Tập hợp các bài giảng đại cương môn TÂM LÝ TRỊ LIỆU - Tài liệu huấn luyện của CLB Trăng Non, từ năm 2005 đến nay. Đã từng được đăng tải trên website tâm lý Trị liệu từ năm 2007 đến 2013.
Đây là bộ tài liệu chuyên môn dùng cho mục đích tham khảo, học tập, huấn luyện của Câu lạc bộ Trăng Non (thuộc Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Tp.HCM), cũng đã đuợc dùng làm bài đọc tham khảo trong khuôn khổ giảng dạy lý thuyết tại trường Đại học Văn hiến từ 2005 đến 2013.
Tất cả các bài soạn ở đây đều đã được đăng trên website tâm lý Trị liệu kể từ năm 2007, sau này vẫn tiếp tục được lưu trữ trên trang thông tin của CLB Trăng Non (trangnonclb.blogspot.com).
Biên soạn và chịu trách nhiệm về nội dung:
1. Bác sĩ NGUYỄN MINH TIẾN
2. Thạc sĩ Tâm lý TRẦN THỊ THU VÂN
Tập hợp các bài giảng đại cương môn TÂM LÝ TRỊ LIỆU - Tài liệu huấn luyện của CLB Trăng Non, từ năm 2005 đến nay. Đã từng được đăng tải trên website tâm lý Trị liệu từ năm 2007 đến 2013.
Đây là bộ tài liệu chuyên môn dùng cho mục đích tham khảo, học tập, huấn luyện của Câu lạc bộ Trăng Non (thuộc Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Tp.HCM), cũng đã đuợc dùng làm bài đọc tham khảo trong khuôn khổ giảng dạy lý thuyết tại trường Đại học Văn hiến từ 2005 đến 2013.
Tất cả các bài soạn ở đây đều đã được đăng trên website tâm lý Trị liệu kể từ năm 2007, sau này vẫn tiếp tục được lưu trữ trên trang thông tin của CLB Trăng Non (trangnonclb.blogspot.com).
Biên soạn và chịu trách nhiệm về nội dung:
1. Bác sĩ NGUYỄN MINH TIẾN
2. Thạc sĩ Tâm lý TRẦN THỊ THU VÂN
NỘI DUNG:
Khái quát về thuyết Phân tâm học
Cấu trúc của nhân cách
Các giai đoạn phát triển tâm sinh học
Bản năng và các quá trình vô thức
Các cơ chế phòng vệ cái tôi
Các kĩ thuật can thiệp
Phân tâm mới của Alfred Adler (1870 - 1937)
NỘI DUNG:
Khái quát về thuyết Phân tâm học
Cấu trúc của nhân cách
Các giai đoạn phát triển tâm sinh học
Bản năng và các quá trình vô thức
Các cơ chế phòng vệ cái tôi
Các kĩ thuật can thiệp
Phân tâm mới của Alfred Adler (1870 - 1937)
Tâm lý trị liệu hệ thống (Systemic Psychotherapy) là một trường phái trong tâm lý học. Trường phái này không xem xét vấn đề trong phạm vi tâm lý của một cá nhân mà tập trung vào mối quan hệ giữa các cá nhân, giải quyết vấn đề trong các tương tác, các mô hình và động năng (dynamic) của các tương tác. Các lý thuyết hệ thống (system theories) và những học thuyết tâm lý trị liệu cá nhân áp dụng vào lĩnh vực trị liệu gia đình (family therapy) đã được phối hợp từ đó hình thành nên các liệu pháp tâm lý gia đình dựa trên quan điểm hệ thống.
Thông qua các giờ học ngoài thực địa, với các hoạt động thực tế và trải nghiệm, giúp người học hình thành và hoàn thiện những kĩ năng cơ bản như: Kĩ năng sinh tồn, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng làm việc cá nhân, tự tin và tự lập,…Trong chương trình thực địa này Trung tâm sẽ giới thiệu các chương trình hoạt động tại các bảo tàng, Khu Di tích tiêu biểu của Hà Nội như: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Bảo tàng Phụ nữ, Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam, Khu Di tích Phủ Chủ tịch, Khu Di tích Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long,… và một số địa danh nổi tiếng lân cận Hà Nội như: Vườn Quốc Gia Tam Đảo, Vườn Quốc Gia Ba Vì, Làng gốm Phù Lãng- Bắc Ninh. Tới các bảo tàng và các địa điểm lịch sử văn hóa, các em sẽ được tìm hiểu chi tiết về quá trình phát triển của Lịch sử, văn hóa và truyền thống dân tộc, với những nội dung và các hoạt động bổ ích gắn liền với các môn học trong nhà trường. Còn tại các Vườn Quốc Gia, các em sẽ được hòa nhập với thiên nhiên, nhận biết được cách bảo vệ môi trường bên cạnh đó các em được khám phá những điều bí ẩn của tự nhiên mà chỉ tìm thấy tại các Vườn Quốc Gia.
