Tasarım Odaklı Düşünme

1. Tasarım Odaklı Düşünme – Temel İlkeler
Bölüm 1: Tasarım Odaklı Düşünmeyi Tanıyalım
Ekran 3: Giriş
Bir tekstil mağazasında üretim müdürü olarak çalışan Murat Bey, ekibiyle birlikte sıkça toplanarak
bazı şeyleri değiştirmek ve yeni şeyler üretmek istemektedir. Ancak yine bir toplantı sonrasındaki
durum notu aynı kalmıştır: «Yine hiçbir şey değişmedi!» Ekibiyle birlikte ne kadar bir araya gelse de
sonuç bir türlü başarılı olamıyordu. Farklı bir şeye ihtiyacı vardı, stratejisini değiştirmeliydi. İşte bu
noktada karşısına tasarım odaklı düşünme çıkmıştı. Evet, farklı şekilde düşünerek işleri daha başarılı
bir hale getirebilirdi. Siz de Murat Bey gibi kurumunuzun boyutu ve şekline bakmaksızın,
kurumunuzda süreçleri daha etkin yönetmek, iletişim, yenilik ve yaratıcılığı iyileştirmek için bir strateji
kullanmak ister misiniz? Daha fazla müşteri çekmek ister misiniz? Eğer doğru kullanırsanız, tasarım
odaklı düşünmeyle tüm bunları başarabilirsiniz. İşte bu eğitimin amacı, katılımcıların iş dünyalarında
karşılaştıkları insan-merkezli sorunlara karşı tasarım odaklı düşünme tekniğini kullanabilmelerini
sağlamaktır. Eğitimin ilk bölümünde, tasarım odaklı düşünmenin ne olduğunu, en çok hangi alanlara
ve ne tür sorunlara uygun olduğunu ve zihin yapınızı tasarım odaklı düşünerek yenilik yaratmaya ne
şekilde hazırlayabileceğinizi öğreneceksiniz.
Ekran 4: Yenilik
ABD’de yayımlanan Business Week dergisinin tanımına göre yenilik süreci, henüz karşılanmamış insan
ihtiyaçlarının tatmin edilmesi için iş modellerinin yeniden yaratılması ve yepyeni pazarların
oluşturulmasından ibarettir; en önemlisi, doğru fikirleri seçip yönetmeyi ve bunları çok kısa bir
sürede pazara dahil etmeyi amaçlar.
Günümüzde yenilik kavramı, artık sadece endüstri tasarımcıları veya mühendislerine ayrılmış bir
terim değildir; bu eğitimde siz de müşterilerin ihtiyaçlarıyla toplumun ihtiyaçlarını bir bütün olarak
dengeleyebilen yeni ürünler, hizmetler veya yönetim süreçleri tasarlamak gibi kendi çalışma
sahalarında yenilik yapabilen ve tasarım odaklı düşünebilen kişiler olabileceğini öğreneceksiniz.
1990’larda, ürün ve süreçlerin kalitesinde sürekli iyileşmeyi hedefleyen bir yönetim felsefesi olan
Toplam Kalite Yönetimi yaratılıp yaygınlaştırıldı. Bu felsefeyle, yeniliğe de yeni bir yaklaşım getirildi;
yenilik yapmak için, sadece yeni teknolojik çözümler bulmak değil aynı zamanda yeni pazarlar da
keşfetmek gerekiyordu. Böylelikle, müşterilerle yeni ilişki biçimleri yaratmanın yanı sıra onların
ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik de yeni yaklaşımlar getirildi. Tasarım odaklı düşünme, size ve
ekibinize günümüzün müşteri odaklı dünyasında hepimizin karşılaştığı zorluklara eşdeğer fikirler
yaratmada yardımcı olabilir. Eğer bir otel işletiyorsanız tasarım odaklı düşünerek misafir ağırlamanın
doğasını yeniden gözden geçirebilir; eğer bir üretim şirketi yönetiyorsanız, tasarım odaklı düşünerek
müşterilerinizin ihtiyaçlarını daha iyi anlayarak üretim hattınızı en kârlı ve verimli düzeye
getirebilirsiniz.

2. Ekran 5: Tasarım Odaklı Düşünme Nedir?
Tasarım denince genelde ürünlerin kalitesi ve/veya estetik görünüşü akla gelir ancak son zamanlarda
tasarımın asıl amacı, iyi olmayı teşvik etmek olmuştur. Bu düşünme tarzı, iş yeniliğinde kullanılmak
üzere yönetimin de dikkatini çekmiştir. Tasarımcı, gerçek sorunları tespit edip en etkin şekilde
çözmesini bilir. Sorunlara, farklı bakış açılarından ve farklı şekillerde yaklaşır. Tasarım odaklı
düşünme, tasarımcının iyi olma mantığından yola çıkar ve çoğunlukla, problemin farklı
yorumlanmasını ve görüş açısı çeşitliliği olmasını sağlayarak takımı yaratıcı çözümlere yönlendiren çok
disiplinli takımlar tarafından kullanılır. Tasarım odaklı düşünme, kanıtlanmış ve tekrar edilebilir bir
problem çözme protokolüdür. Aslında insanların problemleri ele alma biçimlerini değiştirir. Tasarım
odaklı düşünme, insanları daha önceden var olmayan alternatifleri keşfetmeye ve seçenekler
yaratmaya teşvik eder. Odak noktası, kullanıcının ihtiyaçlarıdır ve paydaşların kültürünün ve içinde
bulundukları ortamın anlaşılmasıyla ilgilidir. Asıl amacı insanların gerçekten ihtiyaç duydukları ürün
veya hizmeti yaratmak, problemlerini çözmek ya da isteklerini karşılamak olan insan-merkezli bir
tekniktir. Tasarım odaklı düşünmede en yüksek öncelik, insanların ihtiyaçlarıdır.
Ekran 6: Tasarım Odaklı Düşünme Hakkında Daha Fazlası
Tasarım odaklı düşünme, yaratıcı ve eleştirel düşünmeyi birleştirir. Yani fikirler ve bilgiler organize
olur, kararlar alınır, durumlar geliştirilir ve bilgi birikimi oluşturulur. Tasarım odaklı düşünme,
karşılaştığımız problemler ve aklımızdaki sorular üzerine yeni bir düşünme biçimidir. Sürecin
adımlarını takip ederek önceden bilinen sorunlara yeni çözümler bulabilmek için görsel düşünme,
yaratıcılık ve yeniliği kullanır.
Ekran 7: Tasarım Odaklı Düşünme Teriminin Tarihi
Tasarım odaklı düşünme teriminin tarihçesi ile ilgili bilgi almak için numaralara sırayla tıklayın.
Terim literatürde ilk olarak 1969 senesinde Herbert A. Simon’ın ‘’The Sciences of the Artificial” -
Yapayın Bilimleri- isimli kitabında bilimde bir düşünce tarzı olarak ortaya çıkmıştır.
Terim, Robert McKim’in 1973’te basılan ‘’Experiences in Visual Thinking” -Görsel Düşünme
Deneyimleri- isimli kitabında tasarım mühendisliği alanında ortaya atılmıştır.
Stanford Üniversitesi öğretmeni Rolf Faste, 1980’ler ve 1990’larda McKim’in çalışmasını «tasarım
odaklı düşünmeyi bir yaratıcı eylem yöntemi» olarak öğreterek genişletmiştir.
Tasarım odaklı düşünme, David M. Kelley tarafından Stanford Üniversitesi’nde ticari amaçlı olarak da
kabul edilmiştir.
Richard Buchanan‘ın 1992 senesinde yazdığı ‘’Tasarım Odaklı Düşünmede Kötü Huylu Problemler’’
makalesinde insanların kolay kontrol edemediği endişelerini tasarım yoluyla ele alarak tasarım odaklı
düşünmeye daha geniş bir açıdan bakmıştır.

