Tıbbi Terminoloji Ders 2 - Hücre/Dokular/Organlar/Vücut Yapısı

1. HÜCRE DOKU ORGANLAR
VÜCUT YAPISI
Prof.Dr.Ergün Öksüz
2009-2010

4. TEMEL HÜCRE YAPISI
• Hücre yapılarına göre canlılar iki üst aleme
ayrılır.
1. Prokaryotlar (Basit ilkel canlılar)
2. Ökaryotlar

5. PROKARYOTLAR - Prokaryota
• Nükleusları olmayan, Kalıtım nitelikleri
sitoplazmada dağınık bulunan basit
hücrelerdir.
• Zarları organelleri yoktur. Sadece ribozom
içerirler.
• Bazılarında sitoplazmada klorofil pigmentleri
veya hücre zarından oluşan mezozomlar
bulunabilir.
Örnek: bakteriler ve mavi-yeşil algler

6. ÖKARYOTLAR - Eukaryota
• Gerçek nükleus yapısı var (Eu - > Gerçek/
Grekçe)
• Nükleusta DNA, RNA, nükleolus bulunur.
• Zarlı ve zarsız organeller vardır.
Örnek: insan, hayvan, bitki, mantar ve
protista gibi canlılar

7. HÜCRE
• Vücudun temel yapı
birimidir.
• Sitoplazma
ve
nükleus kısımları bulunur.
• Genetik bilgi
Kromozomlar ile taşınır.
Her insan hücresi
46 kromozom içerir.

8. HÜCRE YAPISI
• Sitoplazma: Hücre zarı ile nükleus arasında bulunan,
hücre iskeleti,organeller ve sitozol denen sıvıdan oluşan
kısım.
• Sitoplazmada canlı yapıyı organeller, cansız yapıyı
organik ve inorganik bileşikler oluşturur.
• Sitoplazma, ektoplazma ve endoplazma bölümlerinden
oluşur.
• Hücre zarının altındaki yoğun kısım ektoplazmadır.
• Ektoplazma ile nükleus arasında az yoğun kısım
endoplazmadır ve hücre organellerinin çoğu burada
bulunur.

9. HÜCRE İSKELETİ
• Hücre sitoplazması; mikrotübül ve
mikrofilamentlerden meydana gelmiş ağsı bir yapıyla
doludur.
• Ağsı yapı, hücre iskeletini oluşturur. Aktin, miyozin ve
tropomiyozinden meydana gelen mikrofilamentler
kasılıp gevşeyerek hücre hareketini sağlar.
• Hücre iskeleti; hücrenin bir şekle sahip olması
organellerin gerekli bölümlerde bulunmasını sağlar.
• Hücre iskeleti; hücrenin hareketini, iğ ipliklerin
oluşumu ve sitoplazma hareketini sağlar.
• Hücre iskeletinin arası sitoplazma sıvısı (sitozol) ile
doludur. Bu kısım özellikle glikoliz enzimlerini taşır ve
protein sentezinin basamakları bu kısımda gerçekleşir.

10. SİTOZOL
• Sitozol; %90 su’dur. (Bazı canlılarda %98 olabildiği gibi sporlar ve
tohumlarda %5‘e kadar düşebilir.)
• Sitozolde organik ve inorganik madde oranı %10 - %40 arasındadır
• Kuru maddelerin %90’ı organik, %10’u inorganik maddeler
• Sitozolda en çok bulunan madde protein molekülüdür. (Bitki
hücrelerinde en çok karbonhidratlar)
• Sitozolde; yağ, vitamin, hormon, organik ve inorganik asitler bulunur.
• Sitozolde bulunan önemli inorganikler; Sodyum,Magnezyum ve Demir.
• Sitoplazma yarı akışkan yoğun bir maddedir.
• Hücrenin yoğunluğu 1,25g/cm³ ‘dür (Suda çöker. )

