6. sınıf fen bilgisi vücudumuzdaki sistemler ünitesi

2.  Hücre, canlıyı oluşturan ve aynı zamanda yapısal,
işlevsel özellik gösterebilen en küçük birimdir.
 Hücre 3 temel yapıdan oluşur. Bunlar:
1)Hücre Zarı: Hücreyi çepeçevre sararak şekil kazandırır.
2) Çekirdek: Hücrenin büyümesini, bölünmesini,
gelişmesini, onarılmasını sağlayan denetim merkezidir.
3) Sitoplazma: Hücre zarı ve çekirdek arasındaki boşluğu
dolduran, yaşamsal faaliyetlerin gerçekleştiği yarı saydam
bir sıvıdır. Sitoplazmada yaşamsal olayları gerçekleştiren
organeller yer almaktadır.

4.  RİBOZOM: Tüm hücrelerde bulunan en küçük
moleküldür. Protein üretir.
 GOLGİ CİSİMCİĞİ: Salgı maddelerini üretir. Tükürük,
ter, süt gibi salgı bezlerinin yapısında bulunur.
 MİTOKONDRİ: Hücrenin ihtiyacı olan enerjiyi üretir.
 LİZOZOM: Hücre içi sindirimini yapan organeldir.
 ENDOPLAZMİK RETİKULUM: Maddeleri taşır, bazı
maddeleri ise sentezler ve depo eder.
 KOFUL: Hücre içindeki atık maddeleri depolayan
organeldir.
 SENTROZOM: Hücre bölünmesi sırasında görev yapan
organeldir.
 PLASTİT: Bitki hücrelerinde bulunan organeldir.

5.  Hücreler çok küçük oldukları için ancak mikroskopla
görülebilirler. Peki nedir bu mikroskop?
Mikroskop, içinde bulunan mercek yardımıyla cisimleri
büyüterek gözle görünür hâle getiren alettir. Şimdi de
hücrelerin bir araya gelmesiyle neler oluşacak bir bakalım.
Hücre; dokuyu, doku; organı, organ; sistemi, sistem;
organizmayı meydana getirir.
Buna bir örnek verelim.
Akciğer hücresi; akciğer dokusunu, akciğer dokusu;
akciğer organını, akciğer organı; solunum sistemini,
solunum sistemi; canlı organizmayı meydana getirir.

6.  Canlıların yerini ve yönünü değiştirmesine
hareket denir.

7.  İskeletimiz bizi ayakta tutan, vücudumuzsa şekil veren
sistemdir. Bu sistem 3 kısma ayrılmaktadır.
1)Kıkırdak Doku: Kıkırdak hücrelerinin bir araya
gelmesiyle kıkırdak doku oluşur. Kıkırdak dayanıklı ve
esnek bir yapıdadır.
2) Kemik: Vücudumuzdaki kemikler; kısa kemik, uzun
kemik, yassı kemik ve düzensiz kemik olmak üzere dört
kısımda incelenir.

8. 3) Eklem: Kemiklerin birbirleriyle bağlantı
kurdukları kısma eklem denir. Eklemlerimiz
hareket yeteneklerine göre üç gruba ayrılır.
Oynar eklemler, hareketli eklemlerdir. Yarı oynar
eklemlerin hareketleri kısıtlıdır. Oynamaz
eklemler ise hareketsiz eklemlerimizdir.

9. İskeletimizin hareketini sağlayan yapıya kas denir. Kas
sistemi 3 kısımdan oluşur. Şimdi bu kas yapılarını birlikte
inceleyelim.
1)Düz kas, tek çekirdeklidir.
Hareketleri yavaş ve uzun sürelidir.
İsteğimiz dışında çalışan
organlarımızın yapısında bulunur.
2)Çizgili kas, çok çekirdekli olan bir
kasımızdır. Bu kasın hareketi
hızlıdır ancak çalıştığında çok
çabuk yorulur.
3)Kalp kası adından da
anlaşılacağı gibi yalnızca kalpte
bulunur. Düz kas gibi çabuk
yorulmaz. Yapısı çizgili kaslara
benzerken çalışması düz kasa
benzer.
DÜZ KAS
ÇİZGİLİ KAS
ÇİZGİLİ KAS
KALP KASI
KALP KASI