3. Ekran 8: Tasarım Odaklı Düşünme Nerelerde Kullanılabilir?
Tasarım odaklı düşünme sadece teknoloji veya tasarım alanında değil endüstride de kullanılabilir.
Bununla birlikte tasarım odaklı düşünme, tasarımcıların tasarım süreci boyunca uygulayacağı tasarıma
özel bilişsel faaliyetleri anlamına gelir. Tasarım odaklı düşünme her yerde kullanılabilir. Örneğin;
ticarette, hükümet tarafından, sağlık hizmetlerinde, finans hizmetlerinde STK’larda kullanılabilir.
İnsan-merkezli kötü huylu problemlerin çözülmesinde düzenli olarak bu yöntemi kullanan şirketlere
örnek olarak IBM, Marriott, Fidelity, SAP, Philips, General Electric’i gösterebiliriz.
Ekran 9: Tasarım Odaklı Düşünme – Örnek
Tasarım odaklı düşünmenin endüstride nasıl kullanılacağının örneğini inceleyelim.
Japonya’nın en önemli bisiklet parçası imalatçısı Shimano 2004 senesinde Amerika Birleşik
Devletleri’nde büyümelerinde bir düşüş olduğunu fark etti. Şirket, büyümesini sürdürmek için daima
yeni teknolojilere güvenmişti. Yenilik üzerine düşünmek konusunda yeni bir şeyler kullanmaya karar
verip tasarım odaklı düşünmeyi kullanma kararı aldılar. Tuttukları danışmanlar –IDEO- onlara yardım
ederek disiplinlerarası bir takım kurdu; takım, görevleri proje için uygun sınırları belirlemek olan
tasarımcılar, davranış bilimcileri, pazarlamacılar ve mühendislerden oluşuyordu. Pazar temsilcilerinin,
ürünlerine yüksek miktarda harcama yaptığı pazar dilimleri üzerine yoğunlaşmadılar; aksine yetişkin
Amerikalıların %90’ının, çocukken hoşlarına gitmesine rağmen neden artık bisiklet sürmediğini
öğrenmek istediler. Tespit ettikleri şeyler şunlardı: Müşterilerin cesaretinin mağaza deneyiminde
kırılması – bisiklet mağazalarında hizmet veren sporcular, Bisikletlerin, aksesuarların ve özel
kıyafetlerin karmaşıklığı ve aşırı maliyeti, Sadece hafta sonlarında kullanılabilen bir makinenin bakım
ihtiyaçları,
Görüşülen kişilerin çoğunun, garajında lastiği patlak veya teli kopuk bir bisikleti olması. Bu insan-
merkezli araştırma, onları tamamen yeni bir pazara, tüketicileri yeniden çocukluklarına götürebilecek
yeni bir bisiklet kategorisine açılmaya yönlendirdi.
Ekran 10: Tasarım Odaklı Düşünme – Örnek
Toplanan bilgilere göre tasarımcılar, eskiden bisiklet sürenleri basit ve düz bir bisiklet deneyimine
teşvik edecek Gobekten Otomatik Vites Bisikletler yarattı.
Gobekten Otomatik Vites Bisikletler şu şekildeydi: Spordan ziyade keyif için yapılmıştı. Gidonda
kumandaları yoktu. Gövdeden kablo geçmiyordu. Temizlenecek ve ayarlanacak hassas dişlileri yoktu.
Selesi rahattı. Gidonları düzdü. Lastikleri patlamaya dayanıklıydı. Neredeyse hiç bakım
gerektirmiyordu. Retro bir bisiklet değildi, sofistike bir mühendisliği otomatik vitesle birleştirmişti.
Sonrasında üç büyük imalatçı, Shimano’dan yenilikçi parçalar alarak yeni bisikletler geliştirmeye
başladı. Tasarımcılar ayrıca meraklılarına hizmet vermek üzere amatörlerin mağazalarında kendilerini
rahatsız hissetmelerini ortadan kaldırmak için bir takım mağaza içi satış stratejileri de geliştirdi.
Bisiklet sürmeyi, hayattan keyif almanın bir yolu olarak tanımlayan bir marka geliştirildi. Yerel
yönetimlerle ve bisiklet organizasyonlarıyla iş birliği içinde bir halkla ilişkiler kampanyası tasarlandı.
Ürün tasarımındaki uygulama, tasarım odaklı düşünmedeki bir uygulama haline dönüştü ve
kullanıcıların gerçek ihtiyaçları ele alındı. (Kaynak: Change by Design, Tim Brown, HarperCollins
Publishers, 2009)

4. Ekran 11: Neden Tasarım Odaklı Düşünme?
Sizin de anlayacağınız üzere, tasarım odaklı düşünme yöntemini kullanan herkes bir tasarımcı olabilir.
Tasarım odaklı düşünebilen biri olmak, problem çözmeye giden özel bir yoldur. İnsanların
ihtiyaçlarının, motivasyonlarının ve hayal kırıklıklarının tespit edilip onlara nasıl daha iyi bir duygusal
deneyim yaşatılabileceğinin bulunmasıdır. Düşüncelerimizin kurduğu tuzaklardan kurtulmaya
çalışmak istememiz akıllıca olur çünkü genellikle bu duruma alışır ve varsayımları sorgulamayız.
Tasarım odaklı düşünme, mevcut çözümlere dayanmak yerine kafamızın içinde bunu yapmanın daha
iyi bir yöntemi olup olmadığını kendi kendimize sormamızı sağlar. Tasarım odaklı düşünme, fikirleri
değiştirebilmemizi sağlar.
Ekran 12: Şimdi Sıra Sizde!
Ekranda verilen seçeneklerden hangisi ya da hangileri ”Tasarım odaklı düşünme” ile ilgili doğru bir
ifadedir? Doğru olduğunu düşündüğünüz seçeneği işaretleyip Tamam düğmesine tıklayın.
Ekran 13: Tasarım Odaklı Düşünerek Hangi Zorluklar Çözülebilir?
Başlangıçta tasarım odaklı düşünmenin, herkese uyacak bir çözüm olmadığını ve en çok, türü belirli
olan problemler üzerinde işe yaradığını bilmemiz gerekir. Peki tasarım odaklı düşünmenin gerçekten
de uygun olduğu problem türlerini nasıl tespit edeceğiz? Tasarım odaklı düşünme, kötü huylu,
karmaşık denen problemlere daha uygundur. Problemimizin kötü huylu olup olmadığını tespit etmek
için şu soruları sorarız: Bu problem insan-merkezli mi? Tasarım odaklı düşünme, eğer esas ilgili
kişilerin problemi anlaması söz konusuysa, uygundur. Problemi kendi içinde ne kadar net
anlayabiliriz? Eğer problemin tanımını keşfetmemiz ve belki de üzerinde bir görüş birliğine varmamız
gerekiyorsa, tasarım odaklı düşünme uygun bir yöntem olacaktır. Belirsizlik seviyesi nedir? Eğer çok
fazla bilinmeyen varsa ve geçmiş veriler de yardımcı olacak gibi görünmüyorsa, tasarım odaklı
düşünme uygundur. Elimizde var olan veriler nelerdir? Eğer konuyla ilgili çok az veri mevcutsa, o
zaman tasarım odaklı düşünme uygundur. Kötücül problemlerde ilgili paydaşlar, problemin tanımımın
ne olduğu konusunda bile bir görüş birliğine varamadıkları gibi çözümü de başka bir hikayedir. Çok
fazla veri olabilir; bu verilerden herhangi birinin konuyla ilgili olup olmadığı veya ne kadar ilgili olduğu
net değildir ve durum yeterince karmaşık ve değişkendir; bu yüzden biz de gerçekten emin bir şekilde
sebep-sonucu kestiremeyiz. Bir şeylerin işe yarayıp yaramayacağını görmenin tek yolu da denemektir.
Ekran 14: Zihin Yapınızı Yeniliğe Hazırlayın!
Problemin insan boyutuna dikkat etmek önemlidir çünkü tasarım odaklı düşünme sadece süreç ve
sorunlarla ilgili değil, aynı zamanda insanlarla da ilgilidir. Üstelik sadece hizmet verdiğiniz insanlarla
değil, sizinle ve yeniliğe yaklaşma konusundaki zihin yapınızla da ilgilidir. ABD Virginia Üniversitesi,
Darden İşletme Fakültesi tarafından yapılan araştırmaya göre hazır bir zihin yapısında üç bileşen ön
plana çıkar. Bu üç bileşen şunlardır: Öğrenme zihin yapısı- Bazılarımız açısından yeni durumlar
öğrenme fırsatı sunarken bazılarımız için başarısızlık fırsatı olur. Olası çözümlerden oluşan zengin
repertuvar – Kurumlar, insanların görev noktalarında çalışmalarına izin verdiği zaman, sadece bir
şarkıyı öğrenip çalarlar ki buna da ‘biz hep böyle yaparız’ denir. Ancak eğer insanlar kariyerleri
geliştikçe çeşitli görev ve işletmelerde çalışırlarsa, birçok eseri hızlıca ve ustalıkla çalabilirler. Müşteri

