Ver Coruña. 04. O Ensanche

O ENSANCHE
ARQUIVO DO REINO DE GALICIAARQUIVO DO REINO DE GALICIAARQUIVO DO REINO DE GALICIAARQUIVO DO REINO DE GALICIA

AA coruñacoruña do s. XIX e principios do XXdo s. XIX e principios do XX
►► O período deO período de finaisfinais do XIX e principios do s. XXdo XIX e principios do s. XX foifoi
un dosun dos máismáis importantes noimportantes no desenvolvementodesenvolvemento
urbanístico da Coruña coa aprobación por parte dourbanístico da Coruña coa aprobación por parte do
gobernogoberno dosdos plansplans de Ensanche e Extensiónde Ensanche e Extensión
parellosparellos ósós máismáis importantes que se dan dentro doimportantes que se dan dentro do
Estado:Estado: Ensanche de BarcelonaEnsanche de Barcelona,, deseñadodeseñado porpor
IldefonsoIldefonso CerdáCerdá e o plan Castro para oe o plan Castro para o Barrio deBarrio de
SalamancaSalamanca en Madrid.en Madrid.

Antecedente ós plans de ensanche e extensión da 2ª. metade do XIAntecedente ós plans de ensanche e extensión da 2ª. metade do XIX:X:
OO Barrio da MagdalenaBarrio da Magdalena de Ferrol (s XVIII)de Ferrol (s XVIII)
SIGPACSIGPACSIGPACSIGPAC
Barrio da Magdalena

Ensanche deEnsanche de DonostiDonosti

Proxectos deProxectos de ensancheensanche
(Barcelona, A Coruña e Vigo)(Barcelona, A Coruña e Vigo)
COAG.COAG.COAG.COAG. Proxecto TerraProxecto TerraProxecto TerraProxecto Terra

Proxecto de ensanche de BarcelonaProxecto de ensanche de Barcelona
(evolución)(evolución)
COAG.COAG.COAG.COAG. Proxecto TerraProxecto TerraProxecto TerraProxecto Terra

Plan de ensanche de BarcelonaPlan de ensanche de Barcelona
►► En España o paso da cidade tradicional á industrial taménEn España o paso da cidade tradicional á industrial tamén plantexouplantexou
problemas e xerou algunhas solucións.problemas e xerou algunhas solucións.
►► No noso país o modelo industrial por excelencia foi Barcelona.No noso país o modelo industrial por excelencia foi Barcelona.
►► Este crecemento produce en Barcelona problemas como desorde,Este crecemento produce en Barcelona problemas como desorde,
confusión das casas,confusión das casas, estreitezestreitez do espacio, condicións hixiénicas...do espacio, condicións hixiénicas...
►► O primeiro intento de solución ós mesmos o vai proporcionar o plO primeiro intento de solución ós mesmos o vai proporcionar o planan
de ensanche da cidade deseñado por Ildefonsode ensanche da cidade deseñado por Ildefonso CerdáCerdá, chamado, chamado
“Plan“Plan CerdáCerdá”, aprobado en 1858.”, aprobado en 1858.
►► CerdáCerdá vai abordar con decisión os problemas de Barcelona: mentresvai abordar con decisión os problemas de Barcelona: mentres
que a poboación quintuplícase, a cidade amurallada tradicionalque a poboación quintuplícase, a cidade amurallada tradicional
limita toda expansión, a densidade de poboación nunha estructuralimita toda expansión, a densidade de poboación nunha estructura
de edificación con altura reducida era de 860 h. por hectárea, ade edificación con altura reducida era de 860 h. por hectárea, a vidavida
media non pasa dos trinta e seis anos para as clases elevadas emedia non pasa dos trinta e seis anos para as clases elevadas e
vintetrés para os pobres, a hixiene era deficiente ou nula,...vintetrés para os pobres, a hixiene era deficiente ou nula,...

