1. TANIMI
KĠMLER TARAFINDAN UYGULANIR VE KĠMLERE
UYGULANIR?
 NASIL?
VAKA ĠNCELEME ġEMASI
DĠKKAT EDĠLECEK UNSURLAR
VAKA ĠNCELEMESĠNĠN SAKINCALARI VE SINIRLILIKLARI
VAKA ĠNCELEMESĠNĠN GEREĞĠ
SONUÇ

2. VAK’A ĠNCELEMESĠ
 Bir bireyin sorununun içeriğini ve
nedenini bulmak ve gerekli çözüm
planlarını yapmak amacıyla, birey ve
sorun hakkında var olan bütün
bilgilerin, sorunla ilgili yanlarını bir araya
getiren bir tablo ortaya koyarak sorunun
Ģeklini teĢhis etmek ve tedavi yollarını
saptama tekniğidir.
 Yani sorunu olan bireyi (öğrenciyi) bir
bütün halinde tüm yönleriyle ayrıntılı
olarak derinlemesine incelemektir. Vaka
incelemesi geniĢliğine değil
derinlemesine bilgi toplamayı esas alan
bir tekniktir.

3. BaĢka bir deyiĢle, vaka incelemesi bir
kiĢi hakkında (soruna yönelik) test ve
test dıĢı tekniklerle elde edilen
bilgilerin sistematik bir biçimde rapor
edilmesidir. Bu yolla bireyin halen
sahip olduğu nitelikleri ve bu
niteliklerin geliĢimini etkileyen
faktörlerin bir tablosunu görmek
mümkündür.

4. KĠMLER TARAFINDAN UYGULANIR
VE KĠMLERE UYGULANIR?
 Vak’a incelemesi tekniği genellikle sağlık
ve davranıĢ bilimlerinde kullanılmaktadır.
Okullarda psikolojik danıĢma ve rehberlik
servislerince ve sosyal hizmet
uzmanlarınca da vaka incelemesi
yapılmaktadır.
 Vak’a incelemesi herkese uygulanmaz.
Buna göre psikolojik danıĢma ve
rehberlikte vaka incelemesi tekniği özel
problemleri, öğrenme güçlüğü, sosyal
uyum zorlukları olan ve normal yardımları
dıĢında özel ilgi ve dikkat isteyen bireyler
ya da öğrenciler üzerinde uygulanabilir.
 Amaç, bireyin sorununun nedenlerini
ve uygun tedavi yöntemlerini
saptamak, bireyin sorununu iyileĢtirici

5. Bir vak’a incelemesi genellikle bireyin Ģu
özellikleriyle ilgili bilgileri içerir:
1)Kimliğine iliĢkin bilgiler(ad ve soyadı, doğum
tarihi ve yeri, cinsiyet vb.)
2)Ailesi hakkında bilgiler(anne ve babanın
mesleği, gelir düzeyi, birlikte olup
olmadıkları, kardeĢler vb.)
3)Fiziksel durumu ve geliĢimi
4)Zihinsel nitelikleri ve geliĢimi
5)Ġlgileri ve geliĢimi
6)KiĢilik özellikleri ve geliĢimi
7)Akademik baĢarısı
8)ArkadaĢları arasındaki yeri

6.  Toplanan bu bilgilere vak’a
tarihçesi denir.Vak’a tarihçesi toplu
dosyaya benzer. Ancak vak’a
tarihçesi bireyin geliĢimiyle ilgili
bilgileri ayrıntılı bir biçimde
içermesi bakımından toplu
dosyadan ayrılır.
 Vak’a incelemesi ise, vak’a
tarihçesi yöntemiyle elde edilen
verilerden yararlanarak ,bireyi
rahatsız eden sorunların kaynağını
otaya çıkarıcı bilgilerin saptanması
ve bu bilgilerin arasında sebep-
sonuç iliĢkisinin kurulması yani
yorumlama yapılmasıdır. . Bu
bakımdan vak’a tarihçesi
kavramının vak’a incelemesinden
daha sınırlı olduğu söylenebilir.