5. empatisi- sadece müşteri odağı değil. Müşteriye yönelik empati odaklı olmak, müşteriler sadece bir
tüketici kategorisi değil insan da oldukları için hayatlarındaki detaylarla derinlemesine ilgilenmeyi de
gerektirir. Yenilik, aslında yeni olmak değildir. Değer yaratmaktır. Bu yüzden en değerli yenilik türleri,
içinde başkalarından bir şeyleri ödünç almayı barındırır. Başka bir sektör, kendi geçmişimiz veya zaten
var olan şeyleri birleştirmek. Örneğin, bir valize tekerlek eklemek gibi.
Ekran15: Repertuvarınızı Nasıl Genişletirsiniz?
Virginia Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, zihin yapınızı yeniliğe hazırlamak için bu üç bileşen üzerinde
çalışmanın mümkün olduğunu savunuyorlar. Zihin yapınızın ne kadar hazır olduğunu düşünmek ister
misiniz? Repertuvarınızı ele alarak başlayalım. Şimdiye kadar bulunduğunuz bütün kilit pozisyonların
bir listesini yapın. Her biri için kurumu, görev sahasını ve size en yeni perspektif ve beceriyi
kazandırmış olan iki-üç deneyimi ekleyin. Bu listeyi değerlendirin ve geliştirdiğiniz odak alanlarına ve
geniş kapsamlı kapasitelerinize bakın. Kendinize, zorluğun ya da fırsatın ne olduğunu sorun.
Seçeneklerim nelerdi? Ben ne yaptım? Sonuçları ne oldu? Ve en önemlisi de ne öğrendim? Sonra
neyin eksik olduğuna bakın. Elimdeki ve gelecekteki liderlik gelişimimden daha fazla faydalanmam
için ihtiyacım olan sektörler, görevler veya deneyimler nelerdir? Sonrasında repertuvarınızı
genişletme yolları üzerine düşünün. Konfor alanınızdan çıkmaya korkmayın. İşte size bunu yapmanız
için birkaç öneri. Ya doğrudan onlarla çalışarak ya da İnternet’te veya temsil edildikleri forumlarda
araştırma yaparak farklı işletmeleri ve sektörleri inceleyin. Hem kurum içinde hem de kurum dışında
farklı türden insanlar arayıp bulun ve onları tanıyın.
Ekran16: Peki Ya Zihin Yapınız?
Zihin yapınızı değerlendirmek için kendinize birkaç soru sorun. Hata yapacağınızı veya aptalca
görüneceğinizi düşünerek çok fazla enerji harcıyor musunuz? Fikirlerinizi, başlangıç noktası olarak
değil de tamamen oluşmuş halde mi ele almaya çalışıyorsunuz? Hatalı verilerle karşılaştığınız zaman
kendinizi verinin geçerliliği üzerine mi tartışırken buluyorsunuz yoksa anlamaya çalışırken mi?
Gelişiminizi başkalarıyla karşılaştırarak mı ölçüyorsunuz? Yoksa kendi gelişiminizle mi? Ve son olarak
engelleri nasıl ele alıyorsunuz? Projelerin önüne çıkan sinyaller olarak mı yoksa farklı bir şey öğrenip
deneme fırsatı olarak mı? Beyniniz, yeni düşünce ve davranışlara dayanarak yeni bağlantı geliştirmek
için tasarlanmıştır. Bunu ne şekilde harekete geçiriyorsunuz? Her gün iyice düşünmeye biraz zaman
ayırın. Kendinize, ne düşündüğünüzü ve neden düşündüğünüzü sorun. Kendinizi sabit bir zihin
yapısında bulursanız, bunun değişiklikten doğan bir rahatsızlıktan mı yoksa hata yapma korkusundan
mı kaynaklandığını sorun. Her gün, yeni bir şeyler deneyip öğrenmeye öncelik tanıyın. Cevap
verdiğinizden daha çok soru sormaya çalışın. Ve sizi konfor alanınızın dışına taşıyacak, mevcut
kapasitelerinizin ötesine götürecek bir şeyler yapmayı deneyin.
Ekran17: Peki Ya Empati?
Empati, insan-merkezli tasarım sürecinin kalbidir. Empati, diğerlerinin duygularını anlamak ve
kendinizi «o kişinin yerine» koyabilmek – karşıdaki kişinin perspektifini ve gerçekliğini
anlayabilmektir. Empati kurabilmek için kendi benliğimizin ve endişelerimizin ötesinde düşünmeniz
gerekir. Kendi dünyanızın ötesine bakabildiğiniz zaman keşfedecek ve değer verecek çok fazla şey

6. yaptıklarını, fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarını, dünyaya bakış açılarını, nasıl bir hayat sürdüklerini ve
onlar için neyin anlamlı olduğunu, motivasyonlarını ve hayal kırıklıklarını anlamak gerekir. İnsanların
ne yaptığını ve çevreleriyle nasıl etkileştiklerini gözlemlemek, size ne düşündükleri, hissettikleri ve
neye ihtiyaç duydukları konusunda ipucu verir; sizi, içgörüyü ortaya çıkarmak için bu deneyimlerin
somut anlamlarına yönlendirecektir. Ancak bu içgörüleri fark etmeyi öğrenmek oldukça zordur.
Neden mi? Çünkü zihin yapımız birçok bilgiyi, daha fark etmeden otomatik olarak süzüp dışarı atar.
Bu gizli bilgileri açığa çıkartabilmemiz için empati kurmayı öğrenmemiz gerekir. İnsanların anlattığı
hikayeler ve söylediği şeyler, derinlerinde dünyanın nasıl olduğuna dair inançlarının güçlü
göstergeleridir.
Ekran18: Empatinizi Nasıl Genişletir ve Geliştirirsiniz?
Empatinizi genişletme ve geliştirme yolları hakkında bilgi almak için ikonlara tıklayın.
Kendi bakış açınızı bir kenara koyun ve olayları karşınızdaki insanın bakış açısından görmeye çalışın.
Karşınızdakinin perspektifinin doğruluğunu saptayın.
Kendi tavrınızı mercek altına yatırın. İstediğinizi elde etmekle, kazanmakla mı daha çok
ilgileniyorsunuz yoksa haklı olmakla mı? Yoksa önceliğiniz bir çözüm bulmak, ilişki kurmak ve
başkalarını kabul etmek mi? Açık görüşlü ve açık duruşlu olmazsanız büyük ihtimalle empatiye
yeterince yer ayıramayacaksınız.
Dinleyin. Karşınızdakinin iletmeye çalıştığı mesajın tamamını dinleyin. Kulaklarınızla, gözlerinizle ve
içgüdülerinizle dinleyin.
Karşınızdakinin ne yapacağını sorun.
Ekran19: Şimdi Sıra Sizde!
Ekranda verilen seçeneklerden hangileri, takımları yeniliğe hazırlama sürecindeki en önemli üç
bileşendir? Doğru olduğunu düşündüğünüz seçenekleri işaretleyip, Tamam düğmesine tıklayın.
Ekran20: Tasarım Odaklı Düşünme'nin Gücü, Charlotta Windahl
Tasarım Odaklı Düşünme sıradan iş ortamı yaklaşımı dışında düşünmek ve iş veya belki
endüstrilerini bozacak kötücül veya kompleks problemler üzerine çalışmak isteyen firmalar
için kullanışlı bir yöntembilimdir (metodolojidir). Gerçekten yeni bir görüş veya yöntembilim
değildir. Endüstriyel tasarımcılar bunu yıllardır kullanmaktadır. Yeni olan şey ise; firmaların
bu düşünme tarzını ürün tasarlama dışında da kullanabileceklerini anlamalarıdır. Geleneksel
olarak birçok firma ürünün uygulanabilirliği ve çeşitli kullanım olanakları üzerine
odaklanmaktadır. Temel olarak bu bildiğiniz bir şeydir. “Şimdi bu inanılmaz ürüne sahibiz, ve
onu pazara sürebiliriz.” diye düşünürler. Bazı firmalar ise aynı zamanda ürünün yaşayabilirliği
üzerine odaklanırlar. Yani, “Nasıl gerçekten iş modelini tasarlayabiliriz?”, “kazan kazan
sözleşmesi”, “performans optimizasyonu” vb. “Bunu nasıl ödetebiliriz?” ve “Nasıl bunu
finansal olarak yaşayabilir kılarız?” Tasarım Odaklı Düşünme bunu nasıl yapabilir ise “Tamam,
bunu bir kenara koyalım ve tercih edilebilirlik ile başlayalım” ve “Gerçekten sözü edilmeyen
müşteri ihtiyaçlarını ve davranışlarını anlayarak başlayalım.” şeklinde olur. Yani bu gerçekten
müşteri ve kullanıcı tecrübesi konusunda derin bir empati kurma ile ilgilidir. Ve Tasarım
Odaklı Düşünme burada başlar. Bundan dolayı, Tasarım Odaklı Düşünme her zaman firmaları
ürünler ve servisler üzerine düşünmeye zorlar. Çünkü, bu somut bir tekliften çok insan

