É¤j beU¡fo
rka§fËš k£L«jh‹ (bA¢.I.É/vŒ£Þ) bjh‰W¥
gutš M¥Ç¡fhÉš tªjJnghš) mbkÇ¡fh k‰W«
Inuh¥ãa ôÅa‹ ehLfŸ j§fŸ eh£oYŸs kUªJ
jahÇ¡F« bjhÊš ÃWtd§fis fh¥gh‰Wtj‰fhf
tsU« ehLfËš cŸs murh§f§fis beU¡fo
brŒJ f£lha cÇk« (CL) tH§fÉlhkš Ã®gªâ¤J
tU»‹wd.
Äf K¡»akhdbjhU Éra« v‹dbt‹whš
nrhuhãÃ¥ tH¡»š bghJthdbjhU f£lha cÇk«
tH§f¥g£oU¥gJ muá‹ ga‹gh£o‰fhf mšyJ Äf
beU¡foahd neu¤J¥ ga‹gh£o‰fhf mšyJ njáa
b e U ¡ f o n g h ‹ w t ‰ ¿ ‰ F m š y h k š Ä f
mÇjhf¤jh‹ ïªj¥ bghJthd f£lha cÇk«
tH§f¥gL«. ïJ ÉÇthdbjhU thŒ¥ig
vâ®fhy¤âš ga‹gL¤j tÊ »il¤JŸsJ.
kUªJfŸ k‰W« ÃiyikfS¡F V‰g ïJ tH§f¥gl
thŒ¥òfŸ c©L.
ïj‰F nkY« ïªj¤ js§fËš nk«ghL miltJ
Äfî« c‹Å¥ghf¡ ftÅ¡f¥gL«. Vbd‹whš ïJ
cyf¤âš “bj‹ âirÆYŸs kUªjfkhf” ïªâah
gh®¡f¥gl mšyJ bjÇa¥gL« Éj¤âš òâa
kUªJfis jahÇ¤J všnyhU« th§F« ÉiyÆš
rªij¥gL¤j tsU« ehLfËš cŸs všyh k¡fS«
th§»¥ ga‹gL¤J« Éj¤âš c‰g¤â brŒa ïªâa
ÃWtd§fŸ âwik gil¤jjh v‹W gh®¡f¥gL« -
fh¥òÇik mšyJ m¿îrh® cÇikÆ‹ Vfnghf
j Å í Ç i k Æ ‹ _ y « Ã W t d § f Ÿ Ú © l
beL§fhykhf m¿Éaš nk«ghLfŸ Mnuh¡»akhd
ftÅ¥òfS¡F¥ nghfhkš mÊ¤J tªjij vâ®¤J¥
nghuhL« ïªj¥ nghuh£l« v¥go¢ bršY»‹wJ
v‹gij ehK« ftÅ¤J tUnth«.
- lh¡l® mÄ¤ br‹F¥jh m»y ïªâa k¡fS¡fhd
T£lik¥ò k‰W« #d ÞtÞjh mãah‹-š gÂòÇªjt®.
Mjhu«: FRONTLINE 4.5.2012

bfhšf¤jhÉš cŸs Y«ãÅ gh®¡ kdey
kU¤JtkidÆš frfr¥ghdjhf ešy btÆyo¡F«
k¤âahd neu«. Rkh® 30 M© nehahËfŸ
j§FÄl¤âš »Êªj cilfnshL F«gyhf
»l¡»wh®fŸ. g¡f¤ânyna ïU¡»w fÊ¥giwÆš
ïUªJ tU»w eh‰w« Fliy ãL§F»wJ. mL¤j
f£ol¤âš cŸs bg©fŸ ÉLâ¡F btËna cŸs
tuh‹lhÉš FW¡F« beL¡Fkhf ïu©L bg©fŸ
gL¤J »lªjh®fŸ. efu¤J¡F cŸns ïU¡F«
k‰bwhU ÉLâÆY« ïnjfijjh‹.
gh›ny› kdey kU¤JtkidÆš Vw¤jhH 400
nehahËfŸ cŸsd®. 250 gL¡iffŸ jh‹ cŸsd.
Äfî« ÔÉukhd nehahËfshf cŸnsh®, 4¡F 5 mo
cŸs á‹d miwfËš ó£l¥g£LŸsd®. ïªâa
ghÂÆš cŸs fÊ¥giwÆ‹ g¡f¤âšjh‹ rh¥ãl
nt©L«. “nehahËfË‹ ng‹fis bfhšy
mt®fË‹ Milfis všyh« cUÉ É£L fu¥gh‹
ó¢áfis Éu£l mo¡F« kUªJfis¡ bfh©L
mt®fŸÛJ °ãnu mo¡»wh®fŸ,” v‹»wh® xU
gÂahs®. gÇjhgkhd ïªj NHÈš kÅj j‹ika‰w
brašfS« el¡»‹wd. czî, Mil k‰W«
gL¡ifÉÇ¥òfS¡F tU»w gz¤ij mâfhÇfŸ
ifahlš brŒ»‹wd®. gL¡if ÉÇ¥òfis¡ Tl
å£L¡FJh¡»¢brštjhf xU gÂahs® brh‹dh®.
btËÆÈUªJ gh®¡F«nghJ kU¤Jtkid e‹whf
ïU¡»wJ. Mdhš, nehahËfS¡F njitahd
k‰W« kWthœî gÆ‰áfS¡F¤ njitahd trâfŸ
ïšiy. mjdhš Fzkh» tU« nehahËfŸ Tl
j§fË‹ bjËthd kdÃiyia ïH¡»‹wd®.
ftdÄ‹ik, gil¥òâw‹ Fiwjš ngh‹w
m¿F¿fŸ âU«gî« tU»‹wd. mij¤ bjhl®ªJ
cÆ® thœjÈšM®t« FiwjšV‰gL»wJ.
flªj ïu©L M©LfËš kU¤JtkidÆ‹
njh‰w¤âš áy nk‰ó¢RfŸ brŒa¥g£ld. Mdhš,
nehahËfŸ kÅj j‹ika‰w ÃiyÆšjh‹
thœ»‹wd® v‹»wh® xUmâfhÇ.
thuzháÆš cŸs kdnehŒ kU¤Jtkid, 1809š
kdnehŒ cŸs ifâfS¡fhd áiwahf ïUªjJ.
ï‹W, mâš cŸs 290 ngÇš 54 ng®jh‹ ifâfŸ.
fhyÅ M£áfhy Ã®thf Kiwjh‹ ï¥nghJ« m§nf
filão¡f¥gL»wJ.
btW¡f¤j¡f J®eh‰w« åR« miwfËšjh‹
nehahËfŸ thœ»‹wd®. mil¥giwfËš
Ä ‹ É á ¿ f Ÿ » i l a h J . 4 0 o » Ç b t ¥ g «
bfhS¤J»wJ. mG¡fhd jiuÆš nehahËfŸ
gL¡f it¡f¥g£LŸsd®. mnef th®LfËš
gL¡iffŸïšyhjÃiy.
giHa áiw¡ ifnaLfË‹ Éâ¥go nehahËfŸ
v›Éj bghGJngh¡F trâfS« ïšyhkš 17 kÂ
neu¤J¡F« nkyhf mil¤nj it¡f¥gL»wh®fŸ.
mo¥gil¤ njitfis nfhÇdhš áiw mâfhÇfŸ
j§fis mo¤J¤ Jit¥gh®fŸ v‹»wh® xU M©
nehahË. mt®fŸ v§fS¡F nghJkhd rh¥ghL Tl
jUtâšiy v‹W« mt® brh‹dh®. Vw¤jhH 300
n e h a h Ë f Ÿ c Ÿ s d ® . m n j m s î b t Ë
nehahËfS« tªJ ngh»‹wd®. Mdhš,
kU¤JtkidÆš brÉÈa®fŸ ïšiy, ïu©nl
ïu©L kdnehŒ kU¤Jt®fŸjh‹ cŸsd®.
kdnehŒÃòz®, bjhÊš rh®ªj bjuã°£ k‰W« r_f
nritahs® vd xUtU« »ilahJ. "eh‹ 24
M©Lfshf ï§nf ïU¡»nw‹. v›Éjkhd
kh‰wK« nehahËfË‹ thœ¡ifÆš V‰glÉšiy.''
v‹»wh® xU_¤j kU¤Jt®.
nk‰F t§fnkh, k¤âa ãunjrnkh, c¤juãunjrnkh,
muR el¤J« mnef kdnehŒ kU¤JtkidfŸ
Äfî« nkhrkhf cŸsd. njáa kÅj cÇik
Miza¤â‹go ïªâahÉš 43 muR kdnehŒ
ehrkhF« cÆ®fS«
òŸË Étu§fS«
ïªâahÉš cŸs kdey Mnuh¡»a« g‰¿a kU¤JtguhkÇ¥ò v‹gJ xUtiu
ig¤âakh¡»ÉL«. ahuhtJ mij¥g‰¿ ftiy gL»wh®fsh?
v°. Úu{»UZzhîl‹ ïizªJ
- F‹#‹ õ®kh

kU¤JtkidfŸ k£Lnk cŸsd. mâš rÇghâ
kU¤JtkidfŸjh‹ bfhŠr« ešy ÃiyÆš
brašgL»‹wd. njáa kÅj cÇik Miza«,
1990š kdnehŒ kU¤JtkidfË‹ Ãiy g‰¿a
m ¿ ¡ i f i a n f £ l J . M i z a ¤ â ‹ K j š
m¿¡ifia 1999š bfh©L tªnjh«. bgU«ghyhd
kU¤JtkidfË‹ Ãiy mâ®¢áaË¡f¡ Toajhf
ïUªjJ. g¤jh©L fhy¤J¡F ãwF« mJ
m¥gonajh‹ ïU¡»wJ'' v‹»wh® kÅj cÇik
Miza¤â‹ cW¥ãd® ã.á.r®kh.
2008 m¿¡ifÆ‹go thuzháÆš
331 gL¡if trâíŸs xU
kU¤JtkidÆš xnu xU kdnehŒ
kU¤Jt® ïU¡»wh®.
“ïªâahÉš kdey guhkÇ¥ò g‰¿a murh§f¤â‹
el¤ij v›thW ïU¡»wJ v‹gij ïJ fh£L»wJ''
v‹W« mt® T¿dh®. c©ikÆš kÅj cÇik
Miza¤â‹ 1999 k‰W« 2011 m¿¡iffŸ
milahs¥ ó®tkhditna. R¤jkhd j©Ù® k‰W«
fh‰W trâfŸ Tl ïšyhkš bgU«ghyhd
kU¤JtkidfŸ cŸsd. fhyÅah£áfhy
bgU«ghyhd áiwfË‹ f£ol§fshf ïit
ïU¥gjhš ïoghLfnshL cŸsd. bfhšf¤jhÉš
cŸs gh‹T® kdnehŒ fh¥gf¤ij vL¤J¡
bfhŸnth«. nehahËfŸ mG¡fhd, ïU£lhd mnj
á i w m i w f Ë š c Ÿ s d ® . k W t h œ î
elto¡iffis ÉL§fŸ xU gš¥ gGjilªjhš Tl
mij rÇ brŒa IªJ eh£fŸ vL¤J bfhŸ»wh®fŸ
v‹»wh® xU j‹dh®t csÉaš Ãòz®. xU
nehahËÆ‹ kfis ngh‹wt® xU r_f nrtfÇl«
jdJ jªijia ï§nf nr®¡fyhkh vd nf£»wh®.
mj‰F mt® “ïJ xU áiw m›tsîjh‹. ïJ
c § f Ë ‹ j ª i j c l š Ã i y i a n k Y «
nkhrkh¡»ÉL«. c§fis ngh‹wt®fS¡fhd ïl«
ïJ mšy” v‹wh® mt®. kÅj cÇik Miza¤â‹
bghW¥ghs® lh¡l® y£RÄj® Ä°uh bfhšf¤jhÉ‹
ïªj kU¤Jtkidia¥ g‰¿ 2011 m¿¡ifÆš
F¿¥ãL«nghJ vGJ»wh®. "Rkh® kâa« 12 kÂ¡F
eh‹ czî rh¥ãL« ïl¤J¡F nghnd‹. Rkh® 10 ng®
rh¥ã£L bfh©L ïUªjh®fŸ. mâš Vw¤jhH 100
»uh« mÇá, 50 »uh« gU¥ò (Ãiwa j©Ù®), xU
cUis»H§F, fyitahd fhŒf¿ k‰W« Û‹ á‹d
J©L M»ait ïUªjd. rhy£nlh, tW¤j
fhŒf¿nah, Ñiunah, gHnkh mâš ïšiy. Vw¤jhH
1500 fnyhÇfŸ mªj czÉš r¤J¡fŸ ïU¡fyh«.
Mdhš ehŸ x‹W¡F ruhrÇahf xU kÅjD¡F 2500
fnyhÇfŸ njit¥gL»wJ.
btËÆš ïUªJ gh®¡F«nghJ, ïªö® ïU¥gJ
kdnehŒ kU¤Jtkidia nghynt ïU¡fhJ. lr‹
n e h a h Ë f i s ¡ b f h © l M © f Ÿ t h ® L
mR¤jkhdjhf ïU¡»wJ. #‹dšfŸ cilªJ
»l¡»wJ. fÊ¥giwfŸ eh¿¥nghŒ »l¡»‹wd.
bg© th®LfŸ bgU«ghyhdt‰¿š fjîfŸïšiy.
kdey guhkÇ¥ò« kÅj cÇikfS« vD« ò¤jf¤ij
2008š kÅj cÇik Miza« btËÆ£lJ. mâš
ïªJh® kU¤Jtkid kÅj cÇikÆ‹ všyh
ÃiyfËY« Äfî« nkhrkhd ÃiyÆš ïU¥gJ,
n e h a h Ë f i s ï U « ò r § » È f Ë š f £ o
it¤âUªjj‰fhd Mjhu§fŸ, nehahËfis¤
jtwhf ga‹gL¤JtJ, mt®fis òw¡fÂ¤jš
M»ait ïU¥gij Miza¤â‹ m¿¡if
TW»wJ. ï‹W« Ãiy m¥gona jh‹ ïU¡»wJ.
kU¤JtkidÆ‹ f©fhÂ¥ghs® lh¡l® uh«Fyh«
u°jh‹ eh‹ nehahËfŸ, mYty®fËl« ngRtij
jL¡»wh®. e«khš mij òÇªJbfhŸs Ko»wJ. "òJ
f£ol« f£l¥g£L bfh©oU¡»wJ ï‹D« 3, 4
khj¤â‰FŸ eh§fŸ m§nf všyh nehahËfisí«
kh‰¿ ÉLnth«” v‹»wh®. “eh‹ 1998š bghW¥ò¡F
tªjnghJ Xiyfshš jh‹ ï§nf Tiu nghl¥g£L
ïUªjJ. Ó®âU¤j§fis brŒa muáaš cWâ
ïšyhjjhš jhkj« V‰gL»wJ” v‹wh® mt®.
ï‹dK« jhkj¤ij jh§f Koíkh?
F i w ª j g £ r « 1 0 n f h o n g ® ï ª â a h É š
kdnehahËfshf cŸsd®. Vw¤jhH xU nfho ngiu
kU¤JtkidÆš nr®¤J guhkÇ¡f nt©oíŸsJ.
Mdhš, btW« 43 kU¤JtkidfŸ jh‹ cŸsd.
bgU«ghyhdit Äfî« nkhrkhf ïU¡»wJ.
kdnehŒ kU¤Jt®fËš 4,000 ng®jh‹ cŸsd®.
mt®fËš 70 rjåjkhndh® ef®¥òw jÅah®
k U ¤ J t k i d f Ë š c Ÿ s d ® . k U ª J f Ë ‹
g‰wh¡Fiwí« mâfkhf cŸsJ. Miza¤â‹ 2008
m¿¡ifÆ‹go thuzháÆš 331 gL¡if trâíŸs
xU kU¤JtkidÆš xnu xU kdnehŒ kU¤Jt®
ïU¡»wh®. bghJ kU¤Jt mâfhÇ, eytf csÉaš
Ãòz®, kdnehŒ¡fhd r_f nrtf®, gÂ rh®ªj
bjuã°£, czî Ãòz®, brÉÈa®fŸ vd vªj
bghW¥ò¡Fkhd M£fS« ntiy¡F vL¡f mDkâ
ju¥gl Éšiy. eh‹F M©LfS¡F¥ ãwF ïªj
kU¤Jtkid¡F »il¤jJ xnu xU TLjš
kdnehŒ kU¤Jt® jh‹.

