Fotosinteza (greq. fos, foto-s = dritë; sinthesis = bashkim) është shndërrimi i energjisë së dritës diellore në energji kimike nga organizmat e gjalla. Lëndët e para që nevojiten për kryrjen e saj janë dioksidi i karbonit dhe uji, burimi i energjisë është drita e diellit, dhe lëndët e fituara janë glukoza dhe oksigjeni. Është procesi më i rëndësishëm biokimik i shkëmbimit të lëndëve në tokë, ngaqë pothuajse gjithë jeta varet nga fotosinteza. Fotosinteza është një proces i ndërlikuar që ndodh tek bimët, alga dhe disa baktere. Kryhet vetem gjate ditës dhe në dritën e diellit Ka rendesi te madhe për shkak se oksigjeni thithet nga te gjithë dhe fotosinteza është faktori kryesore qe e liron ate nga bimët.
MIKROGJALLESAT
Mikrogjallesat janë në mikrometra, ato kanë forma dhe madhësi të ndryshme, si p.sh. bakteret te cilat janë: koke, bacile, spirale. Janë mikroorganizma njëqelizorë. Një qelizë bakteriale kryen të gjitha funksionet që e karakterizojnë jetën. Bakteret jetojnë gati kudo në tokë, në ujë, në ajër, në organizmin e shtazorve dhe bimëve. Pra bakteret janë përcjellëse të litosferës, hidrosferës dhe atmosferës dhe numërohen përbërës thelbësor të biosferës.
Mikrogjallesat ushqehen me të njëjtat ushqime me njerëzit, kështu që ato mund t’i shndërrojne ushqimet në dobi të njerëzve ose në dëm të tyre. Mikrogjallesat mund ta shndërrojnë qumeshtin ne kos. Ato ushqehen me sheqerin e qumeshtit dhe e kthejnë në acid te dobët. Ky acid quhet ACID LAKTIK.
Mënyrat e ushqyerjes së mikrogjallesave:
1. AUTOTROPE: janë mikrogjallesat të cilat e sigurojne vetë ushqimin me anë të procesit të fotosintezës.
2. HETOTROPE: janë mikrogjallesat të cilat ushqimin e tyre e marrin te gatshëm.
3. SIMBIOTIKE: janë dy mikrogjallesa të cilat bashkëveprojnë për t’u ushqyer.
4. PARAZITARE: jane mikrogjallesa të cilat ushqehen në kurriz të një organizmi tjetër duke e dëmtuar atë
5. SAPROFITE: jane mikrogjallesa të cilat ushqehen me organizmat e vdekur duke i kthyer ato nga organike në inorganike
Programi i kursit per Alpha Web eshte i organizuar ne keto nivele: A1+A2+B1+B2+C1+C2. Te gjithe mund te trajnohen online prej shtepise. Me shume info keni ne www.trajnimiim.om
Oksigjenoterapia, pajisjet e dhenies se oksigjenit, maskat faciale, katetere nazale, indikacione, avantazhe kunderavantazhe, anoksia, hipoksia, hipoksemia, terapia ortobarike, hiperbarike, infermieri, shkaqet e hipoksise.
kanjulat nazale
Maska e thjeshte e fytyres
Maska me rifrymemarrje te pjesshme
Maske pa rifrymemarrje
terapia me oksigjen
Punimi Seminarik BURSA , eshte nje punimi cili perfshin te gjitha informatat e njevojshme lidhur me ata te ciltet jane te intreseuar per te punuar ne bursa dhe cilet jane bursat me kryseore ne bote.