7. tecrübelerine odaklanmayı ön plana çıkarır. Tasarım Odaklı Düşünme üzerine örnek verirsek;
Fisher & Paykel Healthcare bir örnektir. Bir kaç yıl önce, “Opti Flow Junio” isimli yeni doğan
bebekler için bir oksijen maskesi geliştirdiler. Bu durum için geleneksel yöntem, yetişkin
büyüklüğünde bir maskeyi alıp bebekler için küçültmekti. Açıkçası bu pazardaki genel
uygulanma şekliydi. Bu uygulama tarzı yerine, onlar pazara inip, duygusal bilgi toplama
yöntemi kullandılar. Eski bilgilerini paylaşıp, empati mülakatları yaptılar. Prototip geliştirdiler
ve tekrar tekrar denediler. Acı veren bölgeleri anlama fırsatı veren yeni doğanların
durumlarını anlamalarına yardımcı olan tekrar tekrar deneme Tasarım Odaklı Düşünme
yöntemini kullandılar. Ayrica, servis sektöründen bir örnek Yeni Zelanda'dan verilebilir. Onlar
Tasarım Odaklı Düşünme yöntembilimini organizasyon yapısında kullandılar. Bu ilginç örnek
uçakların iç tasarımının geliştirilmesi ile ilgili. Bu ugulama kendi endüstrisinde yeni bir servis
gerçekleştirdi. İlk defa bir havayolu kendi koltuklarını kendi üretti. Bu durum, uçak iç yapısını
ve büyüklüğünü prototipleme şansı tanıdı. Onlar buna “sürdürme hattı” adını verdiler.
Burada Auckland'ın Viaduct yöresinde gerçekleşti. Ve onlar ürettikleri prototipler ile ilgili
içsel düşünceyi anlamak için uzun mesafe uçuşlardaki aktörleri işin içine kattılar. Benim
inancıma göre, bir firmanın Tasarım Odaklı Düşünme yöntembilimini uygulayabilmesi veya
bunun ile çalışabilmesi için 3 önemli bileşen vardır. “Merak”. İç düşünceyi ve fırsatları
anlayabilmek için meraklı olmak anahtardır. “Yaratıcılık”. Bir firma problemleri çözmek için
yaratıcı yeni araçlara sarılmalı ve çok disiplinli takımlar kullanmalı. “Cesaret”. Firmalar hata
yapmaya ve bu hatalardan ders almaya hazır olmalılar.
Ekran21: Tasarım Odaklı Düşünme'nin Gücü, Charlotta Windahl
Tasarım ne demektir? Mühendisler ve mimarlar, birçok aşama içeren tasarım sürecini sıklıkla
kullanırlar. Bu aşamaları listeleyeceğim. Bu adımlar genellikle tamamen sıralı bir şekilde
uygulanmazlar. Birinci aşama tasarım amacını belirleme olabilir. Ardından, bu amacı
açıklamak ve tekrar tanımlamak amacıyla sorular sormak gelir. Ardından, bu amaca ulaşmak
için beyin fırtınası yapma gelir. Alternatifleri seçme, yeni bir prototip oluşturma, bu prototipi
test etme ve sonunda eğer çalışmadıysa tekrar tasarlama. Yani bu genellikle sıralı değildir.
Son aşamaya gelir, istediğimiz gibi çalışmadığını görür ve bir önceki aşamalara geri döneriz.
Bazen anlayamayabiliriz. Eminim, hepiniz daha önceden tasarım yapmışsınızdır. Yani, ne
zaman evinizdeki veya odanızdaki şeyleri düzenlemişseniz, veya eğer bir resim yaptıysanız,
eğer günlük kıyafetlerinizi seçtiyseniz, tasarım sürecinden geçmişsinizdir. Ben tasarım
sürecinin aşamalarını karton sandalye tasarımı örneği üzerinden işleyeceğim. Konuyu bir
düzene koyup, tasarımınız üzerine önceden düşünmenizi istiyorum. Sonrasında size sandalye
tasarımı ile ilgili rehberlik edeceğim. Karton sandalyem için ilk aşama: Benim amacımdır. Yani
benim tasarım amacım nedir? Amacınız bir problemi çözmek olabilir. Veya bir ürünü veya
süreci iyileştirmek. Sonra bu amacı süreç içerisinde tekrar düzenleyebilirsiniz. Öncelikle
ihtiyacınız olan, birincil bir amaç belirlemektir. Yani, çok basit bir amaç ile başlayabilirim,
“kartondan yapılma bir sandalye tasarlama” Bu benim birincil (öncül) amacım. Sonra,
Sorgulama aşamasına geçebiliriz. Açıklama ve ayrıntılandırmaya yardımcı olmak için sorular
soracaksınız. Sanırım bu en önemli aşamalardan birisidir. Kullanıcının ihtiyaçlarını anlarsınız.
Araştırma ortamı kurabilir, bilgi toplayabilirsiniz. Dışarı çıkıp onları gözlemleyebilirsiniz,
mülakat yapabilirsiniz. Geçmişte yapılan işleri inceleyebilir, gelecekteki muhtemel
kullanıcılarla görüşebilirisiniz. Gelecekteki karton sandalye kullanıcıları söz konusu olduğunda
birçok soru akla gelebilir. Çözümlere geçmeden önce bu soruları sormanızı tavsiye ederim.
Birçok genç öğrencinin tasarımdan önce ne yaptıkları ile ilgili sorular sorma ve açıklamaya
çalışmadağını görüyorum. Bana göre ne kadar bilgi toplarsanız o kadar iyidir. Şimdi, karton
sandalye ile ilgili aklıma gelen sorular: Ne kadar büyük olmalı? Oturma yeri büyüklüğü ne
olmalı? Hangi materyalleri kullanmalıyım? Rahat bir kullanım için yüksekliği ne kadar olmalı?
Kimler kullanacak? Ağırlıkları ne kadar olacak? Düşmelerini istemem. Karton ne kadar güçlü

8. olmalı? Ve kullanacağım diğer malzemeler. Araştırma yapabilir ve sandalyelere bakabilir veya
İnternet'te arama yapabilirim. Ya da evdeki sandalyelere bakabilirim. Hatta sandalye
büyüklüğü hakkında bilgi sahibi olmak için ölçüm yapabilirim. Sorgulama aşamasında biraz
zaman harcamak, sanırım, sonuçta bize kar sağlayacaktır. Sorgulama sonrasında amacınızı
tekrar tanımlayabilir ve onu daha açık ve ulaşılabilir kılabilirsiniz. Karton sandalye için
yeniden tanımlanmış amacınız; 90 kg'a kadar ağırlıktaki bir kişiyi taşıyabilecek karton bir
sandalye tasarlamak olabilir. Kullanacağım malzemeler: ip, sicim veya bant olacak. Ölçüm
yaptım ve yerden minimum 14 inç (35 cm) yükseklikte bir oturak olmasına karar verdim.
Sandalyemin sırt kısmının olmasını istediğime karar verdim. Rahat etmek istiyorum. Aynı
zamanda, yenilikçi olmak istiyorum. Şimdi bu daha uzun, daha açık ve daha net tanımlanmış
bir amaç. Şimdi artık, bana süreçte daha yardımcı olabilecek. Bu süreci dersimiz boyunca
kullanacağız. Ders boyunca her etkinlik için tasarım amaçları belirleyeceğiz. Ancak, bu
amaçları ilgilendiğiniz malzemeler bağlamında, süreç bağlamında değiştirmekte. serbestsiniz.
Böylelikle kendi ihtiyaçlarınıza odaklanabilirsiniz. Şimdi sıradaki aşamamız beyin fırtınası.
Delice olanlar da dahil birçok fikriniz olabilir. Fikirlerinizi listeleyebilirsiniz. Bazı insanlar
fikirleri çizmekten hoşlanır. Ayrıca, beyin fırtınası sırasında küçük prototipler
oluşturabilirsiniz. Beyin fırtınasını tek başınıza yapabilirsiniz. Aynı zamanda bir grup ile
yapmanız da güzel olur. Eğer beyin fırtınasını bir grup ile yapıyorsanız, tüm fikirlere pozitif
yaklaştığınızdan emin olun. Deliliği cesaretlendirin ve aşama aşama alternatifleri seçtikçe
yeni fikirleri yargılamayın. Beyin fırtınasında varmak istediğimiz sonuç, birçok fikir içeren
uzun bir listedir. Tüm fikirlerinizi unutmamak için, yazmanızı veya çizmenizi öneririm. Çünkü
yeni fikirleri unutmak kolaydır. Karton sandalye fikirlerinizi unutmamak için yazın. Ayrıca,
yeni fikirler için varolan sandalyelere bakmanızı öneririm. fakat alternatifleri seçerken,
yaratıcı olun. Hatırlayın bu sizin amaçlarınızdan biriydi. Seçtiğiniz fikrin amacınıza hizmet
etme potansiyeli olduğundan emin olmak için tasarım amaçlarınızı yeniden gözden
geçirebilirsiniz. Bazen en iyi alternatifi seçmek çok kolaydır. Bazen de avantaj ve
dezavantajları dikkatlice değerlendirmeniz gerekir. Size farklı sandalyeleri seçmenizdeki
sebepleri kaydetmenizi tavsiye ederim. İleride eğer seçtiğiniz alternatif işe yaramazsa bu
aşamaya geri dönebilirsiniz. Tasarım ve Prototip Oluşturma. Bilinçli olarak ikisini tek bir
aşamada birleştirdim. Böylelikle sizin erken üretim yapmanıza yardımcı olmak istedim.
Böylelikle tasarımı ve nasıl bir ürün olacağını çizebilirsiniz. Fakat aslında, ürününüzün veya
sürecin bir ön modeli olan prototipi oluşturmak ürününüzün bir ön üretim hali de olabilir. Bu
durumda sizin modeliniz bir sandalye olacak. Bana göre, tasarım sürecinin en kritik
aşamalarından biridir bu ve ne kadar erken başlarsanız o kadar iyi olur. Sıklıkla insanlar
prototipi kağıda çizip boyayarak mükemmelleştirirler. Ancak ne zamanki birleştirirler, ürün
çalışmaz. Bundan dolayı modeller üretmekten çekinmeyin. Gerçekten kolay modeller iyidir.
Sadece kağıt ve bant. Bir sayfa kağıda çizim yaparak başlayabilirsiniz ve sonra kağıdı kesin ve
parçaları birleştirin. Bu size parçalar birleştiğinde nasıl görüneceği konusunda fikir verir. Eş
zamanlı olarak tasarım ve prototip geliştirme. Sanırım en iyi tasarımlar, çok fazla prototip
geliştirildiğinde oluşuyor. dolayısıyla kağıt üstünde mükemmelleştirmektense model
geliştirmek daha iyidir. Birçok modeliniz çöp olacaktır. Cesaretiniz kırılmasın. Bu çöpe giden
prototiplerden öğrendikleriniz mükemmel bir prototipten öğreneceğinizden daha fazladır.
Prototipler geliştiririm, nasıl işlediklerini görmek için birşeyler geliştiririm. Yani ne kadar
erken başarısız olursanız son ürününüz o kadar iyi olur. Sandalyeye gelince, kağıt ve bant ile
işe başlayabilirsiniz. Belki biraz da ip ile. Bunlar size farklı form ve tasarımları denemenizde
yardımcı olur. Sandalye prototiplerini özellikle getirmedim. Sizlerin neler yaptıklarınız
görmek isterim. Sandalye için test aşaması. Bu aşamada sandalyeye oturulur, nasıl çalıştığını
ve sırtımızı yasladığımızda nasıl hissettirdiğini görürüz. Binalarda genellikle inşa edilenlerin
test edilmesi gibi bir lüksümüz yoktur. Bu durumda bilgisayarda test yaparız. Ve model ve
farklı bileşenleri bilgisayarda test ederiz. Eğer son ürünü test etme şansımız yoksa. “Tasarım
süreci üzerine düşünmek” de önemlidir. Ne çalıştı? Ne çalışmadı? Neyi geliştirebilirsiniz?

