business

1. Лекц №12
“Нэгдмэл зах
зээл”

2. Агуулга
Нэгдмэл зах зээл, түүний хэлбэр
Зүүн Өмнөд Азийн орнуудын холбоо
Ази Номхон далайн эдийн засгийн хамтын
ажиллагаа
Зүүн хойд Азийн хамтын ажиллагаа
Европын холбоо
Бусад эдийн засгийн хамтын ажиллагаа

3. Өмнөтгөл
 Äàÿàð÷ëàëûí ºíºº ¿åä ìàíàé óëñ á¿ñ íóòãèéí
нэгдмэл зах зээл буюу ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëãààíä
ººðèéí áàéð ñóóðèéã áýõæ¿¿ëæ, äýëõèéí õóäàëäààíû
áàéãóóëëàãà áîëîí áóñàä îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí ¿éë
àæèëãààíä îðîëöîõäîî á¿ñ íóòãèéí òîäîðõîé á¿ëýãëýëä
áàãòàæ ººðèéí ñàíàë áîäëûã äýìæ¿¿ëýõ, èíãýñíýýð
áèçíåñèéíõýíä îëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð ãàð÷ àæëàõ
íºõöºë áîëîëöîîã õàíãàõàä ò¿ëõýö áîëîõ þì.

4. Нэгдмэл зах зээл, ò¿¿íèé õýëáýð
 Нэгдэл зах зээл буюу Îëîí óëñûí ýäèéí çàñãèéí èíòåãðàöè íü
äýëõèéí õî¸ðäóãààð äàéíû äàðààãààð ýõëýëýý òàâüñàí
 1950-1960 –ààä îíû ¿åä íèëýýä ýð÷èìòýé õºãæиж эхэлсэн
 Óëìààð ñ¿¿ëèéí õîðèîä æèë äýëõèéí ýäèéí çàñàãò ººð÷ëºëò
ãàð÷ ýäèéí çàñãèéí íýýëòòýé áîäëîãî äàâàìãàéëæ ñààä õîðèã
áàãàññàíààð àæилëàõ õ¿÷íèé áîëîí êàïèòàë ÷ºëººòºé øèëæèõ
¿éë ÿâö óëàì á¿ð ýð÷èìæñýí.

5. Нэгдмэл зах зээл буюу Ýäèéí
çàñãèéí èíòåãðàöèëàë
 Хî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø ýäèéí çàñãèéí
õ¿ðýýíä íýãäýõ ¿éë ÿâö þì. Õàìòûí
àæèëëàãààíä îðîëöîæ áàéãàà òàëóóä äîòîîä
ãàäààä áîäëîãûí àñóóäëàà зөвшилцан
хэлэлцэх øààðäëàãàòàé áîëäîã.

6. Ýäèéí çàñãèéí èíòåãðàöè íü äàðààõ 2 õóâèëáàðûг
îíîâ÷òîé хослуулах ¸ñòîé.¯¿íä:
¯íäýñíèé òóñãààð òîãòíîëîî õàäãàëàæ
ãàäààä äîòîîä ýäèéí çàñãèéí áîäëîãîî
õàðèëöàí çºâøèëöºõ
¯íäýñíèé áèå äààñàí áàéäëûã àëü
áîëîõîîð äýýä õýìæýýíä õàäãàëàõ

7. Ýäèéí Çàñãèéí èíòåãðàöè áèé áîëîõîä òîäîðõîé
õýìæýýíèé ñààä áýðõøýýë áàéñàí. ¯¿íä:
Үíäñýðõýã ¿çýë
Òàðèôèéí áóñ àðãà õýìæýý
Ýäèéí çàñãèéí ÷àäàâõè õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàë
Çàõ çýýëèéí õýìæýý ÿëãààòàé áàéäàë
¿éëäâýðëýëèéí ºðòºã ÿíç á¿ð
Àøèã ñîíèðõîëûã çºðºë人í /íýãäñýí íýã ñîíèðõîëã¿é/