10.  Destek ve hareket sistemimizin neler olduğunu öğrendik. Şimdi de
kemiklerimizin ve kaslarımızın sağlığını nasıl koruyacağımızı öğrenelim.
 Vücut duruşumuzu kontrol etmeliyiz. Sandalyede, sırada, kanepede
otururken dik durmalıyız.
 Yerden herhangi bir şey alırken dizlerimizi bükerek eğilmeliyiz. Ağırlığımızı
belimize vermemeliyiz.
 Ağır yük taşımamalıyız.
 Düzenli olarak egzersiz yapmalıyız. Böylece hem kaslarımız gelişir hem de
kaslarımız esnekliğini kaybetmez.
 Kaza ya da darbe sonucu kemiklerimiz zarar gördüğünde en yakın sağlık
kuruluşuna gitmeliyiz.

11.  Yediğimiz besinlerimizin
vücudumuza giren oksijen ile
parçalanıp enerji elde
edilmesine solunum denir. Bu
olayda havadaki oksijen
hücrelerimize ulaşırken
hücrelerimizde oluşan
karbondioksitte dışarı verilir. Bu
solunum gazlarının yer
değişiminde yardımcı olan
organlarımız solunum
sistemini oluşturur.

12.  BURUN: Hava burun yoluyla vücudumuza girer.
 YUTAK: Ağız ve burun boşluğuyla yemek ve soluk borusunun birleştiği
yerdir.
 GIRTLAK: Soluk borusunun üst kısmıdır.
 SOLUK BORUSU: Alınan havanın akciğerlere iletilmesini sağlar.
 AKCİĞERLER: Solunum sistemimizin en önemli organıdır.
Akciğerlerimiz biri sağda diğeri de solda olmak üzere göğüs
boşluğunda bulunur.
Akciğerlerimiz, soluk alıp verme yoluyla temiz havanın vücut içine
alınmasını kirli havanın da vücut dışına atılmasını sağlar.
Akciğerimiz iki kola ayrılır. Bunlara bronş denir.
Bronşların ayrılan kollarına da bronşçuk denir.

13.  Alveol: Akciğerlerimizde yer alır ve etrafı
kılcal damarlarla çevrilidir. Alveoller üzüm
salkımına benzeyen hava keseleridir.
Solunum gazlarının yer değişimi alveollerde
gerçekleşir.

14.  Alveollerin etrafının kılcal damarlarla kaplı
olduğunu daha önceden söylemiştik.
 Havadaki oksijen gazı alveolden kılcal
damara geçer.
 Kılcal kan damarındaki karbondioksit de
alveollere geçer. Buradan da dışarı verilir.

15.  Göğüs boşluğumuzu karın boşluğumuzdan
ayıran, akciğerlerimize destek veren çizgili kas
yapısında olan kastır.
 Soluk alıp vermede görevlidir. Soluk alındığında
kasılarak göğüs boşluğunu arttırır. Böylece
akciğerimizin genişler. Soluk vermede ise
diyafram kası gevşeyerek yukarı çıkar, böylece
göğüs boşluğu daralır. Akciğerlerde daralarak
eski hâline geri dönmüş olur.

16.  SOLUK ALMA
-Kaburgalar arası kaslar
kasılır.
-Diyafram kası kasılır ve
düzleşir.
-Göğüs boşluğu genişler.
-Akciğerdeki hava basıncı
düşer.
-Hava akciğerlere dolar.
-Havadaki oksijen
alveollere verilir.
 SOLUK VERME
-Kaburgalar arası kaslar
gevşer.
-Diyafram kası gevşer ve
kubbeleşir.
-Göğüs boşluğu daralır.
-Akciğerdeki hava basıncı
artar.
-Hava akciğerlerden dışarı
verilir.
-Böylece alveollerdeki
karbondioksit dışarı atılır.

17.  Havasız, tozlu ya da kirli ortamlardan uzak durmalıyız.
 Havanın kirlenmemesi için insanların bilinçlenmesini
sağlamalıyız.
 Sigara, alkol gibi zararlı alışkanlıklardan uzak
durmalıyız, özellikle sigara içilen ortamlardan
uzaklaşmalıyız.
 Ağzımızdan değil burnumuzdan nefes almalıyız.