12. MİTOKONDRİ
• Aerop solunum yapan tüm ökaryotik hücrelerde bulunur.
• Enerji üretiminde görevlidir. Enerji ihtiyacının fazla olduğu kas
hücreleri ve aktif taşımanın fazla olduğu sinir hücrelerinde çok
sayıdadır.
• Mitokondri sayısı hücre fonksiyonuna bağlı olarak ,hücre
başına birkaç taneden 2500’e kadar olabilir.
• Mitokondri iki kat zara sahiptir. Dış zarı düz, iç zarı ise içeriye
doğru tüp şeklinde kıvrımlardan (krista) oluşur. Krista zarında,
elektron taşıma sistemine ait enzimler bulunur.
• İç zarın sınırladığı orta kısma matriks denir. Matrikste
solunumla ilgili enzimler, ribozom DNA, RNA, protein, su ve
mineraller bulunur.

15. RİBOZOM
• Virüsler dışında tüm hücrelerde bulunan ribozom en küçük organeldir.
Ribozomlarda protein sentezi yapılır. Hücreye giren aminoasitler
burada protein haline getirilir.
• Zarlı organel olmayan ribozomların yapısında sadece rRNA ve protein
bulunur.
• Ribozomlar, hücrede bir organele bağlı veya serbest olarak görülür.
• Bağlı olarak endoplazmik retikulum ve nükleus zarı üzerinde bulunur.
• Serbest olarak sitoplazma sıvısı, kloroplast ve mitokondri matriksinde
bulunur.
• Hücrelerde iki farklı büyüklükte ribozom bulunur. Bunlar 70S ve 80S
ribozomlarıdır.
• Prokaryotlarda küçük ribozomlar, ökaryot hücrelerde ise 80S
ribozomlar bulunur.

16. RİBOZOM

17. ENDOPLAZMİK RETİKULUM
• Hücre zarını nükleus zarına bağlayan kanallardan
oluşur.
• Endoplazmik retikulum; yumurta, embriyo hücreleri ve
eritrositler hariç tüm ökaryotik hücrelerde bulunur.
• Her hücrenin endoplazmik retikulumu kendine özgün
yapıya sahiptir.
• ER kanalcıkları sabit yapılı olmayıp, hücrenin işlevine
göre değişir. Kanalcıklar hücre bölünürken kaybolur,
sonra yeniden oluşturulur.

18. ENDOPLAZMİK RETİKULUM
• Sentezlenen protein moleküllerini golgi aygıtına taşır.
• Granülsüz ER yağ sentezi yapar. Endokrin bezlerden
steroid hormonları salgılar.
• Sitoplazmik matriksle birlikte hücre desteği sağlar.
• Hücre içi dolaşımı sağlar. İyon ve küçük molekülleri
taşır.
• Çizgili kaslarda, gevşeme-kasılmada rol oynar.

19. ENDOPLAZMİK RETİKULUM
Granüllü Endoplazmik Retikulum:
• Zarlar üzerinde ribozomlar düzenli aralıklarla
dizilmiştir. Bu tip ER özellikle protein sentezinin hızlı
olduğu hücrelerde gelişmiştir. Ribozomlarda
sentezlenen protein ER kanallarına geçer.
Düz Endoplazmik Retikulum:
• Zar üzerinde ribozom bulunmaz, düz bir yapıya
sahiptir. Karaciğer, testis, over, adrenal bez, barsak
mukozası hücrelerinde bulunur.

20. DÜZ ENDOPLAZMİK RETİKULUM
• Adrenal Kortekste: Steroid Sentezi
• Barsakta: Yağların Transport ve Metabolizması
• Midede: Parietal hücrelerde HCl Yapımında
• Çizgili Kasta:Ca++ Serbestleşmesi ve Kasılma
• Gözde: Koni ve Basillerde Görme Pigmentlerini
Taşır.
• Karaciğerde: Detoksifikasyon, Oksidasyon,
Metilasyon, Nötralizasyon, Kolesterol ve
Glikojen Metabolizması