9. Neyi değiştirebilirsiniz? Yani tasarım sürecinde sürekli deneme yanılma... Mühendisler ve
mimarlar tasarım sürecini günlük bir süreç olarak kullanırlar. Her aşamada, tasarım süreci
aşamaları, saatler veya aylar veya yıllar alabilir. Örneğin, burada mühendislik fakültesi, yeni
bir bina inşa etmeyi planlamakta. Bu durumda, yer gereksinimi aşamasında, mimarlar ve
mühendisler gerçekten gelecekteki kullanıcılar konusunda soru sormaya odaklandılar. Ve yer
gereksinimi konusunda bu aşamada, aylar harcadılar. Ayrıca, bu planlama ve araştırma
aşamasında, mühendisler aynı zamanda aylar ve yıllarını fiziksel model ve bilgisayar modeli
geliştirme üzerinde harcadılar. Ve bu tasarım, prototipte test aşamasında, genellikle
bilgisayar başındaydık, ama, bileşenleri ve parçaları test edecekler, bundan dolayı, bıu süreç
gerçekten deneme yanılmaya dayalı. Birliktelik gerektiriyor ve nadiren sıralı işlemler
yapılıyor. Farklı aşamalar atlamalar yapıyor. Şimdi, bir sandalye yapmaya başlamadan önce, -
sanırım bu eğlenceli bir proje olacaktır- küçük çaplı bir proje ile başlayabiliriz. Evet,
şekerleme kulesi yapma projemizle başlıyoruz. Bu bir şekerleme meydan okuması. Bu
eğlenceli ve hızlı bir tasarım meydan okuması. Autodesk'ten çalışma arkadaşım Tom Moujik
tarafından oluşturuldu. Autodesk, yaratıcılığı ve tasarım odaklı düşünmeyi destekleyici bir
yazılım yapıyor. Şekerleme meydan okumasının amacı, 18 dakika veya daha az sürede, en
uzun kendi başına ayakta durabilen yapıyı yapmak. Ve bu yapı en üstünde bir şekerleme
taşımak zorunda. Şekerleme bozulmamış olarak durmak zorunda. Kesilmemeli veya işlem
görmemeli veya üzerinde komik şeyler denenmemeli. Kule için kullanabileceğiniz
malzemeler; 20 makarna çubuğu, 1 metre bant, 1 metre ip. Tamam? Doğru olanı bir ekip ile
çalışmanız. Kuleyi bir yere asmanız, dayamanız istenmiyor. Bir masaya takabilirsiniz.
Şekerleme en üstte durmalı, makarnayı, ipi veya bantı parçalayabilirsiniz. Bana ortaya
çıkardığınız ürünlerin resimlerini göndermenizi istiyorum.
Ekran22: Tasarım Odaklı Düşünme 3
Herkese iyi günler, burada bulunmak büyük mutluluk. Umarım arada kahve ve şeker almış ve
günün son iki oturumu için hazırsınızdır. Bugün sizinle Tasarım Odaklı Düşünme ile ilgili
konuşmaktan mutluluk duyuyorum. Ve eminim ki üzerinde konuşacaklarımdan birçoğunu
daha önceden başka konular içerisinde duymuşsunuzdur. Ama ümit ederim ki benim bakış
açımdan müşteri tecrübesi üzerinde kurgulanmış yeni bir şeyler hakkında çıkarımda
bulunacaksınız. Şimdi, tanımayanlar için, Citrix, çalıştığım yer. Burada yaptığımız şey, mobil
çalışma stillerini güçlendirmek. Ne demek şimdi bu? Fark ettik ki, iş artık insanların 9'dan 5'e
işyerine giderek yaptıkları bir şey değil. Bundan dolayı, insanlara dünyada herhangi bir
yerden ve herhangi bir cihazdan paydaşlarıyla birlikte olabilecekleri bilgilere ulaşabildikleri
yazılım ve araçlar sunuyoruz. Yani, eğer etkili bir şekilde yapabilirseniz, kullanıcı tecrübesi
gerçekten önemlidir. Citrix'te ben müşteri tecrübesi takımından sorumluyum ve geçmişten
bu yana kapsama alanımız genişliyor. Dört yıldan beri buradayım. Kapsadığımız alanı
genişletmemiz, gerçekten güzel sonuçlar veriyor ve satışları arttırıyor. Günün sonunda,
hizmet ve ürünlerimize bakıyoruz ve bir müşterinin her bir dokunuşunda en iyi tecrübeyi
edinmesini sağlamasını istiyoruz. Citrix'e katıldığımda bu durum daha büyük ve eski
firmalardan olan birçok kişi tarafından pek ilgi görmedi. Bunlar 20 yıllıktılar ve Yeni ürün
kavramı daha fazla özellik anlamına geliyordu. Ya da daha fazla özellik daha iyi ürün demekti.
Ancak bu model 10 yıl önce hatta 5 yıl önce işe yarıyordu. Fakat cidden bugün çalışmaz.
Hatta girişimci alanlarda, bilişim departmanlarındaki ürün ve yazılım hakkında kararlar veren
Bilişim müdürleri için kullanıcıların daha kolay kullanımını sağlamak düşünüldüğünde iyi ürün
rakip şirketlerin ürünlerinden daha fazla özellikli ürün anlamına gelmiyor. Açıkçası bu
tecrübe ile ilgili ve herkes cidden bununla ilişkilendirilebilir. tüketicileri
düşündüğümüzde,hayatımıza değer katmayı düşünürüz. Kullanma kılavuzunu oturup
okumaya vaktim yok. Ürününüzün ne iş yaptığını anlamaya harcayacak vaktim yok. Ne kadar
hızlı bir şekilde bu yeni ürünün ne yaptığını ve bana ne değer kazandırdığını açıklarsanız o

10. kadar iyi olur. Bugünlerde birilerinin ürün veya hizmetininiz ne değer katacağını anlamasına
çok hızlı bir şekilde yardımcı olmazsanız ölümünüz yakındır. Şu an bu durum her
zamankinden daha daha fazla önemli. Bunu çok iyi yapan bazı markalara bakacak olursanız,
bu işi etkili bir şekilde yapanlar listesi çok kısadır. Ve bazıları da ek olarak aklınıza gelebilir.
Fakat bu firmalar, müşterilerine ilettikleri şeylerin sadece bir özelliğine bakmıyorlar. Onlar
tüm ekosisteme bakıyorlar. Eminim bir çoğumuz Disney deneyimimizi hatırlarız. Demek
istediğim onlar sizin bu tecrübenizi anlamlandırmaya kapıdan ilk girdiğiniz anda başlıyorlar.
Sizden güzel kokuları almanızı sağlayacak kokulu alanlar yapıyorlar. Güzel sesler duymanızı
sağlayan alanlar yapıyorlar. Mickey'i tam zamanında görmenizi istedikleri zaman görmenizi
sağlıyorlar. Disney arazisindeki Mickey'leri takip ettirdiğimiz bir firmada çalışmıştım çünkü
çocuğunuzun birden fazla Mickey'i aynı anda görüp hangisine koşacağını bilememesi kötü bir
durum olurdu. Demek istediğim bu herşeyi anlatıyor. burası tecrübeyi edindikleri yer
gerçekten herşeye, her ayrıntıya bakıyorlar ve ve sizden buradan hayatınızın en güzel anlarını
yaşadığınız dünyadaki en güzel yer duygusuyla ayrılmanızı istiyorlar. Size aktardıkları her
ürüne sattıkları herşeye firmalar bunu katıyorlar. İşte bu firmamızda gerçekten yapmak
istediğimiz yapmaya çalıştığımız şey. Ve tabi bunu diğer firmalara da aktarmaya çalışıyoruz.
Bu sadece bir ürün veya hizmet tasarımı ile ilgili değil. Bu aynı zamanda bütün tecrübeyi
gerçekten aktarabilmek ile ilgili. Demek oluyor ki, müşterinin her dokunuşuna bakmanız
gerekiyor. Bilirsiniz, benimki gibi bir yazılım firmasında, her şey farkındalıkla başlar. Citrix'i
birileri bir akşam yemeği partisinde duyar. Aslında olay budur. Son kullanıcılar aslında
ürünlerinizin savunucularıdır. İnsanlardan gidip başkalarına Citrix'e ve ürünlerine
bayıldıklarını anlatmalarını isteriz. Ürününüze sadık olmalarını ve her zaman kullanmayı
arzulamalarını istersiniz. Çünkü bir güven ortaklığı vardır. Bir kalite hissi vardır. Gerçekten
güzel bir deneyim hissi vardır. Bu sanırım herkesin denemek ve ulaşmak istediği bir başarıdır.
Bunun bulunuşuna gelince... Günün sonunda istediğiniz tüm sürece sahip olabilirsiniz. Çok
yetenekli ve parlak insanlara sahip olabilirsiniz. Eğer kültürünüzün bu kısmını
oluşturmazsanız, hiçbiri işe yaramayacaktır. Demek istediğim, bu firmanızın DNA'sının bir
parçası olmalı. Demek istediğim, insanlar müşterilere ağızlarının ucuyla bir hizmet vermiyor,
fakat, onlar müşterileri ile gerçekten ilgileniyorlar. Geçen gün yardım sitesine bakım yapan
birisiyle konuşuyordum. Şöyle diyordu: “Yardım sitesini iyileştirmek için bakım yapacağız.”
“Çok iyi çalışacak. Arama süresini düşüreceğiz ve iş yükünü azaltacağız.” Arama süresini nasıl
azaltacaklarını sordum. Web sitesini gezinme süresini linkleri kaldırarak azaltacağız. Dedim
ki, müşteriye arama süresini azaltmanın kattığı değer nedir? Müşterilerinizin sitenize girip
aradığı yardımı hızlı bir şekilde bulması, bu güzel bir şey ama arama yoğunluğunu azaltmak,
bu gerçekten iyi bir şey değil. Arama yoğunluğunuzu telefon linkinizin sayısını azaltarak da
sağlayabilirisiniz. Problemlere yaklaşımınız gerçekten önemli, müşteriye odaklanmayı temele
almanız gerekiyor. Bu bir yolculuk. Bir gecede gerçekleşmiyor. Farklı aşamalarda farklı
insanlar var. Eğer bu yolculuğa başlarsanız, ilk günden değerler katmaya başlıyorsunuz.
Küçük bir firmadaki herkese bunu denemelerini tavsiye ediyorum. Bir an evvel başlayın ve bu
firmanızla birlikte büyüyecektir. Eğer büyük bir firmada iseniz, ya da piyasada uzun süredir
olan bir firmada, bu gerçek bir dönüşüm olacaktır. Ve bu benim için en ilginç şeylerden
biridir. Citrix'e ilk katıldığım zamanlarda, işimin ne kadarının kültürel dönüşüm ile ilgili
olduğunu bilmiyordum. Bu çok ilginçti. Bir şirkette tasarımı başarılı yapmak için 3 çok çok
önemli şey vardır. Sanırım ilişkili olmak kavramını anlıyorsunuz. İnsanlar tasarımdan
bahsettiğinizde ne olduğunu anlamaları gerekli. Tasarımdan bahsederken, sadece
ikonlardan, piksellerden ve fontlardan bahsetmiyorsunuz. Bunlar bütünün birer parçası
olabilir ama asıl olan bundan çok çok büyük. Bu sadece tasarım ekibi ile ilgili değil, bu aynı
zamanda düşünce yapısı ve probleme yaklaşım şekli ile ilgili. İnanılır olmalısınız. Bu değerle
ilgili direk konuşamazsınız. Bu değeri göstermeli ve sergilemelisiniz. Ve hızlı bir şekilde nasıl
bir değişiklik yaratabileceğinizi ortaya çıkartmalısınız. Son olarak sonuçlardaki etkiyi görünür
kılmalısınız. Bu sizin daha fazlasını yapabilmenizi sağlayacak ve piyasada firmanızın bu