Fotosinteza (greq. fos, foto-s = dritë; sinthesis = bashkim) është shndërrimi i energjisë së dritës diellore në energji kimike nga organizmat e gjalla. Lëndët e para që nevojiten për kryrjen e saj janë dioksidi i karbonit dhe uji, burimi i energjisë është drita e diellit, dhe lëndët e fituara janë glukoza dhe oksigjeni. Është procesi më i rëndësishëm biokimik i shkëmbimit të lëndëve në tokë, ngaqë pothuajse gjithë jeta varet nga fotosinteza. Fotosinteza është një proces i ndërlikuar që ndodh tek bimët, alga dhe disa baktere. Kryhet vetem gjate ditës dhe në dritën e diellit Ka rendesi te madhe për shkak se oksigjeni thithet nga te gjithë dhe fotosinteza është faktori kryesore qe e liron ate nga bimët.
MIKROGJALLESAT
Mikrogjallesat janë në mikrometra, ato kanë forma dhe madhësi të ndryshme, si p.sh. bakteret te cilat janë: koke, bacile, spirale. Janë mikroorganizma njëqelizorë. Një qelizë bakteriale kryen të gjitha funksionet që e karakterizojnë jetën. Bakteret jetojnë gati kudo në tokë, në ujë, në ajër, në organizmin e shtazorve dhe bimëve. Pra bakteret janë përcjellëse të litosferës, hidrosferës dhe atmosferës dhe numërohen përbërës thelbësor të biosferës.
Mikrogjallesat ushqehen me të njëjtat ushqime me njerëzit, kështu që ato mund t’i shndërrojne ushqimet në dobi të njerëzve ose në dëm të tyre. Mikrogjallesat mund ta shndërrojnë qumeshtin ne kos. Ato ushqehen me sheqerin e qumeshtit dhe e kthejnë në acid te dobët. Ky acid quhet ACID LAKTIK.
Mënyrat e ushqyerjes së mikrogjallesave:
1. AUTOTROPE: janë mikrogjallesat të cilat e sigurojne vetë ushqimin me anë të procesit të fotosintezës.
2. HETOTROPE: janë mikrogjallesat të cilat ushqimin e tyre e marrin te gatshëm.
3. SIMBIOTIKE: janë dy mikrogjallesa të cilat bashkëveprojnë për t’u ushqyer.
4. PARAZITARE: jane mikrogjallesa të cilat ushqehen në kurriz të një organizmi tjetër duke e dëmtuar atë
5. SAPROFITE: jane mikrogjallesa të cilat ushqehen me organizmat e vdekur duke i kthyer ato nga organike në inorganike
Programi i kursit per Alpha Web eshte i organizuar ne keto nivele: A1+A2+B1+B2+C1+C2. Te gjithe mund te trajnohen online prej shtepise. Me shume info keni ne www.trajnimiim.om
Oksigjenoterapia, pajisjet e dhenies se oksigjenit, maskat faciale, katetere nazale, indikacione, avantazhe kunderavantazhe, anoksia, hipoksia, hipoksemia, terapia ortobarike, hiperbarike, infermieri, shkaqet e hipoksise.
kanjulat nazale
Maska e thjeshte e fytyres
Maska me rifrymemarrje te pjesshme
Maske pa rifrymemarrje
terapia me oksigjen
Punimi Seminarik BURSA , eshte nje punimi cili perfshin te gjitha informatat e njevojshme lidhur me ata te ciltet jane te intreseuar per te punuar ne bursa dhe cilet jane bursat me kryseore ne bote.
Este documento trata sobre la tuberculosis. Explica que es una enfermedad granulomatosa crónica causada por el bacilo Mycobacterium tuberculosis, que afecta principalmente los pulmones. Las personas con mayor riesgo son aquellas con pobreza, desnutrición, enfermedades como diabetes o silicosis, o con sistemas inmunes debilitados. La infección puede ser primaria o secundaria, presentándose lesiones diferentes en cada caso.
jovan ranin - overview of HCV and HBV co-infections in patients with HIV in S...Partnerships in Health
This document discusses HCV and HBV co-infections in patients with HIV in Serbia. It provides an overview of how HAART has changed the course of HIV infection from a short survival period pre-HAART to a longer survival time currently. It also discusses the importance and prevalence of HCV and HBV co-infections in HIV patients. Discriminators and predictors of outcomes are analyzed before and after HAART treatment. The mortality rate among the studied patients with HIV was 13.5%.