En esta presentación veremos un resumen de la epoca de juventud del Che Guevara, donde inicia sus estudios, su militancia izquierdista y su ideal de Latinoamerica libre.
Giá 10k, liên hệ page để mua tài liệu www.facebook.com/garmentspace
Tài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phíTài liệu 7 loại lãng phí
Vậy tại sao chúng ta lại hoang phí khối tài sản khổng lồ mà tạo hóa đã ban tặng như vậy?
Được Chia Sẻ Bởi: http://biquyethoctap.com/
Cộng Ðồng Chia Sẻ Bí Quyết Học Tập.
Người lãnh đạo muốn thực hiện tốt chức năng quản lý thì không phải chỉ cần có kiến thức về kinh tế, kỹ thuật và quản lý mà còn phải am hiểu về tâm lý học.
Tài liệu được lược dịch bởi Ngô Minh Uy, theo tài liệu của APA: Careers in Psychology (2011)
Tham khảo toàn văn bản theo địa chỉ:
http://www.apa.org/careers/resources/guides/careers.pdf
Chu Thị Bủm Sổ tay Tâm lý học Cứ Psy Đi.pdfCucicaChuThBm
Sổ tay Tâm lý học "Cứ Psy Đi" được thực hiện bởi nhóm Cuộc đời của Chu Thị Bủm. Thông qua cuốn sổ tay này, Bủm mong muốn cung cấp những thông tin cập nhất mới nhất về ngành nghề Tâm lý học tại Việt Nam. Đồng thời, chia sẻ những góc nhìn về Tâm lý học từ các chuyên gia đang thực hành nghề. Từ đó, hỗ trợ các bạn học sinh, phụ huynh và cộng đồng nói chung hiểu hơn về ngành. Tham khảo các nội dung khác của mình tại: Youtube: https://tinyurl.com/bumiscomingtotown Fanpage: https://www.facebook.com/bumiscomingtown
... Những niềm tin của chúng ta về các mối quan hệ giữa người và người vẫn ảnh hưởng lên trên thái độ và hành vi của chúng ta khi quan hệ với những người khác. Những người làm công tác hỗ trợ nếu nhận biết được những niềm tin của chính họ và có ý thức trăn trở với những câu hỏi liên quan đến các chủ đề nêu trên thì sẽ có thể nhận biết được những ảnh hưởng từ nhân sinh quan của họ lên nhận thức, thái độ và hành vi của họ đối với những người mà họ giúp đỡ...
Khép lại một năm hoạt động tổ chức các sự kiện chuyên đề về tâm lý trị liệu và khởi động cho một năm mới 2016 với những sự kiện mới ngày một nâng cao hơn của Câu lạc bộ Trăng Non, Tp.HCM, Việt Nam.
Liệu pháp cảm xúc và hành vi hợp lý (REBT) là một phương pháp giải quyết vấn đề hiệu quả và trực tiếp, phù hợp với nhân cách của Ellis. Sự tự tin – đôi lúc còn có vẻ ngạo mạn – cho phép ông làm cho thân chủ đương đầu được với những niềm tin của họ và nói cho họ biết điều gì là hợp lý, điều gì là không. Thành công của công việc thực hành lâm sàng, các khóa huấn luyện, những cuốn sách về các phương pháp của ông đã khiến ông là một trong những nhà trị liệu có ảnh hưởng nhất của Mỹ. Năm 2003, Hiệp hội Tâm lý học Mỹ đã coi ông là nhà tâm lý học có ảnh hưởng lớn thứ hai sau Carl Rogers trong thế kỷ 20.
Bài viết này đã được đăng tải tại Hoa Kỳ vào năm 1971 bởi BS. Leo Kanner, nghĩa là 28 năm sau khi ông đã báo cáo về 11 trường hợp trẻ tự kỷ đầu tiên mà ông đã phát hiện và theo dõi tại Bệnh viện John Hopkins. Vào thời điểm có cuộc đánh giá này, tự kỷ vẫn còn là một căn bệnh chưa được hoàn toàn hiểu rõ và các phương pháp chữa trị, giáo dục trẻ tự kỷ vẫn còn chưa phát triển nhiều như ngày nay. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn trình bày bài dịch thuật này với mục đích giúp bạn đọc phần nào hiểu rõ hơn về một căn bệnh đã từng là chủ đề nghiên cứu quan trọng trong chuyên ngành tâm bệnh nhi trên thế giới đồng thời cũng là một tình trạng rối loạn phát triển của trẻ em đang được quan tâm nhiều tại Việt Nam hiện nay.