ehL KGtJ« cŸs kdnehŒ kU¤JtkidfËš 30
r j å j b r É È a ® g Â ï l § f Ÿ f h È a h f
Él¥g£LŸsd. kU¤Jtkid k‰W« nehahËfis
m‹whl« ftÅ¡f¡Toa filÃiy CÊa®fË‹
g‰wh¡Fiwí« Äf nkhrkhf cŸsJ. ka¡fÉaš
kU¤Jt® ïšyhj fhuz¤jhš bgU«ghyhd
kU¤JtkidfËš nehahËfS¡F vy¡£Ç¡ õh¡
á»¢ir ka¡fkUªJ bfhL¡fhkny ju¥gL»wJ.
ïªâahÉ‹ bgU«ghyhd kdnehŒ kU¤JtkidfŸ
k d n e h Œ k U ¤ J t ® m š y h j t ® f s h š
Ã®t»¡f¥gL»wJ. mt®fshš kdnehŒ á»¢irÆ‹
á¡fšfis òÇªJbfhŸs KoaÉšiy. mjdhšjh‹
ã u ¢ r i d f Ÿ v G » ‹ w d v ‹ » w h ® Ä ° u h .
cjhuzkhf thuzhá kdnehŒ kU¤JtkidÆš
fhJ, _¡F, bjh©il M»a mWitá»¢ir
k U ¤ J t u h d l h ¡ l ® n f . n f . á § f h š
Ã®t»¡f¥gL»wJ. kdnehŒ kU¤Jtkid
bghW¥ghs®fshf bghJ kU¤Jt®fŸ k‰W« kf¥ngW
kU¤Jt®fŸ Tl tU»wh®fŸ. kdnehÆ‹ Étu§fŸ
k‰W« nehahË¡F njit¥gL« xU§»izªj
á»¢ir guhkÇ¥ò g‰¿ m¿ahjt®fshf mt®fŸ
cŸsd® vd c¤âuãunjr¤âš muR kdnehŒ
kU¤JtkidÆš lh¡luhf gÂah‰W« xUt®
TW»wh®.
fz¡F j¥ghŒ ngh»wJ
kdey« g‰¿a â£l¤J¡F k¤âa muá‹ g£b#£o‹
2010-11š btW« 103 nfhofŸ xJ¡f¥g£LŸsd. ïJ
Mnuh¡»a«-ešthœî g‰¿a â£l§fS¡F
xJ¡f¥g£l ÃâÆš xU rjåjkhF«. cyf ešthœî
ï a ¡ f ¤ â ‹ g o v ª j b t h U e h £ o ‹ k ¡ f Ÿ
bjhifÆY« Vw¤jhH 10 rjåj« ng® Vnjh xU
fhyf£l¤âš Vnjh xU tot¤âš cŸs kdnehŒ¡F
Msh» cŸsd®. mâš eh‹»š xUt® v¥gonah xU
tothd kdnehŒ¡FŸsh»wh®. nkny brh‹d
tiuaiwgo ïªâahÉš 7 rjåj« ng® ïU¡»wh®fŸ
vd bfh©lhš Tl mJ v£L nfho nguh»ÉL»wJ.
mj‹go fz¡»£lhš xU tUl¤J¡F 13 %ghia
xU kdnehahË¡F eh« xJ¡F»nwh«. Mdhš
Fiwªjg£r mo¥gil njitfis Ãiwnt‰wnt
khj¤â‰F Fiwªj g£r« 500 %ghŒ njit¥gL«
v‹»wh® bfhšf¤jhit¢ nr®ªj bjh©L
ÃWtdkhd nrth¡ ÃWtd® jgh°nu.
k¤âa muá‹ FL«g ey« k‰W« Mnuh¡»a
ešthœî¤ JiwÆ‹ kdey« g‰¿a ãÇÉš
gÂah‰¿a _¤j mâfhÇ muR¡F kdey« v¥nghJ«
muR¡F K‹DÇikahf ïUªjJ ïšiy v‹»wh®.
kht£l kdey¤ â£l« 1982š Jt§»aJ. 1996 tiu
btW« ng¥gÇšjh‹ ïUªjJ. muR mjid 27 nfho
%ghŒ g£b#£oš 27 kht£l§fËš Mu«ã¤jJ.
j‰nghJ ïJ 123 kht£l§fËš cŸsJ. mâš 40
rjåj« CÊa®fns nghl¥glÉšiy. ju¥g£l Ãâia
b r y t Ê ¡ f h k š â U ¥ ã ¤ j U « k h Ã y § f Ÿ
ïU¡»‹wd v‹W brhšY« JiwÆ‹ _¤j mâfhÇ
gz¥g‰wh¡Fiw v‹gJ c©ikašy. kdnehŒ
kU¤JtkidfŸ beU¡fkhf f©fhÂ¡f¥gl
nt©L«. JuâUZltrkhf mj‰F Tl MŸgy«
ïšiy. k¤âa kdey mik¥ò ïU¡f¤jh‹
brŒ»wJ. mj‹ cW¥ãd®fns flªj _‹W
M©Lfshf To¥ ngrÉšiy. khÃy§fŸ msÉY«
ïnj Ãiyjh‹ v‹»wh® mt®. nfus¤âš kdnehŒ
njáa ruhrÇia Él Vw¡Fiwa _‹W kl§F
mâfkhf cŸsJ. m¢Rjhdªj‹ murh§f« ïUªj
nghJ k¤âa muR xJ¡»a 9.98 nfho %ghŒfËš 4.07
nfhofis brytÊ¡fhkš it¤J ïUªjj‰fhf,
k¤âa¤ jÂ¡ifmâfhÇ nfus muir f©o¤jh®.
xUtUl¤J¡F 13 %ghia xU
kdnehahË¡F eh« xJ¡F»nwh«.
Mdhš Fiwªjg£r mo¥gil njitfis
Ãiwnt‰wnt khj¤â‰F Fiwªj
g£r« 500 %ghŒ njit¥gL«
Éâ¡F« ÉRthr¤J¡F« ïilna kh£Ljš
ïªâahÉš kU¤JtKiw ï¥go kdnehŒ g‰¿a gy
FsWgofËš ïU¥gjhš NÅa¡fhu®fS«
kªâuthâfS« gz« g©Q»wh®fŸ. b#Œ¥ó®
kdnehŒ kU¤JtkidÆ‹ f©fhÂ¥ghsuhf
ïUªj lh¡l® á› fîj« brŒj MŒÉ‹ go 68 rjåj
kdnehahËfŸ lh¡lÇl« nghtj‰F K‹ghf
kªâuthâfËl« ngh»‹wd®. "ïj‰F _le«ã¡if
f h u z « v ‹ g n j h L b g U « g h y h d b g h J
kU¤Jt®fS¡F kdnehia m¿ªJbfhŸs
KoaÉšiy v‹gJ« fhuz« v‹»wh®” mt®.
v«ããv° ghl¤â£l¤âš kdnehŒ xU ghlkhf
ïšiy. 11-12 ÉÇîiufŸ jh‹ cŸsd.
nkY« kdnehŒ kU¤Jt go¥ãš g£l nk‰go¥ò¡fhd
ï l § f Ÿ 2 5 0 j h ‹ c Ÿ s d . m t ‰ ¿ š
nj®th»wt®fS« btËeh£o‰F brštânyjh‹
ftd« brY¤J»‹wd® v‹»wh® ošÈÆš cŸs
kdey« k‰W« el¤ijÆaš m¿ÉašfS¡fhd
fh°nkh° Ãiya¤â‹ ïa¡Fd® lh¡l® RÅš

Ä£lš. c©ikÆš ïªâahÉš ïU¥gijÉl
mâfkhd lh¡l®fŸ mbkÇ¡fhÉš ïU¥gjhf mt®
T¿dh®.
kdnehÆ‹ m¿F¿ tªjhš mnef® KjÈš
bghJthd kU¤Jtiu Mnyhá¡»‹wd®. mt®
rÇahf kdnehŒ m¿F¿fis¥ òÇªJ bfhŸs
j t W « n g h J m t ® f Ë ‹ m L ¤ j n j ® t h d
ngŒÉu£LnthÇl« ngh»‹wd®. kU¤Jt¤âš
ifnj®ªj ïJ nkhroahdJ v‹»wh®fŸ.
kdnehahË xUt® btË¥gL¤J»w m¿F¿fis
_le«ã¡iffnshL ïiz¤J¥ òÇªJ bfhŸtJ
v‹gJ m¿ÉaY¡F r«kªjÄšyhjJ" v‹»wh®
fîj«. nehahËfË‹ FL«g§fËš ïUªJ gz«
g¿¥gj‰fhf ïªj nehahËfS¡F Éy§FfŸ
kh£l¥g£L á¤utij brŒa¥gL»‹wd®.
nAkhÉ‹ Éõa¤ij vL¤J¡bfhŸS§fŸ,
M§»y¤âš g£lnk‰go¥ò go¤jt® mt®. ghÈî£
ghlfÇ‹ kidÉahd nrhDÃfh« eh‹jh‹ vd
áykhj§fŸ tiu mt® brhšÈ¡bfh©L ïUªjt®.
ïJ bjËthf ánõh¥ÇÅah v‹D« tifia¢
rh®ªj kdnehŒ. mtË‹ bg‰nwh® mfkjhgh¤ mUnf
c Ÿ s j h j ® b r ß ¥ j ® f h î ¡ F m t i s
b f h © L b r ‹ w d ® . m t Ÿ Û J . x U n g Œ
ÉisahLtjhf mt®fŸ e«ãdh®fŸ, xU tUlkhf
m§nf f£o it¡f¥g£L á¤utij brŒa¥g£lhŸ.
mjdhš mtsJ Ãiy nkY« nkhrkhf¤jh‹ nghdJ.
mjdhš mtŸ fîjÄl« bfh©L tu¥g£lhŸ. "15
eh£fËš mtsJ Ãiy K‹nd¿aJ. xU khj¤J¡F¥
ãwF j‰nghJ mtŸ ïašghd thœ¡if thœ»whŸ"
v‹»wh® mt®.
òJ ošÈia¢ nr®ªj ÉahghÇ rŠrŒ. ï‹dK« mt®
ÉLÉ¡f¥glÉšiy. eh‹F M©LfS¡F K‹ghf
mtU¡F nkÅah ïU¥gjhf f©l¿a¥g£lJ.
mtU¡F kUªJfŸ bfhL¡f¥g£ld. mtuJ Ãiy
K‹nd¿aJ, Mdhš kUªJfis mt® ÃW¤âaJ«
m¿F¿fŸ âU«ãÉ£ld. ãwF mtiu uh#°jh‹
é‹éD kht£l¤âš cŸs e®fh® brß¥ j®fhÉ‰F
ïªâa kU¤Jt fî‹áš
M B B S k U ¤ J t g h l ¤
â£l¤âš kdey¤ijí« xU
ghlkhf it¡f nt©L«.
nfŸÉ: kdey ghJfh¥ò g‰¿a
Éõa¤âš Ú§fŸ ïizªJ
ntiy brŒJŸç®fŸ. j§fË‹
mDgt« v¥go?
gâš: ïjak‰w Ãiy ïU¡»wJ.
x U n f h o ¡ F « n k y h f
kdnehahËfŸ cŸs xU eh£oš
btW« 43 kU¤JtkidfŸ
cŸsd v‹W«, ïu©L mšyJ
_‹W Ãiya§fËšjh‹ MŒî
k‰W« nk«gh£L¡fhd trâfŸ
ïU¡»‹wd v‹gJ« ïjak‰w
Ãiy ï§nf ïU¡»wJ v‹gij
vL¤J¡fh£L»wJ.
nfŸÉ: Ãiyikia v›thW
nk«gL¤jyh«?
gâš: kdey« ghâ¡f¥g£l-
t®fS¡F Community Based
(r_f« rh®ªj) mQF KiwÆš
á»¢ir mË¥gJ v‹gJ cy»š
j‰nghija ngh¡fhf cŸsJ. ïJ
k¡fËl« cŸs kd¥ngh¡if
kh‰W»wJ. ï¤jifa mQF
Kiw #h®¡f©oš cŸs Fªâ
vD« mik¥ãš gÇnrhâ¡f¥g£L
t U » w J . m J k ‰ w v š y h
ïl¤âY«ã‹g‰w¥glnt©L«.
nfŸÉ: kdnehŒ kU¤Jt®fŸ
g‰wh¡Fiwia ïªâahÉš
v›thW Ô®¡fyh«?
gâš: ïªâa “kU¤Jt fî‹áš”
MBBS ghl¤â£l¤âš kdey
ghJfh¥ig xU ghlkhf ïiz¡f
nt©L«. všyh¤ JiwfËY«
c Ÿ s J n g h y k d e y
kU¤Jt¤âY« MŒî k‰W«
nk«gh£ilC¡FÉ¡fnt©L«.
n f Ÿ É : k ¤ â a m u á ‹
g£b#£oš kdey ghJfh¥ò¡F
n g h J k h d m s î Ã â
xJ¡f¥g£ljh?
gâš:
muR xJ¡F»w gz« v‹gJ
J u â Z l t r k h f Ä f î «
g‰wh¡Fiwahf cŸsJ. ãujk
kªâÇ nkY« mâf xJ¡ÑLfŸ
b r Œ a ¥ g L « v d
cWâaË¤JŸsd®.
nfŸÉ: kdey« g‰¿ ek¡F xU
bfhŸif ïU¡»wjh?
g â š : ï š i y . m ¤ j i f a
b f h Ÿ i s v ‹ g J K ‹ ò
v¥nghijí« ï¥nghJ njitahf
c Ÿ s J . ï ‹ i w a N H i y
M Œ î ¡ F £ g L ¤ j î « , k Å j
ts¤âš cŸs ïilbtËfis
Ãu¥gî« njitahd tiu gl¤ij
jahÇ¡fî«, kU¤Jt® k‰W«
kWthœî¡F mJ Äf mtáa«.
kdnehŒ kU¤JtkidfË‹
mtyÃiy k¡fËilna jtwhd
k d n g h ¡ F f Ÿ M » a t ‰ ¿ ‹
ã‹dÂÆš j‰nghija NHÈš
kdey« g‰¿a jÅahd bfhŸif
v‹gj‰fhdnjitïU¡»wJ.
kdey ghJfh¥ò¡F k¤âa
ã.á. r®kh njáa
kÅj cÇik
Miza¤â‹ cW¥ãd®
ne®fhzš

