Op 1 augustus 2021 is de Wet verduidelijking van de burgerschapsopdracht aan scholen in het funderend onderwijs ingevoerd. Met de aanscherping van de burgerschapswet is de opdracht aan scholen preciezer geformuleerd en steviger verankerd. Bovendien moeten schoolbesturen een duidelijke burgerschapsopdracht aan hun scholen communiceren en het bevoegd gezag heeft een zorgplicht voor de schoolcultuur. Zo moet het een stimulerende omgeving creëren waarbinnen leerlingen actief oefenen met de omgang met de basiswaarden van de democratische rechtsstaat en de mensenrechten. Wat houdt burgerschap in en hoe gaan scholen ermee om?
Het belang van verkiezingen voor de vrije samenleving, kan onmogelijk onderschat worden.
In België is er stemplicht, maar het laat alle burgers toe zich uit te spreken over het beleid en
de vrouwen en mannen te kiezen die hen zullen vertegenwoordigen.
De inzet voor de verkiezingen van 14 oktober 2018 is duidelijk: indien u wenst dat het werk
van de MR en de Open Vld moeten versterkt worden, stem dan op de kandidaten van de MRlijst
met een liberaal en sociaal hervormingsproject. De MR en Open Vld, die samen op de MRlijst
staan, presenteren u een programma, opgesteld vanuit op de idealen van onze
democratie.
Is gemeentelijk toezicht op zelfstandig onderwijs nog van deze tijd?René Flippo
Recente opvattingen over het duale bestel en moderne bestuurlijke verhoudingen tussen de gemeente en het lokale onderwijs roepen de vraag op of het niet tijd is het gemeentelijke toezicht op het zelfstandige openbaar onderwijs los te laten. In de april-editie van NTOR staat een "long read" van mijn hand waarin ik een aanzet doe tot doordenking van de gemeentelijke positie.
Een pleidooi voor de menselijke maat in het onderwijs.
Door scholen in te richten als morele gemeenschappen en kleinschaligheid terug te brengen in het onderwijs, creëren we de optimale context voor kennisverwerving, competentie ontwikkeling en karaktervorming.
Michael Merry & Geert Driessen (2018) Waarom de elites houden van burgerschap?Driessen Research
Het kabinet-Rutte III poogt burgerschapseducatie nieuw leven in te blazen. Om te beginnen moeten kinderen verplicht het Wilhelmus leren, een bezoek brengen aan de Tweede Kamer en aan het Rijksmuseum. Het zijn de waarden van een politieke en academische elite die zich niet realiseert dat zij zelf achter onderwijsbeleid staat dat uitsluitend en nationalistisch is.
Merry, M., & Driessen, G. (2018). Waarom de elites houden van burgerschap. Sociale Vraagstukken, 9 januari 2018. Retrieved from https://www.socialevraagstukken.nl/waarom-de-elites-houden-van-burgerschap/
Meepraten door loting. Vernieuwende vorm van democratieFrederik Smit
De Vlaamse auteur David van Reybrouck laat in zijn boek ‘Tegen verkiezingen’ zien hoe het democratisch vermoeidheidssyndroom in de maatschappij om zich heen heeft gegrepen en de representatieve democratie in het slop is geraakt. Zijn voorkeur gaat uit naar een oud democratisch principe dat vooral in het klassieke Athene werd gehanteerd: de loting.
In het februarinummer 2015 van MR Magazine een artikel van Frederik Smit over ‘meepraten door loting’.
http://www.ru.nl/its/expertisecentrum/algemeen/
Het belang van verkiezingen voor de vrije samenleving, kan onmogelijk onderschat worden.
In België is er stemplicht, maar het laat alle burgers toe zich uit te spreken over het beleid en
de vrouwen en mannen te kiezen die hen zullen vertegenwoordigen.
De inzet voor de verkiezingen van 14 oktober 2018 is duidelijk: indien u wenst dat het werk
van de MR en de Open Vld moeten versterkt worden, stem dan op de kandidaten van de MRlijst
met een liberaal en sociaal hervormingsproject. De MR en Open Vld, die samen op de MRlijst
staan, presenteren u een programma, opgesteld vanuit op de idealen van onze
democratie.
Is gemeentelijk toezicht op zelfstandig onderwijs nog van deze tijd?René Flippo
Recente opvattingen over het duale bestel en moderne bestuurlijke verhoudingen tussen de gemeente en het lokale onderwijs roepen de vraag op of het niet tijd is het gemeentelijke toezicht op het zelfstandige openbaar onderwijs los te laten. In de april-editie van NTOR staat een "long read" van mijn hand waarin ik een aanzet doe tot doordenking van de gemeentelijke positie.
Een pleidooi voor de menselijke maat in het onderwijs.
Door scholen in te richten als morele gemeenschappen en kleinschaligheid terug te brengen in het onderwijs, creëren we de optimale context voor kennisverwerving, competentie ontwikkeling en karaktervorming.
Michael Merry & Geert Driessen (2018) Waarom de elites houden van burgerschap?Driessen Research
Het kabinet-Rutte III poogt burgerschapseducatie nieuw leven in te blazen. Om te beginnen moeten kinderen verplicht het Wilhelmus leren, een bezoek brengen aan de Tweede Kamer en aan het Rijksmuseum. Het zijn de waarden van een politieke en academische elite die zich niet realiseert dat zij zelf achter onderwijsbeleid staat dat uitsluitend en nationalistisch is.
Merry, M., & Driessen, G. (2018). Waarom de elites houden van burgerschap. Sociale Vraagstukken, 9 januari 2018. Retrieved from https://www.socialevraagstukken.nl/waarom-de-elites-houden-van-burgerschap/
Meepraten door loting. Vernieuwende vorm van democratieFrederik Smit
De Vlaamse auteur David van Reybrouck laat in zijn boek ‘Tegen verkiezingen’ zien hoe het democratisch vermoeidheidssyndroom in de maatschappij om zich heen heeft gegrepen en de representatieve democratie in het slop is geraakt. Zijn voorkeur gaat uit naar een oud democratisch principe dat vooral in het klassieke Athene werd gehanteerd: de loting.
