Presentación da unidade didáctica "A cidade medieval", que repasa a historia europea durante a Baixa Idade Media. Elaborada para a materia de Ciencias Sociais, Xeografía e Historia de 2º de ESO.
Solucionario da ximcana de Caión realizada no encontro IES Agra de Leborís (A Laracha) e IES Monelos (A Coruña) con alumnado de 1º ESO de ambolos dous centros. 6/5/2024
As Irmandades da Fala. As Irmandades da Fala créanse na Coruña en 1916
Ver Coruña. 03. XIX-principios do XX
1. A CORUÑA DO S. XIX E INICIOS DO XXA CORUÑA DO S. XIX E INICIOS DO XX
2. A Coruña do s. XIX e principios do XXA Coruña do s. XIX e principios do XX
No século XIX a cidade de A CoruñaNo século XIX a cidade de A Coruña
experimenta un rápido crecemento urbano aexperimenta un rápido crecemento urbano a
pesar de que a principios de século prodúcesepesar de que a principios de século prodúcese
unha crise industrial e comercial, polaunha crise industrial e comercial, pola
competencia da industria catalana que introducecompetencia da industria catalana que introduce
novas tecnoloxías, e pola perda dos mercadosnovas tecnoloxías, e pola perda dos mercados
americanos a causa da independencia dasamericanos a causa da independencia das
colonias). En compensación créase acolonias). En compensación créase a FábricaFábrica
Nacional de CigarrosNacional de Cigarros, na zona de Sta. Lucía,, na zona de Sta. Lucía,
que provoca o desenvolvemento desta área.que provoca o desenvolvemento desta área.
3. A industrialización de AA industrialización de A CoruñaCoruña
FábricaFábrica de Tabacosde Tabacos
(Imaxe de 1930 e actual)(Imaxe de 1930 e actual)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
4. Praza daPraza da PallozaPalloza
FábricaFábrica de Tabacosde Tabacos
IMAXE DE 1956
IMAXE ACTUAL
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
5. A Coruña do século XIXA Coruña do século XIX
No segundo tercio do XIX a situaciónNo segundo tercio do XIX a situación
melloramellora bastante, coa división de Españabastante, coa división de España
en provincias no ano 1833,en provincias no ano 1833, elexíndoseelexíndose AA
Coruña como capital provincial.Coruña como capital provincial. DendeDende
entónentón a función administrativaa función administrativa vaivai ser aser a
máismáis importante daimportante da cidadecidade, se, se benben aa
industria continúaindustria continúa existindoexistindo, creándose, creándose
varias fábricas.varias fábricas.
6. Rego deRego de AugaAuga
antigoantigo edificio da Deputación Provincial (Teatro Rosalía de Castro)edificio da Deputación Provincial (Teatro Rosalía de Castro)
1915 ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
7. Teatro Rosalía deTeatro Rosalía de CastroCastro
AntigoAntigo edificio da Deputación Provincialedificio da Deputación Provincial
8. A Coruña do século XIXA Coruña do século XIX
A reactivación do ritmo urbano da Coruña,A reactivación do ritmo urbano da Coruña,
como se sinala anteriormente, na 2ª. m. docomo se sinala anteriormente, na 2ª. m. do
século XIX débese fundamentalmente a:século XIX débese fundamentalmente a:
ReindustrializaciónReindustrialización: á Fábrica de Tabacos que: á Fábrica de Tabacos que
emprega entorno a 4000 persoas (importancia que tenemprega entorno a 4000 persoas (importancia que ten
se a A Coruña conta con 25.000 habitantes), fábricase a A Coruña conta con 25.000 habitantes), fábrica
de vidro “La coruñesa”, tecidos: “Lade vidro “La coruñesa”, tecidos: “La primeraprimera
coruñesa”(1872), fábrica de gas (1854), mixtos,coruñesa”(1872), fábrica de gas (1854), mixtos,
matadeiromatadeiro, chocolate, xabón,, chocolate, xabón, panificadoraspanificadoras, curtidos,, curtidos,
conserveiras, bebidas, destilación de petróleoconserveiras, bebidas, destilación de petróleo
(situándose fundamentalmente na zona do(situándose fundamentalmente na zona do OrzánOrzán--
ZalaetaZalaeta e desembocadura do río Monelos (Sane desembocadura do río Monelos (San DiegoDiego--AA
Gaiteira).Gaiteira).