mtuJ m¥gh bfh©Lnghdh®. "_‹W khj§fS¡F
eh‹ m§F f£o nghl¥g£nl‹. eh‹ å£L¡F nghfî«
vdJ lh¡liu gh®¡fî« ÉU«ãnd‹. Mdhš vdJ
m¥gh mij mDkâ¡fÉšiy,” "v‹»wh® rŠrŒ".
j®fhÉš ïUªJ Miz tªjhšjh‹ eh‹
nghfKoí« v‹W vdJ m¥ghit j®fhÉš
cŸst®fŸ r«kâ¡f it¤JŸsd®. v‹id xU
nehahËÆ‹ cwÉdÇl« m¿îiu brhšy¢
brh‹Ü®fŸ v‹whš v¥go¥g£l NœÃiyÆY«
xUtiu j®fhî¡F¡ bfh©L bršyhÔ®fŸ v‹W
brhšnt‹" v‹W« mt® brhš»wh®. Ï°OÇah
ngh‹w kdnehŒfËš nehahË eh« v‹d
brh‹dhY« nf£F« kdÃiyÆš ïU¥gh®. mij
ngnah£Lgt®fŸ ga‹gL¤â¡ bfhŸ»wh®fŸ.
mt®fË‹ e©g®fŸ nehahËÆ‹ K‹ghf áy
brašfis brŒth®fŸ. nehahËfŸ mt‰iw âU¥ã
brŒth®fŸ. ïJngh‹w eilKiwfËš mt®fŸ
f l î n s h L n g R t j h f b r h š » ‹ w d ® .
irnrhbguÅ¡° tif kdnehahËfis mt®fŸ
el¤J« Éj« bfhûkhdJ. ãu«ò k‰W« rh£ilahš
mo¡f¥gLjš, Äsfhia vÇ¤J mij Rthá¡f
it¤jš, f©fËš ÄsfhŒbghoia jlîjš, gG¡f
fhŒ¢r¥g£l ehza§fis it¤J NL nghLjš vD«
bfhû tot§fshš mt®fŸ á»¢ir jU»wh®fŸ.
"bjh©il¡F« EiupuY¡FÄilnaahd FHhÆš
NL nghl¥g£l xU nehahËia eh‹ rÛg¤âš
gh®¤nj‹" v‹»wh® fîj«.
r£l§fŸ ï¤jifa eilKiwia jil brŒjhY«
mnef j®fh¡fŸ nfhÆšfËš ï‹dK« nehahËfŸ
r§»Èfshš f£onghl¥g£Ljh‹ cŸsd®. áy®,
thœehŸ KGtJ« Tl. 2001š jÄœeh£o‹ flnyhu
kht£lkhd uhkehjòu¤â‹ V®tho j®fhÉš elªj Ô
Ég¤âš r§»Èahš f£l¥g£ljhš Xl Koahkš 26
kdnehahËfŸ ïwªjd®. ïªj r«gt¤J¡F ãwF
R¥ß« nfh®£ jiyÆ£lJ. ïJnghy m§ÑfÇ¡f¥g£l,
m§ÑfÇ¡f¥glhj kdnehŒ fh¥gf§fŸ ïªâahÉš
v›tsî ïU¡»‹wd v‹gij g‰¿a njáa MŒit
vL¡FkhW k¤âa muR¡F MizÆ£lJ. x›bthU
khÃyK« Fiwªjg£r« xU kdey kU¤Jt
kidiaahtJ cUth¡f nt©L« v‹W«
MizÆ£lJ.
njita‰wJ
mâfhut®¡f¤â‹ kªj«, rKjha¤â‹ my£áa«
M » a t ‰ ¿ ‹ É i s t h f k d n e h a h Ë f Ë ‹
FL«g§fŸ mt®fis mil¤J it¡F« tÊ vËjhf
ïU¥gjhš mJjh‹ mâfÇ¤J tU»wJ.
nfus¤â‹ âU¢N® kht£l¤âš cŸs xU
r £ l É n u h j k d n e h a h Ë f S ¡ f h d É L â
f©Lão¡f¥g£l nghJ mâ®¢áahd jftšfŸ
tªjd. 35 M©fŸ k‰W« MW iga‹fŸ
k Å j j ‹ i k a ‰ w N H š f Ë š ï U ª j j J
f©l¿a¥g£lJ. mt®fË‹ FË¡fhj cl«òfËš
ïUªJ« kÅj¡fÊîfËš ïUªJ« tªj eh‰w« jh‹
g¡f¤J å£L¡fhu®fis Rfhjhu Jiw¡F òfh®
brŒa it¤JŸsJ. mâfhÇfŸ mªj ÉLâ¡F
nrhjid¡F br‹wnghJ Ã®thzkhfî« r§»Èahš
f£l¥g£L« nehahËfŸ ïUªjd®. ÉLâ¡F
brhªj¡fhu®fŸ gz« bfhL¤Jjh‹ nehahËfË‹
FL«g¤âd® mt®fis mil¤J it¤J ïUªjd®.
ky¡fÊîfËš cU©L bfh©L« mijna â‹W
bfh©L« nehahËfŸ ïUªjd®. mt®fË‹
clšfËš NL ngh£l milahs§fŸ ïUªjd.
á y U ¡ F K J » š m W i t á » ¢ i r b r Œ j
milahs§fS« ïUªjd. »£Å âUl®fnshL ïªj
ÉLâ¡F bjhl®òfŸ ïUªjjhfî« F‰w¢rh£LfŸ
vGªjd. gâî ò¤jjf¤âš 78 ng® ïUªjd®. Mdhš
ÉLâÆš gÇnrhjid brŒjnghJ 41 ng®jh‹
ïUªjd®.
ïijbašyh« Él mâ®¢áahdJ bj‹ÅªâahÉ‹
f h £ L ¥ g F â f Ë š n e h a h Ë f i s m ¥ g o n a
jŸËÉ£LÉL« ngh¡Fjh‹. bgU«ghY« tl¡nf
ïU¡F« FL«g§fŸ yhÇ oiut®fËl« gz«
bfhL¤J FHªijfŸ, bg©fŸ cŸË£l fâa‰w
kdnehahËfis fh£L¥gFâfËš ïw¡»É£L Él
brhš»‹wd®. mªj oiut®fŸ kdnehahËfŸ
bg©fshf ïUªjhš ghÈaš gyh¤fhu« brŒJ
mj‹ãwF Éâ¥go Mf£L« vd mt®fis
fh£L¡FŸ Ju¤âÉLtjhf g©oó®, taehL ngh‹w
ïl§fËš cŸs r_f CÊa®fŸ brhš»wh®fŸ.
m¤jifa FL«g§fis bfhûkhdt®fŸ vd
brhštj‰F K‹dhš vJ mt®fis ï¤jifa¡
fLikahd elto¡iffis nk‰bfhŸSkhW
brŒa¤ Jh©L»wJ vd gh®¡fnt©L« v‹»wh®
KUf‹ vD« r_f CÊa®. mt® nfus¤âš
bjU¡fŸ, uÆš Ãiya§fŸ, ngUªJ ÃW¤j§fŸ
M»at‰¿š ïUªJ v©z‰w kdnehahËfis
fh¥gh‰¿at®. ïªâa r_f¤â‹ kd ey¤J¡fhd
mik¥ò xU KGikahd kh‰w¤J¡F cŸshf
nt©o cŸsJ v‹W mt® filáahf TW»wh®.
Mjhu«: THE WEEK27.5.2012

ªâahÉ‹ fh¥òÇik¢ r£l¤â‰F xU Ritahd tuyhW
c©L. KjÈš ïªj¢ r£l« 1911« M©oš
bfh©Ltu¥g£lJ. ïªâa fh¥òÇikfŸ k‰W«ïtotik¥òfŸ r£l« v‹w bgaÇš mªj fhyÅ M£á¡
fhy¤âš mªj¢ r£l« bfh©Ltu¥g£lJ. òâa bghUŸfis
f©Lão¥gt®fŸ eyD¡fhfnt mªj¢ r£l« bfh©Ltu¥g£lJ.
mªj¥ bghUŸfis efš vL¡f¡Toat®fŸ mnjnghš brŒtij
mšyJ mªj¥ bghUis cUth¡Ftj‰fhd eilKiwfis
m¥gona âUo¡bfhŸtij ÉU«ghj mªj f©Lão¥ghs®fË‹
ftiyfis ngh¡Ftj‰fhf bfh©Ltu¥g£l r£lnk ïJ. 1947š
ïªâah Rjªâu« bg‰wij¤ bjhl®ªJ, ïªj¢ r£l« bjhl®ghf
òâa m¡fiwfŸ vGªjd. 1911š vâ®gh®¡f¥glhj ãu¢ridfŸ
bjhl®ghd m¡fiwfŸ mit. mL¤jL¤j M©LfËš
ïªâahÉ‹ muáaš k‰W« bghUshjhu ÃiyikfËš V‰g£l
kh‰w§fis giHa r£l« fz¡»š bfhŸsÉšiy v‹gJ
czu¥g£lJ. ïªj r£l« bghUŸfis Ef®nthU¡F vâuhf
kh¿Él¡TlhJ. mnjnghš eh£oš bjhÊY« tÂfK« ts®¢á
miltj‰F ïilôW brŒtjhf mikªJÉl¡TlhJ v‹w
neh¡f¤Jl‹ kh‰w§fŸ njit¥g£ld.
Rjªâu« bg‰wîlndna r£l¤ij¤ âU¤Jtj‰fhd Ka‰áfŸ
bjhl§»É£ld v‹w nghâY« 1970« M©ošjh‹ mªj
Ka‰áfŸ gydË¤jd. 1911« M©o‹ r£l« ifÉl¥g£L xU
ÉÇthd òâa r£l« bfh©Ltu¥g£lJ. mj‹ã‹ IªJ Kiw
ïªj¢ r£l¤âš âU¤j« brŒa¥g£LÉ£lJ v‹gJ
F¿¥ãl¤j¡fJ. ït‰¿š filáahf brŒa¥g£l 3 âU¤j§fŸ
(1999, 2002, 2005) K¡»akhditahF«. cyf t®¤jf ÃWtd¤âš
(WTO) ïªâah xU cW¥ãduhf ïizªjjhY«, m¿î¢ brh¤J
cÇik bjhl®ghd t®¤jf« rh®ªj cl‹ghL (oÇ¥°) M»ait
fhuzkhf ïªj âU¤j§fŸ brŒa¥g£ld. mid¤J
f©Lão¥ò¡fS¡F« 20 M©Lfhy fh¥òÇik ghJfh¥ò ïU¡f
nt©L« vd oÇ¥° TW»wJ. mªj f©Lão¥òfŸ jahÇ¥ò¥
bghUŸfshf ïUªjhY« rÇ, jahÇ¥ò eilKiwfshf ïUªjhY«
rÇ, mid¤J bjhÊšE£g js§fËY« ïªj 20 M©L ghJfh¥ò
njit vd oÇ¥° TW»wJ. âU¤j« brŒa¥glhj ÃiyÆš 1970«
M©o‹ r£l« czî¥bghU£fŸ k‰W« kUªJfË‹
brŒKiw¡fhd fh¥òÇikia k£Lnk cWâ¥gL¤âaJ. ïj‹
fhuzkhf, mt‰iw¡ f©Lão¡fhjt®fŸ ntW tÊKiwfË‹
_ykhf mnj bghU£fis jahÇ¡f Koí«, rªijÆš
bjhl®¢áahf ÉÃnah»¡fî« Koí«.
kUªJfis¥ bghW¤jtiuÆš jahÇ¥ò¡ fh¥òÇikia
m § Ñ f Ç ¡ F « t i f Æ š j d J
fh¥òÇik¢ r£l¤ij ïªâah âU¤j
nt©oÆUªjJ. ïjdhš kUªJ
c‰g¤âahs®fŸ j§fsJ jahÇ¥òfË‹
ÛJ Vfnghf cÇik bfh©lhl Koí«.
j‹Å¢irahd KiwÆš Éiyfis
ca®¤â¡bfhŸs Koí«. vÅD« mâf
Éiy bfhL¤J kUªJfis th§f
ïayhj ViH nehahËfË‹ ey‹fis
ghJfh¡f fh¥òÇik¢ r£l¤âš áy
ÃfœîfŸ ïU¡f nt©L« v‹gij
oÇ¥° mik¥ò«, 2001« M©o‹ oÇ¥°
cl‹gh£L njhAh ãufldK«
m§ÑfÇ¤jd. Ú©lfhy khWjš
f£l¤ij WTO mik¥ãš ïªâah
ïizªjã‹ 1995 Kjš 10 M©LfŸ)
ïªâah ga‹gL¤â¡ bfh©lJ.
vÅD« ïªj rhjfkhd m«r¤â‹
fhuzkhf r£l¤âš _‹W K¡»a
âU¤j§fis¡ bfh©Ltunt©oa
bghW¥ò ïªâahî¡F V‰g£lJ. 1995
#dtÇ 1 Kjš jahÇ¥ò fh¥òÇik
É © z ¥ g § f i s ï ª â a h
mDkâ¡fnt©oajhÆ‰W (ïJ `bkÆš
gh¡°' Éâ v‹W F¿¥ãl¥g£lJ).
ï › t h w h f W T O c W ¥ ã d u h f
ïU¡f¡Toa VnjD« xU eh£oš xU
F¿¥ã£l jahÇ¥ò¡F fh¥òÇik
tH§f¥gLkhdhš, mªj¥ bghUis
mªj eh£oš rªij¥gL¤Jtj‰fhd
m§ÑfhuK« »il¡Fkhdhš, mªj¥
bghUŸfis ïªâah V‰gj‰F K‹ghf
mšyJ mj‰fhd fh¥òÇikia
ÃuhfÇ¥gj‰F K‹ghf IªJ M©LfŸ
jÅ rªij cÇikfis (ïv«M®)
tH§»ahf nt©L«.
ï u © l h t J f £ l â U ¤ j § f Ë š
v¥go¥g£l bghUŸfS¡F fh¥òÇik
tH§f¥glyh« v‹gJ kWtiuaiw
brŒa¥g£lJ. m¤Jl‹ fh¥òÇik
fh¥òÇikfS« r£l§fS«
2005« M©oš filáahf âU¤j« brŒa¥g£l fh¥òÇik¢ r£l¤â‹ brayh¡f«
áy K¡»a ãu¢ridfis vG¥ò»wJ. cyf« KGtJ« cŸs nehahËfË‹ Ãiy
F¿¤j ftiyia V‰gL¤J»wJ.
- É. bt§fnlr‹

ghJfh¥ã‰fhd fhyf£l« 20 M©LfŸ tiu
Ú£o¡f¥g£lJ. 2002š m¿É¡f¥g£l f£lha cÇk«
tH§fš eilKiwÆš âU¤j« brŒa¥g£lJ.
_‹whtJ âU¤j¤â‹ _y«, 2005 #dtÇ 1 Kjš
kUªJ¤Jiw cŸË£l gšntW JiwfËš xU
jahÇ¥ò fh¥òÇik MSik v‹gJ V‰gL¤j¥g£lJ.
mj‰FK‹ mJ brašKiw fh¥òÇikahš
Ã®t»¡f¥g£L tªjJ. fh¥òÇik tH§Ftj‰fhd
vâ®¥ig gâî brŒtJ bjhl®ghfî« _‹whtJ
âU¤j¤âš ÉâfŸ V‰gL¤j¥g£ld. fh¥òÇik
bg‰wt®fË‹ cÇikfis tY¥gL¤JtJ, mnj
neu¤âš bghJ ey‹ rh®ªj m¡fiwfis
braÿ¡f¤Jl‹ mQFtJ v‹w ïu©ilí«
ïªâah v›thW rkÃiynahL mQ»tªjJ v‹gij
2005¡F¥ ãªija Ãfœî¥ ngh¡FfŸ fh£L»‹wd.
F¿¥ghf, r£l¤ij brašgL¤Jtâš nghJkhd
g h J f h ¥ ò f i s c W â ¥ g L ¤ J t j ‹ _ y « ,
f£L¥goahf¡Toa ÉiyÆš kUªJfŸ »il¡f¢
brŒtij cWâ¥gL¤JtJ v¥go v‹gâš xU Mœªj
ftd«brY¤j¥g£lJ.
m¤jifa xU ghJfh¥ò V‰ghLjh‹ fh¥òÇik¢
r£l¤â‹ ãÇî 3 (d). mâš vJbtšyh« f©Lão¥ò
MfhJ vd És¡fkË¡f¥g£LŸsJ. mj‹ _y«
mitbašyh« fh¥òÇik¡F cÇait mšy v‹W«
bjËîgL¤j¥g£LŸsJ. ïªj Éâ 2005« M©o‹
âU¤j¤â‹ _y« tY¥gL¤j¥g£lJ. mªj 3 (d)
r£l¥ ãÇî ã‹tUkhW TW»wJ: “V‰bfdnt
m¿a¥g£l xU bghUË‹ braš âwid kh‰w¡Toa
Éisit V‰gL¤jhj ÃiyÆš, V‰bfdnt
m¿a¥g£l bghUS¡fhd xU òâa tot¤ij
f©Lão¥gJ k£Lnk mšyJ vªjbthU òâa
Fzh«r« f©Lão¡f¥gLtJ mšyJ V‰bfdnt
m¿a¥g£l xU bghUS¡fhd òâa ga‹gh£il¡
f©Lão¥gJ mšyJ V‰bfdnt m¿a¥g£l xU
brašKiw, fUÉ mšyJ vªâu« M»ait mªj
eilKiwahdJ xU òâa bghUis¡ f©Lão¤jš
mšyJ Fiwªjg£r« xU òâa Éisit
V‰gL¤Jjš...,”
ïªj Éâ¡F ã‹tUkhW “És¡f«” ju¥gL»wJ:
“ïªj ÉâÆ‹ neh¡f¤â‰fhf, c¥òfŸ, <°l®fŸ,
<¤j®fŸ, ghÈkh®¥òfŸ, bk£lghÈ£ofŸ, R¤jkhd
tot«, _y¡T¿‹ msî, Inrhk®fŸ, Inrhk®
fyitfŸ, fh«gs¡°fŸ, fh«ãndr‹fŸ,
V‰bfdnt m¿a¥g£l bghUË‹ ïju m«r§fŸ
M»ait xnu bghUË‹ TWfshf fUj¥gL«.
brašâwid¥ bghW¤jtiuÆš F¿¥ãl¤j¡f
msÉ‰F khWghL ïšyhj ÃiyÆš ï›thW
fUj¥gL«.”
ïªj r£l¤â‹ 3(d) ãÇî Ãuªjukhd fh¥òÇikfis
jL¡F« neh¡f¤Jl‹ cUth¡f¥g£LŸsJ.
ïizajs tiy¥gâthsuhd õh‹ nfhÈ jkJ
spicyipindia.blogspot.in v‹w tiy¥óÉš (2011
et«g® 2), F¿¥ãl¤j¡f msÉ‰F nk«gL¤j¥g£l
brašâwid btË¥gL¤j¡Toa kUªJ¥ bghU£fŸ
k£Lnk fh¥òÇik brŒa¤j¡fit vd mªj
r£l¥ãÇî TWtjhf gâî brŒJŸsh®. Mdhš ïªj
ãÇî fh¥òÇikahs®fË‹ fL« vâ®¥ò¡F
cŸsh»íŸsJ. mnj neu¤âš Éy¡»¡bfhŸsnt
Koahj mo¥gilÆš fh¥òÇik tH§f¥gLtij
vâ®¥gt®fŸ ïªj r£l¥ãÇit MjÇ¡»wh®fŸ.
ïªj 3(d) r£l¥ ãÇî murik¥ò rhrd¤â‰F
v â u h d J v ‹ w m o ¥ g i l Æ š b r ‹ i d
ca®Úâk‹w¤âš neht®£o° ÃWtd¤â‹ tH¡F
x‹W cŸsJ. k‰wgo ïj‰F vâuhf ntW tH¡F
vJî« ïšiy. m¿î¢brh¤JÇik r£l¤âš xU
tšYeuhd õh«eh¤ gê® ïj‰F K‹ ïJ bjhl®ghd
xU bjËthd Ô®¥ig tH§f¡Toa thŒ¥ig nuhZ
vâ® á¥yh tH¡»š c¢rÚâk‹w« jtWÉ£lÉ£lJ
v‹W TW»wh®. j‰nghJ nehth®£o° - »isbt¡
tH¡»š c¢rÚâk‹w« mË¡f¡Toa Ô®¥ãÈUªJ
xU bjËthd tiuKiwfŸ cUthF« vd
vâ®gh®¡f¥gL»wJ.
g‹dh£L kUªJ ÃWtdkhd nuhZ, jdJ lh®nrth
v‹w ò‰WnehŒ kUªJ¡fhd fh¥òÇikia á¥yh
Ã W t d « Û ¿ É £ l J v d ¡ T ¿ â š È
ca®Úâk‹w¤âš tH¡F bjhL¤jJ. âšÈ
ca®Úâk‹w Úâgâ uåªâu g£, á¥yhÉ‹ jahÇ¥ò¡F
ïil¡fhy¤ jil vJî« Éâ¡f KoahJ v‹W
m¿É¤jh®. F¿¥ã£l kUªij á¥yh ÃWtd«
f £ L ¥ g o a h f ¡ T o a É i y Æ š t H § » ¡
bfh©oU¡»‹wd. vdnt ï¥nghJ ïil¡fhy¤
jil Éâ¥gJ v‹gJ bghJ eyD¡F Fªjfkh»ÉL«
v‹w mo¥gilÆš mt® ïªj Koit m¿É¤jh®.
mj‹ã‹ nuhZ ÃWtd« ca®Úâk‹w¤â‹ oÉõ‹
bgŠ¢ mk®î¡F nkš KiwpL brŒjJ. oÉõ‹
bgŠ¢ mË¤j Ô®¥ò nuhZ ÃWtd¤â‰F nkY«
ghjfkhfnt mikªjJ. ÚâgâfŸ V.ã. õh, v°.
Kuçj® M»nah® bfh©l oÉõ‹ bgŠ¢ 2009 V¥uš
24 m‹W mË¤j Ô®¥ãš nuhZ ÃWtd¤â‹
nkšKiwp£il jŸSgo brŒjJl‹, Érhuiz
brythf 5 y£r %ghia nuhZ ÃWtd« brY¤j