7.  Vak’a tarihçesi Vak’a incelemesi ise
genellikle bireyin
bireyden ve yakın
kendisinden ve
ailesinden elde edilen çevresinden elde edilen
ve hali hazır hayat hikayesinin
durumu, fiziksel,zihinsel ötesinde baĢka tekniklerle
, duygusal ve sosyal elde edilen bilgileri de
özelliklerinin geliĢimine içerir.
iliĢkin bilgi içerir.
Vak’a incelemesi ise
 Vak’a tarihçesi bireyin
bilgiler arasında iliĢki
geçmiĢine ve Ģimdiki
durumuna iliĢkin kurma , bilgileri
bilgileri içermesine bütünleĢtirme , sorunun
karĢılık vak’a kaynağını bulma ve nasıl
incelemesi geleceğe bir geliĢme göstereceği
iliĢkin beklentileri de hakkında tahminlerde
kapsar. Vak’a tarihçesi
bulunma iĢlemidir.
belli bir sisteme göre

8. NASIL?
 Bu teknik kullanılacağı zaman ilk iĢ, problemli
kiĢi tarafından ifade edilen problemin mahiyetini
anladıktan sonra öğrencinin toplu dosyasını
inceleyerek problemle ilgili bilgileri saptamaktır.
 Ġkinci iĢ tamamlatıcı ve aydınlatıcı bilgiler için
öğrencinin öğretmenlerini ailesini ve problemle
ilgili baĢka kimseleri görüp konuĢmaktır.
 Sonra problemli birey ile mülakat
yapılır.Gerekiyorsa test vesaire gibi
değerlendirme araçları kullanılarak icabında
tıbbi testlerle yeni bilgiler sağlanır.Öğrencinin
Ģahsı, geçmiĢi, çevresi, sosyal iliĢkileri
vesaireye ait toplanan her bilgi parçası not
edilir.
 Bu bilgiler, tahlil ve sentez
edilerek, yorumlanarak, kiĢi ve problemi
hakkında tam bir tablo çizilerek, problem
sebepleriyle teĢhis edilerek, tedavisi için gerekli
tavsiyelerde bulunan bir rapor haline getirilir.

9. Rapor, bireyi yalnız bir durumda, mesela sadece sınıf
durumunda ele alan bilgilere dayanmamalıdır. Raporun Ģekli
hususunda çeĢitli amaçlara göre hazırlanmıĢ çeĢitli örnekler
vardır. DanıĢma ve rehberlik amaçları için Ģöyle bir genel
plan önerilir:
VAK’A ĠNCELEME ġEMASI
1) Bireyin kimliğini saptayan bilgiler (adı, soyadı, doğum
tarihi, anne ve babanın sağ, ölü, öz, üvey oluĢu)
2) Ġfade edilen problemin kısaca tanıtımı ve açıklaması
3)Ġlgili bilgiler
a) Muayene sonuçları:
1) Tıbbi muayene:
görme, iĢitme, koordinasyon, diĢ, beslenme durumu, canlılık
indeksi, genel bedensel durum.
2) Psikolojik muayene: psikolojik testler
sonuçları(zeka, özel kabiliyet, ilgi,tavır, kiĢilik nitelikleri gibi.)
b)Sağlık tarihçesi: boy ve ağırlık geliĢmesi, geçirilen
hastalıklar, kaza ve ameliyat, vb.
c)Okul tarihçesi: okula devam durumu, ev ve okul
değiĢtirmeler, sınıf geçip kalma durumu, öğretmenlerle olan
bireysel iliĢkiler, ders ilgileri, ders dıĢı ilgiler, eğitim ve
meslek planları.