Plan de ensanche de BarcelonaPlan de ensanche de Barcelona
►► As características do PlanAs características do Plan CerdáCerdá son:son:
►► Parte do respecto á zona antiga.Parte do respecto á zona antiga.
►► Trátase dun plan de ensanche de plano ortogonal, unha inmensa cuTrátase dun plan de ensanche de plano ortogonal, unha inmensa cuadrículaadrícula
que estende a cidade cara o ríoque estende a cidade cara o río BesósBesós..
►► As edificacións estánAs edificacións están concebidasconcebidas en mazás nas cales ordenábase aen mazás nas cales ordenábase a
edificación en bloque de non excesiva altura (16 m.), illadas enedificación en bloque de non excesiva altura (16 m.), illadas entre xardíns.tre xardíns.
►► As rúas, de 20 metros de anchura, córtanse en ángulo recto. O coAs rúas, de 20 metros de anchura, córtanse en ángulo recto. O conxuntonxunto
vialvial ordénase segundo os eixes Nordénase segundo os eixes N--E e NE e N--O e dúas grandes diagonais oO e dúas grandes diagonais o
cortan, cruzándose nun punto central que se considera como o futcortan, cruzándose nun punto central que se considera como o futurouro
centro teórico da cidade (Praza das Glorias Catalanas). A previscentro teórico da cidade (Praza das Glorias Catalanas). A previsión deión de
grandes arterias cidadáns, é un dos logros do proxecto.grandes arterias cidadáns, é un dos logros do proxecto.
►► Un dos aspectos máis interesante do plan radica no xeito de enlaUn dos aspectos máis interesante do plan radica no xeito de enlazar azar a
cidade vella e a nova: o casco antigo é atravesado pola prolongacidade vella e a nova: o casco antigo é atravesado pola prolongación deción de
tres das rúas novas, dúas delas cara o mar e a terceira atravesátres das rúas novas, dúas delas cara o mar e a terceira atravesándoandoa
perpendicularmente.perpendicularmente.
►► Estaban previstos oito parques públicos sen contar o grande bosqEstaban previstos oito parques públicos sen contar o grande bosque á beiraue á beira
dodo BesósBesós, no límite da cidade., no límite da cidade.
►► Analizando o proxecto debemos advertir que este plan non foi levAnalizando o proxecto debemos advertir que este plan non foi levadoado
integramente á práctica. Si se compara co plano actual de Barcelintegramente á práctica. Si se compara co plano actual de Barcelona,ona,
identificamos o proxecto feito realidade, pero se reduciu a unidentificamos o proxecto feito realidade, pero se reduciu a un planplan
rectangular que acumulou moitos máis edificios dos previstos. Arectangular que acumulou moitos máis edificios dos previstos. Aumentouseumentouse
a altura das casas e os patios de mazá, destinados en principioa altura das casas e os patios de mazá, destinados en principio a zonaa zona
verde, construíronse ata determinada altura.verde, construíronse ata determinada altura.

PlanPlan CerdáCerdá: Ensanche de Barcelona: Ensanche de Barcelona
Espacio edificable: 34%
Espacio comercial
(almacéns interiores): 17%
Espacio vial: 47%
Espacio libre público: 2%
Xardín privados (obrigatorios) 0%
Espacio edificable: 19%
Espacio vial: 47%
Espacio libre público: 7%
Xardíns privados: 27%
NA ACTUALIDADEO PROXECTO CERDÁ. 1859.
PREVÍA
(PROXECTO HIXIENISTA)

A Coruña: primeiro ensancheA Coruña: primeiro ensanche

►► Fronte ó espacio urbano anterior, irregular e deFronte ó espacio urbano anterior, irregular e de
ocupación continua do solo, introduce, entreocupación continua do solo, introduce, entre
outras tres grandes innovacións:outras tres grandes innovacións:
1.1. Deseño previo da nova expansión: visión deDeseño previo da nova expansión: visión de
futuro.futuro.
2.2. Regularidade no trazado das mazás, rúas eRegularidade no trazado das mazás, rúas e
parcelaciónparcelación..
3.3. Reserva de espacios libres para prazas, xardíns eReserva de espacios libres para prazas, xardíns e
dotacións (Só o 45% do solo estaba destinadodotacións (Só o 45% do solo estaba destinado
para edificacións)para edificacións)