9. A industrialización daA industrialización da CoruñaCoruña
“La“La primeraprimera coruñesa”coruñesa”
Imaxe de 1964
Rúa Xoán Flórez
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
10. A industrialización daA industrialización da CoruñaCoruña
AntigoAntigo matadeiromatadeiro dodo OrzánOrzán
Imaxe de 1905 Imaxe de 1920
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
11. A industrialización daA industrialización da CoruñaCoruña
CostaCosta da Pallozada Palloza
Imaxe de 1915 Imaxe de 1945: edificio das “Cigarreras”
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
13. s. XIX: un novos. XIX: un novo cementeriocementerio SANSAN
AMAROAMARO
En 1809 crease un novoEn 1809 crease un novo
cementeriocementerio de San Amarode San Amaro
alonxadoalonxado do centro da cidadedo centro da cidade
na estrada que conecta coana estrada que conecta coa
Torre.Torre.
14. A Coruña do século XIXA Coruña do século XIX
Novo rango administrativoNovo rango administrativo (capital provincial dende 1833)(capital provincial dende 1833)
Presencia de grandesPresencia de grandes acuartelamentos militaresacuartelamentos militares..
Auxe daAuxe da emigración cara Américaemigración cara América a partir de 1853a partir de 1853
(reactivación portuaria e no sector terciario:(reactivación portuaria e no sector terciario:
consignatarios, provedores, aloxamentos,consignatarios, provedores, aloxamentos,
intermediarios, contratadores...intermediarios, contratadores...
Función financeiraFunción financeira:: Banco de A Coruña (1857),Banco de A Coruña (1857),
constituído por comerciantes e navieiros, Caja deconstituído por comerciantes e navieiros, Caja de
Ahorros y Monte de Piedad (1876), sucursal do BancoAhorros y Monte de Piedad (1876), sucursal do Banco
de España (1875) e no século XX o Banco Pastor.de España (1875) e no século XX o Banco Pastor.
Chegada doChegada do FerrocarrilFerrocarril (inicio da construcción 1858,(inicio da construcción 1858,
inauguración da liña en 1883).inauguración da liña en 1883).
15. A Coruña do século XIXA Coruña do século XIX
Destacan neste século:Destacan neste século:
Construcción do novo porto, coa dársenaConstrucción do novo porto, coa dársena
da Marina e oda Marina e o RecheoRecheo dos Cantónsdos Cantóns
(terreno ganado ó mar onde se ubicarán(terreno ganado ó mar onde se ubicarán
os futuros xardíns deos futuros xardíns de Méndez NúñezMéndez Núñez), así), así
como a expansión do porto cara a zona decomo a expansión do porto cara a zona de
Sta. Lucía.Sta. Lucía.
18. Peirao de FerroPeirao de Ferro (principios do s. XX)(principios do s. XX)
ARQUIVO HISTÓRICO DE GALICIA
19. Peirao daPeirao da MarinaMarina (1920)(1920)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
20. Imaxe de A CoruñaImaxe de A Coruña (1927)(1927)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
21. A Coruña do s. XIX principios do XXA Coruña do s. XIX principios do XX
O crecemento demográfico que provoca aO crecemento demográfico que provoca a necesidadenecesidade de espaciode espacio
para a expansión urbana. Porpara a expansión urbana. Por isoiso iniciouseiniciouse neste século oneste século o derriboderribo
das murallasdas murallas destedeste xeitoxeito creáronsecreáronse espaciosespacios novosnovos e se levaron ae se levaron a
cabocabo actuaciónsactuacións urbanísticasurbanísticas nasnas áreas que ocupaban as murallas eáreas que ocupaban as murallas e
osos seusseus alrededores, onde ataalrededores, onde ata entónentón non se podía edificar.non se podía edificar. UnhaUnha dasdas
actuaciónsactuacións máismáis importantesimportantes foifoi a levada a cabo no espacio baleiroa levada a cabo no espacio baleiro
que quedabaque quedaba despoisdespois da demolición das murallas que pechaban ada demolición das murallas que pechaban a
CidadeCidade VellaVella polopolo frontefronte da Pescadería. Neste espacioda Pescadería. Neste espacio creousecreouse aa
PrazaPraza de Mª Pita e ode Mª Pita e o ConcelloConcello Actual (anosActual (anos dezdez do século XX).do século XX). OutraOutra
actuaciónactuación destedeste tipotipo foifoi a creacióna creación dundun paseo (límite dapaseo (límite da cidadecidade))
hoxehoxe XoanaXoana de Vega, no espacio ocupadode Vega, no espacio ocupado polaspolas murallas exterioresmurallas exteriores
da Pescadería.da Pescadería. HouboHoubo outrosoutros casos que se crearon espacioscasos que se crearon espacios
públicos, como apúblicos, como a PrazaPraza da Leña (da Leña (hoxehoxe PrazaPraza de España), o Campode España), o Campo
de Marte...de Marte... NoutrosNoutros casoscasos estesestes espaciosespacios foronforon ocupados porocupados por
acuartelamentosacuartelamentos (borde marítimo da(borde marítimo da cidadecidade VellaVella, monte Alto e, monte Alto e
ZalaetaZalaeta), ou por), ou por vivendasvivendas..