"Bí mật là một thông tin không được truyền lại một cách công khai và cố tình giấu kín về nội dung, không cho người khác biết một cách có ý thức thông qua các giao tiếp ngôn ngữ hoặc phi ngôn ngữ. Định nghĩa này cho phép ta phân biệt giữa “bí mật” và “điều không được nói ra”, vì “điều không được nói ra” chỉ không được truyền thông bằng lời nói, nhưng vẫn có thể truyền lại dưới dạng phi ngôn ngữ... Tuy nhiên, ta cũng lưu ý là không phải bất cứ điều gì không được truyền lại cũng là những bí mật. Bí mật là kết quả của sự cố ý không muốn truyền lại... Tất cả các gia đình đều có những bí mật của mình và những điều đó có một tầm quan trọng đáng kể trên phong cách sống của gia đình và những bệnh lý mà phong cách đó có thể gây ra... "
Từ lâu, các phương pháp sử dụng chơi (play) và sáng tạo nghệ thuật (arts) đã được biết đến như những công cụ được ứng dụng vào việc thực hành tâm lý liệu pháp ở trẻ em và vị thành niên. Trong số các loại hình chơi và sáng tạo nghệ thuật ấy, có một loại công cụ đặc biệt mà từ khá lâu cũng đã được các nhà tâm lý trị liệu trên thế giới đưa vào thực hành, đó là khay cát (sand tray), một loại công cụ vừa có tính đa dạng về mặt thể hiện vừa tạo nên một bức tranh sinh động mang tính ẩn dụ mà qua đó nhà trị liệu và thân chủ có thể thực hiện những tương tác có tính trị liệu...
Trong khi hầu hết các tác giả đều nhất trí về tầm quan trọng của việc huy động sự tham gia tích cực của trẻ em trong các phiên trị liệu gia đình, rất nhiều nhà trị liệu gia đình đã “loại trừ” sự tham gia của trẻ em bởi vì họ cảm thấy không thoải mái khi làm việc với trẻ em. Việc huấn luyện cho các nhà trị liệu gia đình cảm thấy thoải mái hơn với trẻ em là điều tốt nhưng có lẽ vẫn chưa đủ. Trong bài viết này, tác giả sẽ trình bày tính phức tạp về chủ đề sự thoải mái của nhà trị liệu trong phiên trị liệu với trẻ em và gia đình.
Bài viết này được thực hiện bởi Mara Selvini Palazolli, một trong số những tác giả nổi danh thuộc trường phái Milan - một trường phái tâm lý trị liệu hệ thống tại Ý. Chúng tôi giới thiệu bài viết này cho những người học có quan tâm đến tâm lý trị liệu theo quan điểm hệ thống (systems perspective), một quan điểm có vai trò ngày càng phát triển trong các trào lưu tâm lý trị liệu hiện nay trên thế giới. Trong những dịp khác, chúng tôi sẽ tiếp tục giới thiệu thêm những bài viết có liên quan đến quan điểm này để phục vụ người học tại Việt Nam.
LIỆU PHÁP NGHỆ THUẬT DIỄN ĐẠT NHÂN VỊ TRỌNG TÂM
(PERSON-CENTERED EXPRESSIVE ARTS THERAPY)
Nguyên tác: Natalie Rogers (Viết phỏng theo “The Creative Connection: Expressive Arts as Healing”, Science & Behavior Books, Palo Alto, CA 1993)
Người dịch: Nguyễn Minh Tiến
Tp.HCM, VN, tháng 11-2015
Liệu pháp nghệ thuật diễn đạt (expressive arts therapy) là loại liệu pháp tâm lý sử dụng các loại nghệ thuật mang tính diễn đạt – chuyển động cơ thể, mỹ thuật, thanh, nhạc, văn và ứng tác – trong một khung cảnh có tính hỗ trợ nhằm thúc đẩy sự tăng trưởng và bình phục. Đó là một quá trình tự khám phá bản thân thông qua một hình thức sáng tạo nghệ thuật đến từ chiều sâu của cảm xúc.
