хэл ярианы түрэмгийлэл буюу аман түрэмгийлэл

1. “Хэл амаар түрэмгийлэх
буюу аман түрэмгийлэл” Khulan.Kh
Erdenebold.G
Nyamgerel.J

3. • Инфанте болон түүний хамтрагч (Infante
болон Wigley, 1986) хүмүүс хоорондын
харилцан ярианд хэл амаар дайрч давшлах
тохиолдол яагаад илэрдэгийг тайлбарлаж аман
түрэмгийлэлийн онолыг дэвшүүлсэн.

4. • Онолын үүднээс түрэмгийллийг зан
суртахууны шинж чанартай гэж үздэг
бөгөөд энэ нь хариу үйлдлийн хандлага,
тодорхой дохио, үг зангааг сурч мэдсэн
нөхцөл байдлыг санагдуулах зэрэг санааг
авч үздэг. Жишээлбэл, гэр бүлийн гишүүд
нь түрэмгий байдлаар бие биентэйгээ нүүр
тулах, доромжлох, тоглоом тохуу хийх,
бие биенээ хууран мэхлэх явдал, зөрчлийн
үед гаргах хариу үйлдэл зэрэг юм.

5. • Хэн нэгэн хүн өөртэй нь санал нийлэхгүй байвал тэр хүн
түрэмгий зан үйлтэй төстэй үйлдэл гаргах магадлалтай
байдаг.
• Аман түрэмгийлэл нь нөгөөтэйгүүр, өөр нэг үзэл баримтлал
дээр оршдог. Агшин зуурын энэхүү шинж чанар нь хүмүүс
хоорондын харилцаанд хувь хүн рүү дайралт ашиглах явдал
юм. Инфантегийн хувьд аман түрэмгий байдал нь түүний
зан араншинтай холбоотой шинж чанар юм.

7. • Хүмүүс маргаанд дүгнэлт хийж, маргаантай
нөхцөлд амжилтанд хүрэх чадварыг заах нь
нийгэмд бүтээмжийг нэмэгдүүлдэг.

8. Бид аман түрэмгийллийн үед
юу хийдэг вэ?
• Өөрөө болон хамт олон нь хүнийг, өөрийн зан
чанарыг мэдэрч, зан үйлийн хэв маягыг хэвшүүлэх
бэлтгэл, санал хүсэлтийг гаргахад чиглэсэн семинар,
эмчилгээг санал болгодог. Ийм арга хэмжээ нь цаг
хугацаа их шаарддаг бөгөөд зөрчилдөөний үед аман
яриагаар түрэмгийлэгч хүнтэй тулгарах нь тийм ч
таатай биш. Хэл яриа түрэмгий хүнтэй зөрчилдсөн
тохиолдолд гутаан доромжлох, нэрийг нь дуудахгүй
байх нь чухал юм.

9. Бид яаж түрэмгий хүнтэй
харилцах вэ?
• Нэг дэх алхам бол бид зан төлвийн хандлагаа ухаарч
ойлгох явдал юм. Хэрэв бид маргаанд ур чадвар багатай
гэдгийг хүлээн зөвшөөрвөл бид өөрсдийгөө амаар
түрэмгийлүүлэхээс сэргийлэх болон дараах стратегийг
хэрэгжүүлж болно.
• Амгалан тайван байдал, ур чадварын солилцоо хийх
• Үндэслэлтэй зүйлсээр ярилцах
• Санаатайгаар удаан ярих, хариулт өгөхийн өмнө түр
зогсолт авах

11. Case study 2.3
Сэтгэл хөдлөл маш их маргаан
агуулдаг.
• Ихэнх сэтгэл хөдлөл уурнаас эхэлдэг. Жэй Тимийн моторт
дугуйг санамсаргүй цохиход түүний уг зан чанар нь
ууртай, гунигтай болж хувирсан. Түүний зүрхний цохилт
нэмэгдэж, чичрэлт өгөн энэ санамсаргүй ослоос
“алдчихлаа” гэдэг мэдрэмжийг авсан. Тим түүний дуртай
дугуй Honda нь эвдэрснээс болж уурласан. Тим
ууртайгаар аман дайралт эхлүүлсэн. Энэ нь тэдний сэтгэл
хөдлөлийг хурцатгасан ба зөрчилдөөнийг улам
даамжруулсан. Маргаан үргэлжлэхэд Тим маш ихээр
уурлаж, уураа барьж дийлэхээ больсон.