22. A emigración aA emigración a AméricaAmérica
factorfactor de crecemento económico e financeiro da cidade pero de sangríade crecemento económico e financeiro da cidade pero de sangría
humana para o paíshumana para o país
Imaxes de 1919 Imaxe de 1925
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
23. A emigración aA emigración a AméricaAmérica
factorfactor de crecemento económico e financeiro da cidade pero de sangríade crecemento económico e financeiro da cidade pero de sangría
humana para o paíshumana para o país
Imaxe dos anos cincuenta
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
Manuel Ferrol
24. A Coruña do s. XIX principios do XXA Coruña do s. XIX principios do XX
Neste século aNeste século a PescaderíaPescadería alcanzou a súa preeminenciaalcanzou a súa preeminencia
como a área urbana máis dinámica da cidade, onde secomo a área urbana máis dinámica da cidade, onde se
localizaba o comercio e os novoslocalizaba o comercio e os novos servizosservizos administrativosadministrativos
provinciais. Mentres a Cidade Vella quedou xa no séculoprovinciais. Mentres a Cidade Vella quedou xa no século
pasado como unha área histórica marxinal.pasado como unha área histórica marxinal.
Os barrios periféricos tamén vanse a desenvolver duranteOs barrios periféricos tamén vanse a desenvolver durante
o XIX, especialmente despois do derribo das murallas,o XIX, especialmente despois do derribo das murallas,
fórmanse catrofórmanse catro eixoseixos de desenvolvemento:de desenvolvemento:
DeDe AtochaAtocha ó novoó novo CementerioCementerio ((OrillamarOrillamar) e á Torre de Hércules (Rúa) e á Torre de Hércules (Rúa
da Torre).da Torre).
DaDa PescaderíaPescadería caracara RiazorRiazor ((RubineRubine e Avda. dee Avda. de BuenosBuenos Aires)Aires)
DaDa PescaderíaPescadería a Sta. Lucía (Camiño Novo: hoxea Sta. Lucía (Camiño Novo: hoxe XoanXoan FlórezFlórez))
DaDa PescaderíaPescadería cara Sta. Lucía polo sur (futura Avda. decara Sta. Lucía polo sur (futura Avda. de LinaresLinares RivasRivas))
41. AA MarinaMarina OO ParroteParrote 19591959
Antigo
varadero
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
42. AA MarinaMarina. Porta Real. Porta Real
Imaxe de 1967 Imaxe actual
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
43. Avenida daAvenida da MarinaMarina (1907)(1907)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
44. Teatro CircoTeatro Circo (fotografía de 1907)(fotografía de 1907)
OndeOnde está o actual edificio da Autoridade Portuariaestá o actual edificio da Autoridade Portuaria
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
45. Teatro CircoTeatro Circo (fotografía de 1907)(fotografía de 1907)
OndeOnde está o actual edificio da Autoridade Portuariaestá o actual edificio da Autoridade Portuaria
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
46. Campo daCampo da LeñaLeña
(actual Praza de España) (1900)(actual Praza de España) (1900)
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
47. Campo daCampo da LeñaLeña
(actual Praza de España) (1915)(actual Praza de España) (1915)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
48. Praza de España na actualidadePraza de España na actualidade
49. Praza de España na actualidadePraza de España na actualidade
50. Entorno do actual mercado de San AgustínEntorno do actual mercado de San Agustín
19101910
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
51. Antiga praza dos Ovos (1900)Antiga praza dos Ovos (1900)
(Actual praza do Humor. Ó fondo antigo mercado de San(Actual praza do Humor. Ó fondo antigo mercado de San AgustínAgustín))
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
58. Cantón Grande 1918Cantón Grande 1918
Vista dende a Rúa Real.Vista dende a Rúa Real.