Nguyên tác: Bogdan de Barbaro - Department of Family Therapy, The Jagiellonian University Collegium Medicum, Cracow, Poland, 21a Kopernika Str. 31-501 Kraków, Poland; E-mail: bogdandebarbaro@wp.pl
Nguồn:“Why does psychotherapy need postmodernism?”, Archives of Psychiatry and Psychotherapy,2008; 3:43–50
Nhóm dịch thuật: Tăng Thị Thanh Thảo, Nguyễn Thúy Oanh, Nguyễn Đức Tài, Trần Anh Vũ, Đặng Thị Kiều Giang
Hiệu đính: Nguyễn Minh Tiến
TÓM TẮT
Tác giả trình bày những yếu tố của nhãn quan hậu hiện đại đang hiện diện trong tâm lý trị liệu đương đại. Ngoài ra, ông cũng chỉ ra sự hữu dụng của một số kỹ thuật trị liệu phản ảnh khuynh hướng đặc trưng cho nhãn quan hậu hiện đại. Nhãn quan kiến tạo xã hội (social constructionist) cùng tính hữu dụng của nó trong liệu pháp gia đình cũng được miêu tả song song khi đề cập đến những tiện ích cũng như những mối nguy khi áp dụng nhãn quan hậu hiện đại trong tâm lý trị liệu.
James O. Prochaska là tác giả của loại liệu pháp tâm lý mang tính tổng hợp và chiết trung, với mô hình "xuyên học thuyết" (transtheoretical model). Lý thuyết của ông được ứng dụng rộng rãi trong việc tham vấn thay đổi hành vi, nhất là những hành vi có liên quan đến sức khỏe. Bài này mang tính giới thiệu đại cương về học thuyết này và đã được sử dụng trong việc tập huấn cho nhân viên tham vấn và giáo dục sức khỏe trong các chương trình, dự án về ma túy và HIV/AIDS.
Ap dung lieu phap choi va lieu phap nghe thuat trong viec ho tro tam ly tre e...Câu Lạc Bộ Trăng Non
Bài tham luận của CLB Trăng Non đăng trong Kỷ Yếu Hội Thảo Khoa Học “ỨNG DỤNG TÂM LÝ HỌC VÀ GIÁO DỤC HỌC TRONG MỘT XÃ HỘI PHÁT TRIỂN” do Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Tp. HCM tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh ngày 25.05.2013.
Đây là bài viết mà tôi đã thực hiện như bài thu hoạch cuối khóa học Tâm Lý Trị Liệu Gia Đình và Can Thiệp Hệ Thống. Khóa học bắt đầu từ tháng 7-2003 và kết thúc vào cuối năm 2007, cũng là Khóa đầu tiên về Tâm lý Trị liệu theo Trường phái Hệ thống tổ chức tại Việt Nam. Bài đã từng được giới thiệu trên Website Tâm lý Trị liệu (cùng tác giả) với cả bản tiếng Anh và tiếng Việt. Xin được giới thiệu lại với mọi người cả hai bản lưu ấy tại đây.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ TÂM LÝ THƯỜNG GẶP Ở TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
Tâm lý trị liệu là gì? Đi tìm một định nghĩa
1. C H U Y Ê N Đ Ề S Á N G T H Ứ NĂ M – 9 / 2 / 2 0 1 7
TÂM LÝ TRỊ LIỆU LÀ GÌ?
ĐI TÌM MỘT ĐỊNH NGHĨA
CÂU LẠC BỘ TRĂNG NON
2. Sức khỏe không đơn thuần liên quan đến
việc có bệnh hay không có bệnh
Sức khỏe là tình trạng lành mạnh và thoải
mái cả về thể chất lẫn tâm lý
2
3. Sức khỏe tâm thần (mental health) chịu tác
động bởi nhiều yếu tố.
Các yếu tố này liên quan đến nhiều bình
diện khác nhau: đi từ bình diện vi mô (sinh
học phân tử) cho đến bình diện vĩ mô (các
hoàn cảnh kinh tế - xã hội)
3
4. S
X T
TRONG LĨNH VỰC TÂM LÝ LÂM
SÀNG, LUÔN PHẢI XEM XÉT SỰ
TƯƠNG TÁC GIỮA BA THÀNH
PHẦN S (SINH HỌC), T (TÂM LÝ)
VÀ X (MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI)