nt©L« v‹W« mguhj« Éâ¤jJ. á¥yh ÃWtd«
j a h Ç ¡ F « k u g Q r h ® ª j k U ª J ¥ b g h U Ÿ
v›tifÆY« nuhZ ÃWtd¤â‹ fh¥òÇikia
ÛWtjhf ïšiy v‹W« oÉõ‹ bgŠ¢ T¿aJ.
mij¤ bjhl®ªJ nuhZ ÃWtd« c¢rÚâk‹w¤âš
nkšKiwpL brŒjJ. Mdhš nuhZ ÃWtd¤â‹
fh¥òÇik bjhl®ghd tH¡F ïWâ¤Ô®¥ã‹
mo¥gilÆš ÉrhuizfS¡F br‹¿U¥gjhš
mªj¥ ãu¢ridia kW MŒî brŒtj‰»šiy v‹W
c ¢ r Ú â k ‹ w « k W ¤ J É £ l J . É r h u i z
jhkjkhtij c¢rÚâk‹w« ÉU«gÉšiy.
nuhZ fh¥òÇik tH¡»š v‹d Koî V‰g£lhY«
fh¥òÇikfËš cŸs Kiwa‰w m«r§fis
<Lf£Ltâš ïªj 3 (d) r£l¥ ãÇî K¡»a¤Jt«
bgW»wJ v‹gJ bjËth»wJ. MÆD« ïJ
bt‰¿fukhf eilbgwnt©Lkhdhš, kugQ rh®ªj
k U ª J ¥ b g h U Ÿ c ‰ g ¤ â a h s ® f Ÿ ï j u
r£l¥ãÇîfisí« ifahŸtJ mtáa«. F¿¥ghf
fh¥òÇik tH§f¥gLtj‰F K‹ò« ã‹ò« vG«
vâ®¥òfŸ bjhl®ghd r£l¥ãÇîfis mt®fŸ
ifahsnt©L«.
õh«eh¤ gê®, mtuJ MuhŒ¢áÆš T£lhËahd
nrhÉ¡ FAh ïUtU« 2009 br¥l«gÇš nk‰bfh©l
xUMŒî Koî ï›thW TW»wJ.
“2005 Kjš 2008 tiu bkh¤j« 9,719 kUªJ ÃWtd
É©z¥g§fŸ gâth»d. ï¡fhyf£l¤âš
tH§f¥g£l kUªJ¡ fh¥òÇikfË‹ v©Â¡if
2,734. bkh¤j« jh¡fš brŒa¥g£l 9,719 kD¡fËš 34
kD¡fŸ k£Lnk vâ®¥ò¡FŸsh»d. ïJ 0.3 rjåj«
k£Lnk.
“vâ®¥ò¤ bjÇÉ¡f¥g£l 34 kD¡fŸ Étfhu¤âš,
xU kD fh¥òÇik tH§f¥g£lj‰F ãªija vâ®¥ò
bjhl®ghdjhF« (bgfhr° bjhl®ghf nuhZ
ÃWtd« r«gªj¥g£lJ). ïju 33 M£nrgidfŸ,
fh¥òÇik¡F Kªijavâ®¥òfshF«.
“34 vâ®¥ò kD¡fËš 25 kD¡fŸ jŸSgo
brŒa¥g£ld. mjhtJ 73.5 rjåj kD¡fŸ jŸSgo
brŒa¥g£ld. 9 tH¡FfËš k£Lnk fh¥òÇik
kD¡fŸ bt‰¿bg‰wd. jŸSgo brŒa¥g£l 25
kD¡fËš 20 kD¡fŸ 3 (d) r£l¥ ãÇî
rh®ªjitahF«. mjhtJ 80 rjåj jŸSgofŸ 3 (d)
r£l¥ ãÇî mo¥gilÆš Koî brŒa¥g£LŸsd.
ïªj r£l¥ãÇî v›tsî brašâw‹ bfh©lJ
v‹gijna ïJ fh£L»wJ.”
ïªj tYthd r£l¥ãÇit ga‹gL¤Jtâš kugQ
kUªJ ÃWtd§fS« bghJ Rfhjhu¤âš
m¡fiuíŸs mik¥òfS« ï‹D« K‹nd¿¢
bršynt©oÆU¡»wJ v‹W õh«eh¤ gê®
TW»wh®. ïªj r£l¥ãÇit ifahŸtâš ïªj
mik¥òfŸ r‰W jhkjkhf¢ brašgL»‹wd v‹W«
mt® TW»wh®. ïªâahitÉl nghJkhd msÉ‰F
gÂahs®fis¡ bfh©LŸs mbkÇ¡fh, Inuh¥ãa
ehLfŸ M»at‰¿š Tl fh¥òÇik mYtyf§fŸ
jtW brŒa¡Toaitahf cŸsd. Mfnt
ïªâahÉš ïªj mik¥òfŸ, fh¥òÇik vâ®¥ò¡fhd
ïªj r£l¥ãÇit gaDŸs KiwÆš ifahs
K ‹ t u n t © L « . m j ‹ _ y « j F â í Ÿ s
f©Lão¥òfS¡F k£Lnk ïªâa fh¥òÇik
mYtyf« rÇahd KoîfŸ vL¡f cjtnt©L«
v‹»wh® mt®. ïªj r£l¥ãÇit MŒî brŒaî«, V‹
mJ Äf¡ Fiwthfnt ga‹gL¤j¥g£oU¡»wJ
v‹gij¡ f©Lão¡fî« ïªâa muR xU FGit
ÃaÄ¡f nt©oa mtáa« V‰glyh«. fh¥òÇikfŸ
F¿¤J«, vâ®¥òfŸ F¿¤J« k¡fËilna
ÉÊ¥òz®it V‰gL¤Jtj‰fhd Ka‰áfËY« muR
<Lgl nt©L«. rh¤âakhd ïl§fËš, F¿¥ghf
yhg mo¥gilÆš brašglhj muR rhuh
mik¥òfS¡F, muR r£l¥ó®t Mjuî mË¡fyh«
v‹w Mnyhridiaí« mt® K‹it¡»wh®.
jŸSgo brŒa¥g£l 25 fh¥òÇik kD¡fËš
bgU«ghyhdit btËeh£L ÃWtd§fshš jh¡fš
brŒa¥g£lit vd `Ä‹£' g¤âÇif TW»wJ.
F¿¥ghf nehth®£o° VÍ, ã[®› ï‹¡, »çL
rÆ‹r° ï‹¡, m°£uhb#Åfh v°V cŸË£l
ÃWtd§fŸ jh¡fš brŒj kD¡fŸ jŸSgo
brŒa¥g£LŸsd. fh¥òÇikia vâ®¤J jh¡fš
brŒa¥g£l kD¡fËš bgU«ghyhdit á¥yh,
uh‹g¡Ì, r‹ gh®khN£o¡fš, nlhu‹£ gh®kh ngh‹w
ïªâa ÃWtd§fshš jh¡fš brŒa¥g£litahF«.
k‰w kD¡fŸ ò‰WnehahËfŸ cjÉ r§f«, r§fš¥,
ghá£o› Õ¥ãŸ È›É§ É¤, v¢IÉ/vŒ£° M»a
muRrhuh ÃWtd§fshš jh¡fš brŒa¥g£lit
MF«. ïªâahÉš nghÈahd fh¥òÇikfŸ nfhÇ
jh¡fš brŒa¥g£LŸs kD¡fŸ ftiyaË¡f¤j¡f
msÉš mâfkhf cŸsd v‹gij õh«eh¤ gê®
MŒî fh£L»wJ vd ïªâa kUªJ ÃWtd§fŸ
T£lik¥ã‹ bghJ¢ brayhs® o.Í. õh TW»wh®.
vâ®¥ò kD¡fnshL x¥ãLifÆš, jŸSgo brŒí«
kD¡fË‹ É»j« Äf mâfkhf ïU¡»wJ. ïªj
r£l¥ãÇîfis cŸeh£L ÃWtd§fS« fh¥òÇik
mik¥òfS« nghJkhd msÉ‰F òÇªJbfhŸshkš

ïU¥gJ ïj‰F xU fhuzkhf ïU¡f¡TL« v‹W«
mt® TW»wh®.
x ¥ ò j Y ¡ F K ª i j a v â ® ¥ ò b j h l ® g h d
r£l¥ãÇîfŸ, xU ÃWtd« fh¥òÇik nfhÇ kD¤
jh¡fš brŒí«nghnj mij vâ®¤J KiwpL brŒa
tÊtF¡»‹wd. gšntW ju¥ãdÇ‹ fU¤Jfisí«
nf£lãwnf fh¥òÇik f£L¥gh£lhs® mYtyf«
fh¥òÇik bjhl®ghf xU Koî¡F tU»wJ.
fh¥òÇik tH§f¥gLtj‰F Kªija ÃiyÆY«,
tH§f¥g£l ãwF« vâ®¥ò kD¡fŸ jh¡fš
brŒa¥gLtj‰fhd r£l¥ãÇîfŸ ïªâahÉš
k£Lnk cŸsd. ïjdhš fh¥òÇik nfhUnthU¡F
xU ïilŠryhd Ãiy V‰gL»wJ. VbdÅš
Úâk‹w¤âš vâ®¥ò bjhl®ghd mid¤J
eilKiwfS« bfh©Ltu¥gl¡TL«. Mfnt,
ïªj r£l¥ãÇîfis r«gªj¥g£lt®fŸ KGikahf
ga‹gL¤â¡bfhŸsÉšiy v‹gJ JuâUZl
trkhdJ.
br‹idÆš cŸs fh¥òÇik mYtyf« K‹ò
»ist¡ v‹w ò‰WnehŒ kUªJ¡fhd nehth®£oZ
Ã W t d ¤ â ‹ f h ¥ ò Ç i k k D i t j Ÿ S g o
brŒâUªjJ. ò‰WnehahËfŸ ey r§f« cŸË£l
mik¥òfŸ vâ®¥ò¤ bjÇÉ¤jjhš ïªj Koî
vL¡f¥g£lJ. k‰bwhU tH¡»š »çL ÃWtd¤â‹
blndhnghÉ® v‹w kUªJ¡fhd fh¥òÇik
nfhÇ¡ifia br‹id fh¥òÇik mYtyf« 2009š
jŸSgo brŒjJ. V‰bfdnt bjÇatªJŸs kUªJ¥
bghUŸfŸ (e‹F m¿a¥g£l c¥òfŸ ngh‹wit)
ml§»a kUªJfS¡F fh¥òÇik tH§f¡ TlhJ
v ‹ W 3 ( d ) r £ l ¥ ã Ç î T W » w J . m j ‹
mo¥gilÆnyna br‹id mYtyf« ïªj Koî
vL¤jJ.
ãnuáš eh£il¢ nr®ªj vŒ£° cjÉ mik¥gh»a
VãIV, òJâšÈia¢ nr®ªj rAhuh FoÆU¥ò
ftÅ¥ò k‰W« kWthœî ÃWtd« M»a ïu©L«
nr®ªJ, fh¥òÇik tH§fY¡F vâuhd vâ®¥ò
kD¡fis jh¡fš brŒâUªjd. ïªâahÉš
F¿¥ã£l kUªJfS¡F fh¥òÇik tH§FtJ,
ãnuáš eh£oš f£L¥goahf¡ Toa ÉiyÆš mnj
k U ª J f i s j a h Ç ¡ f ¡ T o a t h Œ ¥ ò f i s
jL¤JÉL« v‹w thj¤ij mªj mik¥òfŸ
K‹it¤jd. 2008M« M©oš ãnuáš eh£L muR,
blndhnghÉ® kUªJ bghJ ey‹ rh®ªjJ vd
m¿É¤jJ. v¢IÉ ghâ¥ò cŸst®fS¡F ïªj
kUªJ njit¥gL»wJ v‹W« ãnuáš muR
m¿É¤jJ. mj‹ mo¥gilÆš 2009 #]‹ 30 m‹W
ãnuáš eh£L fh¥òÇik mYtyf«, ïªj F¿¥ã£l
blndhnghÉ® ilnrhãuh¡Ìš, ~ãôknu£ (oOv~¥)
v‹w kUªJ¡F fh¥òÇik nfhÇ »çL ÃWtd«
jh¡fš brŒj kDit jŸSgo brŒjJ. ïªj
kUªâ‰F ïªâahÉš fh¥òÇik mË¡f¥gLkhdhš
mj‹ ãwF ïj‹ kugQ kUªJ¥bghU£fis
ïªâahÉÈUªJ ãnuáš bgwKoahkš nghŒÉL«.
ï ‹ b d h U g ¡ f ¤ â š f h ¥ ò Ç i k k D
ÃuhfÇ¡f¥gLkhdhš ïªâa ÃWtd§fŸ ïªj
kUªJ¥ bghUis ãnuáY¡F« k‰w eL¤ju
tUkhd« cŸs ehLfS¡F« ÉÃnah»¡f Koí«.
ãnuáš eh£L fh¥òÇik ÃWtd¤â‹ Koit vâ®¤J
»çL ÃWtd« m¿î¢ brh¤J Kiwp£L k‹w¤âš
( I ã V Õ ) n k š K i w p L b r Œ J Ÿ s J . m ª j
nkšKiwp£L kD ÛJ ï‹D« Koî vL¡f¥glhj
ÃiyÆš, mbkÇ¡fhÉ‹ t®¤jf¤Jiw bray®
nfÇyh¡ ïªâahÉ‹ t®¤jf¤Jiw bray® Mdª¤
r®khîl‹ bjhl®òbfh©L, »çL ÃWtd¤â‹
nkšKiwpL bjhl®ghf ïªâah xU Ãahakhd Koî
vL¡f nt©L« vd nf£L¡bfh©lh®. mbkÇ¡f
mâg® ghu¡ xghkh ïªâahÉ‰F 2010 et«gÇš
tUif jªjj‰F áy eh£fS¡F K‹ghf ïªj rªâ¥ò
ÃfœªjJ v‹gJ F¿¥ãl¤j¡fJ. ïj‰F gyU« fL«
vâ®¥ò¤ bjÇÉ¤jh®fŸ. ïJngh‹w bjhÊš
Ã W t d § f Ë ‹ É õ a ¤ â š ï ª â a m u R
jiyÆ£oU¡Fkhdhš mbkÇ¡fh cŸË£l vªj xU
ehL« mj‰F vâ®¥ò¤ bjÇÉ¤âU¡F« v‹W
mt®fŸ R£o¡fh£odh®fŸ. mbkÇ¡fhÉ‹
nt©Lnfhis ïªâa muR cldoahf jŸSgo
brŒâU¡f nt©L«. ï¤jifa ãu¢ridfis
Rna¢irahf ifahs¡Toa msÉ‰F ïªâahÉ‹
fh¥òÇik eLt® k‹w mik¥ò tYthdjhf
ïU¡»wJ v‹W« mt®fŸ TW»‹wd®.
m¿î¢brh¤JÇik bjhl®ghd ãu¢ridfËš
Ã ò z ¤ J t « c Ÿ s I ã V Õ e L t ® k ‹ w «
c©ikÆnyna Rna¢irahdjhf ïU¡»wjh v‹w
nfŸÉia mbkÇ¡fhÉ‹ ïªj jiypL vG¥ò»wJ.
bgU«ghyhd m¿î¢ brh¤JÇik jhth¡fis IãVÕ
eLt® k‹w«jh‹ ifahŸ»wJ v‹gjhš, ca®Úâ
k‹w¤â‹ g§F btFthf¡ FiwªâU¡»wJ. ïªj
Étfhu¤â‹ c¢rkhf, KjÈš gh®¤j tiy¥gâths®
ï›thW nf£»wh®: “IãVÕ mik¥ò c©ikÆnyna
xU Rna¢irahd eLt® k‹wkhf brašgL»wjh?
mšyJ muR Ã®thf¤â‹ ï‹bdhU ãÇthf
brašgL»wjh?”
Mjhu«: FRONTLINE May 4, 2012