21. Düz ER
Lipid İnklüzyonlar
Mitokondri

22. GRANÜLER ER

23. GRANÜLER ER

29. DOKU
• Hücreler biraraya gelerek dokuları oluşturur

30. ORGANLAR VE SİSTEMLER
• Dokular biraraya gelerek organları oluşturur.

31. EPİTELYAL DOKU
• Kolumnar Epitel: Prizma şeklindedir. Mide,
barsak, safra kesesi, dil (müsin – mukus)
• Kolumnar Silier: Serbest yüzeylerinde silia
taşıyan prizma şekillidir. Solunum yolları
• Küboid Epitel: Küp şeklindedir. Sekresyon ve
Absorbsiyon fonksiyonu gören bölgelerde;
pankreas, tiroid, rektum, böbrek, kulak....
• Skuamöz Epitel: Yassı, kiremit benzeri şekillidir.
Alveol, perikard, periton....

33. Morph/o Şekil, yapı
Morf-o-loji:
Organizmaların yapı
ve şekil özelliklerini
inceleyen bilim dalı
Cyt/o hücre
Sito-toks-ik:
Hücreye zararlı
Kary/o çekirdek
Mega-karyo-sit:
Büyük çekirdekli
hücre
Hist/o doku
Histolo-jist:
Histoloji uzmanı
Fiber/o lif
Fibr-oz :
Bağ dokunun artması
Aden/o bez Aden-it: Bez iltihabı
Papil/o Meme ucu
Papil-la :
meme ucu benzeri yapı

34. Blast olgunlaşmamış
Fibr-o-blast:
bağ dokunun
gelişeceği hücre
Phag/o Yutma, yeme
Fag-o-sitoz:
hücrenin yabancı
maddeleri yutması
Lip/o Yağ
Lip-oma :
yağ tümörü
Adip/o Yağ
Adip-o-lizis :
yağların
parçalanması
Glik/o Şeker
Hipo-glisemi : kan
şekerinin düşmesi

35. SONEKLER
-filik Erime, emme
Hidro-filik :
suda eriyen
-tropik aktifleştiren
Gonad-o-tropik :
gonadları aktive edici
-az enzim
Lipaz :
yağları parçalayan
enzim
-oz şeker
Laktoz :
süt şekeri

36. • Anabolizma : Parçalanan gıda maddelerinin
vücuda yararlı şekle sokularak dokuların
yapısında yer alması
• Katabolizma : Vücuda giren maddelerin
gerekli enerjinin sağlanması için küçük
parçalara yıkılması

37. VÜCUDUN YAPISI

38. ANATOMİ
• Anatomi: Organik varlıkları ve bu varlıkları meydana
getiren oluşumları; yapı, şekil, pozisyon, ilgi ve
fonksiyonları ile inceleyen bilim dalıdır.
• Patolojik Anatomi: Hasta organları inceleyen bilim dalıdır.
• Makroskopik Anatomi: Vücudu çıplak gözle görüldüğü
şekliyle inceleyen bilim dalıdır.
• Mikroskopik Anatomi: Gözle görülmeyen yapıları inceler.
• Sistematik Anatomi:Vücutta belli bir görevi yapmak üzere
bir araya gelmiş organları bir bütün olarak ele alır.
• Topografik Anatomi (Bölgesel Anatomi): Vücudu
bölgelere ayırarak inceler.

39. ANATOMİK POZİSYON
• Vücut bölümlerinin
birbiriyle olan ilişkilerini
doğru ve tutarlı bir şekilde
tanımlayabilmek için
anatomide ve klinik tıpta
kullanılan standart bir
pozisyondur.
• Anatomik pozisyon denince
ayakta dik duran, bacakları
birbirine bitişik, ayakları
hafif açık, baş parmak dışa,
avuç içi öne doğru bakan
bir kişi akla gelir.

40. ANATOMİK DÜZLEMLER - SAGITTAL
Sagittal Düzlem
(Median Plane -Planum Sagittale)
Vücudu önden arkaya ve yukarıdan
aşağıya kesen vertikal (dikey)
düzlemlerdir.
Bu düzlem tam ortadan geçerek vücudu
iki eşit parçaya ayırıyorsa median
düzlem (planum medianum) denir.

41. ANATOMİK DÜZLEMLER - KORONAL
Koronal Düzlem
(Planum Coronale)
Vücudu sağdan sola doğru kesen
ve yere dik olarak uzanan düzlemdir.