O ensancheO ensanche coruñéscoruñés
vistavista xeral. 1918xeral. 1918

►► O proxecto do primeiro ensanche iníciase en 1878. Obra doO proxecto do primeiro ensanche iníciase en 1878. Obra do
arquitecto municipalarquitecto municipal CiórragaCiórraga. As súas características máis. As súas características máis
destacadas foron:destacadas foron:
1.1. Integra o novo deseño coas zonas de contacto daIntegra o novo deseño coas zonas de contacto da PescaderíaPescadería (Xoana(Xoana
dede VegaVega))
2.2. Tivo en conta a disposición das mazás en relación ós “ventosTivo en conta a disposición das mazás en relación ós “ventos
reinantes...” evitando particularmente o NO.reinantes...” evitando particularmente o NO.
3.3. Regulación da altura das edificacións en relación coa xerarquíaRegulación da altura das edificacións en relación coa xerarquía dasdas
rúas (nas de primeiro orde que teñen máis de 20 metros derúas (nas de primeiro orde que teñen máis de 20 metros de
anchura: Xoana deanchura: Xoana de VegaVega,, GarásGarás e Xoáne Xoán FlórezFlórez non se autoriza máisnon se autoriza máis
de cinco plantas e ático, mentres que nas interiores entre tresde cinco plantas e ático, mentres que nas interiores entre tres ee
catro plantas segundo a anchura. Esta referencia é de sumocatro plantas segundo a anchura. Esta referencia é de sumo interésinterés
se comprobamos o estado actual.se comprobamos o estado actual.

►► Os criterios van ser denominadosOs criterios van ser denominados hixienistashixienistas (a palabra(a palabra
creo que aclara ben o que se quere indicar). Ata mediadoscreo que aclara ben o que se quere indicar). Ata mediados
do XIX as cidades eran moi perigosas por ser focos dedo XIX as cidades eran moi perigosas por ser focos de
rápido contaxio de enfermidades:rápido contaxio de enfermidades: tifustifus, gripe... que, gripe... que
causaban grandescausaban grandes mortandadesmortandades as casas ó estar moias casas ó estar moi
pegadas unhas a outras así como a mala urbanización daspegadas unhas a outras así como a mala urbanización das
rúas, inexistencia derúas, inexistencia de alcantarilladoalcantarillado... fomentan o... fomentan o
anteriormente indicado. Este novo urbanismo tratou deanteriormente indicado. Este novo urbanismo tratou de
paliar isto. Pero tiña un problema: esta área foi ocupadapaliar isto. Pero tiña un problema: esta área foi ocupada
pola clase máispola clase máis pudientepudiente, a burguesía, relegando ás clases, a burguesía, relegando ás clases
traballadoras ós barrios máis insalubres e peortraballadoras ós barrios máis insalubres e peor
urbanizados (zona deurbanizados (zona de AtochasAtochas por exemplo)por exemplo)

►► Para realizar o EnsanchePara realizar o Ensanche elexiuseelexiuse entre o Camiñoentre o Camiño
Novo (Novo (XoanXoan FlórezFlórez), e o camiño de), e o camiño de GarásGarás (actual(actual
LinaresLinares RivasRivas), o camiño que unía), o camiño que unía PescaderíaPescadería concon
Sta. Lucía. PosteriormenteSta. Lucía. Posteriormente emprendeúseemprendeúse unun
segundo ensanche, que prolongouse en forma desegundo ensanche, que prolongouse en forma de
tridente o primeiro caratridente o primeiro cara RiazorRiazor e cara a antigae cara a antiga
estación do ferrocarril (parcela da Cubela:estación do ferrocarril (parcela da Cubela: CorteCorte
InglésInglés na actualidade) xa no século XX.na actualidade) xa no século XX.