4
5. CÁC YẾU TỐ SINH HỌC
• Cấu trúc của hệ thần kinh trung ương
• Chức năng, vận hành của hệ thần kinh trung ương
• Yếu tố di truyền
• Tổn thương thực thể, độc tố, hóa chất, nhiễm trùng
• Dị tật bẩm sinh ở hệ thần kinh trung ương
5
6. CÁC YẾU TỐ XÃ HỘI
• Hoàn cảnh kinh tế
• Các biến đổi chung trong xã hội
• Hoàn cảnh sống của cá nhân và gia đình
• Các mối quan hệ liên cá nhân
• Các biến cố, sang chấn…
• Điều kiện học tập, sinh hoạt, làm việc…
6
7. CÁC YẾU TỐ TÂM LÝ
• Tiến trình phát triển tâm lý của cá nhân
• Những đặc trưng về nhân cách
• Quá trình học tập
• Trình độ nhận thức
• Những trải nghiệm sống
• Quan niệm sống
• Các hệ thống giá trị và niềm tin
7
8. TÂM LÝ TRỊ LIỆU LÀ GÌ?
“Tâm lý trị liệu” (psychotherapy) là một hệ
thống các học thuyết và kỹ thuật được áp dụng
nhằm cải thiện sức khỏe tinh thần, cải thiện các
vấn đề cảm xúc và hành vi của các cá nhân –
những người được gọi là “thân chủ”. Những vấn
đề này thường khiến cho con người cảm thấy
khó khăn trong việc tự quản lý cuộc sống và đạt
đến các mục đích mong muốn của mình. Tâm lý
trị liệu nhắm đến giải quyết các vấn đề này,
thông qua một số những phương pháp và kỹ
thuật khác nhau; và chúng được thực hiện bởi
những người gọi là “nhà trị liệu” (những chuyên
viên được đào tạo về tâm lý trị liệu).
8
9. TÂM LÝ TRỊ LIỆU (PSYCHOTHERAPY)
Tâm lý trị liệu, nói chung, nhắm đến việc làm tăng
trưởng nhân cách một con người theo chiều hướng
trưởng thành hơn, chín chắn hơn, và giúp người đó
“tự hiện thực hóa bản thân mình”. Có thể tóm tắt một
số mục tiêu chính của tâm lý trị liệu như sau:
1.Gia tăng khả năng thấu hiểu bản thân của thân chủ
2.Tìm kiếm giải pháp cho các xung đột
3.Gia tăng sự tự chấp nhận bản thân của thân chủ
4.Giúp thân chủ có những kỹ năng ứng phó hữu hiệu
với những khó khăn
5.Giúp thân chủ củng cố một cái Tôi vững mạnh, toàn
vẹn và an toàn
9
10. CÁC ĐẶC TRƯNG CỦA MỘT MỐI QUAN HỆ TRỊ LIỆU
(THERAPEUTIC RELATIONSHIP)
• Một mối quan hệ được thiết lập giữa nhà trị liệu
và thân chủ
• Quan tâm đến nhu cầu của thân chủ
• Xảy ra trong một khuôn khổ có tính trị liệu
• Thân chủ được giúp đỡ để hiểu biết về bản thân
và vấn đề của mình
• Nhà trị liệu và thân chủ cùng làm việc để tìm ra
giải pháp
• Giao tiếp hiệu quả là yếu tố quan trọng
10
11. LÂM SÀNG Y KHOA VÀ LÂM SÀNG TÂM LÝ
• Trong phương pháp lâm sàng tâm lý, việc trị liệu
được xem là đã khởi đầu ngay từ buổi đầu tiếp xúc
với thân chủ, không nhất thiết phải thiết lập xong
chẩn đoán rồi mới tiến hành trị liệu
• “Triệu chứng” không quan trọng bằng vai trò và ý
nghĩa của triệu chứng (Một số trường phái xem
trọng việc tìm nguyên nhân của triệu chứng,
nhưng một số trường phái khác thì không).
11
12. HAI GIAI ĐOẠN CỦA MỘT TIẾN TRÌNH TRỊ LIỆU
Giai đoạn I – Xây dựng quan hệ
• Bước 1: Khởi đầu quan hệ
• Bước 2: Làm rõ các vấn đề hiện tại
• Bước 3: Xác định cơ cấu làm việc và các thỏa thuận
• Bước 4: Đi sâu khám phá các vấn đề của thân chủ
• Bước 5: Thiết lập các mục đích và mục tiêu khả thi
12
13. HAI GIAI ĐOẠN CỦA MỘT TIẾN TRÌNH TRỊ LIỆU (TIẾP)
Giai đoạn II: Áp dụng các chiến lược hỗ trợ
• Bước 1: Đồng thuận về các mục đích và mục tiêu đã
đề ra
• Bước 2: Hoạch định các chiến lược hỗ trợ
• Bước 3: Áp dụng các chiến lược hỗ trợ
• Bước 4: Lượng giá các chiến lược đã áp dụng
• Bước 5: Kết thúc tiến trình hỗ trợ
• Bước 6: Theo dõi kết quả
13
14. NĂM BÌNH DIỆN CAN THIỆP TRỊ LIỆU
1. Quan hệ liên cá nhân (interpersonal domain)
2. Hành vi (behavior domain)
3. Nhận thức (cognitive domain)
4. Cảm xúc (affective domain)
5. Nội tâm (intrapsychic domain)
14
15. THAM VẤN VÀ TRỊ LIỆU TÂM LÝ
• Mặc định: nhà tâm lý trị liệu (psychotherapist) thì làm
việc với những người bệnh, những người bị rối lọan chức
năng của bộ máy tâm trí, còn các chuyên viên tham vấn
(counselor) thì làm công việc giúp đỡ những người đang
gặp các vấn đề khó khăn trong cuộc sống. Tuy nhiên, cả
hai công việc tham vấn và trị liệu tâm lý đều cùng chia sẻ
chung những học thuyết, lý luận, kỹ năng và phương
pháp.