In het februarinummer 2015 van MR Magazine een artikel van Frederik Smit over ‘meepraten door loting’.
http://www.ru.nl/its/expertisecentrum/algemeen/
Michael Merry & Geert Driessen (2018) Sargasso Waarom de elites houden van bu...Driessen Research
Merry, M., & Driessen, G. (2018). Waarom de elites houden van burgerschap. Sargasso, 11 januari 2018. Retrieved from http://sargasso.nl/waarom-de-elites-houden-van-burgerschap/
Naar meer democratische besluitvorming. 'Geef ouders zeggenschap in plaats va...Frederik Smit
De besluitvorming op scholen houdt te weinig rekening met de zeggenschap van met name leerlingen en hun ouders. Dat is een gevolg van gebrekkige wetgeving in het onderwijs, zo blijkt uit promotieon derzoek van jurist Gijsbert Leertouwer naar de bestuurlijk-juridische inrichting van scholen. De LAKS-monitor 2020 en de Staat van de Ouder van Ouders & Onderwijs 2021 laten zien dat de belangstelling van leerlingen en ouders voor medezeggenschap op een laag pitje staat door de werkdruk die leerlingen ervaren en de bescheidenheid van scholen om ouders bij het beleid te betrekken. Dit is in het algemeen zorgelijk, maar zeker op dit moment, omdat de rol van de mr belangrijk is bij het wegwerken van vertragingen en achterstanden bij leerlingen door corona. Hoe kun je ervoor zorgen dat de (mede)zeggenschap van leerlingen en ouders sterker wordt en wat is daarbij de rol van het personeel en de schoolleiding?
Beleidsparticipatie zou leiden naar betere beslissingen, gedragen projecten, eigenaarschap... Maar is dat wel zo? We bouwen samen argumenten op om anderen ervan te overtuigen dat meer participatie een positieve impact heeft op gemeentelijk beleid.
Vluchtelingen maken het nog moeilijker in gesloten jeugdinstellingenThierry Debels
In elke jeugdinstelling in Vlaanderen zitten minderjarige vluchtelingen en asielzoekers. Die groep jongeren maakt het volgens het jaarverslag 2019 soms extra complex: ze beheersen de taal weinig of niet, begrijpen niet in welke structuur ze terechtgekomen zijn en waarom. Die jongeren trekken zich vaker terug en vinden geen aansluiting bij de anderen.
De toekomst van het begrip 'richting' in de onderwijswetgevingCSR
De toekomst van het begrip ‘richting’ in de onderwijswetgeving
René Guldenmund
Nederland heeft een uniek onderwijssysteem, waarbij scholen die tot een formeel erkende religieuze of levensbeschouwelijke richting behoren (bijzondere scholen) op dezelfde voet worden bekostigd als openbare scholen. Onderwijs is een van de weinige beleidsvelden waar erkenning van een geloof of levensbeschouwing voorkomt.
Dit stelsel staat in de politieke arena ter discussie, waarbij twee alternatieven worden aangedragen: verruiming tegenover afschaffing van het begrip richting. Dit artikel beschrijft het bijzonder onderwijs aan de hand van de katholieke richting. Geconcludeerd wordt dat het bijzonder onderwijs zijn wortels heeft in de civil society en dat verruiming van het begrip ‘richting’ de voorkeur verdient boven afschaffing. Van belang is wel dat ook in haar verruimde toepassing de verbinding met een gedeelde visie op de mens voorop moet blijven staan.
Tijdschrift voor Religie, Recht en Beleid 2015 (6) 2; doi: 10.5553/TvRRB/187977842015006002004
Ronde tafels medezeggenschap. Een nieuwe aanpak om ouders in (g)mr te onderst...Frederik Smit
Onderzoek in opdracht van de Onderwijs Consumenten Organisatie (OCO) laat zien dat ouders die actief zijn bij de medezeggenschap op Amsterdamse scholen hun invloed als bescheiden ervaren. OCO is voor deze groep ouders het platform Raadgevers gestart om infor- matie te verstrekken en organiseert Ronde Tafel bijeenkomsten zodat ouders kennis en ervaringen kunnen uitwisselen.
Frederik Smit (red.) (2005b). Surfen op de golven de medezeggenschap in het o...Frederik Smit
Surfen op de golven van medezeggenschap in het onderwijs.
Conferentiebijdragen interactieve conferentie School & Medezeggenschap 2005.
Frederik Smit (redactie). Nijmegen, 4 november 2005.
Met bijdragen van
. Frans Brekelmans
. Loulène Boersma
. Frederik Smit
. Paul Zoontjens
. Werner van Katwijk
. Irene van Kesteren
. Anne van Gerven
. Robert van den Boezem
. Jelle Vaartjes
. Philip Geelkerken
. Lia Roefs
. Nely van Dam
. Eric Balemans
. Paul Jungbluth
. Rob Limper
. Jan Duijnhouwer
. Irene Hemels
. Paul Kamps
. Gerrit Vrieze
. Jos van Kuijk
. Martien Hietbrink
. Geert Driessen
. Hilde Mertens
. Wilco Brussee
. Henk Jansen
De kracht van een alternatief verhaal: De complementaire bijdrage van burgeri...Kay Mars
Sinds 2015 kent Nederland een golf van nieuwe initiatieven voor vluchtelingen. Naast gevestigde actoren zoals nationale en lokale overheden, bedrijven en ngo’s begonnen bewonersgroepen, actieve burgers, collectieven en kleine sociale ondernemingen zich in te zetten voor de inclusie van vluchtelingen en alternatieve vormen van engagement (Larruina, Boersma & Ponzoni 2019). Om beter zicht te krijgen op de plaats en rol van deze initiatieven begonnen wij in 2019 met het project Learning Crossroads for Refugee Inclusion: hoe verandert het ontstaan en voortbestaan van deze initiatieven het veld van opvang, inburgering en integratie? Hoe onderscheiden ze zich van meer geïnstitutionaliseerde organisaties als de Gemeente Amsterdam of het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en wat voegen ze toe? Op welke manieren bieden ze een alternatief verhaal voor de inclusie van vluchtelingen? En waarom zijn deze alternatieve verhalen belangrijk voor de inclusie van vluchtelingen in de Nederlandse samenleving?
Vergroening van het schoolplein. Vergroening is boomingFrederik Smit
Honderdduizenden kinderen in Nederland brengen dag in dag uit hun pauzetijd door op een kaal, grijs, versteend schoolplein. Bij warm weer is het er vaak te heet om buiten te spelen en bij hevige regenval staat het plein blank. Steeds meer scholen transformeren de buitenruimte rond scholen van ‘stenen woestijnen’ naar groene, natuurrijke, ‘gezonde oases’ voor spelen en leren in de bebouwde omgeving. En steeds vaker installeren scholen met een groen schoolplein ook een regenwateropvangsysteem, om een klimaatbestendige leefomgeving te creëren. Wat zijn de ervaringen om de omgeving van de school te vergroenen en van scholen die werken met een groen(blauw) schoolplein? Welke rol speelt de medezeggenschap?