42. ANATOMİK DÜZLEMLER - HORIZONTAL
Horizontal=Transvers Düzlem
(Planum Horizontale
=Planum Transversale)
Sagittal ve frontal düzlemlere dik,
yere paralel olan düzlemdir.

43. ANATOMİK DÜZLEMLER - OBLİK
Oblik Düzlem
(Planum Obliqua)
Diğer düzlemleri herhangi bir
açıyla kesen eğik düzlemdir.

44. ANATOMİK EKSENLER
• Vertikal Eksen (Axis
Verticalis): Baştan aşağı
doğru yere dik inen
eksendir.
• Sagittal Eksen (Axis
Sagittalis):Ok yönünde yere
paralel önden arkaya veya
arkadan öne doğru geçen
eksendir.
• Transvers Eksen (Axis
Transversalis): Yere paralel
sağdan sola soldan sağa
geçen eksendir.

45. VÜCUT BOŞLUKLARI

46. • Anterior - > Ön
• Posterior - > Arka
• Superior - > Üst
• İnferior - > Alt
• Proksimal - > Eklem veya
referans noktasına yakın
• Distal - > Eklem veya
referans noktasına uzak
• Medial - > Orta hatta yakın
• Lateral - > Dış tarafa yakın

47. • Kranial - > Başa yakın
• Kaudal - > Ayağa yakın
• Ventral - > Karın tarafına
yakın
• Dorsal - > Sırt tarafına yakın

48. • Parietal - >
Vücut boşluklarının dış
duvarı ile yakın olan
• Visseral - >
İç organlarla ilgili olan

49. • İpsilateral - >
Vücudun aynı tarafında
olan
• Kontralateral - >
Vücudun karşı tarafında
olan

50. • Palmar - > Elin avuç içi tarafı
• Plantar - > Ayak tabanı tarafı

51. • İnfra - > Altında
• Supra - > Üzerinde
• Sub.... - > Altında
• Retro... - > Arkasında
• Para... - > Yanında
• Sirkum... - > Çevresinde

52. • Longitüdinal - >
Uzunlamasına seyreden
• Santral - >
Merkeze yakın
• Periferal - >
Merkezden uzak
• External - >
Dış tarafta olan

53. • Superficial - >
Merkezden uzak (yüzeyel)
• Profundus - >
Merkeze yakın (derin)

54. VÜCUT BÖLGELERİ
• Abdomen hayali çizgilerle dokuz bölgeye bölünmüştür.
• Abdomen ayrıca dört bölüm olarak ifade edilir.

57. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER
• Fleksiyon - >
Sagittal düzlemde yapılan ve
eklem açısını daraltan
hareketler.
• Ekstansiyon - >
Aynı düzlemde eklem açısını
artıran hareketler.

58. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -2
• Abdüksiyon - >
Median düzlemden
uzaklaşma hareketi.
• Addüksiyon - >
Median düzleme yaklaşma
hareketi.

59. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -3
• Supinasyon - >
Avuç içi yukarı doğru bakar.
• Pronasyon - >
Avuç içi aşağı doğru bakar.

60. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -4
• Rotasyon - >
Vertikal eksen etrafında
yapılan içe veya dışa
döndürme hareketidir.

61. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -5
• Sirkümdüksiyon - >
Bir ekstremitenin
abdüksiyon, addüksiyon,
fleksiyon,ekstansiyon ve
rotasyon hareketlerinin
kombinasyonu ile bir
dairesel hareket yapılması

62. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -6
• Elevasyon - >
Kaldırma, yükseltme
• Depresyon - >
Çökme, alçaltma

63. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -7
• İnversiyon - >
Ayak tabanının planum
medianuma
döndürülmesi.
• Eversiyon - >
Ayak tabanının planum
medianum’dan
uzaklaşacak, laterale
bakacak şekilde
döndürülmesi.

64. HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER -8
• Protraksiyon - >
Öne doğru
hareket.
• Retraksiyon - >
Arkaya doğru
hareket