nfus¤â‹ fhtšÃiya rhîfŸ vªj msî¡F
m â f Ç ¤ J Ÿ s d v ‹ g J F ¿ ¤ j b r Œ â f Ÿ
tªJbfh©Ljh‹ ïU¡»‹wd v‹w nghâY« mj‹
j ‹ i k f Ÿ F ¿ ¤ j M Œ î v J î « ï J t i u
el¤j¥glÉšiy. mªj MŒit neh¡»a xU
Ka‰ájh‹ ïªj¡ f£Liu. âU¢N® muR kU¤Jt¡
fšÿÇÆš el¤j¥g£l, fhtšÃiya rhîfŸ
bjhl®ghd 23 ãnuj¥ gÇnrhjid m¿¡iffŸ
mo¥gilÆšïªj¡ f£LiuvGj¥g£LŸsJ.
1949« M©L eilbg‰w b#Üth kheh£o‹ eh‹F
c l ‹ g h L f Ÿ 1 9 4 e h L f Ë ‹ m u R f s h š
m § Ñ f Ç ¡ f ¥ g £ L Ÿ s d . ï ª j e h ‹ F
cl‹ghLfËYnk 3tJ ãÇî v‹gJ cŸsJ. mªj¥
ãÇî ï›thW TW»wJ:
“vªj fhyf£l¤âY« vªj ïl¤âY« ã‹tU«
brašfS¡F jil Éâ¡f¥g£oU¡F«: cÆU¡F«
kÅjU¡F« vâuhd t‹Kiw, F¿¥ghf vªjÉjkhd
bfhiy, Cd¥gL¤Jjš, bfh^ukhf el¤Jjš k‰W«
á¤utij;... jÅ kÅj kÇahij¡F vâuhd jh¡Fjš,
F¿¥ghf mtkhd¥gL¤Jjš, ïÊthf el¤Jjš.”
K‹Diu
fhtšÃiya rhî mšyJ fhtÈ‹nghJ rhî v‹gij
tiuaW¥gJ vËJjh‹. xU Mnzh bg©nzh
fhtyÇ‹ bghW¥ãš mšyJ áiw mâfhÇfŸ
bghW¥ãš mšyJ ïju mâfhÇfË‹ bghW¥ãš
murik¥ò rhrdK« c¢rÚâk‹wK« njáa kÅj
cÇikfŸMizaK« ïj‰Fjil Éâ¤JŸsd.
ïªâahÉš ÃfG« fhtšÃiya rhîfŸ v¤jid
v ‹ g J F ¿ ¤ j j f t š f Ÿ K ‹ D ¡ F ¥ ã ‹
khWgL»‹wd. Mdhš ïªj fhtšÃiya rhîfis
Muha¥ òFªjhš »£l¤j£l ghâ msÉ‰fhd rhîfŸ
ïa‰ifahd fhuz§fshš Ãfœ»‹wd vd¤
bjÇ»wJ. ãujhdkhf ïja nehŒ, ïju ÔÉukhd
nehŒfŸ, ïG¥ò ngh‹w FiwghLfŸ k‰W« kJ,
nghij kUªJ ga‹ghLfŸ M»a fhuz§fshš
ï¤jifa rhîfŸ Ãfœ»‹wd. k‰w rhîfŸ
bgU«ghY« j‰bfhiy, bfhiy, neh¡fk‰w t‹Kiw
elto¡iffŸ M»a fhuz§fshš Ãfœ»‹wd
(rh‹ -2006).
áiwÆš ïU¥gt®fŸ É»jh¢rhu« Fiwîjh‹.
ïªâahÉš xU y£r« ngU¡F 32 ng® v‹w
ïU¡F« ÃiyÆš kuzkilí«nghJ
f h t š Ã i y a r h î Ã f œ » w J .
fhtšÃiya rhîfŸ v‹gâš tÈ
ÄFªj fha§fshš V‰gL« rhîfŸ,
f h t È š m š y J g h J f h ¥ ã š
ïU¡F«nghJ nghâa ftdÄ‹ik,
x U t i u f h t È š i t ¤ â U ¡ f
f h t y ® f n s h m š y J á i w
mâfhÇfnsh KaY«nghJ ÃfG« rhî,
xUt® j¥ã¡F«nghJ mšyJ j¥ã¡f
KaY«nghJ V‰gL« rhî M»ait
ml§F»‹wd (bk¡fhš, 2003).
fhtšÃiya rhîfŸ ãujhdkhf
ïu©L tif¥gL«. x‹W mik¥ò
rh®ªj V‰ghLfŸ mšyJ nrhjid
elto¡iffŸ k‰W« J¥gh¡»¢ NLfŸ
ngh‹w fhtšJiw elto¡iffË‹
nghJ ÃfG« kuz§fŸ; ïªj¢
r«gt§fËš r«gªj¥g£l fhtš
J i w Æ d ® k u z k i l ª j t U ¡ F
b e U ¡ f k h f ï U ¡ » w h ® f Ÿ ;
ï‹bdh‹W K‰Wif k‰W« njlš
ngh‹w fhtšJiw elto¡iffË‹
nghJ V‰gl¡Toa rhîfshF«. fhtš
Ãiya¤âš ïU¡»w xUt® muá‹
ftÅ¥ãš ïU¡»wh® v‹nw m®¤j«.
mªj M© mšyJ bg©Â‹ mo¥gil
kÅj cÇikfŸ ghJfh¡f¥gLtij
cWâ¥gL¤JtJ muá‹ flikahF«
(v‹v¢M®á 2008). kÅj cÇik
ÛwšfËnyna Äf¡ bfh^ukhdjhf
fhtšÃiya á¤utijfŸ cyf«
KGtJ« fUj¥gL»‹wd. ïªâahÉ‹
nfus¤âš fhtšÃiya rhîfŸ
âU¢N® kU¤Jt¡fšÿÇÆ‹ ãnuj¥
gÇnrhjid jftšfËÈUªJ xU MŒî
ÏnjZ r§f® o.v°., ãuå‹yhš F£o¢áuh
“ á ¤ u t i j v ‹ w h š ,
xUtÇlÄUªJ jftš mšyJ
x ¥ ò j š t h ¡ F _ y «
bgWtj‰fhf clš ßâahf
mšyJ kd ßâahf mtU¡F
tÈ mšyJ J‹g« V‰gL¤Jjš,
mtnuh mšyJ _‹whtJ
egnuh brŒj mšyJ brŒjjhf
r ª n j » ¡ f ¥ g L » w x U
braY¡fhf mtiu j©o¤jš
mšyJ VnjD« xUtifÆyhd
g h F g h £ o ‹ m o ¥ g i l Æ š
mtiunah mšyJ _‹whtJ
egiunah r«gªj¥gL¤Jjš
mšyJ f£lha¥gL¤Jjš,
m¤jifa xU tÈ mšyJ
J‹gkhdJ xU muR mâfhÇ
m š y J m â f h u ó ® t k h f
b r a š g l ¡ T o a
ï‹bdhUtÇ‹ Miz¥go
m š y J x ¥ ò j Y l ‹
Ãfœ¤j¥gLtJ MF«.”
- kÅj cÇikfS¡fhd I.eh. öj®
m¿¡ifÆÈUªJ 1999

É»j¤âš áiwÆš ïU¡»wh®fŸ (v‹v¢M®á -
2008). thœ¡if cÇikfŸ Äf mâfkhf Ûw¥gLtJ
ïªâahÉš jh‹. á¤utij, fhtšÃiya rhîfŸ,
nghÈ v‹fî©l® bfhiyfŸ, J¥gh¡» ngh‹w
Míj§fis njitÆ‹¿ ga‹gL¤Jtjhš ÃfG«
kuz§fŸ vd ïªj ÛwšfŸ eilbgW»‹wd.
nfus¤â‹ fhtšÃiya rhîfŸ vªj msî¡F
mâfÇ¤JŸsd v‹gJ F¿¤j brŒâfŸ tªJ
bfh©Ljh‹ ïU¡»‹wd v‹w nghâY« mj‹
j ‹ i k f Ÿ F ¿ ¤ j M Œ î v J î « ï J t i u
el¤j¥glÉšiy. mªj MŒit neh¡»a xU Ka‰á
jh‹ ïªj¡ f£Liu. âU¢N® muR kU¤Jt¡
fšÿÇÆš el¤j¥g£l, fhtšÃiya rhîfŸ
bjhl®ghd 23 ãnuj¥ gÇnrhjid m¿¡iffŸ
mo¥gilÆš ïªj¡ f£Liu vGj¥g£LŸsJ.
jftšfS« MŒî KiwfS«
ïªj MŒî neh¡f¤â‰fhf, fhtšÃiya rhî v‹gJ
xUt® fhtšJiwÆdÇ‹ fhtÈš, Ó®âU¤j nrit
JiwÆdÇ‹ fhtÈš mšyJ csÉaš nrit
JiwÆdÇ‹ fhtÈš ïU¡F«nghJ ÃfG« rhîfns
f h t š Ã i y a r h î f s h f ï ¡ f £ L i u Æ š
F¿¥ãl¥gL»‹wd. fhtšJiwÆdÇ‹ njlš
elto¡iffË‹nghJ ÃfG« kuz§fŸ, áiw¡
fhtÈš it¡f¥g£oU¡F«nghJ ÃfG« kuz§fŸ,
csÉaš á»¢ir ÃWtd§fËš it¡f¥g£oU¡F«
nghJ ÃfG« kuz§fŸ M»ait ïªj MŒî¡F
c£gL¤j¥g£LŸsd.
n f u s ¤ â ‹ â U ¢ N ® e f Ç š c Ÿ s m u á ‹
kU¤Jt¡fšÿÇ kU¤JtkidÆš 2005 Kjš 2007
tiuÆyhd fhyf£l¤âš el¤j¥g£l ãnuj¥
g Ç n r h j i d f Ÿ ï ª j M Œ î ¡ F v L ¤ J ¡
b f h Ÿ s ¥ g £ l d . ã n u j ¥ g Ç n r h j i d
Mtz§fËÈUªJ, fhtš Ãiya rhî¡F
c Ÿ s h d t ® f Ë ‹ m i l a h s § f Ÿ c W â ¥
gL¤j¥g£ld. kuz« Ãfœªj NHšfŸ F¿¤j
Étu§fŸ mªj Mtz§fËÈUªJ bgw¥g£LŸsd.
mªj mo¥gilÆš kuz¤â‰fhd fhuz§fSl‹
bjhl®ògL¤â Muha¥g£LŸsd. ãnuj¥ gÇnrhjid
Ï°nlhgh¤jhyÍ, lhÌfhyÍ MŒîfË‹
mo¥gilÆš kuz¤â‰fhd fhuz§fŸ F¿¤j
KoîfŸ vL¡f¥g£LŸsd. m£ltizfËš
Étu§fŸ ju¥g£LŸsd. KoîfŸ Éthj¤â‰F
c£gL¤j¥g£LŸsd.
m£ltiz –1 : ifâÆ‹ tif k‰W«
ïwªjt® v©Â¡if
ifâÆ‹ tif v©Â¡if
fhtš (Çkh©L) ifâfŸ 8
F‰wthËfshf m¿É¡f¥g£nlh® 6
Érhuiz¡ ifâfŸ 1
F‰w¢braÈš <Lg£ljhf F‰w¢rh£L 3
Érhuiz¡fhf 4
F‰w« vJî« el¡fhj Ãiy 1
bkh¤j« 23
m£ltiz2 : F‰w Étu§fS« tH¡F
v©Â¡ifí«
F‰w« v©Â¡if
Érhuiz¡F c£gL¤j¥gLjš 4
F‰wthË vd m¿É¡f¥g£l ifâfŸ 6
fhtš ifâfŸ 8
Érhuiz¡ ifâfŸ 1
F‰w« brŒjjhf F‰w¢rh£L 4
F‰w« ÃfHhj ÃiyÆš 1
bkh¤j« 23
m£ltiz 4: btË¥gilahd fha§fS«
ghâ¡f¥g£lt®fË‹ v©Â¡ifí«
g£oaš clšßâahd csÉaš
ghâ¥ò
fha« â£lt£lkhdit 0 (0.0%) 1 (4.3 )
fha« V‰g£oU¡f¡TL« 2 (8.7%) 8 (34.8%)
rh¤âak‰wit 21 (91.3%) 14 (60.9%)
bkh¤j« 23 (100%) 23 (100%)
%
m£ltiz – 3: rhî¡fhz fhuz§fŸ k‰W«
v©Â¡if
fhuz« v©Â¡if
ïja u¤j¡FHhŒ bjhl®ghd nehŒfŸ 5
v¢IÉ bjh‰W 4
ïju bjh‰W nehŒfŸ 3
u¤j¡ fáî 2
ö¡F 2
Ä‹rhu« jh¡» kuz« 1
_¢R¤âzwš 1
fG¤ij be¿¤J 1
Éõ« bfhL¤J 1
knah‹ Fnuhá° 1
ãnahFnuh«á nlhkh 1
fhuz« bjÇahjit 1
bkh¤j« 23