Michael Merry & Geert Driessen (2018) Sargasso Waarom de elites houden van bu...Driessen Research
Merry, M., & Driessen, G. (2018). Waarom de elites houden van burgerschap. Sargasso, 11 januari 2018. Retrieved from http://sargasso.nl/waarom-de-elites-houden-van-burgerschap/
Naar meer democratische besluitvorming. 'Geef ouders zeggenschap in plaats va...Frederik Smit
De besluitvorming op scholen houdt te weinig rekening met de zeggenschap van met name leerlingen en hun ouders. Dat is een gevolg van gebrekkige wetgeving in het onderwijs, zo blijkt uit promotieon derzoek van jurist Gijsbert Leertouwer naar de bestuurlijk-juridische inrichting van scholen. De LAKS-monitor 2020 en de Staat van de Ouder van Ouders & Onderwijs 2021 laten zien dat de belangstelling van leerlingen en ouders voor medezeggenschap op een laag pitje staat door de werkdruk die leerlingen ervaren en de bescheidenheid van scholen om ouders bij het beleid te betrekken. Dit is in het algemeen zorgelijk, maar zeker op dit moment, omdat de rol van de mr belangrijk is bij het wegwerken van vertragingen en achterstanden bij leerlingen door corona. Hoe kun je ervoor zorgen dat de (mede)zeggenschap van leerlingen en ouders sterker wordt en wat is daarbij de rol van het personeel en de schoolleiding?
Beleidsparticipatie zou leiden naar betere beslissingen, gedragen projecten, eigenaarschap... Maar is dat wel zo? We bouwen samen argumenten op om anderen ervan te overtuigen dat meer participatie een positieve impact heeft op gemeentelijk beleid.
Vluchtelingen maken het nog moeilijker in gesloten jeugdinstellingenThierry Debels
In elke jeugdinstelling in Vlaanderen zitten minderjarige vluchtelingen en asielzoekers. Die groep jongeren maakt het volgens het jaarverslag 2019 soms extra complex: ze beheersen de taal weinig of niet, begrijpen niet in welke structuur ze terechtgekomen zijn en waarom. Die jongeren trekken zich vaker terug en vinden geen aansluiting bij de anderen.
De toekomst van het begrip 'richting' in de onderwijswetgevingCSR
De toekomst van het begrip ‘richting’ in de onderwijswetgeving
René Guldenmund
Nederland heeft een uniek onderwijssysteem, waarbij scholen die tot een formeel erkende religieuze of levensbeschouwelijke richting behoren (bijzondere scholen) op dezelfde voet worden bekostigd als openbare scholen. Onderwijs is een van de weinige beleidsvelden waar erkenning van een geloof of levensbeschouwing voorkomt.
Dit stelsel staat in de politieke arena ter discussie, waarbij twee alternatieven worden aangedragen: verruiming tegenover afschaffing van het begrip richting. Dit artikel beschrijft het bijzonder onderwijs aan de hand van de katholieke richting. Geconcludeerd wordt dat het bijzonder onderwijs zijn wortels heeft in de civil society en dat verruiming van het begrip ‘richting’ de voorkeur verdient boven afschaffing. Van belang is wel dat ook in haar verruimde toepassing de verbinding met een gedeelde visie op de mens voorop moet blijven staan.
Tijdschrift voor Religie, Recht en Beleid 2015 (6) 2; doi: 10.5553/TvRRB/187977842015006002004
Ronde tafels medezeggenschap. Een nieuwe aanpak om ouders in (g)mr te onderst...Frederik Smit
Onderzoek in opdracht van de Onderwijs Consumenten Organisatie (OCO) laat zien dat ouders die actief zijn bij de medezeggenschap op Amsterdamse scholen hun invloed als bescheiden ervaren. OCO is voor deze groep ouders het platform Raadgevers gestart om infor- matie te verstrekken en organiseert Ronde Tafel bijeenkomsten zodat ouders kennis en ervaringen kunnen uitwisselen.
Frederik Smit (red.) (2005b). Surfen op de golven de medezeggenschap in het o...Frederik Smit
Surfen op de golven van medezeggenschap in het onderwijs.
Conferentiebijdragen interactieve conferentie School & Medezeggenschap 2005.
Frederik Smit (redactie). Nijmegen, 4 november 2005.
Met bijdragen van
. Frans Brekelmans
. Loulène Boersma
. Frederik Smit
. Paul Zoontjens
. Werner van Katwijk
. Irene van Kesteren
. Anne van Gerven
. Robert van den Boezem
. Jelle Vaartjes
. Philip Geelkerken
. Lia Roefs
. Nely van Dam
. Eric Balemans
. Paul Jungbluth
. Rob Limper
. Jan Duijnhouwer
. Irene Hemels
. Paul Kamps
. Gerrit Vrieze
. Jos van Kuijk
. Martien Hietbrink
. Geert Driessen
. Hilde Mertens
. Wilco Brussee
. Henk Jansen
De kracht van een alternatief verhaal: De complementaire bijdrage van burgeri...Kay Mars
Sinds 2015 kent Nederland een golf van nieuwe initiatieven voor vluchtelingen. Naast gevestigde actoren zoals nationale en lokale overheden, bedrijven en ngo’s begonnen bewonersgroepen, actieve burgers, collectieven en kleine sociale ondernemingen zich in te zetten voor de inclusie van vluchtelingen en alternatieve vormen van engagement (Larruina, Boersma & Ponzoni 2019). Om beter zicht te krijgen op de plaats en rol van deze initiatieven begonnen wij in 2019 met het project Learning Crossroads for Refugee Inclusion: hoe verandert het ontstaan en voortbestaan van deze initiatieven het veld van opvang, inburgering en integratie? Hoe onderscheiden ze zich van meer geïnstitutionaliseerde organisaties als de Gemeente Amsterdam of het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en wat voegen ze toe? Op welke manieren bieden ze een alternatief verhaal voor de inclusie van vluchtelingen? En waarom zijn deze alternatieve verhalen belangrijk voor de inclusie van vluchtelingen in de Nederlandse samenleving?