18.  Canlılarda hücrelerdeki
yaşamsal faaliyetlerin
gerçekleşmesi için gerekli
besinin, oksijenin tüm
hücrelere taşınması ve yine
hücrelerde oluşan zararlı
maddelerin, karbondioksitin
hücrelerden
uzaklaştırılmasını sağlayan
sisteme dolaşım sistemi
denir.
 Dolaşım sistemimiz kalp,
kan ve damarlardan oluşur.

19.  KALP
Kalp, göğüs boşluğunda,
diyaframın üstünde ve iki
akciğer arasında bulunan
organımızdır.
Kalbin Görevi;
Kalbimiz kasılıp gevşeyerek
kanın damarlar içinde bütün
vücudumuzda dolaşmasını
sağlar.

20.  Kalp çizgili kas yapısındadır ancak
isteğimiz dışında çalışır.
 Kalp 4 bölümden oluşur. Üstte iki
kulakçık, altta iki karıncık yer alır.
 Karıncıklarda bulunan kas tabakası
kulakçıktakinden kalın olduğu için
kanı daha güçlü pompalar.
 Karıcıklardaki kan kalpten vücuda
ve kalbe pompalanır.
 Kalbin sol tarafında temiz kan, sağ
tarafında kirli kan bulunur.
 Kalbin sol karıncığından aort
atardamarı sağ karıncığından
akciğer atardamarı çıkar. Kalbimizin
sol kulakçığına akciğer
toplardamarı, sağ kulakçığına alt ve
üst ana toplardamarları girer.

21.  KAN
Daha önce bahsedilen besinin, oksijenin, zararlı atıkların taşınması
kan aracılığıyla gerçekleşmektedir. Kanımızda alyuvar, akyuvar ve kan
pulcukları bulunur.
ALYUVAR
Alyuvarlar, kırmızı kan hücreleridir. Kanımızda en çok alyuvar bulunur.
Alyuvarlar başlangıçta çekirdek taşır daha sonra olgun hâle geçerken
çekirdekleri kaybolur.
AKYUVAR
Akyuvarlar, renksiz kan hücreleridir. Çekirdeklidir. Vücudumuzu
mikroplara karşı korurlar.
KAN PULCUKLARI
Çok küçük renksiz ve çekirdeksizdirler. Damar zedelenmesi gibi bir
durumla karşılaşınca kan pulcukları kanın damar dışına çıkmasını
engelleyerek kan kaybını önler.

22.  DAMAR ÇEŞİTLERİ
Damarlar vücutta kanın dolaşmasını sağlar. Dolaşım
sistemimizde görevli 3 çeşit damar vardır. Bunlar:
ATARDAMARLAR:
Kanın kalpten vücudumuza dağılması sağlayan damardır.
Kan basıncı bu damarda en yüksektir.
TOPLARDAMAR:
Kanı vücuttan kalbe getiren damardır. Akciğer toplardamarı
hariç kirli kan taşırlar.
KILCAL DAMARLAR:
Atardamar ile toplar damar arasında bağlantı kuran
damardır. Dokularda kan ile hücre arasında madde
alışverişini sağlarlar.

24.  Kanın vücutta dağılımı iki şekilde olmaktadır.
1)Küçük Kan Dolaşımı
Küçük kan dolaşımı ile kirli kan temizlenir. Kalbimizin sağ
karıncığında bulunan kirli kan, akciğer atardamarı ile
temizlenmek üzere akciğerlere getirilir. Akciğerimizde
bulunan alveollerde gaz değişimi yapılarak kan temizlenmiş
olur. Temizlenen kan akciğer toplardamarı ile kalbimizin sol
kulakçığına getirilir.
2) Büyük Kan Dolaşımı
Büyük kan dolaşımında da temizlenen kan vücuda dağılır.
Kalbin sol karıncığından aort atardamarı ile çıkan kan ilgili
atardamarlarla doku ve organlarımıza gönderilir. Bu doku ve
organlardaki kirli kanda toplanarak alt ve üst toplardamarla
kalbimizin sağ kulakçığına getirilir.

25. 4 çeşit kan grubu vardır. Bunlar; A kan grubu, B
kan grubu, AB kan grubu ve 0 kan grubudur.
Kan grubu aynı olan insanlar birbirlerine kan
verebilirler.
KAN BAĞIŞI NEDİR?
İhtiyaç duyulan kanın gönüllülük esasına
dayanılarak verilmesine kan bağışı denir.