8. Ýäèéí çàñãèéí èíòåãðàöèéí äàðààõ
õýëáýð¿¿ä áàéäàã áà ýäãýýðèéã õàìòûí
àæèëëàãààíû ¿å øàò, ò¿âøèí ÷ ãýæ õýëäýã.
¯¿íä:
׺뺺ò õóäàëäààíû á¿ñ áóþó õýëýëöýýð /free
trade area or agreement -FTA/
 Ãààëèéí õîëáîî /customs union /
Íèéòèéí çàõ çýýë / common market /
Ýäèéí çàñãèéí õîëáîî /economic union/
Óëñ òºðèéí õîëáîî /political union /

9. ׺뺺ò õóäàëäààíû õýëýëöýýð
 Õýëýëöýýðò îðîëöîã÷ òàëóóä áèå áèåäýý ãààëèéí
òàòâàðûã áóóðóóëàõ , ýñâýë îãò áàéõã¿é áîëãîõ òàëààð
õýëýëöýýð áàéãóóëäàã.
 ¯¿íèé ¿ð ä¿íä ÷ºëººò õóäàëäààíû õýëýëöýýðòýé îðíóóäûí
õîîðîíä ãààëèéí òàòâàð áîëîí òîî õýìæýýíèé õÿçãààðëàëò
áàéõã¿é õàðèí áóñàä ãóðàâäàã÷ îðíóóäòàé õèéõ
õóäàëäààíû áîäëîãîî ººðñ人 áèå äààí òîäîðõîéëäîã.
 Томоохон төлөөлөгч хэлэлцээрүүд нь Õîéä Àìåðèêèéí
÷ºëººò õóäàëäààíû õýëýëöýýð /NAFTA/ Åâðîïûí ÷ºëººò
õóäàëäààíû àññîöèàöè /EFTA/ ãýõ ìýò þì.

10. ЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДААНЫ АНХНЫ ХЭЛЭЛЦЭЭР
БАЙГУУЛАХ ЗАРЧМЫН ТОХИРОЛЦООНД ХҮРЛЭЭ
2014 оны 7 сарын 28
 Монгол Улсын анхны
чөлөөт худалдааны хэлэлцээр буюу Эдийн засгийн
түншлэлийн хэлэлцээрийг Япон Улстай байгуулах хэлэлцээг эдийн засги
йн хөгжлийн яамахлан холбогдох яам,
газрын шинжээчдээс бүрдсэн баг нийт 7 үе шатны хэлэлцээг 2012
оноос хойш хэлэлцэж эхэлсэн бөгөөд 2014 онд
эцэслэн гарын үсэг зурав.
 Хэлэлцээрийг байгуулснаар Японоос импортолж байгаа машин,
техник, тоног төхөөрөмж, оёмол сүлжмэл бүтээгдэхүүн,
жимс зэрэг зарим хүнсний бүтээгдэхүүн, харин
манай улсаас экспортолж байгаа ноос, ноолуур, савхин эдлэл,
боловсруулсан мах, махан бүтээгдэхүүн, гоймон, давс,
аарцны ундаа зэрэг хүнс, хөдөө аж ахуйн гаралтай
бүтээгдэхүүнийг хөнгөлөлттэй нөхцлөөр болон гаалийн татваргүй
тус тусын зах зээлднийлүүлнэ.

11.  Манай улсын хувьд тус хэлэлцээрийг хэрэгжүүлсн
ээр Япон болон бусад орны хөрөнгө оруулалтыг
татаж, нэмэгдүүлснээр дэвшилтэт техник
технологи, ноу-хауг Монголд нэвтрүүлэх, хоёр
орны бизнес эрхлэгчдийн хамтын ажиллагааг
гүнзгийрүүлэх, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх,
улмаар хоёр орны эдийн засгийг интеграцчлах нь
эдийн засгийн хийгээд улс төрийн ач холбогдолтой
юм. Түүнчлэн манай бараа, бүтээгдэхүүний
чанар, стандарт дээшлэх, улмаар гадаад зах
зээлд манай барааны өрсөлдөх чадвар нэмэгдэх,
үйлчилгээний чанар, сонголт нэмэгдэх, улмаар
үнэ буурах зэргээр хэрэглэгчид илүү үр ашигтай
байна гэж тооцоолж байна.