Similar to Vertsterking van het onderwijs in burgerschap. Naar meer tegenmacht van leerlingen (20)
Vergroening van het schoolplein. Vergroening is boomingFrederik Smit
Honderdduizenden kinderen in Nederland brengen dag in dag uit hun pauzetijd door op een kaal, grijs, versteend schoolplein. Bij warm weer is het er vaak te heet om buiten te spelen en bij hevige regenval staat het plein blank. Steeds meer scholen transformeren de buitenruimte rond scholen van ‘stenen woestijnen’ naar groene, natuurrijke, ‘gezonde oases’ voor spelen en leren in de bebouwde omgeving. En steeds vaker installeren scholen met een groen schoolplein ook een regenwateropvangsysteem, om een klimaatbestendige leefomgeving te creëren. Wat zijn de ervaringen om de omgeving van de school te vergroenen en van scholen die werken met een groen(blauw) schoolplein? Welke rol speelt de medezeggenschap?
Wat zijn succesfactoren optimaliseren Medezeggenschap?
Goed leiderschap en psychologische veiligheid
Hardnekkige knelpunten in het functioneren van de medezeggenschap
zijn dat directies en schoolbesturen de (g)mr te laat of soms helemaal
niet informeren waardoor een goede voorbereiding op de besluitvorming
niet mogelijk is. De professionaliteit van inspraakorganen te wensen
overlaat en dat (g)mr-leden hun kennis en ervaring niet optimaal inzetten
om als gelijkwaardige gesprekspartners met de schoolleiding of
het bestuur in gesprek te gaan. Goed leiderschap en psychologische
veiligheid creëren zijn succesfactoren voor het optimaliseren van medezeggenschap.
Hoe werkt dat in de praktijk? Frederik Smit
Klimaatverandering: eco op school. Actiegerichte participatie van leerlingen ...Frederik Smit
De aarde warmt op, oceanen slibben dicht met plastic, insecten en
vogels sterven in rap tempo uit. 70 procent van de kinderen en jongeren
in Nederland maakt zich zorgen om klimaatverandering: angst
en verdriet noemen zij hun meest voorkomende gevoelens; sommigen
liggen er letterlijk wakker van. Een recent Unicef-rapport wijst op
de grote impact van de fysieke omgeving op het welbevinden van
kinderen en jongeren en pleit ervoor dat ze kunnen participeren in
het beleid dat sterk inzet op een duurzame toekomst. Hoe kan het
onderwijs hier aan bijdragen?
Onderwijsinspectie: meer focus op basisvaardigheden. Vergroot vakinhoudelijke...Frederik Smit
Steeds meer leerlingen verlaten het onderwijs zonder dat zij goed kunnen lezen, schrijven en rekenen en dat percentage stijgt nog elk jaar. De Onderwijsinspectie concludeert in de Staat van het Onderwijs 2022 dat als scholen deze gestage achteruitgang willen keren, ze moeten focussen op de basisvaardigheden taal en rekenen. Ook moe- ten ze meer aandacht besteden aan burgerschapsvaardigheden. Drie experts op het gebied van onderwijskwaliteitsverbetering gaan in op de knelpunten voor bestuur en toezicht en de medezeggenschap.vVoor de (g)mr blijkt het lastig te zijn de basiskwaliteit te beoordelen en in te gaan tegen een enthousiaste bestuurder die weer een nieuwe methode introduceert.
Sociaal veiligheidsbeleid een papieren tijger? De school als werkplek van geb...Frederik Smit
Elke leerling moet zich vrij en veilig kunnen voelen op school. Het
moet een plek zijn waar ze zich kunnen ontwikkelen en ontdekken
wie ze zijn. De veiligheidsmonitor 2021 laat zien dat het vaak goed
gaat, maar er blijken ook nog altijd tienduizenden leerlingen te worden
gepest en lastiggevallen. De documentaire ‘Eindeloos gepest’
laat zien welke ultieme consequentie pesten en onveiligheid op
school kan hebben voor een leerling. Minister Wiersma wil daarom
een steviger aanpak van pesten en ander onwenselijk gedrag op
school. Wat zijn de ervaringen van scholen die werk hebben gemaakt
van sociale veiligheid?
Gelijke onderwijskansen een uitdaging? Laat leerlingen ontdekken wat ze écht ...Frederik Smit
Na tientallen jaren onderwijsachterstandenbeleid lijken portemonnee en diploma van ouders nog steeds bepalend voor het schoolniveau van hun kinderen. De veelgeprezen documentaireserie ‘Klassen’ toont dat sociale afkomst onverminderd van invloed is op de schoolloopbaan van kinderen, tussen scholen standsverschillen bestaan en de kansenongelijkheid in het onderwijs lijkt toe te nemen. Kabinet Rutte IV heeft kansengelijkheid op de agenda gezet en wil onder andere de vorming van brede brugklassen stimuleren om talenten beter te benutten, terwijl de Onderwijsraad adviseert om ook flexibel onderwijs op maat te geven. Wat zijn de ervaringen van scholen hiermee en wat is de rol van de medezeggenschap?
Onderwijs als een avontuurlijke reis. Hoe geef je ruim baan aan verwondering,...Frederik Smit
In het onderwijs gaat het niet alleen om het effectief vullen van een emmer met kennis, maar ook om te focussen op persoonsvorming. Waarom maken we van het onderwijs geen avontuurlijke reis waarvan de bestemming niet vooraf exact vastligt? Besteed op basisscholen meer aandacht aan vakgebieden als filosofie, bewegingsonderwijs en
culturele vorming. Maar is dit wel haalbaar gezien de toch al volle onderwijsprogramma’s met een sterk accent op de kernvakken taal en rekenen?
Cover Onderwijs als een avontuurlijke reis. Hoe geef je ruim baan aan verwond...Frederik Smit
In het onderwijs gaat het niet alleen om het effectief vullen van een emmer met kennis, maar ook om te focussen op persoonsvorming. Waarom maken we van het onderwijs geen avontuurlijke reis waarvan de bestemming niet vooraf exact vastligt? Besteed op basisscholen meer aandacht aan vakgebieden als filosofie, bewegingsonderwijs en
culturele vorming. Maar is dit wel haalbaar gezien de toch al volle onderwijsprogramma’s met een sterk accent op de kernvakken taal en rekenen?
