Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн сургалтын тогтолцооны талаарх илтгэл

1. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйчдыг бэлтгэх
сургалт: Олон улс ба Монголд
Нэн тэргүүнд Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал 2015.04.28-29
Д.Нарансүх, АУ-ны доктор
И-мэйл: naransukh.d@mnums.edu.mn

2. Агуулга
• Удиртгал: Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй
• Олон улсад хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч бэлтгэх АНУ-ын
жишээ
• Монгол улсад хөдөмөрийн эрүүл ахуйч бэлтгэх сургалт

3. Домог: Эрүүл ахуй
• Hygeia/Гигия ⇒ 𝐇𝐲𝐠𝐢𝐞𝐧𝐞/Гигиена
Эртний Грекийн Анагаах ухааны бурхан Асклепия,
Эпионы нарын охин
• Гигия – Эрүүл ахуй, ариун цэврийн бурхан
• Панацея - Эмнэх, домнох (the goddess of Universal
remedy)
• Иоса - Тэнхэрүүлэх, нөхөн сэргээх (the goddess of
recuperation from illness)
• Ацесо -Эдгэрэх (the goddess of the healing process)
• Аглия – Гоо сайхан, сүр жавхлан (the goddess of
beauty, splendour, glory, magnificence, and
adornment)

4. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй:
Үйлдвэрийн эрүүл ахуй нь ажилчдын эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг
дээшлүүлэх, сайжруулах шинжлэх ухаан юм. Ажилчдын эрүүл мэнд аюулгүй
байдалд ажлын байрны хими, физик, биологи, эргономикийн өргөн хүрээний
хүчин зүйлс хамаарна.
Америкийн Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн зөвлөл
http://www.abih.org/
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй нь ажилчдын сайн сайхан байдалд нөлөөлдөг
эсвэл гэмтэл бэртэл, өвчин эмгэг үүсгэдэг ажлын байрны хүчин аюултай
зүйлсийг Илрүүлэх, Хэмжиж үнэлэх, Мэдээлэх, түүнээс Сэргийлэх,
Бууруулах үйл ажиллагааг Төлөвлөх талаарх шинжлэх ухаан ба урлаг.
Ажлын байрны аюултай хүчин зүйлс нь Биологи, Хими, Физик, Эргономик,
Нийгэм-сэтгэл бүлэгт хуваагдана.
Австралийн Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйчдын хүрээлэн
http://www.aioh.org.au/index.aspx

5. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч бэлтгэх сургалт
Арга зүй/
Technique
Менежмент/
Management
or Art
Шинжлэх
ухаан /
Science
Суралцагчдад ажилчдын эрүүл мэндийг хамгаалахад
зайлшгүй шаардлагатай онолын мэдлэг олгох, ажлын
байрны аюултай, эрсдэлтэй хүчин зүйлсийг хэмжиж,
үнэлэх ур чадварыг эзэмшүүлэх, хөдөлмөрийн эрүүл
мэндийн үйл ажиллагааг зохион байгуулахад сургах
үйл ажиллагаа юм.
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй

6. Олон улсад дахь Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн
мэргэжилтэн бэлтгэх сургалтын төрөл
• Магистрын зэрэг олгох сургалт/Master of Science
• M.S in Industrial Hygiene/Үйлдвэрийн эрүүл ахуй
• M.S in Public Health in Occupational and Environmental
Hygiene/Хөдөлмөр ба Орчны эрүүл ахуй
• M.S in Occupational Health/Хөдөлмөрийн эрүүл мэнд
• Баклаврын зэрэгтэй ХЭА-н сургалт/Bachelor in Occupational Hygiene
• Bachelor in Occupational Hygiene / Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй
• Bachelor in Occupational Safety and Health / Хөдөлмөрийн аюулгүй
байдал ба эрүүл мэнд
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн сертификатад /Certificated Course in
Occupational Hygiene
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн төгсөлтийн дараах тасралтгүй сургалт
/Continuous Training Program of Occupational Hygiene
http://www.abih.org/become-certified/abet-accredited-ih-programs

7. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч бэлтгэх сургалтын жишээ:
АНУ-д
• АНУ-ын Үндэсний Хөдөлмөрийн Аюулгүй Байдал, Эрүүл Мэндийн
Хүрээлэн(NIOSH)-ээс санхүүжүүлэлтэй Их Сургуульд Суурилсан Сургалт
Судалгааны төвүүд
• The goal of the ERCs is to help NIOSH achieve its mandate of "providing an adequate
supply of qualified personnel to carry out the purposes of the Occupational Safety and
Health Act" by providing education for occupational health and safety (OH&S)
professionals.
• Төвүүд нь NOISH-д “ХАБЭМ-ийн хуулийн зорилтуудыг хэрэгжүүлэх
мэргэшсэн мэргэжилтүүдийг бэлтгэх”–д туслах зорилготой
http://niosh-erc.org/

9. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч бэлтгэх сургалтын
жишээ: АНУ-д
Их Сургуульд Суурилсан Сургалт-Судалгааны төвүүдийн үйл ажиллагаа:
• ХАБЭМ-н мэргэжилтнийг бэлтгэх, чадавхжуулах
• Дээд боловсролын хөтөлбөрүүд
• Тасралтгүй сургалтын хөтөлбөрүүд
• Ажилчдын эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг хамгаалах бодлого боловсруулах,
шийдвэр гаргахад шаардлагатай үндэслэл, нотолгоог бий болгох
• Судалгаа, эрдэм шинжилгээний төслүүд
http://niosh-erc.org/

10. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч бэлтгэх сургалтын
жишээ: АНУ-д
Хөдөлмөрийн Аюулгүй Байдал, Эрүүл мэндийн Сургалт, Судалгааны
Төвүүд:
1. Deep South Center for Occupational Health and Safety
2. Heartland Center for Occupational Health & Safety
3. Harvard Education and Research Center
4. Illinois Education and Research Center
5. Johns Hopkins Education and Research Center (АШУҮИС-ийн НЭМС-тай
хамтын ажиллагаатай)
6. Michigan Education and Research Center
7. Central Appalachian Regional Education and Research Center
8. Midwest Center for Occupational Health and Safety
9. Mountain and Plains Education and Research Center
10. New York/New Jersey Education and Research Center
11. North Carolina Occupational Safety and Health Education and Research Center
http://niosh-erc.org/courses/locator.shtml

11. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн сургалтанд элсэгчдэд
тавигдах шаардлага
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн магистрын сургалтанд элсэхэд тавигдах шаардлага:
• Баклаврын сургалтыг дүүргэсэн байх, төгсөлтийн шалгалтийн оноо(GPA)3-аас
дээш
• Магистраас дээш боловсролын зэрэгтэй бол төгсөлтийн шалгалтийн оноо
шаардахгүй
• Суурь шинжлэх ухаануудыг судалсан байх:
• Физиологи
• Биологи
• Органик ба органик бус хими
• Физик
• Математик /Calculus
Эх сурвалж
1. http://www.jhsph.edu/departments/environmental-health-sciences/degree-programs/msph-in-
occupational-and-environmental-hygiene/admissions.html
2. http://coph.ouhsc.edu/departments/oeh/programs/msadmission.aspx
3. http://www.utoledo.edu/med/pubhealth/msoh/admiss.html

12. ХАБЭМ-ийн Сургалт-Судалгааны төвүүдэд хийгддэг
ХЭА-н сургалтын хөтөлбөрүүд

13. ХАБЭМ-ийн Сургалт Судалгааны төвүүдэд хийгддэг
төгсөлтийн сургалтууд хөтөлбөрүүд

14. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйчдын мэргэжлийн ур
чадварыг үнэлэх, баталгаажуулах
NOISH-ээс тэтгэлэгтэй Сургалт, Судалгааны
төвүүд
• Засгийн газрын байгууллага
Мэргэшсэн Хөдөлмөрийн Эрүүл Ахуйчийн
шалгалт Certified Industrial Hygiene(CIH) exam
• Мэргэжлийн зөвлөл
• Ашгийн бус
• Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн

15. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйчдын мэргэжлийн ур
чадварыг үнэлэх, баталгаажуулах
АМЕРИКИЙН ХӨДӨЛМӨРИЙН
ЭРҮҮЛ АХУЙЧДЫН ЗӨВЛӨЛ
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн
сургалтын хөтөлбөрийг магадлан
итгэмжлэх байгууллага
• 23 оронд 660 гаруй их сургууль,
коллежийн хөдөлмөрийн эрүүл
ахуйн сургалтын 3100 хөтөлбөр
магадлан итгэмжлэсэн.
http://www.abih.org/
ABET Accredited Masters Level Industrial
Hygiene Programs
• Air Force Institute of Technology
• Colorado State University
• Hunter College of the City of New York
• Johns Hopkins University
• Montana Tech of the University of Montana
• Purdue University
• Tulane University
• Uniformed Services University for the
Health Sciences.....
ABET Accredited Bachelors Level Industrial
Hygiene Programs
• Purdue University
• University of Houston-Clear Lake
• University of North Alabama
• Utah State University.....

16. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйчдын мэргэжлийн ур
чадварыг үнэлэх, баталгаажуулах
Мэргэшсэн Хөдөлмөрийн Эрүүл Ахуйчийн шалгалт
Certified Industrial Hygiene(CIH) exam
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйчдын мэргэжлийн мэдлэг,
ур чадварыг бодиттойгоор үнэлэх, баталгаажуулах шалгалт

17. Мэргэшсэн Хөдөлмөрийн Эрүүл Ахуйч/Certified
Industrial Hygiene/-ийн шалгалт
Мэргэшсэн хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч (Certified Industrial Hygienist -CIH) нь сургалт, практик
туршлагын зохих шалгуурыг хангасан, дараах чиглэлийн мэдлэг, ур чадвараа шалгалтаар
баталгаажуулсан мэргэжилтэн.
• Суурь шинжлэх ухаан(хими, физик, анатоми, физиологи)
• Агаараас сорьц цуглуулах арга, багаж хэрэгсэл
• Аналитик хими
• Биологийн аюултай хүчин зүйлс
• Биостатитик & Тархвар судлал
• Оршин суугчдын өртөлт/Community Exposure
• Инженерийн хяналт/Агааржуулалт
• Эргономик
• Эрүүл мэндийн эрсдэлийн үнэлгээ & Аюулын харилцаа
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн удирдлага, зохион байгуулалт
• Шуугиан
• Инженерийн бус хяналт/Non-Engineering Controls
• Цацраг: Ионжуулагч ба Ионжуулагч бус цацраг
• Дулааны стресс
• Хор судлал
• Ажлын орчин& Үйлдвэрлэлийн процесс

18. Мэргэшсэн Хөдөлмөрийн Эрүүл Ахуйч/Certified
Industrial Hygiene/-ийн шалгалт
Мэргэшсэн хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч (Certified Industrial Hygienist -CIH)-ийн
шалгалтад бүртгүүлэхэд тавигдах шаардлага
Боловсролын зэрэг /Бакалаврын 4 жилийн сургалт/
• Биологи, Хими, Физик , Инженер ЭСВЭЛ ABET-ээр магадлан итгэмжлэгдсэн
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуй, Аюулгүй байдлын сургалт
• Тус бүр 60 цагийн багтаамжтай шинжлэх ухаан, математик, инженер, шинжлэх
ухаанд суурилсан технологийн хичээлүүдийг судалсан
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйчийн сургалт
• 180 цагийн академик сургалт, 240 цагийн тасралтгүй сургалт
• 2 цагийн ёс зүйн сургалт
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн практик ажлын туршлага
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн 4 жилийн практик ажлын туршлагатай
• Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн эрсдэлт хүчин зүйлс: хими, физик, биологи,
эргономик хүчин зүйлсийг хэмжиж үнэлэх талаар 2 жилийн практик ажлын
туршлага
Лавлагаа захиа/Reference letter

19. Мэргэшсэн Хөдөлмөрийн Эрүүл Ахуйч/Certified
Industrial Hygiene/-ийн шалгалт
С Уурын даралт/Vapor pressure
D Бензолын эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө

20. Мэргэшсэн Хөдөлмөрийн Эрүүл Ахуйч/Certified
Industrial Hygiene-ийн шалгалт
http://www.abih.org/about-abih/new-cihs

21. Монгол улсад Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн
мэргэжилтэн бэлтгэх сургалт
1. Магистрын сургалт: Орчин ба Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн
магистр
2. Төгсөлтийн дараа сургалт: Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч мэргэжил
олгох сургалт
3. Төгсөлтийн дараах мэргэжил дээшлүүлэх/тасралтгүй сургалт
4. Бакалаврын сургалт: Нийгмийн эрүүл мэнд судлалч (Эрүүл ахуйч)
http://mnums.edu.mn/school.php?post=85&lang=mn

22. Монгол улсад Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн
мэргэжилтэн бэлтгэх сургалт
Нийгмийн эрүүл мэнд судлалчийн
баклаврын сургалт (5 жил)
• Ерөнхий боловсролтой
• Элсэлтийн шалгалтын оноо
ХЭМ-ийн мэргэжлийн суурь ба мэргэшүүлэх
хичээлүүд (3 жил):
• Хор судлал
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн үндэс
• Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн үндэс
• Мэргэжлээс шалтгаалсан өвчин судлал
• Орчин ба Хөдөлмөрийн хор судлал
• Эрсдэлийн үнэлгээ
• Үйлдвэрийн технологи
• Цацрагийн эрүүл ахуй
• Эрүүл ахуйн хяналт
• +бусад хичээл
НИЙГМИЙН ЭРҮҮЛ МЭНД СУДЛАЛЧ
Элсэгчдэд тавих шаардлага Судлах хичээл
http://mnums.edu.mn/training.php?category=surg
altiinuil&post=25&lang=mn