10. d)Aile tarihçesi: anne, baba, kardeĢ durumu;
ailede ruhsal ve bedensel sağlık durumu, suç
ve cürüm durumu;evin kültürel durumu (aile
üyelerinin öğrenim durumu, kitap, müzik
,vb.);ailenin ekonomik durumu ve
tarihçesi;oturulan semt; babanın iĢ durumu
;yaĢama Ģartları,eğlence vb.;evdeki bireylerin
birbirleriyle olan iliĢkileri; ailenin sosyal iliĢkileri
ve topluma karĢı tavırları;belirgin değer
hükümleri; ailenin çocuk üzerinde kontrol ve
otorite derecesi.
e)Sosyal tarihçe ve iliĢkiler: ev ve okul dıĢında bireyin sosyal durumu , üyesi bulunduğu
kulüp, vb., oyun ve eğlenceleri, anormal cinsel tarihçe, polisle ilgili olayları.
f)Sosyal ve heyecansal geliĢme(duygusal geliĢimi).
g)Geleceğe yönelik yaĢam beklentileri ve planları (KiĢinin gelecek için umutları, meslek
planları,genel ve iĢ yaĢantıları).
h)Problemin geliĢme seyri.
4)Toplanan bilgilerin tartıĢılması, yorumlanması ve teĢhis.
5)Önerilen tedavi yolları.
6)Yapılan önerilerin uygulanma sonuçlarının izlenmesi.
7)Ġncelemeyi yapan kiĢi veya kurum ve tarihi.

11. Vaka inceleme Ģeması

12. DĠKKAT EDĠLECEK
UNSURLAR:
 Bilgilertoplanırken ve yorumlanırken kiĢiyi
savunucu veya ona cephe alıcı bir tavır
takınmamak gerekir.Raporun yazılmasında
dolambaçsız,sade bir ifade kullanılmalı
,cümlelerin kısa olmasına dikkat edilmelidir.
 UlaĢılan genel yargılar daima somut
kanıtlarla desteklenmelidir.
 Vak’ayla ilgili olmayan bilgiler elenmelidir.

13.  Raporun tedavi kısmında
yapılan öneriler,ulaĢılması
mümkün olmayan yollar yerine
imkanlar içinde
gerçekleĢtirilebilecek realist
öneriler olmalıdır.
Eğer öğretmen veya danıĢman vak’a incelemesi
tekniğini ilk defa kullanıyorsa, kolayca iliĢki kurabileceği ve
basit problemli bir çocuğu seçmelidir.
Sapkın, saldırgan, haĢarı bir çocuk yerine, kendi halinde
bir çocukla iĢe baĢlaması uygun olur.
Vak’a incelemesi tekniği oldukça zaman ve ustalık
istediği için yılda 3-5 öğrencide vak’a incelemesi yapmakla
yetinilmelidir.

14.  Vak’a incelemesi tekniği,hem
öğrenciyi bir bütün olarak
tanımak hem de problemin
teĢhise ve tedavisi yollarını
saptamak için kullanılan bir
tekniktir. Bu teknik
öğretmenlerde probleme karĢı
anlayıĢ geliĢtirir;bir konuya
birçok açıdan bakarak daha
sistemli ve bilimsel
genellemeler yapma tavırları
yaratır;çocukların toplu
dosyalarından yararlanma
alıĢkanlıkları kazandırır; ve
onlara rehberlik ve danıĢma
çalıĢmaları için bir görev-içi
yetiĢtirme hizmeti görür.

15. VAKA ĠNCELEMESĠNĠN
SAKINCALARI VE
SINIRLILIKLARI
1.Vaka incelemesi çok zaman alıcı bir yöntemdir.Kapsamlı bir
incelemeden sonra danıĢanı psikolojik danıĢmaya almaya
uygun gören bir danıĢman bazen sorun güncelliğini ve
yoğunluğunu kaybettikten sonra yardıma hazır hale
gelebilir.Bu inceleme iĢlemlerinin uzun sürmesi bazı
danıĢanlarda bıkkınlığa yol açabilir.
2.Vaka incelemesinin bir diğer sakıncası da çok değiĢik kiĢilerin
bilgisine baĢvurmak gereğinden kaynaklanmaktadır. Bilgi
alınacak kiĢilere ulaĢmak genellikle zor olmaktadır. Öte
yandan, elde edilen bilgiler geçmiĢe ait olduğundan bireylerin
belleğinde değiĢikliğe uğramıĢ,geçerliliğini az ya da çok
kaybetmiĢ bilgilerdir. Kaynak kiĢilerin verdikleri bilgiler
arasında tutarsızlıklar olduğunda bunları bir senteze
götürmek de güç olmaktadır.
3.Vaka incelemesi çoğu kere okul psikologu,danıĢman sosyal
hizmet uzmanı ve hatta psikiyatrisin iĢbirliği ile
yapılabildiğinden, ancak okul dıĢındaki ruh sağlığı
merkezlerinde ya da rehberlik merkezlerinde
gerçekleĢtirilebilir.