• Theo Jessie Bernard (1969), “tham vấn tâm lý giúp con
người của thân chủ trở lại hòa hợp với số phận của họ,
điều chỉnh bản thân họ khi sống đối mặt với những thất
bại và đau khổ. Nhưng nếu những thân chủ ấy có những
ứng xử không tuân theo các chuẩn mực hoặc có những
rối lọan tâm trí nghiêm trọng, thì việc giúp đỡ những
thân chủ ấy sẽ thuộc trách nhiệm của nhà tâm lý trị liệu”.
15
16. SÁU NHÓM ĐỐI TƯỢNG CÓ THỂ LÀM TÂM LÝ TRỊ LIỆU
1. Loạn thần (psychosis)
2. Nhiễu tâm (neurosis)
3. Rối loạn phát triển (developmental disorders)
4. Rối loạn nhân cách (personality disorders)
5. Loạn tâm thần do căn nguyên thực thể
6. Những người lành mạnh gặp vấn đề khó khăn
trong cuộc sống, kém thích nghi, stress, khủng
hoảng, sang chấn…
16
17. BA THIẾT CHẾ CÓ THỂ THỰC HIỆN TÂM LÝ TRỊ LIỆU
• Các cơ sở ngoại trú: những trung tâm tham vấn
tâm lý cá nhân và gia đình, phòng khám tâm thần
ngoại trú…
• Cơ sở bán trú: bệnh viện ban ngày, tư vấn học
đường…
• Cơ sở nội trú: bệnh viện tâm thần, trường giáo
dưỡng, trung tâm cai nghiện, nhà tù…
17
18. BA KIỂU THỨC TIẾN HÀNH TÂM LÝ TRỊ LIỆU
• Tâm lý trị liệu cá nhân (individual psychotherapy)
• Tâm lý trị liệu nhóm (group therapy)
• Tâm lý trị liệu gia đình (family therapy)
18
19. THEO MAHRER VÀ NADLER (1986), CÓ 11 DẤU
HIỆU CỦA TIẾN TRIỂN TỐT TRONG TRỊ LIỆU:
1. Thân chủ đang cung cấp và bộc bạch những tư liệu riêng tư có ý nghĩa
2. Thân chủ đang khám phá những ý nghĩa của cảm xúc và sự việc
3. Thân chủ đang khám phá những tư liệu mà họ tránh né trước khi trị
liệu
4. Thân chủ đang bày tỏ khả năng nội thị đáng kể trong hành vi cá nhân
của họ
5. Thân chủ có cách giao tiếp chủ động, nhanh nhẹn, giàu nghị lực
6. Có một quan hệ quý trọng lẫn nhau giữa nhà trị liệu và thân chủ
7. Thân chủ tự do bày tỏ những cảm xúc mạnh của mình (tích cực hoặc
tiêu cực) đối với nhà trị liệu
8. Thân chủ bày tỏ những cảm xúc mạnh ngoài thời gian trị liệu
9. Thân chủ hướng đến một hệ thống những đặc trưng nhân cách khác
10. Thân chủ biểu hiện sự cải thiện khả năng ngoài lúc trị liệu
11. Thân chủ cho thấy có tình trạng tổng quát tốt, những cảm xúc tốt và
thái độ tích cực.
19
20. SIGMUND FREUD (1856-1939)
• Cha đẻ của phân tâm học
(psychoanalysis)
• Được xem là người mở
đường cho sự phát triển
của tâm thần học hiện đại
và của ngành tâm lý trị liệu
nói chung.