Aínda non se construíu o edificioAínda non se construíu o edificio
do Bancodo Banco PastorPastor
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
75. Cantón Grande evolución da fachadaCantón Grande evolución da fachada
19061906--19161916
19161916--19361936
19361936--19661966
ActualidadeActualidade
97. A Terraza (Sada)A Terraza (Sada)
(inicialmente estaba situada no recheo dos actuais Xardíns(inicialmente estaba situada no recheo dos actuais Xardíns
de Méndez Núñez (A Coruña)de Méndez Núñez (A Coruña)
98. A Terraza (Sada)A Terraza (Sada)
(inicialmente estaba situada no recheo dos actuais Xardíns de Mé(inicialmente estaba situada no recheo dos actuais Xardíns de Méndezndez
Núñez (A Coruña)Núñez (A Coruña)
TranvíaTranvía eléctrico que conectaba coa Coruña. Imaxe de 1923eléctrico que conectaba coa Coruña. Imaxe de 1923
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
99. Xardíns de MéndezXardíns de Méndez NúñezNúñez
((RosaledaRosaleda))
Imaxe na actualidade Imaxe de 1956
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
100. Xardíns de Méndez Núñez (1933)Xardíns de Méndez Núñez (1933)
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
102. O ferrocarril: estación doO ferrocarril: estación do NorteNorte
InauguraciónInauguración das obras da estación do ferrocarril (1858)das obras da estación do ferrocarril (1858)
103. O ferrocarril: a estación doO ferrocarril: a estación do NorteNorte
(1919)(1919)
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
104. O ferrocarril: a estación do NorteO ferrocarril: a estación do Norte
ChegadaChegada de pasaxeiros (1915)de pasaxeiros (1915)
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
105. O Ferrocarril o seu paso polo barrio da GaiteiraO Ferrocarril o seu paso polo barrio da Gaiteira
(1915) (actual rúa Pose)(1915) (actual rúa Pose)
ARQUIVO HISTÓRICO DE GALICIA
106. Antiga estación doAntiga estación do TrenTren
(situada nos terreos da actual estación de autobuses. 1964)(situada nos terreos da actual estación de autobuses. 1964)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
107. Estación do Norte (terreos da actual estación de autobuses)Estación do Norte (terreos da actual estación de autobuses)
(1964)(1964)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
108. Antiga estación do ferrocarril: Estación do NorteAntiga estación do ferrocarril: Estación do Norte
(terreos da actual estación de autobuses e zona de A Cubela:(terreos da actual estación de autobuses e zona de A Cubela:
CORTE INGLÉSCORTE INGLÉS EE CENTRO COMERCIAL DE CATRO CAMIÑOSCENTRO COMERCIAL DE CATRO CAMIÑOS)) (1969)(1969)
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
111. Os proxectos deOs proxectos de EusebioEusebio da Guardada Guarda
IGREXA DE SAN ANDRÉS
ANTIGA ESCOLA DE ARTES E OFICIOS
MERCADO DA
GUARDA
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
113. Plans dePlans de alineamentoalineamento
Moitas rúas da Cidade Vella e aMoitas rúas da Cidade Vella e a PescaderíaPescadería
son trazadas de novo (ensanchadas coson trazadas de novo (ensanchadas co
derrumbederrumbe de soportais como por exemplode soportais como por exemplo
en San Andrés, rúa Nova, rúa Real ouen San Andrés, rúa Nova, rúa Real ou
Rego de AugaRego de Auga
114. Plans dePlans de alineamentoalineamento: San Andrés: San Andrés
Imaxe de 1925 Imaxe de 1935
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
115. Plan dePlan de alineamentoalineamento: San Andrés: San Andrés
(1920)(1920)
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
116. Plan dePlan de alineamentoalineamento: San Andrés (1910): San Andrés (1910)
117. Aspecto da rúa San Andrés naAspecto da rúa San Andrés na
actualidadeactualidade
118. Rúa SanRúa San AndrésAndrés
CírculoCírculo dede ArtesanosArtesanos
Imaxe de 1930 Imaxe actual
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
119. Rúa SanRúa San AndrésAndrés
CaixaCaixa GaliciaGalicia
Imaxe da antiga Caixa de Galicia. 1963
Imaxe actual
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
120. Plans dePlans de alineamentoalineamento: Rúa Nova: Rúa Nova
Imaxe de 1925
Imaxe de 1930
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
121. Plans dePlans de alineamentoalineamento: Rúa Nova: Rúa Nova
actualidadeactualidade
122. Plans dePlans de alineamentoalineamento: Rúa Real: Rúa Real
Imaxe de 1920 Imaxe actual
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
123. Plans dePlans de alineamentoalineamento: Rúa: Rúa OrzánOrzán
1905 ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
124. Plans dePlans de alineamentoalineamento: Rego de Auga: Rego de Auga
1911
1933
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA
FOTO BLANCO. La Coruña entre siglos
125. Plans dePlans de alineamentoalineamento: Rego de Auga: Rego de Auga
126. Vista aérea da Coruña (anos trinta)
VOLVER
ARQUIVO HISTÓRICO DE GALICIA