De opmars van de schoolhond. Zorgt Charlie voor meer vrolijkheid en werkgeluk?Frederik Smit
De kans bestaat dat als je een school binnenloopt, een vrolijk kwispelende hond je begroet. Dat is helemaal niet zo gek, want steeds meer schooldirecteuren en soms ook leerkrachten nemen hun sociaal opgevoede hond mee naar school en dan gebeurt er iets magisch. Leerlingen en personeel worden geraakt en enthousiast door de onvoorwaardelijke blijheid, affectie, toegankelijkheid, intuïtie, slimheid en dankbaarheid van de viervoeter. Ze raken ervan overtuigd dat hun hond een positieve invloed heeft op het welzijn van leerlingen en personeel. En mogelijk ook op het gedrag, de motivatie of de leerprestaties van leerlingen. De kans is dan ook groot dat bestuur en medezeggenschapsraad instemmen met de ‘schoolhond’. Wat zijn de voorwaarden waaraan de schoolhond moet voldoen en welke ervaringen hebben scholen er al mee?
Cover De opmars van de schoolhond. Zorgt Charlie voor meer vrolijkheid en wer...Frederik Smit
De kans bestaat dat als je een school binnenloopt, een vrolijk kwispelende hond je begroet. Dat is helemaal niet zo gek, want steeds meer schooldirecteuren en soms ook leerkrachten nemen hun sociaal opgevoede hond mee naar school en dan gebeurt er iets magisch.
De opmars van de schoolhond. Zorgt Charlie voor meer vrolijkheid en werkgeluk?
MR magazine. Uitgever Wolters Kluwer.
De bijlesindustrie. Kunnen we nog zonder? Frederik Smit
Bijles was ooit iets voor rijke ouders die extra aandacht regelden voor hun kinderen, omdat ze toch echt het vwo móesten halen. Tegenwoordig maakt ongeveer één op de drie middelbare scholieren en een op de vier basisschoolleerlingen in groep 8 gebruik van aanvullend onderwijs. Om de corona-achterstanden te bestrijden en het lerarentekort op te vangen, kunnen veel scholen niet meer om com- merciële instellingen heen. Ruim 30 miljoen coronasubsidie is al terechtgekomen bij commercieel onderwijs. De coronapandemie ver- sterkt de reeds ingezette trend om bijles- en huiswerkinstituten in de arm nemen om ook in de school structureel extra taken te verrichten.
Naar het nieuwe normaal. Hoe het onderwijs opkrabbelt uit de coronacrisisFrederik Smit
Het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) is er voor herstel en ontwikkeling van het onderwijs na de coronacrisis. Elke school in het primair en voortgezet onderwijs krijgt per leerling € 701,16 voor een eigen schoolprogramma. De mr speelt een sleutelrol in het besluitvormingsproces bij het opstellen van een schoolprogramma en bij de controle over de besteding van de middelen. Obstakels op de weg terug naar fysiek onderwijs zonder restricties is de lage vaccinatiegraad van tieners en de matige kwaliteit van het binnenklimaat van schoolgebouwen. De verwachting is dat scholen voor voortgezet onderwijs het komend najaar een belangrijke besmettingsbron vormen voor infectierisico's met het coronavirus.
Miljardeninjectie in het onderwijs en sleutelrol medezeggenschapFrederik Smit
Het kabinet heeft op 17 februari 2021 het meerjarige Nationaal Programma Onderwijs gepresenteerd met een ongekend budget van 5,8 miljard euro voor het primair en voortgezet onderwijs. Dit bedrag is bedoeld voor het inhalen van vertragingen en het ondersteunen van leerlingen die het moeilijk hebben als gevolg van schoolsluitingen door corona. De mr moet het ‘schoolprogramma’ goedkeuren waarin de gekozen interventies, zoals gratis bijles aanbieden of een zomerschool opzetten, zijn opgenomen. Wat is de insteek van schoolbesturen en scholen? Zijn er genoeg handen in de klas om de maatregelen tot uitvoer te brengen?
Gespreid leiderschap: benut de aanwezige expertise. Trend in onderwijs én med...Frederik Smit
Steeds meer scholen en schoolbesturen kiezen voor gespreid leiderschap. Degene die de meeste expertise heeft en zicht op wat er nodig is, neemt de besluiten. Het stimuleert leraren hoe ze kunnen bijdragen aan de ontwikkeling naar een professionele organisatie en de kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Ook in medezeggenschapsraden is vaker sprake van gespreid leiderschap. Wat houdt het precies in? En hoe verloopt het in de praktijk? Bij Stichting Nutsscholen Breda en basisschool De Touwladder in Sint-Michielsgestel wordt al geruime tijd met deze besturingsfilosofie gewerkt.
De leraar of de leerling centraal? Concepten voor gelukkig werken en lerenFrederik Smit
Het onderwijs op de Alan Turingschool voor primair onderwijs in Amsterdam is zo georganiseerd dat de werkdruk beheersbaar is en leerkrachten aan hun vak toekomen waardoor ze zich gelukkiger voelen in hun werk. De werkwijze bij Basisschool Klaverblad in Leeuwarden toont aan hoe belangrijk hun aanpak is voor het geluk van hoogbegaafde leerlingen. Op beide scholen heeft de interactie tussen leraren en leerlingen een verrassend positief effect op elkaars geluksgevoel, het oordeel van ouders over de school en de prestaties van de leerlingen. De mr heeft een belangrijke rol in de communicatie over het kwaliteitsbeleid.
De leraar of de leerling centraal? Concepten voor gelukkig werken en leren
Vertsterking van het onderwijs in burgerschap. Naar meer tegenmacht van leerlingen
1. 4 MR magazine, nummer 8, december 2021
Naar meer tegenmacht van leerlingen
VERSTERKING VAN
HET ONDERWIJS IN
BURGERSCHAP
Op 1 augustus 2021 is de Wet verduidelijking van de burgerschaps-
opdracht aan scholen in het funderend onderwijs ingevoerd. Met de
aanscherping van de burgerschapswet is de opdracht aan scholen
preciezer geformuleerd en steviger verankerd. Bovendien moeten
schoolbesturen een duidelijke burgerschapsopdracht aan hun scholen
communiceren en het bevoegd gezag heeft een zorgplicht voor de
schoolcultuur. Zo moet het een stimulerende omgeving creëren waar-
binnen leerlingen actief oefenen met de omgang met de basiswaar-
den van de democratische rechtsstaat en de mensenrechten. Wat
houdt burgerschap in en hoe gaan scholen ermee om? Frederik Smit
E
r is een afnemende binding van
jongeren met de samenleving en
Nederlandse leerlingen blijven
internationaal gezien achter in burger-
schapskennis.Verdragsverplichtingen als
het InternationaalVerdrag inzake de
rechten van het kind dwingen de rege-
ring via het onderwijs respect voor men-
senrechten te bevorderen. Scholen beste-
den wel aandacht aan burgerschap, maar
doen dat volgens de Inspectie van het
Onderwijs over het algemeen weinig
doelgericht: de activiteiten vertonen nau-
welijks verband, er is geen planmatige
aanpak, scholen formuleren niet wat ze
leerlingen willen leren en hebben ook
maar weinig zicht op wat ze leren.Vol-
gens de Onderwijsraad vraagt de vrijheid
van onderwijs om een zo scherp mogelijk
beeld van wat de overheid van scholen
verwacht wat betreft het burgerschaps-
onderwijs. Daarom is in de nieuwe wet
de burgerschapsopdracht aangescherpt
en heeft de wetgever ook vastgelegd dat
de school een oefenplaats is voor leerlin-
gen om hiermee ervaring op te doen (zie
kader op pagina 5).