20
21. TRƯỜNG PHÁI PHÂN TÂM
• Trào lưu thứ nhất: Phân tâm học cổ điển. Các
tác giả Sigmund Freud và những người đồng
thời
• Trào lưu thứ hai: Ego Psychology. Đại biểu: Carl
Jung, Alfred Adler
• Trào lưu thứ ba: Các học thuyết về quan hệ đối
tượng (Object Relations Theories). Đại biểu:
Melanie Klein, D. Winnicott, M. Mahler…
• Trào lưu thứ tư: Self Psychology. Đại biểu:
Kohut, Kernberg…
21
22. PHÂN TÂM HỌC CỔ ĐIỂN
• Nhấn mạnh vai trò của vô thức trong hoạt động
của bộ máy tâm trí
• Xem sự dồn nén của các xung năng là cơ chế phát
sinh các chứng nhiễu tâm (neurosis)
• Nhấn mạnh vào các yếu tố căn nguyên từ sâu trong
quá khứ của thời thơ ấu
• Các kỹ thuật chính: liên tưởng tự do, diễn giải,
phân tích các giấc mộng và phân tích hiện tượng
chuyển dịch.
22
23. CÁC TRÀO LƯU PHÂN TÂM HỌC VỀ SAU
• Ít nhấn mạnh vào vô thức hơn
• Có xem xét đến sự tương tác giữa cá nhân và môi
trường sống nhiều hơn
• Xem xét cả những yếu tố căn nguyên trong quá
khứ lẫn trong hiện tại
• Thay hình thức phân tâm cổ điển bằng các loại liệu
pháp theo định hướng tâm động học
(psychodynamic psychotherapy)
23
24. CARL ROGERS VÀ LIỆU PHÁP THÂN CHỦ TRỌNG TÂM
(CLIENT-CENTERED THERAPY)
• Xem con người có năng lực tự
quyết định cuộc sống của mình
• Nhấn mạnh vào sự hài hòa giữa
bản ngã (self) với môi trường
sống
• Nhân cách như một tiến trình chứ
không phải như một cấu trúc
24
25. LIỆU PHÁP THÂN CHỦ TRỌNG TÂM (TIẾP)
• Nhấn mạnh vào hiện tại và tương lai
• Nhà trị liệu có tính cách “không hướng dẫn” (non-
directive)
• Bản thân mối quan hệ hỗ trợ (helping
relationship) tự nó đã có tính chất trị liệu, không
quan trọng việc có hay không có việc áp dụng các
kỹ thuật chuyên biệt.
25
26. LIỆU PHÁP THÂN CHỦ TRỌNG TÂM (TIẾP)
Carl Rogers cũng đề ra các tính chất đặc trưng của
một nhà trị liệu mà về sau được chấp nhận bởi hầu
hết các trường phái tâm lý trị liệu:
• Thấu cảm (empathetic)
• Trung thực (genuine)
• Hài hòa (congruent)
• Không phê phán (non-judgmental)
• Tôn trọng thân chủ vô điều kiện (unconditional
regard)
26
27. FRITZ PERLS VÀ LIỆU PHÁP GESTALT
• Xuất phát từ lý thuyết của tâm lý
học Gestalt và Hiện tượng luận
(phenomenology)
• Nhấn mạnh vai trò của các trải
nghiệm và cảm xúc trong hoạt
động tâm trí
• Nhấn mạnh đến những trải
nghiệm chủ quan của con người
trong thời điểm hiện tại
27
28. LIỆU PHÁP GESTALT (TIẾP)
• Sự nhận biết bản thân (self awareness) hoặc
khả năng nội thị (insight) là điều kiện quan
trọng giúp cho sự bình phục nơi thân chủ
• Định đề nghịch lý về sự thay đổi: “Bạn không
thể thay đổi nếu bạn không là chính bạn vào lúc
này”
• Các kỹ thuật rất đặc trưng và phong phú: sắm
vai, đối thoại, diễn xuất…
• Hầu hết các can thiệp trị liệu nhắm vào bình
diện trải nghiệm, dựa vào tâm trạng hiện tại
(here-and-now)
28
29. LIỆU PHÁP PHÂN TÍCH TƯƠNG GIAO
• Học thuyết về phát triển nhân cách
với sự hình thành 3 trạng thái cái Tôi
(P, A và C).
• Nhu cầu tìm kiếm các tương tác kích
thích (strokes)
• Nhấn mạnh ảnh hưởng của quá trình
dưỡng dục và phát triển của trẻ nhỏ
lên trên sự hình thành nhân cách,
phong cách sống và các tương giao
giữa người với người.
Eric Berne
29
30. LIỆU PHÁP PHÂN TÍCH TƯƠNG GIAO (TIẾP)
• Sự lành mạnh hoặc rối nhiễu tùy thuộc vào cách thức
con người tìm kiếm các tương tác kích thích thông
qua việc cấu trúc thời gian sống, chọn lựa vị thế sống,
kịch bản sống, cũng như sự vận hành các trạng thái
cái Tôi và cách thức thực hiện tương giao.