12. Ãààëèéí õîëáîî
Õýëýëöýýðò îðîëöîã÷ îðíóóäûí õîîðîíä ãààëèéí
òàòâàð áîëîí òîî õýìæýýíèé õÿçãààðëàëò
áàéõã¿é, ãóðàâäàã÷ îðíóóäòàé õèéõ
õóäàëäààíäàà íýãäñýí ãàäààä òàðèôòàé холбоо
юм. ªºðººð õýëáýë îðîëöоã÷ îðíóóä ººð õîîðîíäîî
õèéõ õóäàëäààíû ñààä õîðèãèéã àðèëãàæ
ãóðàâäàã÷ îðîíòîé õèéх õóäàëäààíû áîäëîãîî
íýãòãýäýã.

13. Æèøýýëáýë:
 Åâðîïûí ýäèéí çàñãèéí á¿ëýãëýë íü 1968 îíä íýãäñýí
ãàäààä òàðèôòàé áîëæ 1993 îí õ¿ðòýë ãààëèéí õîëáîî
õýëáýðòýé áàéñàí.
 Орос, Белорус, Казахстан. Эдгээр гурван орны
бараа эргэлтийн хэмжээ тогтвортой өсч байгаа
бөгөөд Гаалийн холбоо байгуулснаар энд
оролцогчдод эдийн засгийн хувьд ашигтай юм.
Нийт дүнгээр 12 мянга гаруй нэр төрлийн бараа
таваарыг гаалийн нэгдсэн тарифт оруулдаг.

14. Íèéòèéí çàõ çýýë.
 Îðîëöîã÷ îðíóóä ãààëèéí õîëáîî øèã çàð÷èìòàé áàéõ
áºãººä äýýð íü ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ç¿éëñèéí õºäºë㺺íä
õÿçãààðëàëò áàéõã¿é. ªºðººð õýëáýë õºäºëìºð êàïèòàëûí
óðñãàë ÷ºëººòºé áóþó îðîëöîã÷ óëñ îðíóóäûí èðãýä
õîîðîíäîî âèçã¿é çîð÷èõ àæèëëàæ àìüäðàõ áîëîìæòîé
ãýñýí ¿ã þì. Åâðîïûí ýäèéí çàñãèéí á¿ëýãëýë íü 1993 îíä
ãèø¿¿í îðíóóäûí õîîðîíä ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ç¿éëèéã
øèëæ¿¿ëýõýä ÷ºëººòºé áîëãîæ Åâðîïûí õîëáîî íýðòýé áîëñîí.

15. Ýäèéí çàñãèéí õîëáîî .
Íèéòèéí çàõ çýýëèéí øèíæèéã àãóóëñàí áàéõààñ
ãàäíà ìºí㺠ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí õºãæèëèéí
ñòðàòåãè òàòâàð çýðýã ýäèéí çàñãèéí á¿õèé ë
áîäëîãîî õàìòðàí áîëîâñðóóëæ íýã ò¿âøèíä áàðèìòëàõ
ÿâäàë þì. Á¿õýë á¿òýí ýäèéí çàñãèéí èíñòèòóò
àæèëëàäàã.
Òóõàéëáàë : Åâðîïûí õîëáîî íýãäñýí òºâ áàíê
íýãäñýí ìºíãºí òýìäýãòòýé. 1999 îí áîëæ âàëþò
ñàíõ¿¿ãèéí íýãäñýí áîäëîãûã áàðèìòàëæ áàéíà.