Je stem laten horen
Recent verscheen van EvelienTonkens
en Menno Hurenkamp het boek ‘En nou
mag ik even! Burgerschap – wat is het en
wat kun je ermee?’Tonkens, oud-Tweede
Kamerlid en hoogleraar burgerschap aan
de Universiteit voor Humanistiek, legt
uit: ‘Burgerschap geeft je, met je pas-
poort als bewijs, rechten in het land waar
je woont. Bijvoorbeeld dat je altijd je
stem kan laten horen over wat je bevalt of
niet. Het gaat ook over hoe we elkaar als
gelijken zien en behandelen, met respect
voor verschillen binnen een gemeen-
schap. De verzorgingsstaat en de demo-
cratische rechtstaat zijn de fundamenten.
Heleen
Klop
EvelienTonkens
De verzorgingsstaat zorgt ervoor dat alle
burgers te eten hebben, een dak boven
hun hoofd, in staat zijn om hun stem te
verheffen en onderwijs gevolgd hebben
2. 5
MR magazine, nummer 8, december 2021
>
en hen te beschermen tegen willekeur en
machtsmisbruik.’
De achttiende-eeuwse Franse filosoof
Montesquieu stelde voor om te voorko-
men dat een heerser een tiran werd, de
macht te verspreiden over de wetgevende
macht (het parlement), de uitvoerende
macht (de regering) en de rechtspreken-
de macht (de rechters): de trias politica.
Men spreekt ook wel van checks and ba-
lances, van macht en tegenmacht.
Tonkens: ‘Die tegenmacht die ben je ook
zelf door als burger kritisch te zijn en je
stem te laten horen als je denkt dat iets
niet klopt of niet eerlijk is.’ Leerlingen in
het funderend onderwijs zijn nog geen
burgers in de formele politieke betekenis
van het woord. Ze hebben pas op acht-
tienjarige leeftijd stemrecht en kunnen
nog niet deelnemen aan verkiezingen.
Tonkens: ‘Ja, dat klopt, sommige men-
sen vinden dat kinderen en jongeren
ook moeten kunnen meedoen aan loka-
le, provinciale en landelijke verkiezin-
gen. Met meer jonge mensen aan het
woord zou de politiek waarschijnlijk
minder over pensioenen en meer over
Aanscherping burgerschapsopdracht
DeWet op het primair onderwijs (artikel 8 lid 3Wpo) en deWet op het voortgezet
onderwijs (artikel 17 lid 1Wvo) zijn gewijzigd met het oog op de aanscherping
van de burgerschapsopdracht. Het onderwijs moet nu ook herkenbaar:
a. leerlingen respect voor en kennis van de basiswaarden van de democratische
rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende funda-
mentele rechten en vrijheden van de mens bijbrengen en naar deze basiswaarden
handelen op school;
b. sociale en maatschappelijke competenties ontwikkelen die de leerling in staat
stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de pluriforme, democratische
Nederlandse samenleving;
c. kennis bijbrengen over en respect voor verschillen in godsdienst, levensovertui-
ging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid als-
mede de waarde dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden.
Het bevoegd gezag moet zorgdragen voor een schoolcultuur die in overeenstem-
ming is met de waarden, bedoeld in lid 3, onder aWpo en lid 1, onder aWvo, en
een omgeving creëren waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met
de omgang met en het handelen naar deze waarden en zorgen voor een omgeving
waarin leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd weten, ongeacht de in lid
3, onder cWpo en lid 1, onder cWvo genoemde verschillen.
om te begrijpen hoe de maatschappij
functioneert. De democratische rechts-
staat met basiswaarden als vrijheid van
meningsuiting, gelijkwaardigheid en ver-
draagzaamheid is een manier om macht
te verdelen en burgers een stem te geven
3. 6 MR magazine, nummer 8, december 2021
het klimaatprobleem gaan. Maar als je
kinderen stemrecht geeft, loop je na-
tuurlijk wel de kans dat je eigenlijk hun
ouders stemrecht geeft, omdat ze nog
vaak braaf naar hun ouders luisteren.’
Leraren, ouders en leerlingen (in het
voortgezet onderwijs) hebben stemrecht
om een medezeggenschapsraad te kiezen
als tegenmacht van het bestuur.Tonkens:
‘De meerwaarde om te participeren in
een mr is dat je te weten komt wat bestu-
ren, schoolleiders en leraren beweegt en
dat je invloed op het beleid kunt uitoefe-
nen. Je snapt als ouder meer van de plek
waar je op kind op school zit en leerlin-
gen leren dat burgerschap een rol is die
je kunt spelen.Tussen leraar en leerling
bestaat in de les een gezagsverhouding,
maar in je rol als vertegenwoordiger en
belangenbehartiger van leerlingen in de
mr met advies- en instemmingsbevoegd-
heden, ben je volkomen gelijk aan alle
andere vertegenwoordigers in de raad. Je
kunt dan aanspraak maken op het recht
om anders te denken, een eigen bijdrage
te leveren en invloed uitoefenen op het
leer- en leefklimaat van de school. Leer-
lingen leren zo hoe ze besluitvormings-
processen op een vreedzame wijze kun-
nen beïnvloeden.’
Lastige onderwerpen
Een belangrijke reden om meer aandacht
te besteden aan burgerschapsonderwijs is
dat gevoelige maatschappelijke kwesties,
zoals de komst van vluchtelingen naar
Nederland, voor spanningen in klasloka-
len kunnen zorgen. Leraren durven of
kunnen daardoor bepaalde thema's of de
maatschappelijke actualiteit niet aan de
orde stellen. Samira Bouchibti was lid
van deTweede Kamer en is gastdocent
burgerschap in het onderwijs. ‘In op-
dracht van de gemeente Den Haag heb ik
de methodiekVIP, wat staat voorVrijheid,
Identiteit en Participatie, ontwikkeld die
Haagse scholen sinds 2015 gebruiken.