2. Historiku i Tuberkulozit
o
Tuberkulozi eshte pershkruar qe ne
antikitet nga Hipokrati (460-370 BC) me
emrin “phthisis”(verem).
o
Ne 1689 Dr. Richard Morton perdori
termin “Consuption” per Turbekulozin.
o
Ne 1722 Dr. Benjamin Marten supozonte
se TB mund te trasmetohej nga ajri.
o
Ne fund te shekullit te XIX dhe ne fillimet
e shekullit te XX shkaktari kryesor I
vdekjeve ne Europe ishte tuberkulozi.
o
Ne 1865 Dr. Jean Antoine Villemin
konfirmoi se TB ishte ngjites.
3. Historiku i Turbekulozit
Robert Koch
Ne v. 1882 izoloi dhe kultivoi
Mycobakterin e tuberkulozit.
Ne v. 1890 Zbuloi tuberkulinen.
Ne v. 1905 Morri cmimin “Nobel”.
Bakteriologu Paul Ehrich krijoi ngjyrimin zihel neelsen.
M.Turbeculosis me ngjyrim Zihel neelsen.
3D TBC
4. Historiku i tuberkulozit
Ne 1896 Theobald Smith demonstroi se Tuberkulosi
bovine shkaktohej nga “M.bovis”.
Ne 1908 Albert Calmette dhe Camille Guerin
izoluan dhe riten “M.bovis”.
- Verejten se ky bakter ishte avirulent per njeriun
dhe jepte imunitet per M.turbeculosis. Keshtu arriten
ne vaksinen e BCG (Bacili Calmette Guerin).
Zbulimi I antibiotikeve kunder infeksionit Tuberkular :
• Streptomycina. ( V. 1947 )
• Isoniazid. ( V. 1952 )
Ishin antibiotiket primare qe perdoreshin per
infeksionin tuberkular qe nga viti 1945-1967.
Re-infeksioni nga Tuberkulozi ka 2 arsye:
1. Personat e prekur nga HIV.
2. Rezistence antibiotike.
M.bovis
5.
6. Historiku i tuberkulozit
Senatoriumet
•
Perpara zbulimit te
antibiotikeve pacientet
dergoheshin ne senatoriume.
•
Pacientet ndiqnin nje regjim
shtrati,ajeri te paster ne
vend te hapur dhe reze djelli.
•
Njerzit qe nuk perballonin
dot senatoriumet vdisnin
ne shtepi.
Senatorium i viteve 30
7.
8. Historiku i turbekulozit
1993: Rastet me TBC u zvogeluan nga
parandalimi I tij
1865:
Jean-Antoine
Villemin gjeti
se TB ishte
ngjites
1840
1860
1884:
Senatoriumi I
pare ne SH.B.A
1943: Streptomycin
(SM) perdorej per
TB
1880
1920
1900
1882:
Robert Koch zbuloi
M. tuberculosis
INH : Isoniazit
PAS : PARA-AMINO-SALICYLIC ACID
1940
1970s: Pjesa me e
madhe e
senatoriumeve ne
SH.B.A u mbyllen
1960
1943-1952:
Dy ilace te tjera u
zbuluan per TB: INH
dhe PAS
1980
2000
-1980s: Raste te pa
pritura te TB
9. Epidemiologjia e Tuberkulozit
Nje problem i madh shendetsor ne gjithe boten.
1/3 e popullsise boterore infektohet nga Bacili i tuberkulozit
Mbartesit me te shumte ndodhen ne Indi rreth 40% e popullsise.
10. Cdo vit rreth 1.8 milion
njerez paraqesin
simptoma te Tuberkulozit.
Rret 300.000 mije njerez
vdesin cdo vit.