16. Óëñ òºðèéí õîëáîî.
 Îðîëöîã÷ îðíóóäûí ýäèéí çàñàã íèéãýì ãàäààä
áîäëîãûã óëñ òºðèéí íýã àïïàðàò ÷èãë¿¿ëíý
ãýñýí ¿ã.Åâðîïûí õîëáîî íýãäñýí ïàðëàìåíò ,
íýãäñýí ¿íäñýí õóóëüòàé áîëîõ òàëààð õýëýëöýæ
áàéíà. Ýäãýýð õàìòûí àæèëëàãààíû ¿å øàòíû
ÿëãààã õ¿ñíýãò 9.1 –ä õàðóóëàâ.
 Ýäèéí çàñãèéí èíòåãðàöè íü ìèêðî ìàêðî
ò¿âøèíä ÿíç á¿ðèéí íºëººëëèéã ¿ç¿¿ëæ áàéäàã .
Òóõàéëáàë :

17. Ýåðýã òàë Ѻðºã òàë
Ìèêðî
ò¿âøèíä
Êîìïàíèóä èë¿¿ ºðãºí òîì çàõ çýýë
äýýð áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íýý
áîðëóóëàõ áîëîìæòîé.
ªðñºë人íèé ÿâöàä ñóë äîðîé ¿íäýñíèé
êîìïàíèóä äàìïóóð÷ õ¿÷òýé íü õºãæèíº.
Ìàêðî
ò¿âøèíä
 Õóäàëäààíû ¿ð àøèã äýýøèëäýã,
çºâõºí á¿ñ íóòãèéí õ¿ðýýíä áèø
èíòåãðàöèä îðîëöîæ áóé óëñ
îðíóóäûí ¿ð àøèã äýýøèëíý.
 ¯éëäâýð àæ àõóéí ãàçðûã îíîâ÷òîé
áàéðøóóëàõ áîëîìæ á¿ðääýã.
 Áàðàà ¿éë÷èëãýý ¿éëäâýðëýëèéí
çàðäàë áóóðíà.
 Çàõ çýýëèéí áàãòààìæ
íýìýãäñýíýýð ñóäàëãàà
øèíæèëãýýíèé àæëûí õýìæýýã
 ¯íäýñíèé àøèã ñîíèðõîëûã õºíäñºí
àñóóäëóóä ãàð÷ èðíý.
 Çàðèì êîìïàíèóä äàìïóóðàõààñ ãàäíà
ýäèéí çàñãèéí á¿õýë á¿òýí ñàëáàð
¿ã¿é áîëîõ àþóëòàé.

18. Ç¿¿í ªìíºä Àçèéí îðíóóäûí
õîëáîî

19.  Түүхэн үүсэл хөгжил
 Àçèéí á¿ñ íóòàãò äýëõèéí õî¸ðäóãààð äàéí ÿëàíãóÿà õ¿éòýí äàéíààñ
õîéøèõ æèë¿¿äýä íóòàã îðíóóäàà á¿ñ÷ëýí õºãæ¿¿ëýõ àëõàìóóä
õèéãäýõ áîëæýý. Òóõàéëáàë:
 1967 îíä Ç¿¿í ªìíºä Àçèéí îðíóóäûí õîëáîî /ACEAH/,
 1985 îíä ªìíºä Àçèéí á¿ñ íóòãèéí õàìòûí àæèëëàãàà /ÑÀÀÐÑ/,
 ªìíºä Àçèéí á¿ñ íóòãèéí õàìòûí àæèëëàãàà /ÑÀÔÒÀ/,
 1989 îíä Àçè-Íîìõîí äàëàéí îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí õàìòûí
àæèëëàãààã /ÀÏÅÊ/
 1997 îíä ÒºâÀçèéí Á¿ñ Íóòãèéí Ýäèéí Çàñãèéí Õàìòûí Àæèëëàãàà
/ÊÀÐÅÊ/ áàéãóóëñàí.
 1990 îíä ÇÕÀ-èéí õºãæëèéí àñóóäëààð àíõíû áàãà õóðëûã çîõèîí
áàéãóóëæ Ç¿¿í Õîéä Àçèéí á¿ñ íóòãèéí ýäèéí çàñãèéí õàìòûí
àæèëëàãàà áîëãîõ ¿íäýñ òàâèãäñàí.