• Liệu pháp dựa trên phân tích và can thiệp trên các mô
hình hành vi và tương tác liên cá nhân.
• Trị liệu tâm lý cá nhân trong bối cảnh nhóm.
• Xuất phát từ phân tâm học nhưng khác biệt hẳn về
quan điểm, mục tiêu lẫn phương pháp.
30
31. CÁC LIỆU PHÁP NHẬN THỨC
(COGNITIVE PSYCHOTHERAPIES)
• Albert Ellis và Liệu pháp Cảm
xúc hợp lý (RET: Rational-
Emotive Therapy)
• Aaron Beck và Liệu pháp Nhận
thức-Hành vi (CBT: Cognitive-
Behavioral Therapy)
31
32. LIỆU PHÁP NHẬN THỨC (TIẾP)
• Nhấn mạnh vai trò của tư duy trong hoạt động tâm
trí
• Xem căn nguyên của các vấn đề tâm lý là do các
lệch lạc về tư duy: những niềm tin phi lý hoặc
những suy nghĩ sai lệch với thực tại
• Nhà trị liệu có vai trò hướng dẫn và can thiệp tích
cực vào trong việc trị liệu
• Sử dụng nhiều câu hỏi đi tìm chứng lý
• Tái cấu trúc nhận thức (cognitive restructuring)
hoặc thách thức những niềm tin phi lý.
• Có những “bài tập về nhà” (home assignment)
32
33. LIỆU PHÁP HÀNH VI
(BEHAVIOR THERAPY)
• Nhấn mạnh vào việc xem xét hành vi và những
điều kiện giúp phát sinh, duy trì hoặc thay đổi
hành vi
• Ít nhấn mạnh vào nội tâm của thân chủ
• Can thiệp trên những “triệu chứng”
• Dựa trên các lý thuyết về sự học tập (learning
theories)
• Sự xuất hiện những hành vi không thích nghi
(maladaptive behavior) là do có một quá trình
“học tập sai” trước đó.
33
34. LIỆU PHÁP HÀNH VI (TIẾP)
NHIỀU KỸ THUẬT TRỊ LIỆU ĐÃ ĐƯỢC PHÁT TRIỂN:
• Điều kiện hóa có tác động (operant conditioning)
• Kinh tế quy đổi (token economy)
• Làm mẫu (modeling)
• Loại trừ tác nhân củng cố (extinction)
• Điều kiện hóa ngược (counter-conditioning)
• Giải cảm ứng hệ thống (systematic desensitization)
• Các kỹ thuật phản hồi sinh học (biofeeback)
34
35. KHUYNH HƯỚNG TỔNG HỢP VÀ CHIẾT TRUNG
• Tổng hợp (integrative): Là sự phối hợp nhiều quan
điểm từ các học thuyết TLTL khác nhau để xem xét,
đánh giá và phân tích các vấn đề trên các trường hợp
lâm sàng.
• Chiết trung (eclectic) : Là sự vận dụng và chọn lựa
linh hoạt các kỹ thuật, phương pháp can thiệp có
nguồn gốc từ nhiều trường phái TLTL khác nhau sao
cho phù hợp với từng thân chủ, từng loại vấn đề và
từng hoàn cảnh khác nhau.
• Không sáng tạo thêm những lý thuyết hoặc kỹ thuật
mới.
35
36. KHUYNH HƯỚNG TỔNG HỢP VÀ CHIẾT TRUNG
Chiết trung Tổng hợp
Vận dụng kỹ thuật
Nhấn mạnh sự khác biệt
Chọn lựa từ nhiều kỹ thuật
Áp dụng cách thức có sẵn
Vận dụng lý thuyết
Nhấn mạnh sự tương đồng
Phối hợp nhiều lý thuyết
Tạo nên cách nhìn mới
36
37. Trường phái
Nhân văn
Insight
(Định hướng nội thị)
Rational
(Định hướng tư
duy, lý lẽ)
Affective
(Định hướng cảm
xúc)
Action
(Định hướng hành động)
Phân tâm
Cổ điển
Ego-Analysis
T.A.
Adler
R.E.T.
Gestalt
LP Hành vi
C.B.T.
37
38. Các kỹ thuật gestaltCan thiệp về cảm xúc
Can thiệp về
cảm xúc – nhận thức
Can thiệp về nhận thức
Can thiệp về
nhận thức – hành vi
Can thiệp về hành vi
Kỹ thuật diễn giải
(LP Tâm động học)
Tái cấu trúc nhận thức
Thách thức niềm tin phi lý
Tham vấn quyết định
Lên kế hoạch
Các kỹ thuật
thay đổi hành vi
Kỹ thuật T.A.
Mối quan hệ
trị liệu
38