11. değerle anılmasını sağlayacaktır. Şimdi bunlarla ilgili kısaca konuşmak istiyorum. İlişkili...
Büyük bir inanıcıyım. İşyerinizdeki her bir kişi, kim olduğunuz önemli değil, müşteri
deneyimini önemsemeniz gerekiyor. Ve tasarım ile neyi kastettiğimizi anlamanız gerek. Her
zaman kullanıdığım slogan şudur: “Herkesin müşterisi vardır.” Hatta İnsan kaynakları
bölümündekilerin bile. Onların müşterisi kim? Çalışanlar... Herkesten ne ürettiklerini
düşünmelerini istiyorum. Belki muhasebe bölümündedirler, ve tek yaptıkları tablolar ve
dökümanlar üretmektir. Bu yine de birilerine gidiyordur. Müşteriniz kim? Ve onlara daha
etkili nasıl hizmet edersiniz. Herkesin gerçekten bu fikirle yola çıkması gerekir. İnsanların
bunun önemini anlamalarına yardım etmeniz gerek. Belki bu mühendislikte işe yarıyordur.
Ama işinizin diğer bölümlerindeki insanlar neden bahsettiğinizi anlamayabilir. İnsanları
ilişkilendirebilmenin en etkili yolu, sanırım, dinleyicilerinizin kulağında kalıcı olacak hikayeler
anlatmaktır. Citrix'te benim yaşadıklarımdan bir tanesi Virgin America ile ilgili. Burada Santa
Clara'da büyük bir ofisimiz var ve kocaman bir ofis de Fort Lauderdale'de. 3 buçuk 4 yıl önce,
bu iki yer arasında direk bir uçış başlatıldı. Ve bu firma Virgin America idi. Herkes bu direk
uçuşa atlamıştı. Herkes “Süper!” diyordu. “Çok farklı bir deneyim.” “Gerçekten çok iyi” Şöyle
dedim, “Bana bu deneyimden bahsedin. Neden farklı bir deneyim?” Dediler ki: Uçağa
biniyorsun, mor ışıklar... Bilirsin, açık büfe deneyimi, Ne zaman istersem içecek
ısmarlayabiliyorum. Hostesler çok kibarlar. İnternet sitelerinde rezervasyon ve bilet alım
yapmak çok kolay. Uçuş kartları beyaz, güzel tasarımlı, çiçek kokulu. Dedim ki “İşte bu!”. Bu
müşteri deneyimi. Bu demek oluyor ki insanlar uçağa bakmıyorlar. Sadece bilet fiyatına
bakmıyor. Sadece rezervasyona bakmıyorlar. Herşeye bakıyorlar. Böylelikle insanlar ana fikri
anladılar. Tamamen farklı bir endüstri ama bu benim nasıl faydalı olabileceğimi anlamama
yardımcı oldu. Eğer pazarlama işindeysem, hikayeler anlatmak, onları paylaşmak son derece
önemli ve faydalı. Böylece bunu kullandım. İnsanların Citrix'e gelip hikayelerini anlatmalarını
sağladım. Bu harikaydı. Sormanın gücü. İnsanlara gelip hikayeni anlatır mısın? Bizimle bir
söyleşi yapar mısın? Dediğin zaman genellikle insanlar geliyor. Bunlar Citrix'e gelip konuşma
yapan insanlara örnekler. Geldiler ve konuştular. Yıllardır gelip hikayelerini anlatan insanlar
çok farklı ve geniş bir yelpazeden. Bu gerçekten önemli. Çünkü bu aynı zamanda inanılırlık da
kazandırıyor. Bunu yapan sadece sizin firmanız değil. Diğer firmaların hikayeleri neler? Ve
yaptıkları ürünlerini ve firmalarını veya kazançlarını dönüştürmek için neler yaptılar? Yani
size diğer insanları, hikayelerini paylaşmak için firmanıza getirmenizi tavsiye ederim. Bu
gerçekten yardımcı olacaktır. Bu, insanlara ilham verir. Bilirsiniz sadece yöneticilerin
hikayeleri değil. Sahadaki insanların, gerçekten işi yapanların hikayeleri. Bu tür şeyler
yapmak gerçekten yardımcı olur. Bu bizim gerçekten önceleri yaptığımız bir şey. Bunlar bizim
Citrix'deki 5 tasarım prensibimiz. Bunlar herkes için geçerli 5 tasarım prensibi demiyoruz.
Fakat bu bizim için anlamlı olanlar. Bilirsiniz, insanların bunun neden önemli olduğunu
anlamalarına ihtiyacım vardı. Ve neden buna yatırım yaptığımızı. Bunu herkesin bir gün
gitmesi gereken zorunlu bir eğitim olarak yapmak istemiyordum. İnsanların anlayacağı ve
kavrayacağı şekilde kolay bir formda başlamalısınız. Bizim için önemli olan “İşleri
kolaylaştırarak başlamak”. Bu gerçekten önemli. Çünkü biz bu dehşet verici milyonlarca
bağlantılı BT altyapılı yazılımı geliştiriyoruz. Yapmamız gereken önemli işlemlerden biri işleri
basitleştirmek ve insanların anlamasını sağlamak idi. Basit dediğimiz zaman, basit ürün
olarak bayağı ve basit demek anlamına gelmiyor. Çok güçlü bir araç ve uygulamanız olabilir.
Fakat bunu kullanıcıya çok basit bir şekilde aktarırsınız. Bu bir son kullanıcı ya da BT
yöneticisi olabilir. Yönetimdeki herkes, merak uyandıran deneyimler ister. Zanaatkarlık da
diğer önemli bir nokta. Özgün değer demek olur ki o da önemlidir. Uzun zamandır bu önemli
bir kavram. Çünkü belli bir süre sonra şu moda girersiniz: Her seferinde ürüne yeni bir özellik
eklemektesinizdir. Derken ortada bir inovasyon olmaz. Birden garajdaki 4 kişi hızlı bir şekilde
sizi çok daha iyi bir fikirle geçer. Yani inovasyona odaklanmaya ihtiyacınız vardır. Evet işinizi
devam ettiren temel ürünlere sahip olacaksınız. Tabi ki bunlar sizin olmazsa olmazlarınızdır.
Fakat her zaman yeni fikirler üzerine düşünmeniz gerekmektedir. Yani yenilikçilik kritiktir.