20.  ACEAH íü 1967 îíû 8 ñàðûí 8-íä Áàíãêîêä 5
ãèø¿¿íòýéãýýð áàéãóóëàãäñàí. Ýäãýýð íü Èíäîíåçè,
Ìàëàéç, Ôèëëèïèí, Ñèíãàïóð, Òàéëàíä. Óëìààð 1984 îíä
Áðóíåé , 1995 îíä Âüåòíàì, 1997 îíä Ëàîñ,Ìüÿíìà, 1999
îíä Êàìïó÷ íýãäýæ 10 ãèø¿¿í îðîíòîé áîëñîí áàéíà.
 ACEAH-û ãîë çîðèëãî:
1. Òóñ á¿ñ íóòàãò ýäèéí çàñãèéí ºñºëò, íèéãìèéí äýâøèë
ñî¸ëûí õºãæëèéã õóðäàñãàõ äýëõèéí çàõ çýýëä
ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ
2. Á¿ñ íóòãèéí ýíõ òàéâàí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ

21. ACEAH –íû çàð÷èì
ACEAH íü 1976 îíû 2 ñàðä äàðààõ çàð÷èìóóäûã ãàðãàæýý.
¯¿íä:
Á¿õ ¿íäýñòíèé òóñãààð òîãòíîë ýðõ òýãø
áàéäëûã õàðèëöàí õ¿íäýòãýõ
Óëñ á¿ð ãàäíû ÿìàð íýã íºëººë뺺ñ àíãèä áàéõ
ýðõòýé.
Íýã íýãíèéõýý äîòîîä ¿éë àæèëëàãààíä
õàíäëàãààñ íºëººëºõã¿é áàéõ.
 Ìàðãààíòàé àñóóäëûã òàéâàí çàìààð
øèéäâýðëýõ
Õàðèëöàí ¿ð ºãººæòýé õàìòðàí àæèëëàõ

22.  ACEAH-íû á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò
 ACEAH-íû äýýä áàéãóóëëàãà íü ASEAN
summit /äýýä õýìæýýíèé óóëçàëò/ áà æèëä íýã óäàà
õóðàëääàã. Ñàéä íàðûí áàãà õóðàë íü ¿íäñýí ¿éë
àæèëëàãààã ÿâóóëäàã áà 29 õîðîî, 122 òåõíèêèéí
àæëûí ãðóïïòýé.1994 îíû 7 ñàðä ACEAH-û îðíóóäûí
ñàéä íàðûí áàãà õóðëààñ ACEAH-û á¿ñèéí ôîðóì /
ASEAN Regional Forum-ARF/-ûã áàéãóóëñàí.

23.  ACEAH-íû ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãàà
 ACEAH áàéãóóëàãäàõ ¿åä ãèø¿¿í îðíóóäûí
õîîðîíäûí õóäàëäààíû àñóóäàë ÷óõàë áèø áàéñàí. 1967-
1970 îíû ýõýí ¿åèéã õàðüöóóëæ ¿çâýë íèéò õóäàëäààíû
12-15%-èéã ACEAH-íû ãèø¿¿í îðíóóäûí õóäàëäàà
ýçýëæ áàéñàí.
 Òèéì ó÷ðààñ ACEAH-íû ýõýí ¿åèéí ýäèéí çàñãèéí
õàìòûí àæèëëàãààíû çàð÷èì íü ýíýõ¿¿ íºõöºë áàéäëûã
øèéäâýðëýõýä ÷èãëýãäýæ áàéñàí. Ýäãýýðèéí íýã íü
1977 îíû ACEAH-íû îðíóóäûí õîîðîíäîõü 10 æèëèéí
õóãàöààòàé õóäàëäààíû õºíãºëºëòòýé òàðèôèéí
çºâøèëöºë þì. /ÐÒÀ-Preferential Trading Arrangement/