»u»¤jY« KoîfS«
2005-07 fhyf£l¤âš âU¢N® muR kU¤Jt¡
fšÿÇÆš jlaÉaš tšYe®fshš 5,416 kU¤Jt«
rh®ªj ãnuj¥ gÇnrhjidfŸ el¤j¥g£LŸsd.
ït‰¿š 23 ãnuj¥ gÇnrhjidfŸ fhtšÃiya
rhîfŸ bjhl®ghdjhF«.
ït®fËš 8 ng® fhtš ifâfŸ. 6 ng®
F‰wthËfshf m¿É¡f¥g£lt®fŸ. 4 ng®
É r h u i z ¡ i f â f Ÿ , F ‰ w « b r Œ j j h f
F‰w«rh£l¥g£lt®fŸ. ÛâíŸs 5 ngÇš 4 ng®
É r h u i z ¡ f h f n g h ä ° f h t È š
it¡f¥g£oUªjt®fŸ. Mdhš j§fŸ ÛJ v›Éj
F‰w¢rh£L« gâî brŒa¥glhjt®fŸ. xUt® vªj¡
F ‰ w ¤ â Y « r « g ª j ¥ g l h j t ® . f i l á a h f
Muha¥g£lt® fhtšJiw gÆ‰á¥gŸËÆš xU
gÆ‰áahsuhf ïUªj bg©(m£ltiz 1,2).
5 ng® Éõa¤âš ïja nehŒjh‹ kuz¤â‰F K¡»a
fhuzkhf ïUªâU¡»wJ (m£ltiz 3). 4 ng®
v¢IÉ bjhl®ghd bjh‰W nehahš ïwªJŸsd®. 2
ng® u¤j¡ fáî mšyJ mâ®¢á fhuzkhf
ïwªJŸsd®. 2 ng® ö¡F¥ngh£L ïwªJŸsd®.
xUt® Éõ« Fo¤J«, xUt® Ä‹rhu« ghŒªJ«
ïwªJŸsd®. v¤âš MšfAhš ntâ¥bghUis
msî¡F Û¿ Fo¤jjhš clÈš Éõ« V¿ ïw¥ò
ÃfœªJŸsJ. Ä‹rhu« ghŒªj kuz« v‹gJ xU
É g ¤ j h f e l ª â U ¡ » w J . J Â f i s ¡
fha¥nghL«nghJ mšyJ <u¡ fÆiw¤ bjhL«nghJ
Ä‹rhu« ghŒªJ xUt® ïwªâU¡»wh®. ãnuj¥
gÇnrhjid el¤j¥g£l 23 clšfËš 3 ngÇ‹ kuz«
clšßâahd tÈahš V‰g£oU¥gij bjÇÉ¡»wJ
(m£ltiz - 4). ïu©L Éõa§fËš j‰brayhd
Ã f œ î f S ¡ F t h Œ ¥ ò ï U ¡ » w J . v Å D «
m¥go¤jh‹ vd cWâ¥gL¤Jtj‰»šiy. 18
tH¡FfËš xUtuJ kuz« csÉaš rh®ªj
ntjidahš V‰g£oU¡»wJ v‹gJ cWâah»wJ.
9 ng® Éõa¤âš ïnj fhuz¤ij TwKoí« v‹w
thŒ¥ò ïU¡»wJ. 8 tH¡FfËš ïJnt fhuzkhf
ïU¡f¡ToathŒ¥òïU¡»wJ.
Éthj«
ãnuj¥ gÇnrhjid el¤j¥g£l fhtšÃiya
rhîfË‹ v©Â¡if Fiwthf gâth»ÆU¡»wJ.
Mdhš ïªj v©Â¡if Clf§fËš btËahd
brŒâfnshL«, muRrhuh mik¥òfË‹ (v‹ÍX)
f©Lão¥òfnshL« x¤J¥nghtjhf ïU¡»wJ.
Fiwthf gâî brŒa¥g£oU¡»wJ mšyJ
kiw¡f¥g£oU¡»wJ v‹gj‰fhd thŒ¥òfŸ
mÇnjahF«. VbdÅš nfus¤âš Äfî«
ÉÊ¥òz®îŸs Clf§fS«, Kid¥òÄ¡f muáaš
ïa¡f§fS«, jftš m¿î cŸs kÅj cÇik
brašgh£lhs®fS« ÄFªâU¡»wh®fŸ. 1993 - 94š
n j á a k Å j c Ç i k f Ÿ M i z a «
V‰gL¤j¥g£lnghJ, ehL KGtJ« ïUªJ kÅj
cÇik ÛwšfŸ bjhl®ghf 496 òfh®fŸ k£Lnk
tªjd. mL¤jL¤j M©LfËš ïªj v©Â¡if
mâfÇ¤J tªjJ. 2007 - 08 Ãâah©oš bkh¤j« xU
y£r¤J 616 òfh®fŸ bgw¥g£LŸsd. (v‹v¢M®á -
2008).
eh‹F ng® Éõa¤âš v›Éj F‰w¢braY« gâî
brŒa¥glÉšiy v‹gJ ftiyaË¥gjhF«. mªj
eh‹FngU« Érhuiz¡fhf vd fhtšJiwÆduhš
ifJ brŒa¥g£L bfh©Lbršy¥g£lt®fsht®.
m t ® f Ÿ F ¿ ¥ ã £ l F ‰ w ¢ b r a š f Ë š
r«gªj¥g£oU¥gh®fŸ v‹w jftšfis fhtš
JiwÆd® mt®fËlÄUªJ bg‰wd®. ï›thW
x¥òjš bg‰wJ v‹gJ m¥g£lkhd kÅj cÇik
Ûwny MF«.
ïu©L ng® Éõa¤âš cŸ u¤j¡ fáÉ‹ fhuzkhf
kuz« ÃfœªâU¡»wJ. ï›tif u¤j¡ fáî
vjdhš V‰gL»wJ v‹gJ bjËthfÉšiy
v‹whY« Tl ï¤jifa u¤j¡ fáÉdhš cldo
kuz« Ãfœ»wJ. _is¥gFâÆš u¤j« ghŒtjhš
âObud _is¤j©L u¤j¤âš _œF»wJ. ïjdhš
khuil¥ò V‰g£L mj‹ fhuzkhf kuz«
ÃfœªâU¡f¡TL«. ï›tif u¤j¡ fáÉ‹
fhuzkhf cÆU¡F Mg¤ij V‰gL¤j¡Toa ïja
ghâ¥ò v‹gJ r«gªj¥g£ltU¡F V‰gl¡TL«.
msî¡F Û¿a u¤j mG¤j«, clš ßâahd mG¤j«,
cz®îrh®ªj mG¤j«, jiy¡fha« ngh‹w
fhuz§fshš cŸ u¤j¡ fáî V‰gl¡TL«. (fnlhÍ,
ghu¡ 2001). cŸ u¤j¡ fáÉ‹ fhuzkhf ÃfH¡Toa
cz®îrh®ªj mG¤j§fŸ k‰w tH¡fkhd _is
eu«ò ghâ¥òfisÉl nkhrkhd mG¤j¤ij
V‰gL¤j¡ TL« v‹w thŒ¥òfŸ TLjyhf cŸsd
(°nlhnu 1969). blkh‹°uãŸ ng¤jhyÍ ïU¡»wJ
v‹gjhnyna tÈ V‰g£oU¡f thŒ¥ãšiy v‹w
Koî¡F nghŒÉlKoahJ.
kJ k‰W« nghij¥bghUŸ fhuzkhf kuz« ÃfœtJ
v‹gJ« bjÇªj Éõa«jh‹. ïja« RU§» ÉÇtij
ghâ¡f¡Toa j‹ik kJî¡F c©L. ïja¤jir
n r j ¥ g £ o U ¡ F « Ã i y Æ š F i w t h d k J
nghJkhdjhF«. ï¤jifa ÃiyÆš Äf mâfkhf
kJ vL¤J¡bfhŸs¥g£lJ bjhl®ghd Ú©l
gâîfŸ cŸsd (»yh£°» 1982). Äf mâfkhf kJ
Fo¥gJ âO® rhî V‰gl¡TL« v‹w mgha¤ij
mâfÇ¡»wJ (th‹dhbkÔ, nõ¥g® 1992). ÄFªj
nghij¡F cŸshdt®fŸ fhtÈ‹nghJ nghJkhd
KiwÆš guhkÇ¡f¥glÉšiy. ï¤jifat®fS¡F
k U ¤ J t « r h ® ª j b e U ¡ f o V ‰ g L « n g h J
fhtšJiwÆdU¡F njitahd Mjunth, cjÉnah

kU¤Jt mo¥gilfnsh, âwiknah, gÆ‰ánah
ïU¥gâšiy.
ïja nehŒfË‹nghJ cz®îó®tkhd mG¤j§fŸ
v¤jifa g§fh‰W»‹wd v‹gJ m¿Éašó®tkhf
Mtz¥gL¤j¥g£LŸsJ (by¡nfh«o ï.o., mš
1996). fLikahd ïja ghâ¥ò cŸst®fS¡F âO®
kuz§fŸ cldoahf V‰g£LÉL»‹wd. kd
mG¤j¤â‹nghJ mšyJ XÇU ÃÄl§fËš 75
rjÉ»j u¤j Äif mG¤j§fŸ V‰g£LÉL»‹wd.
T®ikahd mG¤j cz®îfŸ ïja¤âš nkhrkhd
ghâ¥òfis F¿¥ãl¤j¡f msÉ‰F V‰gL¤j
Koí«.
xU ifâÆ‹ kuz« `Fnuhnkhir£nlhkh' v‹w
mÇjhd u¤j¡ f£o fhuzkhf V‰g£oU¡»wJ.
m£Çdš Ru¥ãfËš V‰gL« ïªj¡ f£o msî¡F
mâfkhd Ru¥òfŸ btËnaWtj‰F ï£L¢
brš»wJ. ïja¤Jo¥igí« u¤j mG¤j¤ijí«
f£L¥gL¤j¡Toa Ru¥ãfŸ ghâ¡f¥gL»‹wd.
ïªj ghâ¥ò V‰gl¡Toa nehahËfËš 50
rjÉ»jkhndh® g‹Kf clšrh® beU¡fofS¡F
cŸshf¡TL«. motÆ‰¿š cŸs cW¥òfis
òu£o¥nghL« msÉ‰F ÃfH¡Toa brašfË‹
fhuzkhf ïªj ghâ¥òfŸ V‰gl¡TL«. csÉaš
rh®ªj mG¤j¤â‹ fhuzkhf ïªj beU¡fo
V‰gLtâšiy (ny©g®¡, a§ 2005) v‹w
nghâY«Tl, motÆ‰¿š V‰gl¡Toa xU
jh¡f¤â‹ fhuzkhf ïªj ghâ¥ò ÃfH¡TL«.
b j h ‰ W n e h Œ f s h š V ‰ g L « ï a ‰ i f a h d
kuz§fËš, nghJkhd msÉ‰F á»¢ir
mË¡f¥glÉšiy v‹gJ fhuzkhf mika¡TL«.
v¢IÉ ghâ¥ò bjhl®ghd kuz§fË‹nghJ ïJ xU
K¡»akhd, MŒî¡FÇa ãu¢ridahf ïU¡»wJ.
xUtuJ kuz¤â‰fhd fhuz« bjÇaÉšiy vd
gâth»ÆU¡»wJ. ïJ kd vG¢áahš V‰g£l
Éisthf ïU¡f¡TL«. ifJ elto¡if¡F
vâ®¥ò¤ bjÇÉ¡»w brašTl áyuJ clY¡FŸ
ï¤jifa kd vG¢á rh®ªj ghâ¥òfis V‰gL¤j¡
TL«. ï¤jifa ghâ¥ò¡F cŸshdt®fŸ
f£L¥ghl‰w KiwÆš mšyJ m¢RW¤J« tifÆš
elªJbfhŸth®fŸ. ïJ fhtšJiwÆdÇ‹ gâš
elto¡if¡F ï£L¢ br‹WÉL»wJ (bt£È 2005).
xU FW»a fhy msî¡FŸ njitahd Mjhu¤ij
mšyJ x¥òjš th¡F_y¤ij¥ bgwKoahj
Ã i y Æ š r h j h u z f h t y ® f Ÿ t u « ò Û ¿
elªJbfhŸ»wh®fŸ. m¥nghJ fhtšÃiya rhîfŸ
Ãfœ»‹wd. eilKiw¡F rh¤âaÄšyhj xU fhy
msÉ‰FŸ mt®fŸ Mjhu§fis jh¡fš brŒjhf
nt©L« vd r£lÉâfŸ ïU¡»‹wd. ïjdhš
V‰gL« mG¤j§fŸ mt®fsJ cauâfhÇfshnyh,
r_f gÂahs®fshnyh Clf§fshnyh nkY«
mâfÇ¤JÉL»‹wd. vÅD«, ifJ brŒa¥gL»w
midtU¡F« xU ehfßfkhd ghJfh¥ghd NHiy
V‰gL¤â¤jUtJ fhtšJiwÆd® mšyJ
ghJfhty®fË‹ bghW¥ghF«. ï¥go xU bghW¥ò
ïU¥gnj rhjhuz fhty®fS¡F bjÇtâšiy.
mšyJ ï‹dh®jh‹ F‰wthË vd cldoahf Koî
brŒjhf nt©Lbk‹w Ã®¥gªj§fŸ fhuzkhfî«,
ïJ ã‹D¡F¤ jŸs¥g£LÉL»wJ.
fhtÈ‹nghJ vªjbthU tifÆš kÅj cÇik
ÛwšfŸ ÃfœªjhY« á¿jsîTl bghW¤J¡
b f h Ÿ S t j ‰ » š i y v ‹ w x U b f h Ÿ i f
njit¥gL»wJ. fhtÈš it¡f¥gL« eg®fŸ
bjhl®ghf xU m¿Éašó®tkhd, bjhÊšâw‹
rh®ªj, kÅj nea¤Jl‹ Toa mQFKiw njit
v‹gJ tÈíW¤j¥gl nt©L«. eåd Érhuiz¤
âwikfŸ ga‹gL¤j¥gLtJ«, jlaÉaš, bjhÊš
E£g§fŸ KGikahf ifahs¥gLtJ« clš ßâahd
á¤utijfS¡fhd njitia Fiw¤JÉL«.
mnjnghš Érhuiz eilKiwfŸ bjhl®ghd
áw¥ò¥ gÆ‰áfŸ fhtšJiwÆdU¡F tH§f¥gl
nt©L«. ï¥go¥g£l ãu¢ridfËš gÊth§Fjš
v‹gj‰F ïlÄšiy. vdnt, f©o¥ghf¢ brhšt-
bj‹whš, nghärhÇ‹ ïªj¢ braiy bfhiy v‹W
brhšÈÉLtj‰»šiy. fhtšJiwÆdiu ïu©L
jÅ¤jÅ ãÇîfshf¥ ãÇ¤J, xU ãÇit F‰w¥
òydhŒÉš V‰gL¤JtJ«, ï‹bdhU ãÇit r£l«
xG§F guhkÇ¥ãš <LgL¤JtJ« gydË¡F«.
á¤utijfS¡F« ïju bfh^u§fS¡F« kÅj
neak‰w, ïÊîgL¤J»w elto¡iffS¡F«
j©lidfS¡F« vâuhd I¡»a ehLfŸ kheh£L
KoîfŸ r®tnjr kÅj cÇik cl‹ghlhf
t F ¡ f ¥ g £ L Ÿ s d . ï â š ï ª â a h 1 9 9 7 š
ifbaG¤â£LŸsJ. 2010 nk khj« ehlhSk‹w
k¡fsitÆš á¤utij jL¥ò r£l K‹tiuî
Ãiwnt‰w¥g£lJ. I.eh. kheh£L¤ Ô®khd¤ij
m§ÑfÇ¡F« tifÆY«, k‰w ïl§fis¥ nghynt
fhtšÃiya¤âY« á¤utijfis¤ jL¡»w
n e h ¡ f ¤ J l D « ï ª j r £ l K ‹ t i u î
bfh©Ltu¥g£lJ. fhtšÃiya rhî Ãfœ»wJ
v‹whš xU Úâgâ Érhuiz f£lhakhdjhF«.
r«gt« elªj 24 kÂ neu¤â‰FŸ mJ F¿¤j
m¿¡if njáa kÅj cÇik Miza¤â‰F
mD¥g¥gl nt©L«. F‰wÉaš eilKiw¢
r £ l ¤ â ‹ 1 7 6 t J ã Ç É š T w ¥ g £ L Ÿ s
eilKiwfis f©o¥ghf¢ brašgL¤JtJ
mtáa«. nkY« ïâš jilaÉaš tšYe®fS«,
nrhjid¡Tl tšYe®fS« <LgL¤j¥gl nt©L«.
Vbd‹whš mt®fsJ âwikí« m¿Éašó®t
nrhjidfS« c©ikahd e«gfkhd Mjhu§fis
ghJfh¡f cjî« (v‹v¢M®á - 2008).