Personat me HIV/AIDS
jane me te rrezikuarit dhe
vdesin nga Tuberkulozi si
infeksion dytesor.
11.
12. Mycobacterium Tuberculosis
Karakteristikat
- Familja – Myobacteria
- Bacile aerobe Gram Negative (0.4-3
mikron)
- Baktere “Acido-rezistente”
- Nuk formon spore dhe toksina
- Nuk ka kapsule as flagjela (i pa levizshem)
- Koha e gjenerimit (20-24 ore) periudha e
inkubacionit te materialit klinik 6-8 jave.
- Shkakton tuberkulozin tek njerezit
- Patogjen intracelular (shumezohet ne
makrofaget alveolar)
- Mbeshtjellja qelizore eshte prej nje dylli te
forte.
M. Tuberculosis
(stained in purple)
SEM of M. tuberculosis
15. Kontributi I mbeshtjelljes qelizore te
patogjenezes se mykobakterit
Reziston per shume kohe te gjate ne
thatesire.
Dylli I forte e mbron M.turbeculozis
nga thatesira, faktoret alkalin, dhe
agjenteve kimik.
Futja ne qelizat HOST
Lipoarabinomannan (LAM) lidhet me
manozen ne receptoret e makrofageve
alveolar qe con ne hyrjen e bakterit ne
qelize.
16.
17. Tuberkulozi
Patogjeneza
Patogjeneza e infeksionit varet nga koha e ekspozimit te
organismit ndaj bakterit dhe nga numri I qelizave te mikrobeve
qe hyne ne organizem.
Makrofaget jane qelizat primare qe infektohen.
Mykobakteret gjithashtu fagocitohen edhe nga makrofaget
shtegetar , nepermjet te cileve mykobakteret mbarten ne nyjet
limfatike regjionare.
21. Tuberkulozi
Tuberkulozi Primar:
Infeksioni fillon gjithmon ne pulmone.
Bacilet e Tuberkulozit shkojne ne alveola ku gllaberohen nga
makrofaget alveolar.
Ne individet te shendoshe, lezionet regredojne, fibrotizohen e
kalcifikohen dhe brenda tyre gjenden M.tuberculosis.
Keto mykobaktere ne qender te granulomes ,mbeten te gjalle dhe
patogjen potencial per shume vjet.
Ne 95% te rasteve imuniteti e kontrollon infeksionin dhe jep mbrojtie.
22.
23. Tuberkulozi sekondar
Disa vjet pas TBC-es primar, tek
disa te semure zhvillohet TBC
sekondar, i cili vjen nga demtimet e
funksioneve imune.
Vjen si pasoje e demtimit te
sistemit makrofag dhe limfociteve T.
Vjen nga infeksione te cilat e ulin
menjehere aktivitetin imun (fruthi)
Marrja e kortikosteroideve
Terapia antikanceroze
HIV/AIDS
X-RAYS
24. Tuberkulozi sekondar
Lokalizimi me i preferuar i TBC-es sekondar eshte
apeksi i mushkerive, sepse aty i krijohen kushte te
mira aerobe per M.tuberkulosis qe eshte nje bakter
strikt aerob.
Lezionet me TBC sekondar zhvillohen ngadale dhe
behen nekrotike, kazeifikohen, zmadhohen e pastaj
lengezohen dhe permbajtja e tyre derdhet ne bronke.
Ne vendin e zbrazur krijohet kaverna , qe eshte
kaviteti i ventriluar ku mykobakteret zhvillohen me
mire,dhe qe andej mund te perhapen ne zona te tjera
te mushkerise dhe zhvillohet TB “galopant”.
Infeksioni i bronkeve sjell rritjen e sekrecioneve me
mukus , qe nxisin refleksin e kolles dhe i semuri
eliminon shum sputum.
Sputumi i eliminuar nga i semuri behet hemoragjik
si pasoje e shkaterimit te indeve ,dhe ne faza te renda
i semuri vdes nga hemoragjia.