16.  Bu sakıncalarına ve sınırlılıklarına
rağmen vaka incelemesi kiĢiye içini
dökme fırsatı ve kendisi ile çok
yakından ilgilenildiği izlenimi verdiği
için yararlı bir yöntem olabilir.Çok
önemli sorunları olan, ya da
sorununun nedeni çok karmaĢık olan
vakalarda gerekli ve yararlı bir
yöntemdir.Vaka incelemesi, vakayı
sorunları çok boyutlu görmeyi,konuya
birçok açıdan bakmayı, sistemli ve
bilimsel düĢünme tutumları
kazanmayı sağlar.

17. VAKA ĠNCELEMESĠNĠN GEREĞĠ
 Psikolojik danıĢmadan önce teĢhisin gereğine
inanan Williamson,Thorne gibi yazarlar vaka
incelemesi metodunu tıpkı test uygulamaları
gibi, bu amacı gerçekleĢtirmede gerekli ve
yararlı bulurlar.
 Rogers (1942), danıĢmaların teĢhis koymasına
karĢı olduğu için vaka incelemesi yöntemini de
gereksiz bulmaktadır.Rogers’e göre danıĢanın
geçmiĢi hakkında bilgi isteyen bir danıĢman
ona, geçmiĢ yaĢantılarını dinleyerek Ģimdiki
sorununun kaynağını bulacağını ima etmekte ve
bu da derdine hemen çare bulacağını da vaat
etmek anlamına gelmektedir.Böyle bir tutum
danıĢanın kendi kaderini belirleme hak ve
özgürlüğünü zedeleyebilir ve danıĢanın

18.  Psikolojik danıĢmada varoluĢçu yaklaĢım
ve ona dayanarak geliĢtirilen kuramları
benimseyenler bireyin geçmiĢi ile
ilgilenmenin onun varoluĢunu belirleme
gücünü körelteceği düĢüncesi ile de
karĢı çıkmaktadırlar. Çünkübir kimse
bugünkü davranıĢlarının kaynağını
geçmiĢ olaylara ya da bazı kiĢilerin
davranıĢlarına bağlarsa, artık istenmedik
davranıĢlarının kendi dıĢında
sorumlularının belirlenmiĢ olmasından
dolayı rahatlayabilir ve geliĢmek için
çaba göstermeyebilir.

19. SONUÇ
 Vaka incelemesi bir kimsenin çeĢitli özellikleri
hakkında mümkün olduğu kadar ayrıntılı bilgi
toplama ve bunları anlamlı bir biçimde
bütünleĢtirme iĢlemidir. Bu bütünleĢtirme iĢini
yaparken danıĢman bireyin çeĢitli durumlarda
gösterdiği tepkiler arasında iliĢkiler
kurmakta, yani onun karakteristiklerini ortaya
çıkarmakta ve bu davranıĢların oluĢmasına yol
açan ve halen bunları pekiĢtiren koĢullar
hakkında bir takım yargılara
varmaktadır.Bu, derin psikoloji bilgisi ve deneyim
gerektiren ve bu yüzden okullarda rehberlik
iĢlerinin yürütülmesine katkıda bulunan pek çok
kiĢinin yeterlilik sınırlarını aĢan, ancak iyi
yetiĢmiĢ bir danıĢma psikoloğu veya okul
psikoloğu tarafından yürütülebilen bir iĢtir.