De methode biedt leraren handvatten om
op een respectvolle manier met leerlingen
in gesprek te gaan over lastige, gevoelige
en gepolariseerde sociale en maatschap-
pelijke thema’s als: etnisch profileren,
Black Lives Matters en vaccinaties.VIP
zet aan tot dialoog, kritisch denken, inle-
ven in elkaar, zelfreflectie, relativeren en
leren van elkaar. De onderwerpen zijn
gerelateerd aan de kerndoelen van bur-
gerschap en de democratische rechtsstaat
en hebben betrekking op thema’s en
kernwaarden als: tolerantie, gelijke be-
handeling, zelfbeschikking, rechtstaat,
godsdienstvrijheid, vrije meningsuiting,
democratie, rechtvaardigheid, solidariteit,
vrijheid, identiteit, samenleven, polarisa-
tie, gelijkwaardigheid, inclusie en diversi-
teit, solidariteit, en complottheorieën. De
methode is positief geëvalueerd door het
Verwey-Jonker Instituut en RadarAdvies.’
Bouchibti bevestigt dat voor het functio-
neren van leerlingen in de mr en leerlin-
genraden als vormen van actief burger-
schap geen aandacht is in haar methode.
Bouchibti: ‘Medezeggenschap komt zij-
delings aan de orde. Maar ik vind in-
spraak heel belangrijk en ben van mening
dat leerlingen moeten kunnen laten ho-
ren wat ze van het schoolbeleid vinden.
Ik ben er trots op dat mijn dochter van
acht op de basisschool in de leerlingen-
raad is gekozen. En dat ze leert dat haar
inbreng ertoe doet bij besluitvormings-
processen in de klas.’
Mr en burgerschap
Elke school stelt een burgerschapsvisie op
waaruit blijkt hoe zij democratische waar-
den in de school tot uiting laat komen. De
mr kan burgerschapsonderwijs op de
agenda zetten en hierover afspraken ma-
ken met de schoolleiding en met het
schoolbestuur (artikel 6 lid 2Wms). De
mr heeft instemmingsbevoegdheid bij de
vaststelling of wijziging van het school-
plan en het leerplan (artikel 10 lid 1, on-
der bWms). De mr ontvangt jaarlijks de
begroting en bijbehorende beleidsvoorne-
mens op financieel, organisatorisch en
Samira Bouchibti
Paul van Gessel
LAKS
Het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) geeft samen met trainings-
bureauTAQT cursussen medezeggenschap gericht op allerlei praktische vaardig-
heden die goed van pas kunnen komen als actieve scholier in de leerlingenraad of
de (g)mr, zoals presenteren, vergaderen, samenwerken en onderhandelen, zie ook
www.laks.nl.
4. 7
MR magazine, nummer 8, december 2021
>
Dimensies van burgerschap
Volgens de Onderwijsraad staat de politiek-juridische dimensie in de gemeen-
schappelijke kern van burgerschapsonderwijs voorop. Maatschappelijk (sociaal-
cultureel) burgerschap dat verder gaat dan wat nodig is om een democratische sa-
menleving te dragen, hoort bij de doelen van onderwijs, maar kunnen scholen
verschillend invullen. Moreel burgerschap behoort in een democratische rechts-
staat tot de vrijheidssfeer van de burger.
• De politiek-juridische dimensie. De bereidheid en het vermogen deel te nemen
aan politieke besluitvorming, stemmen bij verkiezingen, zitting nemen in de leer-
lingenraad, de (g)mr of de gemeenteraad; lef te tonen om zelf ergens iets van te
vinden, investeren om commitment te verkrijgen doelstellingen te realiseren, oog
te hebben voor de redelijke belangen van een ander en compromissen sluiten.
• De sociale-culturele dimensie. Accepteren van (culturele) verschillen bij het
functioneren in je eigen woon- en leefomgeving: in je buurt, dorp, stad, school en
bij de sportvereniging; je probeert je te verplaatsen in de ander en je schort je oor-
deel op.
• De morele dimensie. Goed of nastrevenswaardig burgerschap, zoals goed voor
jezelf zorgen, geen overlast veroorzaken, hulpvaardig zijn, zelfstandig nadenken,
anderen proberen te begrijpen en je houden aan wetten en regels.
onderwijskundig gebied (artikel 8 lid 2,
onder aWms). Het is wenselijk dat op ie-
dere school in het funderend onderwijs
een leerlingenraad functioneert om leer-
lingen actief kennis te laten maken met de
grondbeginselen van de democratie. Op
grond van artikel 16 van deWms komt
een bevoegdheid toe aan de gmr wanneer
sprake is van een voorgenomen besluit
dat van gemeenschappelijk belang is voor
alle scholen of voor de meerderheid van
de scholen van het bevoegd gezag.
Mix van jong en oud
Paul van Gessel is ouder en gmr-
voorzitter bij Stichting OpenbaarVoort-
gezet Onderwijs Fryslân-Noord bestaan-
de uit OSG Piter Jelles met scholen in
Leeuwarden, Dokkum en Kollum en
RSG SimonVestdijk met scholen in Har-
lingen en Franeker waar in totaal zo’n
5200 leerlingen op zitten. ‘Het is vaak
lastig leerlingen te activeren om zitting te
nemen in de medezeggenschapsraad, ter-
wijl ze met een frisse en vernieuwende
blik naar de organisatie kijken en invloed
willen uitoefenen op veranderingen. Dat
kan heel goed via de mr. Een mix van
jongeren, die meer actiegericht denken,
en ouderen, de geduldige dossiervreters,
leidt tot inzichten en aanpakken die
waardevol kunnen zijn bij de benade-
ringswijze van belangrijke vraagstukken.’
Hoe komt het dat leerlingen zich niet
aanmelden?Van Gessel: ‘Jongeren vragen
al snel hoeveel tijd het ze kost, in plaats
van zich te focussen op wat de opbreng-
sten van hun inspanningen zijn. Ik zie het
ook bij mijn kinderen die op hockey zit-
ten. Als het slecht weer is en ze moeten
naar de training, dan vragen ze zich af:
waar doe ik dit allemaal voor? Ik leg ze
dan uit dat het er toe doet om samen te
oefenen, je dan beter gaat spelen en de
sfeer in het team waarschijnlijk ook beter
wordt. Door vooral de opbrengsten van
hun inspanningen te benadrukken, kan ik
ze motiveren naar de training te gaan.