28. Etiologjia e tuberkulozit
Infeksionet me te shpeshta ndodhin nga M.turbeculosis.
Pjesa tjeter nga :
o M.avium intracellulare
o M.kansasi
o M.ulcerans
o M.marinum
o M.scrofulaceum
M.Turbeculosis ne rritje filamentoze
29. Tuberkulozi
Faktoret e riskut
Edhe pse çdo njeri mund të sëmuret me TB, disa grupe njerëzish kanë më
shumë rrezik se të tjerët. Këtu përfshihen ata njerëz që:
• kanë jetuar në të njëjtën shtëpi – ose që kanë qenë në kontakt të afërt dhe për
një periudhë të gjatë – me dikë që ka TB infektues
• jetojnë në kushte jo të mira shëndetësore ose në kushte të mbipopulluara, duke
përfshirë të pastrehët ose ata që flenë në kushte të vështira
• kanë jetuar, punuar ose qëndruar për një kohë të gjatë në një vend me një
përqindje të lartë të TB-së, si p.sh. Azia jug-lindore, rajoni afrikan në jug të
Saharës dhe disa vende të Evropës lindore
• mund të jenë ekspozuar ndaj TB gjatë rinisë së tyre kur sëmundja ishte më e
përhapur në këtë vend
• personat e imunokomprometuar per shkak të sëmundjeve ( Infeksion me HIV)
ose për shkak të mjekimeve të ndryshme
• janë të varur ndaj drogave ose alkooli
30. Turbekulozi
Trasmetimi
Nga personi ne person me ane te
sperklave nga personi I infektuar me
tuberkuloz pulmonar.
Nga qumshti I infektuar me
M.bovis.
Happy cow
32. Tuberkulozi
Diagnoza laboratorike
Sputumi i te semurit cohet ne laborator :
Behet ngjyrimi sipas Ziehl Neelsen
1. Fuksina karbolike duke e ngrohur per 10 min.
2. Acid Alcooli deri sa te cngjyroset
3. Metilen blu 1-2 min
33. Tuberkulozi
Diagnoza laboratorike
Leximi :
-
Negative (0 bacile ne lame).
+
Rralle (1-9 bacile per 100 fusha).
++
Pak (1-9 bacile per 10 fusha).
+++ Mesatarisht (1-9 bacile per cdo fushe).
++++ Shume (9+ bacile per fushe).
Materiali direkt i ngjyrosur sipas Ziehl Neelsen.
Shfaqen bacile me ngjyre vjollce.
35. Tuberkulozi
Diagnoza laboratorike
Perdoren tre tipa terrenesh per kultivimin e
tuberkulozit:
1.
2.
3.
Terrene te thjeshta sintetike kur kemi sasi te
medha materiali klinik.
Terrene me albumine dhe acid oleik (Twens
Dubos) kur kemi sasi te vogla materiali klinik
Terrene komplekse organike si Levenshtein
Jansen,Ogava,Midkebrock. Keto terrene
frenojne rritjen e mikrobeve te tjera.
Mykobakteret jane aerobe te deryruar.
Pas 4-8 jave inkubimi, kolonite qe
formohen kane formen e „‟lulelakres‟‟
ose „‟piramides‟‟ dhe jane me ngjyre
krem.
36. Tuberkulozi
Diagnoza laboratorike
Vleresimi I zhvillimit te kolonive:
++++ = Zhvillim abondant.
+++ = Zhvillim i bollshem I kolonive.
++
+
Rritja 8-javore e M.turbeculosis ne
Lowenstein-Jensen Agar
= Zhvillim i moderuar.
= Zhvillim i rralle.
37. Tuberkulozi
Provat e indetifikimit te mikobaktereve
Prova e niacines qe 99 % te shtameve te tuberkulozit jane pozitiv.
Prova e reduktimit te nitrateve.
Provat e katalazes.