12. Firmanızın büyüklüğünün önemi yok. Ve müşterinizi anlamak. Biliyorsunuz buna büyük bir
önem veriyoruz. Bizim için çok karmaşık olduğunu biliyoruz. Bir Bilişim Müdürümüz (CIO) var,
ve kendisine brifing vermemiz gerekiyor ve ilgisini çekebilmeliyiz. BT yöneticimiz var.
Ürünlerimizi piyasaya sürmekten sorumlu. Onlar için büyük bir deneyim yaratmalıyız.
Ürünlerimizi günün her anında kullanan son kullanıcılarımız var. Onlar için de büyük bir
deneyim yaratmalıyız. Yani müşterinizin kim olduğunu gerçekten düşünmeniz gerekiyor.
“Hedef kitleniz kimler?” ve bu bazen geniş bir yelpazede olabiliyor. Bu durumda, geniş bir
deneyim yaratmanız gerekiyor ki; müşterilerimizle birlikte sokakları arşınlamamız gerekiyor.
Ve bilirsiniz bu hala benim en sevdiğim işlerden birisi. insanlarla “İşte bu!” dediğiniz ve fikir
olarak güçlendiğiniz zamanlar gerçekten harikadır. şu anki müşterilerimizle zaman geçiririz.
Muhtemel müşterilerimizle zaman geçiririz. Ürünlerimizi kullanan insanları görmek isterim.
Bizim ürünlerimizi kullanmayan isnanları görmek isterim. Bütünüyle, bu boşlukları
gördüğünüz yerdir ve “İşte bu!” dersiniz. Yerine getirebileceğimiz bir ihtiyaç var. Bunu
kesinlikle tavsiye ederim. Her zaman bir mühendis veya organizasyonun parçası olan birini
yanıma alırım. Müşterileri tanımayan bir sürü insan var. Gerçek empati, ürettiğiniz ürünleri
kullanan insanları gördüğünüzde oluşuyor. Bu gerçekten çok güçlü. Müşteri ile ilişkili
olabildiğimiz kadar oluruz. Ayrıca binlerce insanla işbirliği yaparız. Bilirsiniz dünyanın her
yerinde, binlerce akademik enstitü fantastik işler yapıyor. Eğer onlara kancayı atabilir ve
neler yaptıklarını anlayabilirseniz -ders verseler de, seminer veya söyleşi yapıyor olsalar da-
derslere sponsor oluruz. Birçok farklı deneyim tatma gerekliliğine inanıyorum. Bizim için
önemli olan, faydalı olan şeylerle ilişkili olmalıyız. Stanford D. okulu ile çalışmak bizim için
mükemmel. Kaliforniya Sanat Okulu ile de birçok çalışma yaptık. Ve bunlar müthişti. Çünkü
dış bakış açısını ve farklı görüşleri görüyorsunuz. Sanırım, bu gerçekten önemli. Sürekli
düşünme tarzınıza meydan okuyor. 4 yıldır ilerleme kaydediyoruz. Fakat 2011 den beri kendi
iç eğitimlerimize yatırım yapmaktayız. Bilirsiniz, insanların tasarımın temellerini anlaması
önemli. Böyle bir prensibim var. Daha fazla öğrenmek istiyorum. İnsanların sürecin nasıl
olduğunu anlayabilecekleri dersler yarattık. Ayrıca, temelde neler olduğunu anlamalarını. İşin
arkasında neler olduğunu. İşin nasıl başladığını. İnsanları motive etmek için uygulamalar
yaptık. Ve devam etmelerini sağlamak için. Vurgulamak istediğim diğer şey de inandırıcı
olmak. Çünkü Citrix'te dört yıldır yaptığım şey, tasarımın nasıl bir şey olduğu hakkında
konuşmak, ve elimde gösterecek bir şey olmasaydı, işim bitmişti. Birçok şeyi aynı anda
yürütebilmelisiniz ve tasarımı inandırıcı kılmalısınız. Etkiniz olabileceğini göstermeniz çok
önemli. İnanıyorum ki, bir işe başlıyorsunuz ya da olan bir işe entegre oluyorsunuz, basit
işlerle kolay başarılar kazanıyorsunuz. Bunu organizasyonunuza göstermeniz gerekli. Citrix'e
girdiğimde bu üstesinden gelmem gereken bir durumdu. Durum benim için kaçınılmazdı,
çünkü gidecek başka bir yerim yoktu. Fakat bizim 20 yıllık o eski konsollarımız vardı. Bundan
dolayı, tasarıma yatırım yaptık. Ve bu açıkçası bizim başlangıç görevimiz oldu. Bu kazanımları
sağladık. Kazanım odaklı bir firma. Ve kimse bilinen bir marka yaratmadı. Ve tabi ki bilinen
bir kimlik. Ve dolayısıyla, kolaylıkla halladebileceğimiz bu basit bir iş oldu. ve eğer bugün
nerede olduğumuza bakacak olursanız, bugün müşterilerimiz için gerçekten dönüm
noktasında deneyimler yaratmaya çalışıyoruz. Herkes gibi, ilk cep telefonu ile konuşuyoruz,
ilk olarak bu zorlu deneyimi her cihaz için sağlamak ile ilgili konuşuyoruz. İnsanlar muntazam
bir deneyim tatmak istiyor. Müşterinizin önünde olmak ve onlara ürününüzü, en son
yaptığınız işi gösterebilmek gerçekten şahane bir şey. İçerik ve fikirleri gösterebilmek
tasarımda inandırıcı olmak noktasında bir anahtardır. Bunu yapabilmek için, sanırım
yapmanız gereken çok şey var. Bana göre, insanlar en önemli bölümü oluşturuyor. Ben bu
alana ilk girdiğimde pek çok şey oldu. Bu kullanıcı deneyimi organizasyonu ile ilgiliydi ve
kullanıcı deneyimi grubu bütün tasarımı yapıyordu. Şimdi burası farklı bir yer, artık tasarımda
gerçekten etkili olabilmek için bu şekilde çalışmıyor. Artık sadece bir tasarım ekibi ile ilgili
değil. Evet, Photohop ve Voodoo ile yaşayan insanlar hala var. Fakat şimdi işbirliği ön planda.
Ve bana göre, işbirlikçi kafadaki tasarımcılar, mühendisler ve ürün yöneticileri bir odada

13. toplanıp fikirlerini paylaşabildiği ve işleri bu şekilde götürdüğü, insanları işe almak daha kritik
öneme sahip. Yani, doğru yetenek ve doğru kafadaki kişilere iş vermek harika bir deneyimi
kazandırmak açısından değer katıcı öneme sahip ve sizi doğru yola götürür. Ve
deneyimlemek, bu çok kritik. Yani bu bizim temelde oturtmaya çalıştığımız bir felsefe. Bu
çalıştığım firmaya ilk katıldığımda çok yabancı bir kavramdı. Onlar kafalarındaki bir çözümle
işe başlıyorlardı ve hızlıca hayır diyorlardı. Bunu yapmayacağız, dışarı çıkacağız, birçok fikir
inceleyeceğiz, mantığı insanlar için gerçekten farklıydı. Ve birçok kişi için hantaldı da. Fakat
bu çok kritik. Demek istediğim, Deney yapmak zorundasınız. Denemek zorundasınız. Ve bunu
prototipler ile yapabilirsiniz. Hikayelendirme bunu yapmak için kirtik bir görev. Biliyorsunuz
bugün bir satır kod yazmadan önce, zamanımızın çoğunu tahtalar önünde ve post-it ler ile
harcıyoruz. Bu insanların gerçekten sevdiği bir dönüşüm süreci. Çünkü bütün içeriği
görebiliyorsunuz. Bu işbirlikçiliği geliştiren bir durum. Yani, hepiniz bir tahta önüne geçip eş
zamanlı olarak çizim yapabilirsiniz. Eğer bir kişi kod yazar ve diğeri Photoshop'ta ise bu
işbirlikçi bir tarz olmaz. Sonuçta bu düşük teknoloji formatlara geri dönmek gerçekten çok
kritik. Ve biz zamanımızın çoğunu bunu yapmaya harcıyoruz. İnsanların mavi gökyüzünden
gelen delice fikirler üzerine düşünmesini sağlayarak. İnsanların bunu yapmasını, buradan
başlamasını istiyoruz. Birçok fikrin çöpe gittiğini bildiğimiz yerden başlamalarını. Sorun değil,
eminiz ki günün sonunda doğru fikri yakalayacağız. Bu, felsefenin bir parçası çalışmaya
devam edersiniz, taa ki doğrusunu yakalayana kadar. Bu insanlar için zordur. Zamanla
usanırlar ve paniklerler. Deriz ki sürece güven. Sürece sadık kalırsan, sonuç çok güzel olacak.
Bir kez takımı bu şekilde yönlendirirseniz, sonuçtaki kazanılan değerden dolayı size
minnettar olurlar ve bu eğlencelidir de. Müşterilerinizin ürününüzü daha iyi yapmak için işin
içine dahil etmeniz... Yine bu da o büyük akıl oyunlarından biridir. Müşteri dahiliyeti çok
değerlidir. Bunu aklınızdan çıkarmayın. Bahaneler üretmeyin, müşterinin aptal olduğunu
düşünmeyin. Biliyorsunuz bu sizin sorumluluğunuz. Geri bildirim altın değerindedir.
Ürününüzü geliştirmeye yardımcı olmak için onu kullanın. Ve eğer deney yapacaksanız, bu
demek oluyor ki “hata yapmayı kucaklamalısınız”. Bu benim en sevdiğim laflardandır.
Bakacak olursanız, spor alanında, Michael Jordan en harikulade insanlardan biridir. Ünlü
basketbolcu biliyorsunuz. Hata oyunun bir parçasıdır. Eğer hata yapmıyorsanız,
denemiyorsanız, daha iyi olamayacaksınız, asla en iyi olamayacaksınız. Bunun sizin
kültürünüz için ne kadar önemli olduğunu vurgulayamam. Eğer bunu yapmazsanız,
inandırıcılık seviyesine ulaşamazsınız. Bu bir itikat hali. Kanıtı yok ama bunun sonunun iyi
olacağına inanmanız gerek. Ve son olarak “görünürlük”. İnsanların tasarımın ne olduğunu
anlamasını sağladınız. Konuşan insanlar yarattınız. Bu önemli, ben baştayım ve siz sonuçlar
almaya başlıyorsunuz. Fakat emin olmalısınız ki, iş ortamı ve organizasyonlar bunu gerçekten
önemli olduğunu anlamalı. Bu çok ilginç bir fenomendir. Fakat bazı organizasyonlar gördüm
kü, kültürleri yardımıyla güzel tasarımlar yapmaktalar. Bundan dolayı bu süreci ihmal
ediyorlar, çünkü bir şekilde bunun kendiliğinden oluştuğunu düşünüyorlar. Ve ne zamanki bu
yeni takımları oluşturmaya kalksalar, takımlarında doğru insanlara sahip olmuyorlar. Ve
hemen sonrasında bu büyük deneyimi edinen firma, düşüşe geçmeye başlıyor ve işler
karmaşık bir hal alıyor. Tasarıma görünürlük kazandırmak atlanmaması gereken bir nokta ve
müşteri deneyimi kritik önem içeriyor. Bundan dolayı çevreye çok inanıyorum. Çalıştığınız
ortam. Görünürlük ile ilgili konuştumuzda, insanları bu tür ortamlardan dışarı çıkartmaktan
bahsediyorum. Beni deliye çeviren, kübik, tüm odayı kapsayan masalarla çevrili ortamlar.
Sürekli bu tür yerlerde toplanmak zorunda kalmasaydım burayı sevebilirdim. Bunlar zoraki
yerler, biliyorsunuz. Birçok zaman bu tür yerlerde, bulunmamız gerekebilir. Ama yaratıcılık ve
işbirlikçilik söz konusu olduğunda buralar pek iyi seçenek değildir. İnsanlardan açık
olabilmeleri için açık ortamları tercih etmelerini isterim. Onlardan görebilmeleri için görünür
olmalarını isterim. İşbirliği kurabilmeleri için. Yuvarlak masalar kurun ve “İşte bu!” anlarına
hazır olun. Bu sadece insanları o tür yerlerden farklı ortamlara çıkartmak değil, aynı zamanda
işinizi duvarda yapmaktır. Eğer her tasarım mekanımızı ziyaret ederseniz, duvarımızın her bir