24. Àçè –Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòãèéí ýäèéí
çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãàà

25.  ÀÏÅÊ íü Àçè íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòãèéí ýäèéí çàñãèéí õàìòûí
àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä ºðíºæ áóé èíòåãðàöèéí öîãöîëáîð ¿éë ÿâö þì.
ÀÏÅÊ-èéã áàéãóóëàõ ñàíàà÷ëàãûã àíõ Àâñòðàëè óëñ ãàðãàæ,óëìààð
1989 îíû 11 ñàðä òóñ á¿ñèéí 12 îðíû ãàäààä õýðýã áîëîí ãàäààä
õóäàëäààíû ñàéä íàðûí õóäàëäààíûã çîõèîí áàéãóóëñàíààð ýõëýë íü
òàâèãäñàí áàéíà.
 Îäîîãîîð ÀÏÅÊ íü 20 ãèø¿¿í ýäèéí çàñàãòàé. / Àâñòðàëè
,ÀÍÓ,ÎÕÓ, Õÿòàä, ßïîí ,Ñîëîíãîñ , Èíäîíåçè, Ìàëàéç, Ôèëëèïèí, Ñèíãàïóð,
Òàéëàíä ,Øèíý Çåëàíä, Ìåêñèê, Ïåðó,Ïàïóà, Øèíý Ãâèíåé, ×èëè, Òàéâàí,
Ãîíã-Êîíã, Èíäîíåçè,Êàíàä,Áðóíåé, Âüåòíàì /. Ãèø¿¿äèéã õàðàõàä ãàçàð
íóòãààðàà òýðã¿¿ëäýã ÎÕÓ/16 ñàÿ.êì.êâ/ , õ¿í àìààðàà òýðã¿¿ëäýã
Õÿòàä îðîí /1.2 òýðáóì/, äºíãºæ 618 êì.êâ íóòàãòàé Ñèíãàïóð 300 ìÿíãà
ãàðóéõàí õ¿í àìòàé Áðóíåé çýðýã óëñ òºð, ýäèéí çàñàã
íóòãààðàà õàðèëöàí àäèëã¿é îðíóóäûã íýãòãýæýý.

26.  ÀÏÅÊ-èéí çîðèëò:
 Àçè –Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòàãò òîãòâîðòîé ºñºëò
òýíöâýðòýé õºãæëèéã õàíãàõ
 ÀÏÅÊ-èéí ãèø¿¿í îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí
òýíöâýðòýé áóñ áàéäëûã áàãàñãàõ
 Òóñ á¿ñ íóòãèéí àðä ò¿ìíèé ýäèéí çàñãèéí áîëîí
íèéãìèéí íºõöºëèéã ñàéæðóóëàõ
 Àçè –Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòàãò ýâëýëäýí íýãäýõ
ñýòãýëãýýã ã¿íçãèéð¿¿ëýõ

27.  ÀÏÅÊ-èéí çàð÷èì:
 Õàðèëöàí áèå áèåíýý õ¿íäýòãýæ ýðõ òýãø
áàéäëûã õàíãàõ
 Õàðèëöàí àøèãòàé áàéõ, õàðèëöàí òóñëàõ
 Á¿òýýë÷ øóäðàãà ò¿íøëýëèéã ýðõýìëýõ
 Êîíñåíñóñûí çàð÷ìûí áàðèìòëàõ