Proxecto dun segundo ensancheProxecto dun segundo ensanche
►► No primeiro ensanche efectuouse unha regulaciónNo primeiro ensanche efectuouse unha regulación
da altura dos edificios en relación coa xerarquíada altura dos edificios en relación coa xerarquía
das rúas e a súa anchura. No segundo ensanchedas rúas e a súa anchura. No segundo ensanche
proxectáronse rúas de ancho ata entónproxectáronse rúas de ancho ata entón
descoñecido (25descoñecido (25--30 m.); novos parques de30 m.); novos parques de
grandes dimensións, un deles onde hoxe está agrandes dimensións, un deles onde hoxe está a
Cidade Xardín; e grandes avenidas de acceso.Cidade Xardín; e grandes avenidas de acceso.
Pero os proxectos do segundo ensanche a penasPero os proxectos do segundo ensanche a penas
se levaron a cabo, porque a cidade creceu nose levaron a cabo, porque a cidade creceu no
espacio do primeiro ensanche e noutras zonas nonespacio do primeiro ensanche e noutras zonas non
planificadas.planificadas.

O perímetro do ensancheO perímetro do ensanche
XoanaXoana dede VegaVega. Praza de Pontevedra. Praza de Pontevedra
Praza Pontevedra
Xoana de Vega

Ensanche: Xoana deEnsanche: Xoana de VegaVega
(Imaxe de 1930)(Imaxe de 1930)
FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO. LaLaLaLa CoruñaCoruñaCoruñaCoruña entreentreentreentre siglossiglossiglossiglos

Ensanche:Ensanche:
Xoana deXoana de VegaVega

(Imaxe de 1914)(Imaxe de 1914)

(Imaxe actual)(Imaxe actual)

(vista dende os Cantóns)(vista dende os Cantóns)
IMAXE DE 1916
IMAXE DE 2005FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO. LaLaLaLa CoruñaCoruñaCoruñaCoruña entreentreentreentre
siglossiglossiglossiglos

IMAXES ACTUAIS
I
M
A
X
E
1
9
5
6
IMAXE DE 1967

1967 IMAXE ACTUAL

TIPOLOXÍA CONFORME ÁS
ORDENANZAS MUNICIPAIS
INICIAIS
(REGULÁBASE A ALTURA,
ANCHURA E DISTRIBUCIÓN
DA FACHADA POR
PLANTAS)
MODIFICACIÓNS ACTUAIS

►► REGULACIÓN DAS FACHADAS POLASREGULACIÓN DAS FACHADAS POLAS
ORDENANZAS MUNICIPAISORDENANZAS MUNICIPAIS
►► Terceiro e cuarto piso 3,35 m. (con galería)Terceiro e cuarto piso 3,35 m. (con galería)
►► Segundo piso 3,62 m. (con galería)Segundo piso 3,62 m. (con galería)
►► Primeiro piso 3,90 m. (sen galería) con catroPrimeiro piso 3,90 m. (sen galería) con catro
ocos (relación coa anchura)ocos (relación coa anchura)
►► Baixo: 4,59 m. de altura con catro ocosBaixo: 4,59 m. de altura con catro ocos
(relación coa anchura)(relación coa anchura)

Ensanche: Xoana deEnsanche: Xoana de VegaVega (fotografía de 1902)(fotografía de 1902)
IgrexaIgrexa dos Xesuítasdos Xesuítas

Ensanche: Xoana deEnsanche: Xoana de VegaVega (fotografía de 1929)(fotografía de 1929)
IgrexaIgrexa dos Xesuítas e Banco de Españados Xesuítas e Banco de España

Ensanche: Xoana deEnsanche: Xoana de VegaVega (fotografía actual)(fotografía actual)
IgrexaIgrexa dos Xesuítas e pisos de luxodos Xesuítas e pisos de luxo

O perímetro do ensancheO perímetro do ensanche coruñéscoruñés
Praza de PontevedraPraza de Pontevedra
IMAXE DE 1951 FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO. LaLaLaLa CoruñaCoruñaCoruñaCoruña entreentreentreentre siglossiglossiglossiglos

(1920)(1920)

IMAXE DE 1972 FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO. LaLaLaLa CoruñaCoruñaCoruñaCoruña entreentreentreentre siglossiglossiglossiglos

Imaxe de 1957
Imaxe actual

Praza dePraza de PontevedraPontevedra
(1901)(1901)

Praza dePraza de PontevedraPontevedra
(1950)(1950)

(1989)(1989)

¿Que che suxire este
“monumento”?