12. • Уур бол нэг төрлийн байнга тохиолддог сэтгэл хөдлөл. Яг л
Жэй-н төгсгөлд хийсэн үйлдэл. Тэр Тим-с холдохыг хичээж,
энэ зүйлсийг дуусгахыг хичээсэн. Гэвч Тим уурандаа эзлэгдэж
түүнийг цохьсон.
• Ярилцах асуулт:
1. Сэтгэл хөдлөл гарцаагүй нөлөөлсөн үү?
2. Эерэг сэтгэл хөдлөлөөр хандаж асуудлыг шийдэж чадах байсан
уу?

14. Сэтгэл хөдлөлтэйгээ ажиллах:
асуултанд хариулах, тунгаан
бодож арга хэмжээ авах
• Яагаад сэтгэл хөдлөлтэй байгаагаа тунгаан бодож өөрөөсөө
асууж, арга хэмжээ авах талаар мэтгэлцэх
• Өөрийн сэтгэл хөдлөлийг хүлээн зөвшөөрч мэддэг байх
• Ямар сэтгэл хөдлөлтэй байгааг нь хараад мэдэх хэрэгтэй.
• Ямар сэтгэл хөдлөлтэй байгааг нь мэдээд мөн үү гэж асуух
• Зан авир өөр өөр сэтгэл хөдлөлтэй холбоотой байдгыг мэддэг
байх, энэ зан ааш сайн эсвэл муу гэдгийг мэддэг байх

15. • Сэтгэл хөдлөл хэтрэлтийг мэддэг байх хэрэгтэй бөгөөд хэрхэн
сэтгэл хөдлөлөө барих вэ гэдгийг мэддэг байх хэрэгтэй.
• Сэтгэл хөдлөлөө барьж чаддаггүй хүнээс болгоомжтой байх
хэрэгтэй.
• Эерэг энергитэй байх хэрэгтэй.
• Өөрийнхөө сэтгэл хөдлөлийг хүлээн авч хүмүүст түгээх хэрэгтэй.
• Хүмүүстэй сэтгэл хөдлөлийн талаар ярилцаж, туслах,
мэдрэмжийнх нь талаар ярилцах (эрэгтэй, эмэгтэй хүний сэтгэл
хөдлөлийн талаар ярилцах)

16. Нэмэлт мэдээлэл
• Сэтгэл санааны хүчирхийлэл буюу хэл амаар
доромжлох нь харилцаж байгаа хүнээ сэтгэцийн
асуудалтай болгоход нөлөөлдөг.
• Хэн нэгнийг буруушаах, дорд үзэх, чанга дуугаар
загнах, шаардах, захиран тушаах зэрэг түрэмгий зан
гаргах нь тухайн харилцаж байгаа хүнээ сэтгэл
санааны хувьд хүнд байдалд оруулдаг. Тийм учраас
биеийн хүчний хүчирхийлэл болон сэтгэл санааны
хүчирхийлэл хоёулаа маш аюултай гэж эрдэмтэд
үзжээ.

17. Нэмэлт мэдээлэл
• Хэл амаар доромжлох, дарамт,
хүчирхийллээс урьдчилан сэргийлэх
мэргэжилтэн Шерри Гордон хэлэхдээ “ Хүнийг
хэл амаараа гутаан доромжилж, уурлаж
зандрах нь хүнийг сэтгэлээр унагах, үнэ
цэнийг нь мэдрүүлэхгүй байх, хүч чадалгүй,
сул дорой амьтан” гэж өөрийгөө бодоход
хүргэдэг.

18. Үг хэл амаар дорожлох нь
дараах асуудлыг бий болгодог.
Үүнд:
• Санаа зоволт, айдас түгшүүртэй байх
• Сэтгэл гутралд орох
• Амиа хорлох бодол төрөх
• Өвчин тусах
• Толгой нь байнга өвдөх
• Хоолны дуршил их болох
• Хоол боловсруулах асуудалтай болдог
• Хэтрүүлэн бодох
• Өөртөө итгэлгүй болдог