Provat e tolerances ndaj NaCl
Prova e niacines
Majtas:niacine +
Reduktimi i nitrateve
Majtas Djathtas +
38. Prova mantux
Kjo prove behet duke injektuar
proteina te M.tuberkulosis
(tuberkulina,PPD) nen lekuren e
parakrahut.
Ne qofte se mbas 24-72 oreve
shfaqet nje zone eritematoze me
indurim me diameter 10mm e
lart,prova eshte pozitive.
Pozitiviteti ndaj tuberkulines
tregon qe personi eshte infektuar
dhe permban M.tuberculosis .
Vec infeksionitTBC-es, rezultate
pozitive prova e tuberkulines jep
dhe pas vaksinimit me BCG, gjate
nje periudhe 3-7 vjet.
Ne personat qe nuk kane rene
ne kontakt me mykobakterin
prova e tuberkulines del negative.
39.
40. Trajtimi
Ilaci
Baktericid ose
Bakteriostatik
Mekanizmi I veprimit
Shkalla e
Mutacionit
Effektet anesore
Isoniazid
Baktericid I shpejte
Frenon enoyl-ACP redukazen
(enzime kyc ne sintezen e
acideve yndyrore)
1 ne 105 106
Rash , mos funksionim I sakte I
heparit, anemi neuropathi,
demtime te SNQ
Rifampicin
Baktericid
Frenon transkriptimin nga
ARN polimeraza
1 ne 108
Ethe, reaksione imunologjike,
demtime te heparit, urina kthehet
ne te kuqe.
Streptomycin
Baktericid
Frenon sintezen e proteina
1 ne 108 - 109
Demtime te vesheve,nause, rash, te
vjella, vertigo
Ethambutol
Bakteriostatik
Parandalon formimin e murrit
qelizor
1 ne107
Ulje ne shikim,cdhimbje
artikulacionesh, nause, te vjella,
ethe te dridhura, dhimbje koke,
marje menc
Fluoroquinol
ones
Baktericid
Bllokon sintezen e ADN
-
Probleme me zemren,demtime te
ligamenteve,senjtje te fytit dhe
fytyres,, rash,
Pyrazinamide
Bakteriostatik.
Baktericid
Shkakton demtim qelizor
-
Dhimbje artikulacionesh, nause, te
vjella, rash, te dridhura, ethe,
ndjeshmeri nga drita
41.
42. FAKTE ME NUMRA RRETH
TUBERKULOZIT
• TB-ja ka ekzistuar qysh të paktën 4000 vjet më parë – mumjet egjiptiane
tregojnë shenjat e sëmundjes.
• Rreth 2 miliardë njerëz (rreth një e treta e popullsisë së botës) janë të infektuar
me TB – dhe kështu kanë rrezik për zhvillimin e TB-së aktive (sëmundjes së
TB-së) ndonjëherë gjatë jetës së tyre.
• Organizata Botërore e Shëndetit (WHO) llogarit se në të gjithë botën rreth 9
milionë njerëz sëmuren me sëmundjen e TB-së çdo vit.
• Gjithashtu, TB-ja shkakton rreth 2 milionë vdekje çdo vit. Së bashku me
malarien dhe HIV-in është një nga problemet më të rënda të sëmundjeve infektive
sot në botë.
• Në rajonin afrikan në jug të Saharës, epidemia e HIV-it po i bën njerëzit më të
prekshëm ndaj zhvillimit të sëmundjes së TB-së.
• Në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar, TB-ja është rritur me 27% qysh në vitet
1980, nga 5745 deri në 7300 raste në vit.
• Në Londër, numri i rasteve me TB është dyfishuar qysh nga vitet 1980, me një
numër prej gati 3000 rastesh në vit.
• Në Mbretërinë e Bashkuar, për shkak të mundësisë së mirë të përdorimit të
shërbimeve efektive mjekësore, vdekja për shkak të TB-së është e rrallë.