14. yeri bir iş yazısı ile örtülüdür. Ve burası insanların, “Bu projenin devam ettiğini bilmiyordum
ve benim yaptığımdan farklı bir şeyle ilgiliymiş!” dediği ve işlerin kendi yaptığının dışında da
başka işlerler yürüdüğünü gördüğü yerdir. İşbirliğini gösterir. İnsanların bu tahtaların
etrafında durduğunu görürsünüz ve bana göre bu deneyimlemeyi ve uygulama kültürünü
geliştiren şeydir. İnsanlar neler olduğunu gerçek zamanlı görür. Sihir sadece burada değil,
insanlar konuşurlar ve bu bana göre dönüşümü gördüğümüz inanılmaz ortamdır. Hikayeler
anlatmaya çok efor sarf ederiz. İnsanların tasarım açısından bir şeylerin değeri anlamasına
yardım etmek için. Ve dürüst olalım, insanlar kendilerinden bahsedilmesinden hoşlanırlar.
Eğer müthiş bir mühendis veya harika bir tasarımcı veya gerçekten süper bir ürün
yöneticisinden ve yaptıkları işlerden, takımlarından bahsediyorsanız herkes bundan
hoşlanıyor. Yani bu firmadaki bu güzel işlerden bahsedebiliriz. Biz bu eğlenceli işi her 3 ayda
bir yapıyoruz. Tasarım kahramanları... Bunlar müşterilerimiz için aşağı ve yukarıda yaşayan
insanlar. Bilirsiniz, insanlara bir iPad verip, onları onurlandırdığınızda insanlar “Vay, Bill'e
baksana ne yapmış?” diyor ve masasının üzerinde bir iPad bulan kişi daha motive oluyor. Bu
tür şeyler gerçekten çok yardımcı oluyor. Bunlar önemsediğimizi gösteriyor. Buna kendimizi
adadık. Öyle ki, kendini gösteren kişileri kendini gösteren takımları ödüllendiriyoruz ve onları
çağırıyoruz ve bununla eğlenmeye çalışıyoruz. Citrix'te sloganımız “Benim için mesele
tasarımdır.” ve her yerde “Benim için mesele tasarımdır.” sloganını görebilirsiniz ve bunu
yaparak aslında bu küçük birşey gibi görünebilir ama bu kültürün sesi oluyor. Bu insanların
sürekli konuştuğu bir dil oluyor. Ve insanlar buna aşina oluyorlar. Bu viral olmaya yardımcı
oluyor. birçok insan üzerinde duruyor, her zaman bir söylenti oluyor ürün takımını yaptığı
hakkında ve insanlar tasarıma daha fazla dahil olmak istiyor. Duvarda yapılan o güzel şeyleri
görüyorlar ve bunları kimlerin yaptığını öğrenmek istiyorlar veya bu uygulamalar yapan
kişilerler kendi takımım için nasıl görüşebilirim diyorlar. Ne kadar görünür ve açık ve şeffaf
olursanız, işinizi o kadar iyi hale getirirsiniz. Demek istediğim çok büyük payı var. İnsanların
ne yaptığınız hakkında konuşmasını istersiniz. Şimdi, işimin bir parçası olarak, ben de o sıkıcı
toplantısına giden insalardanım. Sanırım benim sorumluluğum, üstteki insanların ne iş
yaptığımızı anlamalarını, ne değer kattığımızı görmelerini, müşterilere ne kattığımızı
bilmelerini, ürünleri nasıl dönüştürdüğümüzü, en son prototipleri ve demoları anlamalarını
sağlamak. Böylelikle bu deneme ve prototipleme kültürünü desteklerler, hataları tolare
ederler. Her zaman günün sonunda bu hatalardan bir şeyler öğrenildiğini biliriler. Yani
üstteki insanların neler olduğunu görebildiklerinden emin olmalısınız. Bana göre bu onların
hangi dilden anladığından firmanın içinde konuşulan dile bir çeviri yapmaktır. Bilirsiniz,
birçok firma için, bu geleneksel bir yatırımın geri dönüşüdür. Benim durumumda bizim
firmamız çok görseldir. Herşeyi görmek isterler. Ve benim de işi masaya getirebildiğimden
emin olmam gerekir. Bilirsiniz insanlar genellikle diğer insanların ortamlarda duyarak
birşeyleri bildiğini kabul eder. Ama öyle değildir. Yani, insanların değeri görebildiğini anlamak
için zaman ve enerji harcamalısınız. Ayrıca bu yeni düşünme sisteminin organizasyon ve
firma için getirilerini görebilmeleri için. Şimdi Citrix'in nerede olduğunun bir özeti ve soru
cevap kısmı için biraz zamanımız olacak. Şimdi herkesin kendi evriminde nerede olduğunu
görmek adına, herkesin kendi özgün durumunu Citrix katıldığımda 20 yıllık dönüşen bir firma
idi. son 4 yılda birçok süreç içerisinde bulunduk. Demek istiyorum ki, seneye bulunmak
istediğimiz yer sunduğumuz her bir deneyimin dünya klasmanında olduğunu hissetmeliyiz.
Ama bu bir dağı tırmanmak gibi bir şey değil. En tepesine ulaşmak, bilirsiniz. Bu daha çok
kendinizi tekrar keşfetme ve ve ne zaman ki orada olduğunuzu anlarsınız üstte hep birşeyler
vardır ve bu sürekli bir çabalama demektir. Ve yaptığınız herşeye bakıp, nasıl değerlendirir ve
yenileyebilirisiniz üzerine düşündüğünüz bir süreçtir. Bu süreçte yıllar geçtikçe faydalar
sağladığınız birçok değişiklik -kültürel değişiklikler- yaparsınız. Sanırım, günlük hayatta
ürünlerimizi kullananlar gerçekten ödülü hak eden büyük değişimi görebiliyorlardır. Ayrıca,
çok şanslıyım çünkü, sadece ürünler üzerine çalışmıyoruz, aynı zamanda organizasyonun bir
parçası olabiliyoruz. Bir örnek olarak, iş ortamı ile ilgili ve içindekilerde bir çok iş yapıyoruz.

15. Eğitimi elden geçiriyoruz. Böylelikle müşterilerimiz, gerçek ürün deneyimleri kazanıyorlar.
Yeni işe aldıklarımız için birçok iç iş gerçekleştiriyoruz. Size söyleyebileceğim en önemli
şeylerden biri ise; kendinizi bir kutunun içerisine koymayın. Eğer firmanızda bir değişim
yapabileceğiniz bir fırsat görürseniz, bu müşteri deneyiminizde etkilik olacaktır. Bunu
yapmak için birilerinin size yapmanızı söylemesini beklemeyin ve yapın. Eğer firmada bir
gelişim sağlayacak ve önemli bir etkisi olacak bir fırsat görürsek, onu yaparız. İzin almaktansa
özür dilemeyi yeğleyenlerdenimdir. Sanırım bizim için kar payı budur. Son olarak, buradaki
yolculuğumuza bakınca sağlıklı olduğumuzu firmayı dönüştürmek ile ilgili kökler inşa
ettiğimizi ve müşteri ve tasarım üzerine gerçekten odaklandığımızı görüyorum. Fakat bu
gerçekten çok fazla özen gerektiriyor. Biliyorsunuz, güçlü bir şekilde büyümek istiyoruz, daha
iyi olmak istiyoruz ama bu sihirli bir şekilde gerçekleşen bir şey değil. Ve bu demek oluyor ki,
bir organizasyon olarak bu konuda tekrar tekrar yatırım yapmalısınız. Her zaman nasıl daha
güçlü ve iyi olabiliriz diye araştırmalısınız. Bununla birlikte teşekkür etmek istiyorum ve
umarım sorular için bir kaç dakikamız vardır.