O perímetro doO perímetro do ensancheensanche
XoánXoán FlórezFlórez
Imaxe
de Xoán Flórez
(1960)

Imaxe de 1960

Ensanche visto dende a zona deEnsanche visto dende a zona de
XoánXoán FlórezFlórez 19181918

Ensanche visto dende a zona deEnsanche visto dende a zona de
XoánXoán FlórezFlórez 19041904

Ensanche zona XoánEnsanche zona Xoán FlórezFlórez
PrazaPraza de touros (1935)de touros (1935)

Ensanche Zona XoánEnsanche Zona Xoán FlórezFlórez
Imaxe da Praza de Touros 1960 Imaxe de 1968

InstalaciónsInstalacións do Casino. Anos trintado Casino. Anos trinta
ARQUIVO DO REINO DEARQUIVO DO REINO DEARQUIVO DO REINO DEARQUIVO DO REINO DE GALICIAGALICIAGALICIAGALICIA

Imaxe de 1963. Pista do Casino

LinaresLinares RivasRivas
Imaxe de 1930 FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO. LaLaLaLa CoruñaCoruñaCoruñaCoruña entreentreentreentre siglossiglossiglossiglos

O perímetro do Ensanche:O perímetro do Ensanche:
PrazaPraza de Mina: Casa de Fernando González (1919)de Mina: Casa de Fernando González (1919)

PrazaPraza de Minade Mina

PrazaPraza de Mina. Xoana dede Mina. Xoana de VegaVega

Ensanche SánchezEnsanche Sánchez BreguaBregua
(1919)(1919)

Ensanche SánchezEnsanche Sánchez BreguaBregua
(Actualidade)(Actualidade)

EnsancheEnsanche LinaresLinares RivasRivas

EnsancheEnsanche LinaresLinares RivasRivas (1916)(1916)

EnsancheEnsanche LinaresLinares RivasRivas 19201920

EnsancheEnsanche LinaresLinares RivasRivas e Portoe Porto

EnsancheEnsanche LinaresLinares RivasRivas
Imaxe de 1929
Imaxes de 1967FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO. LaLaLaLa CoruñaCoruñaCoruñaCoruña entreentreentreentre siglossiglossiglossiglos

Perímetro do ensanchePerímetro do ensanche
LinaresLinares RivasRivas
Imaxe de 1972

Interior do ensancheInterior do ensanche

Interior doInterior do EnsancheEnsanche
RúaRúa PicaveaPicavea e Rúa Betanzose Rúa Betanzos

PrazaPraza de Lugode Lugo

Ensanche Rúa Paio GómezEnsanche Rúa Paio Gómez
►► Observa a alteraciónObserva a alteración
das alturas da mazá.das alturas da mazá.
►► Compara coa anteriorCompara coa anterior
diapositiva.diapositiva.

Ensanche Praza de LugoEnsanche Praza de Lugo
Imaxe de 1940
MercadoMercadoMercadoMercado EusebioEusebioEusebioEusebio da Guardada Guardada Guardada Guarda
2005. Obras2005. Obras2005. Obras2005. Obras

Ensanche Praza de LugoEnsanche Praza de Lugo

O interior do ensancheO interior do ensanche
PrazaPraza de Galicia, Praza de Ourense e Rúa Feijoode Galicia, Praza de Ourense e Rúa Feijoo
Praza de Galicia. Palacio de Xustiza 1970
Praza de Galicia 1934
Rúa Feijoo 1934
Praza de Ourense 1915