28.  ÀÏÅÊ-èéí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò
 ÀÏÅÊ-èéí áàéíãûí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà íàðûí ãàçàð Ñèíãàïóðò
áàéðàëäàã áà ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààã ýðõýìëýí ÿâóóëäàã. ÀÏÅÊ-èéí
ñàéä íàðûí áàãà õóðàë æèëä íýã óäàà áîëäîã áà õóðëûã çîõèîí
áàéãóóëàõ ãèø¿¿í ýäèéí çàñàã íü ÀÏÅÊ-èéí äàðãûí ¿¿ðãèéã
ã¿éöýòãýäýã.¯¿íèé çýðýãöýý õîðîîä àæëûí õýñã¿¿ä ýêñïåðò¿¿äèéí
õýñãèéã íèéòýä íü ÀÏÅÊ –èéí ÷óóëãà ãýäýã. ̺í á¿ñ íóòãèéí õóäàëäàà
õºðºíãºè îðóóëàëòûã õºãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ 17 îðíû ¿íäýñíèé õîðîîä îðîëöñîí
Íîìõîí äàëàéí ýäèéí çàñãèéí çºâëºë /Pasific Economic Counsil-PEC/ á¿ñ
íóòãèéí õóäàëäàà ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãààíä òóñ íýìýð ¿ç¿¿ëýõ
¿¿äíýýñ 34 îðîí îðîëöñîí Íîìõîí äàëàéí ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãààíû
çºâëºë /Pasific Economic Cooperation Counsil-PECC/-èéã áàéãóóëñàí.

29.  ÀÏÅÊ áà Ìîíãîë óëñ
 1995 îíä ÀÏÅÊ-èéí àæëûí õýñã¿¿äýä ãèø¿¿í
áóñ îðíóóäûã çî÷íû ñòàòóñòàéãààð îðîëöóóëàõ
øèéäâýð ãàðñàí. ¯¿íä îðîëöîõ ãîë øàëãóóð íü òóõàéí
îðîí Àçè –Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòàãòàé ºðãºí
õàðèëöààòàé áàéõ ÿâäàë þì.

30. Ç¿¿í õîéä Àçèéí õàìòûí àæèëëàãàà

31.  1990 îíä ÁÍÕÀÓ-ûí ×àí÷óí õîòîä Ç¿¿í õîéä Àçèéí õºãæëèéí
àñóóäëààð àíõíû áàãà õóðëûã çîõèîí áàéãóóëæ , ÇÕÀ-èéã
á¿ñ íóòàã áîëãîæ òýíä ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãààã
õºãæ¿¿ëýõ èðýýä¿éòýé àëõìóóä õèéãäýæ, 1991 îíä 2-ð áàãà
õóðëûã ìºí ×àí÷óíä “ÇÕÀ –èéí ýðýã õàâèéí íóòàã äàõü ýäèéí
çàñãèéí õºãæèëä ” ñýäâèéí äîð çîõèîí áàéãóóëæ õýëýëöñýí íü
ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëãààíû àñóóäëûã òóñãàéëàí àâ÷
¿çñýí àíõíû áàãà õóðàë áîëñîí . Õóðëààð ÇÕÀ-èéí ýäèéí
çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãààíû áààç ñóóðü , Ò¿ìýí ãîëûã
õºãæ¿¿ëýõ òºñºë , ò¿¿íèé ¿ð àøèã, ÇÕÀ äàõü äàëàéí íººö áà
õàìòûí àæèëëàãàà ãýñýí 10 ãàðóé àñóóäëûã õýëýëöñýí áàéíà.