23. Монгол улсад Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн
мэргэжилтэн бэлтгэх сургалт
Орчин ба Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн
магистр (2 жил)
Баклаварын зэрэгтэй, дараах
ш.у-ыг судалсан байх:
• Хүний биеийн анатоми,
физиологи
• Хими
ХЭМ-ийн мэргэжлийн суурь ба мэргэшүүлэх
хичээлүүд (2 жил):
• Орчны эрүүл мэндийн үндэс
• Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн үндэс
• Орчин ба Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн
лаборатори
• Хор судлалын үндэс
• Эрсдэлийн үнэлгээ
• + бусад хичээл
ОРЧИН БА ХӨДӨЛМӨРИЙН ЭМ-ИЙН
СУДЛААЧ МЭРГЭЖИЛТЭН
Элсэгчдэд тавих шаардлага Судлах хичээл
https://drive.google.com/a/mnums.edu.mn/file/d/0B
0FsOuqPNETMdUg0TGR2MnNZX3c/edit?pli=1

24. Монгол улсад Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн
мэргэжилтэн бэлтгэх сургалт
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн мэргэжил олгох
сургалт (6 жил)
Баклаварын зэрэгтэй, дараах
ш.у-ыг судалсан байх:
• Анатоми, физиологи
• Хими
• Эрүүл ахуйн суурь хичээлүүд
(Цацрагийн ЭА, ЭА-н хяналт,
Биостатистик, Тархвар
судлал..)
• ХЭМ-ийн суурь хичээл (Хор
судлал, Хөдөлмөрийн эрүүл
ахуй, МШӨ Судлал ...)
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн үндэс
• Ажлын байрны физикийн хүчин зүйлс
• Эргономикийн үндэс
• Үйлдвэрийн байрны агааржуулалт
• Хүнд үйлдвэрийн хөдөлмөрийн эрүүл мэнд
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн хэмжилт үнэлгээ
• Хөдөлмөрийн эрүүл мэнд
• Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн удирлага
ХӨДӨЛМӨРИЙН ЭРҮҮЛ АХУЙЧ
Элсэгчдэд тавих шаардлага Судлах хичээл
http://mnums.edu.mn/training.php?category=mergejild
eesh&post=33&lang=mn

25. Монгол улсад Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн
мэргэжилтэн бэлтгэх сургалт
Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн богино
хугацааны сургалт (2-4 кредит)
• Хөдөлмөрийн аюулгүй
байдал, эрүүл мэндийн
мэргэжилтнүүд
• Үйлдвэр, байгууллагуудын
ХАБЭМ хариуцсан
(мэргэжлийн бус) ажилтнууд
1. Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйн суурь сургалт
2. Агаараас сорьц цуглуулах арга зүй
3. Ажлын байрны физикийн аюултай хүчин
зүйлсийг хэмжиж, үнэлэх
4. Ажлын байрны шуугианы өртөлтийг
хэмжиж үнэлэх арга зүй
5. Эргономикийн үнэлгээ хийх арга зүй
6. Үйлдвэрийн байрны агааржуулалт
7. Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн Эрсдэлийн
үнэлгээ.....
ХӨДӨЛМӨРИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН
МЭРГЭЖИЛТНҮҮДИЙН ЧАДАВХИ
САЙЖРАХ
Суралцагчид Судлах хичээл

26. Нээлттэй сэдэв:
• ХАБЭМ-н мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх талаар засгийн газраас баримталж буй нэгдсэн
бодлого, дэмжлэг ???
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч
• Хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын мэргэжилтэн
• Мэргэжлээс шалтгаалсан өвчин судлаач эмч
• Хөдөлмөрийн эрүүл мэндийн сувилагч...
• Хөдөлмөрийн эрүүл ахуйчдын мэргэжилтнүүдийн мэргэжлийн мэдлэг, ур чадварыг
үнэлэх, баталгаажуулах тогтолцоо ???
• Мэргэшсэн ХАБ-ийн мэргэжилтэн /Certified safety professional
• Мэргэшсэн хөдөлмөрийн эрүүл ахуйч/Certified industrial hygienist
• Мэргэшсэн МШӨСудлаач эмч/Certified occupational physician
• Мэргэшсэн ХЭМ-ийн сувилагч/Certified occupational health nurse....
• Ажилчдын эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг хамгаалах нотолгоонд суурилсан бодлого,
шийдвэр ???
• Тогтолцооны суурь судалгаанууд
• Ажлын байрны аюултай хүчин зүйлс ба ажиллагсадын өвчлөлийн судалгаа ....

27. Анхаарал тавьсанд баярлалаа