RúaRúa Betanzos esquina Praza de Lugo (1920)Betanzos esquina Praza de Lugo (1920)
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA

RúaRúa Feijoo (1919)Feijoo (1919)
ARQUIVO DO REINO DE GALICIA

EnsancheEnsanche
Rúa FerrolRúa Ferrol
(esquina Xoán(esquina Xoán
FlórezFlórez))
Fotografía 1935Fotografía 1935

Interior do EnsancheInterior do Ensanche
RúaRúa Emilia Pardo BazánEmilia Pardo Bazán

Ensanche (Praza de Vigo)Ensanche (Praza de Vigo)
Imaxe de 1929
Imaxe actual
Imaxes de 1970

Ensanche. Praza de VigoEnsanche. Praza de Vigo

EnsancheEnsanche
RúaRúa Emilia Pardo BazánEmilia Pardo Bazán

Ensanche deEnsanche de RiazorRiazor
►►Como se indicou anteriormente o proxectoComo se indicou anteriormente o proxecto
do segundo ensanche (que era moido segundo ensanche (que era moi
ambicioso) non foi levado a cabo.ambicioso) non foi levado a cabo.
►►Tan só se proxectou un modelo deTan só se proxectou un modelo de
cuadrícula nos arredores da praia decuadrícula nos arredores da praia de RiazorRiazor
que foi edificado a finais dos anosque foi edificado a finais dos anos cuarentacuarenta
e cincuenta do século pasado.e cincuenta do século pasado.

Ensanche
de Riazor
SIXPACSIXPACSIXPACSIXPAC

RúaRúa de Alfredo Vicentede Alfredo Vicente (esquina Praza do Mestre(esquina Praza do Mestre MateoMateo))
(1956)(1956)(1956)(1956) FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO.FOTO BLANCO. LaLaLaLa CoruñaCoruñaCoruñaCoruña entreentreentreentre siglossiglossiglossiglos

RúaRúa Fernando MacíasFernando Macías

oo borde: Avda. de Calvo Soteloborde: Avda. de Calvo Sotelo
¿Que che parece esta mazá?

AíndaAínda sen rematarsen rematar
¿Que te parecen estas diapositivas?

OO seu perímetro Avda. de Calvo Soteloseu perímetro Avda. de Calvo Sotelo
¿Que che parece a organización dos volumes dos edificios?¿Que che parece a organización dos volumes dos edificios?

NovasNovas alineaciónsalineacións
HarmonizaciónHarmonización co ensanche: apertura deco ensanche: apertura de DuránDurán LorigaLoriga
SIXPACSIXPACSIXPACSIXPAC
Durán Loriga

NovasNovas alineaciónsalineacións
HarmonizaciónHarmonización co ensanche: apertura deco ensanche: apertura de DuránDurán Loriga e zona do Mercado de SanLoriga e zona do Mercado de San AgustínAgustín
►► No antigo barrio daNo antigo barrio da PescaderíaPescadería téntase introducir aténtase introducir a
trama ortogonal do ensanche.trama ortogonal do ensanche.
►► A rúaA rúa DuránDurán Loriga así como a zona do Mercado deLoriga así como a zona do Mercado de
SanSan AgustínAgustín son un claro exemplo.son un claro exemplo.
►► O intento só se acadou parcialmente.O intento só se acadou parcialmente.
Imaxes de 1965

RúaRúa DuránDurán LorigaLoriga
Imaxe de 1970

RúaRúa DuránDurán LorigaLoriga

Zona mercado de SanZona mercado de San AgustínAgustín
NovosNovos alineamentosalineamentos

Zona mercado de SanZona mercado de San AgustínAgustín
VOLVER

Ver Coruña. 04. O Ensanche

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Ver Coruña. 04. O Ensanche

Similar to Ver Coruña. 04. O Ensanche (17)

More from Agrela Elvixeo

More from Agrela Elvixeo (20)

Ver Coruña. 04. O Ensanche