Datzelfde mechanisme zie ik ook bij do-
centen die leerlingen met succes weten te
stimuleren om zitting te nemen in de mr.’
Van Gessel heeft ervaren dat een enthou-
siaste inbreng van personeel, ouders én
leerlingen bij de medezeggenschap leidt
tot kwaliteitsverbetering, omdat ze door-
gaans dezelfde doelstellingen hebben: het
optimaliseren van de kwaliteit van de
leeromgeving. ‘Leerlingen voelen zich
gemotiveerd en betrokken bij de besluit-
vorming op school als ze het idee hebben
dat de mr problemen op tafel durft te
leggen, dat het over zaken gaat die er
voor hen écht toe doen en dat er iets op
het spel staat. Ze moeten zich uitgedaagd
voelen om mee te praten, omdat het be-
langrijk voor ze is. Zoals de overhead te-
rugdringen en meer geld steken in het
primaire proces, het aanbod van gezonde
producten in de kantines vergroten,
duurzame initiatieven ontwikkelen en de
deelname aan uitwisselingsprogramma's
in het buitenland.’
Vorming van heel de mens
Marjan Weekhout is rector van het
Twents Carmel College, een brede scho-
lengemeenschap voor voortgezet onder-
wijs met zes scholen van vmbo tot en
met gymnasium in Oldenzaal, Dene-
kamp en Losser met in totaal ruim 5300
leerlingen. ‘Het college van bestuur
heeft een levensbeschouwelijke visie op
onderwijs geformuleerd. Het gaat om de
vorming van heel de mens. Kennis is
maar de helft, niet alleen het diploma als
beloning voor de cognitieve inspanning
telt, maar ook karaktervorming en de
MarjanWeekhout
5. 8 MR magazine, nummer 8, december 2021
Dr. Frederik Smit is onderzoeker
en adviseur onderwijs, https://
frederiksmit.net.
• Menno Hurenkamp & Evelien
Tonkens (2021). En nou mag ik
even! Burgerschap wat is het en
wat kun je ermee? Amsterdam:
Boom uitgevers.
• Samira Bouchibti (2020). Ne-
derland is van ons allemaal.
Handboek burgerschap voor
leerkrachten en docenten en an-
dere professionals die met jon-
geren werken. Meppel: Ten
Brink Uitgevers.
• Inspectie van het Onderwijs.
De staat van het onderwijs
(2019 en 2020).
• Onderwijsraad (2018). Briefad-
vies wetsvoorstel burgerschaps-
onderwijs.
• Frederik Smit (2017). De nieu-
we medezeggenschap in het on-
derwijs. Leren verlangen naar
de eindeloze zee. Amsterdam:
SWP.
ontwikkeling van een moreel kompas.
We ontlenen deze wijsheid aan de kar-
melietenpater Titus Brandsma (1881-
1942).We vinden het burgerschaps-
onderwijs een belangrijke opdracht die
aansluit bij de kerndoelen en eindter-
men als voorbereiding op het leven
binnen een democratische samenleving.’
Een school kan de burgerschapsvorming
versterken door te functioneren als een
democratische leef-, leer- en werkge-
meenschap.Weekhout: ‘Ouders nemen
deel aan startgesprekken met leerlingen.
Medezeggenschapsraden en leerlingen-
raden zijn daarom nauw betrokken bij
de beleidsvorming en -uitvoering.We
hebben een projectgroep ingesteld om
het burgerschapsonderwijs uit te werken
binnen het vak brede vorming.’
Lid van deze projectgroep is Nelleke
Smeenk, adjunct-directeur bovenbouw
havo/vwo van de Carmel-vestiging in
OIdenzaal. Ze geeft aan dat de kracht
van Carmel is dat het onderwijs zich
richt op de hele persoon met hoofd, hart
en handen. ‘Het gaat ons om een brede
persoonlijke ontwikkeling van elke leer-
ling, om socialisatie en om kwalificatie.
Belangrijke kernwaarden zijn te hande-
len vanuit betrokkenheid, betrouwbaar-
heid, respect, zorg voor elkaar en de ge-
meenschap.’ Kun je een voorbeeld
geven? Smeenk: ‘We besteden uiteraard
aandacht aan de werking van onze de-
mocratie, de scheiding der machten, de
grondwet en de waarden die er aan ten
grondslag liggen en aan de kennis van
mensenrechten. Leerlingen moeten zich
niet alleen bewust zijn van de plek die
zij als burger innemen in Nederland,
maar ook in de wereld: hoe zij zich bij-
voorbeeld verhouden tot vluchtelingen
en migranten. Iedere school binnen
Carmel kiest voor een vertaling en in-
vulling van burgerschap die het beste
past bij de eigen leerlingenpopulatie.’
Koen Nijhuis, secretaris van de project-
groep brede vorming, verzorgt lessen
burgerschapsonderwijs en geeft mede
leiding aan onderwijsinnovaties: ‘We ge-
ven in onze scholen expliciet ruimte aan
waardengericht leren tijdens de lessen
levensbeschouwing, bij projecten, in so-
ciale vaardigheidsprogramma’s, maar
ook in de dagelijkse gesprekken tussen
leerlingen en collega’s.’ Hoe komen de
lessen tot stand? Nijhuis: ‘De docenten
maken de lessen zelf en de lesstof sluit
aan bij de actualiteit en thema’s die leer-
lingen inbrengen.We stimuleren leerlin-
gen en medewerkers tot nadenken over
zichzelf en anderen, de relaties tussen
mensen en hun verschillen en achter-
gronden. Zodat ze in staat zijn hun ei-
gen mening te vormen op basis van een
afgewogen oordeel.’
Wat is een basisvoorwaarde voor het la-
ten slagen van zo’n les? Nijhuis: ‘Voor
leerlingen is het van cruciaal belang zich
bij de lessen betrokken te voelen en het
idee te hebben dat het over hén gaat.
Dat ze zich uitgedaagd voelen om in een
veilig leerklimaat mee te (durven) pra-
ten over wie je bent en hoe je omgaat
met verschillende morele opvattingen
over bijvoorbeeld vriendschap, verliefd-
heid, seksuele oriëntatie en voorkeur.
Leerlingenraden spelen een belangrijke
rol bij de wijze waarop we de communi-
catie met de leerlingen over de leerstof
via apps en digitale platforms kunnen
optimaliseren.’ <
Nelleke Smeenk
Koen Nijhuis