xU kh‰W¤ â£lkhf fhtšJiwÆlÄUªJ
Rna¢irahf brašgl¡Toa fhtš ika§fis
V ‰ g L ¤ J t J v ‹ w M n y h r i d
K‹it¡f¥g£oU¡»wJ. fhtšJiwÆduhš
fhtÈš vL¤J¢ bršy¥gL»w ahU« cldoahf
ïªj ika¤â‰F kh‰w¥gl nt©L« v‹W mªj
Mnyhrid TW»wJ. ïªj ika§fis r_f
ey¤JiwfŸ ïa¡f nt©L«, mt‰W¡fhd
ghJfh¥òfis áiw¤Jiw tH§f nt©L«. 24 kÂ
neuK« cŸ nfkuh V‰ghLfshš f©fhÂ¡f¥gl
nt©L« v‹w Mnyhridí« V‰f¤j¡fJjh‹.
i f â f s h f ï U ¥ n g h Ç ‹ c l š e y ¤ â ‰ F
ešthœî¤JiwfŸ bghW¥ng‰f nt©L«.
i k a § f Ë š i f â f Ÿ t U « n g h J « ,
b t Ë n a W « n g h J « c l š e y ¢ n r h j i d f Ÿ
f £ l h a k h ¡ f ¥ g l n t © L « . i f â f i s
Érhuiz¡fhf fhtšJiwÆd® É©z¥g«
bfhL¤J miH¤J¢ bršyyh«. Mdhš Érhuiz
Koªjîl‹ mt®fis fhty®fŸ ika¤â‰F
bfh©LtªJÉl nt©L«. F‰wthËfŸ vd
m¿É¡f¥g£lt®fŸ k£Lnk áiwfËš mil¡f¥gl
nt©L«. ifJ brŒa¥g£lt®fËl« jftšfis
bgWtâš áw¥ò¥ gÆ‰ábg‰w Fg¡fŸ fhtš
JiwfËš mik¡f¥gLtJ« ešyJjh‹.
kU¤Jt®fS¡fhd eilKiwfŸ
ï°jh‹òš efÇš elªj I.eh. kheh£L cl‹ghL
1999š I.eh.É‹ mâfhuó®t Mtzkhf V‰f¥g£lJ.
m â š á ¤ u t i j f Ÿ , m t ‰ ¿ ‹ É i s î f Ÿ
M»at‰iw Mtz¥gL¤Jtj‰fhd cyf
msÉyhd tÊfh£lšfŸ cŸsd. á¤utijfS¡F
c Ÿ s h d t ® f i s g Ç Ó È ¡ F « k U ¤ J t ® f Ÿ
fil¥ão¡f nt©oa eilKiwfŸ F¿¤J« mâš
Tw¥g£LŸsJ. ïjid m§ÑfÇ¥gJ«, fhtÈš
kuzkilgt®fŸ bjhl®ghd gÇnrhjidfËY«
ïªj eilKiwfis¥ ã‹g‰WtJ mtáa«. fhtÈš
xUt® kuzkilªjhš mšyJ ïju rªnjf¤â‰FÇa
KiwfËš kuzkilªjhš mJ bjhl®ghf
ÉrhÇ¥gj‰fhd xU òâa eilKiwia ïªâahÉš
c U t h ¡ f n t © o a j U z « t ª J É £ l J .
mbkÇ¡fhÉ‹ gy khÃy§fËš ï›thW fhtÈš
kuzkilgt®fŸ bjhl®ghd kU¤Jt MŒthsÇ‹
Érhuiz v‹gJ eilKiwah¡f¥g£oU¡»wJ.
mâš vªj¢ NHÈš v¤jifa fhuz¤jhš kuz«
ÃfœªjJ v‹gJ ÉrhÇ¡f¥gL»wJ. fhtš
Ãiya¤âš elªj t‹Kiwahnyh mšyJ xU F‰w¢
braš fhuzkhfnth mšyJ òw¡fÂ¥ã‹
fhuzkhfnth kuz« Ãfœªjjh v‹gJ« mªj
Érhuiz¡F c£gL¤j¥gL»wJ. kuz« ne®ªj
Éj«, mj‰fhd fhuz« M»ait F¿¤j Kiwahd
m¿¡if btËÆl¥g£L mj‹ mo¥gilÆš
n k ‰ b f h © L r £ l ¥ ó ® t e l t o ¡ i f f Ÿ
vL¡f¥gL»‹wd. kuz¤â‰fhd fhuz§fis
m¿tJ k£Lkšyhkš, F‰w« elªâU¡»wjh v‹gij
cWâ¥gL¤JtJ k£Lkšyhkš, btË¥gilahd
K i w Æ š e l ¤ j ¥ g L « ï ª j É r h u i z f Ÿ
r£l§fËY« ÉâfËY« njitahd kh‰w§fis¡
bfh©LtUtj‰F« clšey« k‰W« ghJfh¥ò¤
bjhl®ghd Éõa§fËš k¡fËilna xU
ÉÊ¥òz®it V‰gL¤Jtj‰F« Tl ga‹gL»‹wd.
(mHnfÅ fî©o 2010).
ïªâahÉš j‰nghJ fhtšÃiya rhîfŸ F¿¤j
Érhuiz¡F cŸs eilKiw v‹gJ Úâgâ
Érhuizjh‹. ïªj eilKiwÆš xU Úâgâ
Érhuizia nk‰bfhŸ»wh®. ïwªjtÇ‹ clš
fhtšJiwÆd® _ykhf ãnuj¥ gÇnrhjid¡fhf
fhtšJiw rh®ªj mWit tšYe®fËl«
x¥gil¡f¥gL»wJ. fhtšJiwÆ‹ Jiz¡
f © f h Â ¥ g h s ® n k ‰ b f h © L É r h u i z
e l ¤ J » w h ® . á i w ¢ r h i y Æ š k u z «
ÃfœªâU¡Fkhdhš Érhuiz¡F K‹ghf
Úâ¤Jiw mYty® xUt® cliy gÇÓÈ¡»wh®.
vÅD« ïªj eilKiwÆš gy gyåd§fŸ cŸsd.
fhtšJiw rh®ªj mWit tšYeuhf ÃaÄ¡f¥gL«
xU kU¤Jt®jh‹ ãnuj¥ gÇnrhjid el¤Jth®
v‹gJ k¡fËilna rªnjf¤ijna V‰gL¤J»wJ.
ïJ bjhl®ghd Érhuizfis el¤Jtâš Ã®thf
ßâahd Úâgâ bjhÊš rh®ªj jFâfis¥
bg‰¿U¥gâšiy. vdnt ÚâgâÆ‹ jiyikÆš xU
kU¤Jt tšYe®, jlaÉaš tšYe®, kÅj cÇik
Miza¤âÈUªJ xU ãuâÃâ M»nah® bfh©l
FG Érhuiz el¤JtJ rÇahdjhf ïU¡f Koí«.
j‰nghija ÃiyÆš mbkÇ¡fhÉš cŸs kU¤Jt
n r h j i d K i w X u s É ‰ F á w ¥ g h d j h f
mikªâU¡»wJ.
ï ª j M Œ î á y t u « ò f S ¡ F c £ g £ n l
b r Œ a ¥ g £ o U ¡ » w J v ‹ g i j e h § f Ÿ
x¥ò¡bfhŸ»nwh«. fhtšÃiya rhîfis¥
bghW¤jtiuÆš, fhtšJiwÆd® gâî brŒ»w
Kjš jftš m¿¡ifÆš (v¥IM®) cŸs Érhuiz
Étu§fŸ, ïwªjtÇ‹ cwÉd®fS« e©g®fS«
T W » w f U ¤ J f Ÿ t ‹ K i w ¤ j h ¡ F j š
el¤âat®fŸ vd Tw¥gLnthÇl« el¤j¥g£l
ne®fhzšfŸ, Úâk‹w¤â‹ ïWâ¤ Ô®¥ò M»ait
MŒî brŒa¥gl nt©L«. ïªj MŒî xU bjhl¡f
Ãiy Ka‰ájh‹. vÅD« gšntW Jiwfis¢ nr®ªj
m ¿ É a š t š Y e ® f Ë ‹ f t d ¤ i j ï ª j ¥
ãu¢ridÆš <®¥gj‰F ïJ cjî« vd e«ò»nwh«.
Mjhu«: ECONOMIC AND POLITICAL WEEKLY
24.3.2012

i j - 1 : c È A h ¤ J , # h ® f © £
gŸË¢ áWÄfshd #]Èahdh ó®¤â,
f#°khÅ, k¡jhÈ K©L M»a _tU«
#h®f©£ khÃy fhtšJiwÆduhš 2010
m¡nlhg® 30 m‹W ão¤J¢ bršy¥g£ld®. xU
Ah¡» Éisah£L¥ ngh£oia¥ gh®¡f¢ br‹¿Uªj
ïªj _tU« #]Èahdh cwÉd® å£oš
j§»ÆUªjd®. mªj cwÉd® xU e¡riy£
Mjuths® v‹w rªnjf¤â‹ mo¥gilÆš mtiu
fhtšJiwÆd® ifJ brŒjd®. mtnuhL nr®¤J
ifJ brŒa¥g£l ïªj _‹W áWÄfS« jtwhd
neu¤âš xU jtwhd ïl¤âš ïUªjjhš _‹W
khj§fŸ áiwÆš fÊ¡fnt©oajhÆ‰W.
uhŠá efÇÈUªJ 30 ».Û. bjhiyÉš cŸs KUA]
gFâÆš òÅjnkÇ gŸËÆš 9« tF¥ò go¡»whŸ
#]Èahdh. áiwÆš fÊ¤j eh£fË‹ bfh^u§fŸ
g‰¿ thŒâw¡f kW¡F« #]Èahdh mó®tkhfnt
ò‹dif¡»whŸ. mtŸ jdJ gâ‹gUt taâšjh‹
ïU¡»whŸ v‹gij Ã%ã¡f mtSila gŸË
MáÇa®fŸ fhtšJiwÆdÇl«
gŸË Mtz§fis¡ fh£od®.
m ª j M t z § f Ÿ n k h r o
b r Œ a ¥ g £ l i t v d
fhtšJiwÆd® F‰w« rh£od®.
x U j ‰ b r a y h d É õ a «
v‹dbt‹whš, ãÇ£oZ M£áia
vâ®¤J nghuhoa gH§Fo åu
ehaf‹ ã®[h K©lh ãwªj mnj
» u h k ¤ i j ¢ n r ® ª j t Ÿ j h ‹
#]Èahdh.
fij - 2: fŠrh«, xorh
fhÈ¡nfh£ efÇš cŸs muR¡
fšÿÇÆš ãv°Ì go¤JtU«
khzt® Mãuh g¤khÍ.1967«
M © o ‹ r £ l É n u h j
elto¡iffŸ (jL¥ò r£l¤â‹
ÑG«, ïªâa F‰wÉaš r£l¥
ãÇîfË‹ ÑG« áiwÆš
m i l ¡ f ¥ g £ l h ‹ M ã u h .
m t D i l a x n u F ‰ w « ,
mtDila »uhk¤âš ghuhÄÈ£lÇÆd® nrhjid
elto¡ifia nk‰bfh©lnghJ, ÉLKiwia¡
fÊ¡f å£oš ïUªjJjh‹. jdJ M§»y m¿î,
»uhk k¡fSl‹ ghJfh¥ò¥ gilÆd®
vËjhf¤ bjhl®ò bfhŸStj‰F cjÉahf
ïU¡F« v‹W Mãuh e«ãdh‹. Mdhš
mJjh‹ mt‹ ÛJ ghJfh¥ò¥gilÆdU¡F
rªnjf« V‰gl¡ fhuzkhÆ‰W. mt‹ g¤J
khj§fŸ áiwÆš fÊ¡f nt©oajhÆ‰W. mt‹ xU
áwªj khzt‹, 90 rjÉ»j« tUif¥ gâî cŸst‹
v‹gj‰F fšÿÇ Ã®thf« rh‹¿jœ bfhL¤J« Tl
mt‹ áiwÆš mil¡f¥g£oUªjh‹.
fij - 3: uhŠá, #h®f©£
é ¤ j ‹ k u h © o _ ‹ w h © L f Ÿ á i w Æ š
ïU¡fnt©oa Ãiyik V‰g£lJ. mj‰F¡ fhuz«,
ïnj bgaÇš xU e¡riy£ c©L v‹gJjh‹.
`É°jhg‹ Énuhâ #‹ Éfh° m©nlhy‹' v‹w
mik¥ã‹ _y« kÅj cÇik¥ ãu¢ridfis
ifÆš vL¤J¡bfh©L, #h®f©£ khÃy¤âš
tY¡f£lhakhf M¡»uÄ¡f¥g£l Ãy§fis Û£f
nghuho tªjt® ït®. ïtUila bgaÇnyna xU
e¡riy£ c©L, mªj e¡riy£ r«gªj¥g£l, 2007
m¡nlhgÇš elªj xU jh¡Fjš elto¡ifÆš 20
ng® bfhšy¥g£ld®, mt®fËš xUt® #h®f©£
khÃy¤â‹ K‹dhŸ Kjyik¢r® ghòyhš
kuh©oÆ‹ kf‹ mD¥ kuh©o, v‹gjhš é¤j‹
áiwÆš mil¡f¥g£lh®.
é¤j‹ Úâk‹w¤âš KiwpL
brŒJbfh©lij¤ bjhl®ªJ,
mid¤J F‰w¢rh£LfËÈUªJ
mt® ÉLÉ¡f¥g£lh®. 2011 or«g®
15š mt® ÉLÉ¡f¥g£oU¡f
nt©L«. Mdhš muR mt® ÛJ
òâaòfh®fisgâîbrŒjJ.
khnthÆ°LfS¡F« muR¡F«
ïilÆyhd nkhjÈ‹ eLnt
á¡»¡bfh©lt®fŸ ït®fŸ.
m u r h § f ¤ i j í « m â f h u
t ® ¡ f ¤ i j í « n r ® ª j á y ®
ï t ® f i s K ‰ ¿ Y «
Mg¤jhdt®fŸ v‹W á¤jÇ¡f
K a š » ‹ w d ® . ï t ® f Ÿ
mDgÉ¤j Jau¤â‰fhf
ïH¥ÕL bfhL¡f nt©L«
v ‹ w f U ¤ i j
ÃuhfÇ¡»‹wd®. Mdhš ïJ
bjhl®ghf r£l« brhštJ
v‹d? e¡riy£LfŸ cŸs
gFâfËš Vuhskhd r£l§fŸ cŸsd.
ït®fbsšyh« e¡riy£Lfsh?
r¤âÞf®: 2,065 ifJ brŒa¥g£nlh®
ávÞãvÞV r£l¤â‹ Ñœ 84 ng®
(Mjhu«: r¤ÔÞf® fhtšJiw)
xorh : ifJ brŒa¥g£nlh® 460 ng®
íVãV r£l¤â‹Ñœ 114 ng®
(Mjhu«: xorh fhtšJiw k‰W«
vÞ.v.o.o ÃWtd«)
#h®¡f©£: ifJ brŒa¥g£nlh® 500
ng® íVãV r£l¤â‹ Ñœ 100 ng®
(Mjhu«: #h®¡f©£ fhtšJiw)
* ifJ brŒa¥g£lfhyf£l«: 2008
Kjš 2011 tiu
- Ôg¡ âthÇ

m ª j r £ l § f S ¡ F b t › n t W
És¡f§fŸ ju¥gL»‹wd (g£oaš
fh©f).
cŸeh£L ghJfh¥ig guhkÇ¡fî«,
»s®¢áfis¤ âwikahf ifahsî«
vd fhtšJiwÆdU¡F nghJkhd
mâfhu§fis k¤âa r£l§fS« khÃy
r£l§fS« tH§F»‹wd. mªj
r£l§fS¡F ju¥gL»w És¡f§fËš
jh‹ á¡fš ïU¡»wJ. cjhuzkhf
rÔZf® áw¥ò bghJ ghJfh¥ò¢ r£l«,
2005 (áv°ãv°V) fhtšJiwÆdU¡F,
“thŒ th®¤ijahfnth vG¤J¥
ó®tkhfnth irifahfnth f©Tlhd
btË¥ghLfshfnth ïju KiwfËnyh
r £ l É n u h j k h d e l t o ¡ i f Æ š ”
<LgL»w vtiuí« ifJ brŒa mâfhu«
mË¡»wJ.
“r£lÉnuhj«” v‹gj‰F mË¡f¥gL»w
És¡f¤â‹ mo¥gilÆšjh‹ ifJ
e l t o ¡ i f f S « , É r h u i z
ïšyhknyna ifJfS« áiwÆš
mil¡f¥gLtJ« el¡»wJ. gy neu§fËš v›Éj
F‰w¢rh£LfS« ïšyhkny Tl ïªj elto¡iffŸ
vL¡f¥gL»‹wd. bjhl®ò trâfŸ Äf nkhrkhf cŸs,
nk«gh£L elto¡iffŸ vJînk eilbg‰¿uhj e¡riy£
t£lhu§fËš m¥ghÉ »uhk k¡fS«, r_f CÊa®fS« kÅj
cÇik CÊa®fS« MáÇa®fS« g¤âÇifahs®fS« ï¥go
F‰w¢rh£Lfns ïšyhkš, Érhuizna ïšyhkš ifJ
brŒa¥g£L áiwÆš mil¡f¥gL»wh®fŸ. ïªj r£l§fŸ
fhyÅ Mâ¡f fhy¤âa busy£ r£l¤â‰F ïizahdit
v‹»wh® ãíávš mik¥ã‹ K‹dhŸ jiyt® uhn#ªâuFkh®
brŒš. “F‰w¢rh£L ïšyhkš tH¡f¿P® ïšyhkš nkš
KiwpL ïšyhkš” elto¡if vL¥gJ v‹w bfhŸifÆ‹
mo¥gilÆš ïªj¢ r£l§fŸ brašgL¤j¥gL»‹wd v‹»wh®
mt®.
kh®¢ 29 m‹W, ošÈ Úâk‹w«, ga§futhj F‰w¢rh£L Tw¥g£l
nfhgh¤ fh©o v‹w ca®k£l e¡riy£ jiytiu
F‰w¢rh£oÈUªJ ÉLÉ¤jJ. Ú©lfhy r£l¥nghuh£l¤â‰F¥
ãwnf mt® ÉLÉ¡f¥g£lh®. áwªj kU¤JtU«, ïªâahÉY«
btËeh£oY« Vuhskhd Mjuths®fis¥ bg‰wtUkhd lh¡l®
ãdha¡br‹ ïu©L M©L fhy¤ij áiwÆš fÊ¤jh®.
ït®fS¡nf ïªj Ãiy v‹whš, Kf« bjÇahj v¤jidnah
m¥ghÉfË‹ fâv‹dthF« v‹gij vtU« C»¡fyh«.
ïj‰F xU cjhuz« brhšynt©Lbk‹whš #]dhZ ãujh‹
(45) mDgt¤ij¡ F¿¥ãlyh«. xorh khÃy¤â‹ fªjhkhš
kht£l jÇ§gho t£l Cuh£á¤ jiyt® ït®. f©Âbto
tH¡F x‹¿š r«gªj« ïU¥gjhf mt® ÛJ F‰w¢rh£L gâî
brŒa¥g£lJ. c©ikÆš mt® brŒj F‰w« v‹dbt‹whš,
khnthÆ°LfS¡F Mjuthf ïUªjh®fŸ v‹gj‰fhf m¥ghÉ
gH§Fo k¡fŸ gy® ifJ brŒa¥g£lij vâ®¤J Fuš
bfhL¤jh® v‹gJjh‹.
“2011 nk 5 m‹W cŸq® fhtšJiwÆdiu vâ®¤J xU
nghuh£l¤â‰F #]dhZ k¡fis¤ âu£odh®. m¥ghÉ gH§Fo
k¡fŸ R£L¡bfhšy¥gLtij¡ f©o¤J elªj nghuh£l« mJ,
mL¤J eilbgwÉUªj cŸsh£á¤ nj®jÈš mt®
ngh£oÆLtij jL¥gj‰fhfnt fhtšJiwÆd® mtiu¡ ifJ
brŒJ á¤utij brŒjd® v‹W bjÇ»wJ,” v‹W TW»wh®
g‹thá Ru¡õah gÇõ¤ mik¥ã‹ xU§»iz¥ghs® brŒJ
enuªâuh bkhAªâ.
fªjhkhš t£lhu¤âš elªj ï‹bdhU f©Âbto tH¡»š
ïªj bkhAªâ Ûnj Tl F‰w« rh£l¥g£lJ v‹gJ
F¿¥ãl¤j¡fJ. ufáakhd KiwÆš jdJ kht£l¤ij É£L
btËna¿ òtnd°t® efu¤â‰F tªj bkhAªâ, `â å¡'
g¤âÇif mYtyf¤â‰F tªJ ngádh®. Ru©lY¡F vâuhd
nghuh£l¤âš gH§FoÆdU¡F jkJ mik¥ò Mjuthf
ïUªjjhš ïªj tH¡F bjhlu¥g£oU¡»wJ v‹W mt®
T¿dh®.
njáa kÅj cÇik Miza¤âš #]dhZ rh®ãš bkhAªâ xU
xU r_fey gÂahsuhd
nfhgh FŠ#h« ôÅbr¥
ÃWtd¤â‰fhfî« ntW
gy ÃWtd§fS¡fhfî«
gÞjh® kht£l¤âš
j©nlthjh efÇYŸs
tdthá, nr¤dh, Máuk«
_y« gÂah‰¿ tªjh®.
ršth #&L« gÂahs®
xUtiu fl¤â¢ br‹W
bfhiy brŒjjhf ït®
ÛJ F‰w« rh£l¥g£lJ.
22 khj§fS¡F¥ ãwnf
ït® ÉLjiy
brŒa¥g£lh®.
nfhghFŠ#h«

nkšKiwpL brŒjh®. mâš mt®, #]dhZR¡F
v›Éj F‰w¥ã‹dÂí« »ilahJ v‹W
F¿¥ã£oU¡»wh®. jil brŒa¥g£l mik¥òfnshL
mtU¡F¤ bjhl®ãšiy v‹W« T¿ÆU¡»wh®.
“2008 Kjš td cÇik FGÉ‰F k©ly msÉš
m u r h § f ¤ j h š Ã a Ä ¡ f ¥ g £ l c W ¥ ã d u h f
ïUªJtªâU¡»wh®,” v‹W mt® bjÇÉ¡»wh®.
“#]dhZál« xU J¥gh¡» Tl »ilahJ. Mdhš
nghärh® mtiu Ãy¡f©Â bto tH¡»š ïG¤J
É£oU¡»wh®fŸ,” v‹»wh® mt®.
fhtšJiwÆdnuh, #]dhZ xU ÔÉukhd e¡riy£
v‹W«, #dtÇ 5š _‹W fhty®fŸ cÆÇH¡f¡
fhuzkhd bfh£lhfh® Ãy¡f©Â bto tH¡»š
mt® ÛJ F‰w¢rh£L gâî brŒâU¡»wh®fŸ. ïªâa
F‰wÉaš r£l¤â‹ 34, 120 (ã), 121, 121 (V), 124 (V), 302,
307, 324, 326 M»a r£l¥ãÇîfË‹ Ñœ mt® ÛJ
òfh®fŸ gâî brŒa¥g£LŸsd. 1908« M©o‹ bto
bghUŸfŸ r£l¤â‹ 3, 4 M»a ãÇîfË‹ ÑG«,
Míj§fŸ r£l« 25, 27 ãÇîfŸ, íVãV r£l¤â‹ 16,
20, 38 M»a ãÇîfË‹ ÑG« mt® ÛJ F‰w¢rh£LfŸ
gâî brŒa¥g£LŸsd. ïªj¡ F‰w¢rh£LfŸ
V‰f¤j¡fit v‹nwh V‰f¤j¡fit mšy v‹nwh
Úâk‹w« Koî brŒa¡TL«. Mdhš mJtiuÆš
#]dhZ fh¤âU¡f nt©L«.
íVãV xU tYthd r£l« vd xorh khÃy fhtšJiw
jiyik ïa¡Fe® k‹nkhA‹ ãuAuh{ Tw»wh®.
MÆD« mªj¢ r£l« jtwhf¥ ga‹gL¤Jtij¤
jL¡f cÇa V‰ghLfŸ cŸsd v‹W« mt®
TW»wh®. vÅD«, ïªj¢ r£l¤â‹ Ñœ gâî
brŒa¥g£l gy tH¡FfŸ Úâk‹w¤âš jŸSgo
brŒa¥g£LŸsd v‹W kÅj cÇik mik¥òfis¢
nr®ªjt®fŸ TW»wh®fŸ.
bj‰F g°jh® kht£l¤â‹ _£ngo »uhk¤ij¢
nr®ªj ngnfh Õ«, FŠ#h« uh«tâ M»a ïu©L
bg©fS« áv°ãv°V r£l¤â‹ Ñœ F‰w«
rh£l¥g£L ifJ brŒa¥g£ld®. 15 khj§fS¡F¥
ãwFjh‹ F‰w¢rh£LfËÈUªJ ÉLÉ¡f¥g£L
á i w Æ È U ª J É L j i y b r Œ a ¥ g £ l d ® .
e¡[iy£LfSl‹ bjhl®ò ïU¥gjhfî«,
khnthÆ°£ ãuRu§fis it¤âUªjjhfî«
btoF©LfŸ ïUªjjhfî« T¿ kh¤É n#hfh,
K¡fh A§fh, R¡eh¤, K¢rh» n#hfh, k¡jh« y¡kh,
cŒ¡fh Õkh, gŠ#h« Õkh M»nah® 2008š
ifJbrŒa¥g£ld®. fhty®fshš òfh®fis
Ã%ã¡f KoaÉšiy v‹gjhš flªj ã¥utÇ 12
m‹Wjh‹ mt®fŸ ÉLjiybrŒa¥g£ld®.
ÉLjiy brŒa¥g£LÉ£lhY« mt®fŸ áiwÆš
fÊ¤j eh£fis <LbrŒJÉl KoahJ. ghâ¡f¥g£l
gy® jh§fŸ kWgoí« J‹òW¤j¥gl¡ TL« v‹W
mŠRtjhš áiwÆÈUªj eh£fS¡F ïH¥ÕL
bjhifia¡ Tl bg‰W¡bfhŸs kW¡»wh®fŸ.
Mdhš ï¥nghJ vâ®âirÆš miyao¡f¤
bjhl§»ÆU¡»wJ. xorh ca®Úâk‹w tH¡f¿P®
ãuâkh jh° (taJ 28) e¡riy£ Mjuths® v‹W
F‰w« rh£l¥g£L, 2008 Mf°£ 13 Kjš 2010 et«g®
1 7 t i u Æ š á i w Æ š m i l ¡ f ¥ g £ l h ® .
ÉLjiyailªjJ« mt® Úâk‹w¤ij mQ»,
mÚâahd KiwÆš áiwÆš mil¡f¥g£oUªj-
j‰fhfî«, muR j‹ cÆiuí« thœ¡ifiaí«
Rjªâu¤ijí« ghJfh¡f¤ jt¿aj‰fhfî« jd¡F
20 y£r« %ghŒ ïH¥ÕL tH§f MizÆl¡ nfhÇ kD
jh¡fš brŒJŸsh®.
e¡riy£ t£lhu§fËš Úâ bgWtj‰fhd thŒ¥ò
v‹gJ« ãu¢ridahf cŸsJ. k¤âa cŸJiw
mik¢r® g. áj«gu«, jÅah® ÃWtd§fŸ
khnthÆ°£LfS¡F¡ fhtš gz« jUtjhf¡
Tw¥gLtJ g‰¿ ÉrhÇ¡f nt©oa mtáa« cŸsJ
v‹W T¿dh®. r¤âZf® khÃy¤âš ï›thW
F¿¥ãl¥gL« ÃWtd§fËš x‹W v°[h® °Oš.
ïªj tH¡»š áy® ifJ brŒa¥g£lh®fŸ. ïªj
tH¡»š F‰w« rh£l¥g£oU¥gt®fËš xUtuhd
mªj ÃWtd¤â‹ bghJ nkyhs® o.É.á.v°.t®kh
#hÛÅš btËna tªâU¡»wh®.
r¤âZf® khÃy¤âš uhFš fhªâ ïisP® gilÆ‹
jiyik¥ gÆ‰áahsU«, fh§»u° f£áÆ‹
ÉtrhÆfŸ ãÇî j©nlthlh kht£l¤ jiytUkhd
É#Œ nrhÇ (38) g°jh® áiwÆš ïu©L M©LfŸ
mil¡f¥g£L, jkJ #hÛ‹ kDit c¢rÚâk‹w«
Érhuiz¡F vL¤J¡bfhŸtj‰fhf¡ »£l¤j£l
ïu©L M©LfŸ áiwÆnyna fh¤âU¡f
nt©oajhÆ‰W. 2010 #]iy 8 m‹W xU cŸq®
x¥gªjjhu® bfhiy brŒa¥g£lJ bjhl®ghf,
n#ho¡f¥g£l òfh®fË‹ mo¥gilÆš 32 ng®fSl‹
nr®¤J mt® ifJbrŒa¥g£lh®. ïªj tH¡»š ifJ
brŒa¥g£l gy®, nghâa Mjhu« ïšiy v‹w
mo¥gilÆš ÉLjiy brŒa¥g£lh®fŸ.
É#Œ nrhÇ jdJ kidÉ¡F, njâ F¿¥ãlhkš,
áiwÆÈUªJ btËna fl¤â¡ bfh©Ltu¥g£l xU
foj¤âš, ïj‰bfšyh« fhuz« xU ca®k£l
tH¡f¿P®fŸ FGjh‹ v‹W T¿ÆU¡»wh®.
e¡riy£LfS¡F¥ gz« bfhL¤j v°[h®
f « b g Å Æ ‹ Ã ® t h » f Ÿ # h Û Å š
ÉLÉ¡f¥gL»wh®fŸ, Mdhš É#Œ nrhÇ ngh‹w
m¥ghÉfŸ tH¡fhl¥ gz« ïšiy v‹gjhš áiwÆš
thodh®fŸ.
Clf§fË‹ ftd¤ij¥ bg‰w k‰bwhU tH¡F

nrhÅ nrhÇ (É#Œ nrhÇíl‹ bjhl®òilat® mšy)
ifJ brŒa¥g£l elto¡ifahF«.gŸË MáÇaU«,
Cuh£ák‹w cW¥ãdUkhd ïªj¥ bg© v°[h®
tH¡»š F‰w«rh£l¥g£lh®. áv°ãv°V r£l¤â‹
Ñœ F‰w« rh£l¥g£lh®. e¡riy£LfS¡F mt®
ghJfh¥ò, gz« »il¡f¢ brŒjh® v‹gJ
F‰w¢rh£L. m©ikÆš btËtªJŸs
xU brŒâÆ‹go fhtš
Ãiya¤âš ïªj¥ bg©
á¤utij brŒa¥g£lh®.
ïtuJ ãw¥ò cW¥ãY«,
ò£l¥ gFâÆY« f‰fŸ
âÂ¡f¥g£ld. ïtiu¥
ngr it¥gj‰fhf ïtuJ
F L « g ¤ â d U « T l
J‹òW¤j¥g£ld®.
r £ l « j t w h f
g a ‹ g L ¤ j ¥ g L t j ‰ F
ï ‹ b d h U c j h u z «
nfhgh FŠrh« tH¡F. r_f
CÊauhd nfhgh FŠrh«
ôÅbr¥ cŸË£l gšntW
mik¥òfS¡fhf, g°jh®
g F â Æ š b r a š g £ L
tªjt®. jªnjthlh efÇš
cŸs t‹thá nr¤dh
M°uk¤â‹ _ykhf ït®
b r a š g £ L t ª j h ® .
»uhk¥òw Rfhjhu â£lkhd
`Ä£lhÅ‹' v‹w â£l¤âš
k h t £ l f U ¤ j h s u h f
gÂah‰¿at® ït®. ïªj¤
â£l¤ij cUth¡»at®
lh¡l® ãdha¡ br‹.
e¡riy£LfS¡F vâuhf
muR V‰gL¤âa `ršth
# ] ^ « ' v ‹ w u h Q t
mik¥ig nfhgh¡ FŠrh‹
f L i k a h f v â ® ¤ j h ® .
6 0 ¡ F « n k ‰ g £ l
» u h k § f Ë š m ª j
mik¥ghš ghâ¡f¥g£l
k¡fS¡F mt® cjÉdh®.
2010 or«g® 10 m‹W mt®
i f J b r Œ a ¥ g £ l h ® .
mtUl‹ ïs« kÅj cÇik tH¡f¿P® mšgh‹
nlhngh v‹gtU« ifJ brŒa¥g£lh®. ã‹d® nlhngh
ÉLÉ¡f¥g£lh®. FŠrh« áiw¡F mD¥g¥g£lh®.
jªnjthjh gFâÆš fl¤â¡ bfhiy brŒa¥g£l xU
ršth #&L« CÊa® fl¤j¥g£l tH¡»š ït® ÛJ«
F‰w« rh£l¥g£lJ.
“áiwÆš v‹id rªâ¥gj‰F nk¤jh g£f® tªjh®.
eh‹ mtiu¥ gh®¡f ÉU«gÉšiy v‹W mtÇl«
ïªâa j©lid¢ r£l¤â‹ 124A ãÇî
ãÇÉidthj« bjhl®ghd r£l« ïJ. e¡riy£ Mjuths®fS¡F
vâuhf ïªj¢ r£l«ÉÇthf ga‹gL¤j¥gL»wJ.
r£lÉnuhj elto¡iffŸ (jL¥ò) r£l«, 1967
2002M« M©o‹ ga§futhj jL¥ò¢ r£l¤âš ïUªj áy
m«r§fis nr®¤J 2004« M©oš ïªj¢ r£l¤âš âU¤j«
brŒa¥g£lJ. fLikahd vâ®¥ã‹ fhuzkhf ã‹d® ïJ
Éy¡»¡bfhŸs¥g£lJ. ïªj k¤âa r£l« F¿¥ghf Õfh®, #h®f©£,
xorh, f®ehlfh, kfhuhZouh M»a khÃy§fËš ga‹gL¤j¥g£lJ.
ïªj khÃy§fËš e¡riy£Lfis¡ ifahStj‰bf‹W ntW jÅ¢
r£l§fŸ»ilahJ.
nk‰Ft§f (t‹Kiw elto¡iffŸ jL¥ò) r£l«, 1970
íVãV, ïªâa j©lid¢ r£l« M»at‰¿š cŸs bghU¤jkhd
gFâfSl‹ ïªj¢ r£l« cUth¡f¥g£L, bjhl®¢áahf¥
ga‹gL¤j¥g£LtªjJ.
Mªâuãunjõ bghJ ghJfh¥ò¢ r£l«, 1992
gFâfSl‹ ïªj¢ r£l« cUth¡f¥g£L, bjhl®¢áahf
rÔZf® áw¥ò bghJ ghJfh¥ò¢ r£l«, 2005
j©lid¢
k¤âaãunjr khÃy ãuZfah mâÃah« r£l«, 1990
F‰wÉaš r£l âU¤j¢ r£l«, ãÇî 17
F¿¥ghf ïªj¢ r£l« Õfh®, #h®f©£ khÃy§fËš íVãV, ïªâa
r£l« M»at‰¿š cŸs bghU¤jkhd gFâfSl‹ ïªj¢
r£l«cUth¡f¥g£L, bjhl®¢áahfga‹gL¤j¥g£LtªjJ.
`át¥ò' r£l§fŸ

Voices for Custodial Justice Newsletter - June 2012 issue

Voices for Custodial Justice Newsletter - June 2012 issue

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Voices for Custodial Justice Newsletter - June 2012 issue