32.  Ç¿¿í Õîéä Àçè áà Ìîíãîë óëñ
 Ìàíàé óëñ ÇÕÀ –í îðíóóäûí á¿ñ íóòãèéí õàìòûí àæèëëàãààíä
îðîëöîõäîî þóíû ºìíº ººðèéí îðíû Äîðíîä õýñãèéã Ò¿ìýí ãîë íóòãèéí õºãæëèéí
õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õàìòðóóëàí óã õºòºëáºðèéí ¿éë àæèëëàãààíä
èäýâõòýé îðîëöîõ áîäëîãî áàðèìòàëæ áàéíà.
 Ìàíàé óëñ 1991 îíä ÒÃÍÕÕ-èéí çîõèîí áàéãóóëàõ õîðîî àæëûí
õýñýã , 1995 îíîîñ Ò¿ìýí á¿ñèéí çºâëºëäºõ êîìèññ, 1997 îíä Ò¿ìýí ÍÁÄÃ-í
á¿ðýëäýõ¿¿íä îðñîí
 1998 îíä Ò¿ìýí õºòºëáºðò îðîëöîõ àñóóäëûã Äýä á¿òöèéí ÿàìàíä
õàðèóöóóëàí áóñàä õîëáîãäîõ ÿàì ãàçðóóäûã óã àñóóäëûã
õýðýãæ¿¿ëýõýä îðîëöóóëæ áàéõûã Çàñãèéí ãàçðààñ òîãòîîë ãàðãàæ ìºí
îíäîî Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé áàãèéã áàéãóóëàí “Ò¿ìýí á¿ñ õºòºëáºðò ÌÓ-ûí
îðîëöîõ ÷èãëýë” –èéã áàòàëæ 2000 îíû ýöñýýð øèíý÷èëæýý.

33. Åâðîïûí õîëáîî
 Åâðîïûí Õîëáîî íü áóñàä á¿ñ íóòãèéí õàìòûí
àæèëëàãààã áîäâîë ýðò áèé áîëæ õºãæñºí, õàìãèéí
òîì á¿ñ íóòàã ãýæ õýëæ áîëíî. Åâðîïûí Õîëáîî íü
27-í ãèø¿¿í îðîíòîé ,500 ñàÿ õ¿í àì , ÄÍÁ 16.8
òýðáóì$ áºãººä äýëõèéí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 30%
áîëäîã.

34.  Åâðîïûí õîëáîî áà Ìîíãîë óëñ
 ÅÕ-îîñ ÌÓ-ä ÿâóóëæ áàéãàà áîäëîãûí
åðºíõèé çîðèëãî íü óëñ òºð , ýäèéí çàñàã,ñî¸ëûí óðò
õóãàöààíû õàðèëöàà õîëáîîã õºãæ¿¿ëæ , ýíõ
òàéâàí, àþóëã¿é áàéäëûã áàòàëãààæóóëàõ ÿâäàë
þì.

35.  ÌÓ,ÅÕ õîîðîíäûí áàéãóóëñàí ãîë õýëýëöýýð¿¿ä:
 Õóäàëäàà ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãààíû õýëýëöýýðèéã
1992.06.16-íä ¿çýãëýæ 1993.03-ñàðààñ õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí. ªíººäºð
ÅÕ íü ìàíàé óëñûí õóâüä ÁÍÕÀÓ,ÎÕÓ,ÁÍÑÓ, Øâåéöàðü, ßïîíû äàðàà
îðäîã 6-äàõü òîì õóäàëäààíû ò¿íø áîëîîä áàéíà.
 ÌÓ íü ÒÅÌÏÓÑ /Åâðîïûí äýýä áîëîâñðîëûí äýýä ñóðãóóëóóäèéí
õàìòûí àæèëëàãààíû òºñºë/ , ËÈÅÍ /Åâðîïûí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäûí
õîëáîî/, Õîòóóäûí ò¿íøëýë á¿òýýìæèéí ñàíàà÷èëãà õºòºëáºð çýðýã õî¸ð
òàëûí õºòºëáºðò îðîëöîæ èðñýíèé äýýð ãààëü ñòàòèñòèêèéí õàìòûí
àæèëëàãàà àðä÷èëàëûí ÷èãëýëýýð Òàñèñûí á¿ñ íóòãèéí õºòºëáºðò
õàìðàãäààä áàéíà. Òåìïóñ íü Òàñèñààñ äýýä áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí
ººð÷ëºëò øèíý÷ëýëòèéí ÷èãëýëýýð õîðèîä òºñºëä äýìæëýã

36. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА.