tarih notu

1. 2021-2022 EĞİTİM -ÖĞRETİM YILI ZONGULDAK ATATÜRK
ANADOLU LİSESİ 9.SINIF TARİH DERSİ I.YAZILI KONULARI
I.ÜNİTE : TARİH VE ZAMAN
TARİH: Geçmişte yaşamış İnsan topluluklarının yaptıkları her türlü
siyasi, sosyal , ekonomik , kültürel faaliyetlerini yer ve zaman
göstererek sebep-sonuç ilişkisi kurarak , belgelere dayanarak ve
objektif olarak inceleyen sosyal ve beşeri bir bilimdir.
TARİHİN TANIMINDA YER ALAN KAVRAMLAR
1) Tarih geçmişte yaşanmış olayları inceler. Tarihin inceleme
alanına girmesi için olayların üzerinden belli bir zamanın geçmesi
gerekir. Bu sayede ; olayın sonuçlarını ve etkilerini tüm yönleriyle
görüp objektif olabiliriz.
2) Tarihi olayları meydana getiren insandır. İnsan topluluklarının
sosyal, ekonomik, kültürel, siyasi, dini ve benzeri faaliyetleri tarihin
konusunu oluşturur.
3)Yer : Tarihî olaylar belirli bir coğrafyada gerçekleşir.
-Coğrafi yerin özellikleri, insanların yaşayış şekillerini ve olayları
etkiler.
Örnek : Orta Asya’da yaşayan Türklerin hayvancılık yapması,
yaylak- kışlak arasında göçebe hayat yaşamaları, dayanıklı , teşkilatçı
olmaları, iyi asker olmaları gibi
-Olayların sebep ve sonuçlarının bütün yönleriyle anlaşılıp
açıklanabilmesi için olayın geçtiği mekânın bilinmesi gerekir.
-Olay yerinde araştırma yapabiliriz.
​-Masal, olmaktan çıkar, bilim özelliği verir.
4)Zaman: 1)Olayın geçtiği zamanın koşullarına göre
değerlendirme yaparız.(objektif)
2)Hangi olayın önce hangisinin sonra olduğunu bilirsek
sebep-sonuç ilişkisi kurabiliriz.
5)Sebep-sonuç ilişkisi (nedensellik) :Her olayın sebebi vardır.
Sebepler bilinmeden objektif olamayız.
Tarihi olaylar SÜREKLİLİK gösterdiği için olaylar arasında neden-
sonuç ilişkisi vardır; bir olay kendinden önceki bir olayın sonucu ve
kendisinden sonraki bir olayın sebebini oluşturabilir. I. Balkan
Savaşı’nın sonucu II .Balkan Savaşı’nın nedenini oluşturması gibi.
6)Belgeler: Gerçeklik ve objektiflik sağlar.
Kanıttır.
Yazılı, yazısız, sözlü, çizili ,sesli , görüntülü gibi.
*Tarihte mutlak doğru yoktur. Bulunan yeni bir belge mevcut
bilgileri değiştirebilir.
7)Objektiflik /Nesnellik /Tarafsızlık : Araştırmacı, milli, dini ,siyasi
duygularla hareket etmemeli. Gerçekler değiştirilmemeli.
UYARI : Objektiflik(nesnellik) karşıtı subjektif(öznel)

2. Objektif olmak için:
1)Belgelere dayanmalı
2)Kaynak taraması yapılmalı
3)Olayın geçtiği zamanın koşullarına göre değerlendirme yapılmalı
4)Olay yerinde araştırma yapılmalı
5)Aradan belli bir zaman geçmeli (Tüm sonuçlar görülmeli)
8)Sosyal ve Beşeri Bilimdir : Tarih , insanın yaptığı faaliyetleri konu
aldığı için sosyal ve beşeri bilimdir.
Tarihi, bilim hâline getiren belgelere dayanması araştırıcılığı ve
sorgulayıcı olmasıdır.
Tarih Bilminin Özellikleri
✓ Tarih geçmişte yaşanmış olayları konu edinir. Geçmişteki bir
olayın aynı şartlarda tekrarlanması imkânsızdır. Yani tarih
Tekerrür(Tekrar) edemez.
✓ Deney, gözlem yapılamaz.
✓ Tarihi olaylarla ilgili kural koymak, genelleme yapmak mümkün
değildir. Her olayın başka olaylarla benzer yönleri olduğu gibi
kendine özgü özellikleri de vardır. Bu nedenle iyi bilinmeyen bir
olay benzer başka bir olayın neden ve sonuçları açıklanamaz.
*Tarihte genelleme yapılamaz. Bunun nedeni tarihte deney
yönteminin kullanılamaması başka bir deyişle nedenlerin tekrar
edilememesidir.
KAYNAK: Geçmişten kalan ve tarihi bir olay hakkında bilgi veren
her türlü malzemeye kaynak (belge) denir.
Kapsadıkları Bilginin Değerine Göre Kaynaklar
a)ANA KAYNAK / I.ELDEN KAYNAK :Tarihi olayın geçtiği
döneme ait her türlü malzemeye denir. Bu tür kaynaklar, anlatılan
olaya doğrudan tanık olan veya tanık olanları dinleyen kişiler
tarafından oluşturulmuştur.
Ferman, sikke, kitabe , gazete , arkeolojik eserler gibi
UYARI:ANA KAYNAKLARDA HER ZAMAN DOĞRU BİLGİ
VERMEYE BİLİR.MUTLAKA FARKLI KAYNAKLARLA
VERDİĞİ BİLGİNİN DOĞRU OLUP OLMADIĞI TENKİT
EDİLMELİ
b) II.ELDEN KAYNAK: Olayın geçtiği döneme yakın ya da o
dönemin kaynaklarından yararlanılarak sonradan yazılan kitaplar ,
makaleler, gibi. Ders kitapları, ansiklopediler de II. elden kaynaktır.
Kaynaklara Ulaşma Yolları
Müzeler, Arşivler, Kütüphaneler, Ören yerleri , internet ( Sanal
olarak kütüphanelere ve müzelere girebiliriz)
Bilgi Veren Kaynağın Cinsine Göre Kaynaklar
1)Kalıntılar
Yazısız Kaynaklar
2)Sözlü Kaynaklar 3)Yazılı Kaynaklar 4)Çizili ,Sesli
Görüntülü
Kaynaklar
Mağara resimleri,
Ev Eşyaları,
Destanlar,
Efsaneler,
Kitabeler , Anıtların üzerinde
yazılan yazıt. Haritalar,

3. Silahlar,
Binalar,
Takılar
Üretim Araçları,
Menhir : Tarihöncesi
zamanlardan kalma
dikili tek parça sütun
biçiminde taş anıt.
Dolmen : İkisi dikili,
üçüncüsü de bunların
üzerine kapak gibi
yatırılmış üç büyük
taştan oluşturulmuş
Taş Devri mezarı.
Lahit, taştan ya da
mermerden oyma
mezar.
Atasözleri,
Fıkralar
Şiirler
Menkıbeler : Doğu
kültüründe evliyalar,
şeyhler vb. batı
kültüründe de azizler,
azizeler hakkında
söylenenlere menkıbe
denilir.
Anekdotlar , tarihi
olaylar ve kişiler
hakkında bilgi veren
kısa örnek verici
öykülere denir.
Mitoslar : insan üstü
varlıkların başından geçen
olayların masalsı anlatımı.
Kil Tabletler, Eski Çağ
uygarlıklarında çivi yazısını yazmak
için kullanılan kilden yapılmış
levhadır.
Şecereler(soy ağacı)
Yıllık, olayların günü gününe, tarih
sırasına göre yazılmasıyla oluşan
tarih yazıcılığı.
Anallar, Hitit yıllıklarına denir. Hitit
Kralları tanrılarına hesap vermek
amacıyla yazdırdıkları için
objektiftir.
Kronikler, Rus yıllıkları
Vekayinâmeler, Osmanlı yıllıkları
Fermanlar, hükümdarın tuğrasını
taşıyan yazılı emir.
Beratlar, bir göreve atanan, aylık
bağlanan, kimseler için çıkarılan
padişah buyruğu.
Antlaşmalar,
Paralar ,
Seyahatnameler,
Mahkeme kayıtları,
Noterlik yazıları
Gazeteler, Mühürler, Dasmanlı
Arması
İstiklal Madalyası
Resmi ve özel mektuplar
Biyografiler (Tarihe mal olmuş
şahsiyetlerin hayatlarının hikâyesi )
Otobiyografiler (şahsın hayat
hikâyesinin kendisi tarafından
kaleme alınmasına
Hatıralar,Takvimler,Dergiler
Planlar
VCD,
DVD ,
Film,
Slayt,
Plak gibi
Fotoğraf,
Minyatürler,
Heykeller
Filmler,
Ses kasetleri,
Bilgileri varsayımlara
dayanır.
Sözlü olduğu için
zaman içinde
değişebilir.
Verdikleri bilgi kesin
değildir.
Kesin bilgi verir. Ses ve
görüntüde
değişiklik
yapılabilir.
NOT : Efsane ve mitolojilerin kaynak değeri fazla değildir( Hayal ile
gerçek karışmıştır)
TARİHE YARDIMCI BİLİMLER
1-COĞRAFYA ( Yer bilimi ) : Coğrafi özelikler insan yaşamını ve
tarihi olayları
Örnek : Fenikelilerin ve İyonların denizcilikle uğraşması
Orta Asya’da yaşayan Türklerin hayvancılık yapması
Sarıkamış yenilgisi.
2- ARKEOLOJİ(Kazı Bilimi):Toprağın ve suyun altında kalmış
olan eserleri ortaya çıkarır. Özellikle Tarih Öncesi dönemlerin
aydınlatılmasında yararlanılmaktadır. Örnek : a) Amisos Hazinesi (
Samsun ), b)Marmaris yakınında Serçe limanında 1977 yılında
bulunan Cam Batığı , c) Kaş Uluburun Batığı
3) KRONOLOJİ(Zaman Bilgisi):Tarihi olayların zamanlarını ve
oluş sırasını düzenler. Olaylar arasında Neden –sonuç ilişkisi
kurmada yardımcı olur. Olayın geçtiği zamanın şartlarına göre

4. değerlendirme yaparız.
Kullanılan takvimlerin günümüz takvimine göre düzenlenmesine
yardımcı olur.
Örnek : 1877 (Miladi Takvim) de yapılan Osmanlı –Rus Savaşı
Rumi Takvime göre 1293 yılına denk geldiği için halk dilinde 93
Harbi olarak isimlendirilir. ( 1877- 584 = 1293)
4- DİPLOMASİ ( Belgeler Bilimi) : Fermanlar, beratlar gibi
yazışmaları şekil ve içerik bakımından inceler. Örnek : Kadeş
Antlaşması
5-HERALDİK ( Arma Bilimi) Örnek, Osmanlı arması
6- ETNOGRAFYA (Kültür Bilimi): Örf,adet, gelenek ve
görenekleri , giyim, süs eşyası, ev âletleri, avcılık, yapı maddeleri,
tarım âletler vb. etnografyanın içine girer.
7- ANTROPOLOJİ (Irk Bilimi) İnsanın iskelet ve kafatası gibi
fiziki yapısını inceler. Örnek : Buz Adam Ötzi
8- NÜMİZMATİK (Paralar Bilimi ) İslam ve Osmanlı tarihinde
"meskukat" olarak bilinen paraların bilim dalıdır.
Nümizmatik Biliminin Faydaları
Yönetim şekli,
Devlet başkanı,
Devletin başkenti
Bağımsızlık ilanı
Madenin cinsine göre (bakır, gümüş, altın olmasına göre)ekonomik
durumu
Kullanılan alfabe, sanatı, önemli tarihi yerleri, kişileri
Hükümdarların soyu, kronolojisi, unvanları
Ülke sınırları ,
Ticaret yapılan ülkeler
9- PALEOGRAFYA ( Yazı Bilimi) : Eski yazıların okunmasını
sağlayan bilim dalıdır.
Mısır hiyeroglifleri
Mezopotamya Tarihi için çivi yazısı
Orta Asya Türk Tarihi incelenirken; Köktürk , Uygur ve Çin
alfabeleri bilinmektedir.
Osmanlı Tarihi için Osmanlıca bilmek gerekir.
10- FİLOLOJİ:(Dil Bilimi): Dilleri ve diller arasındaki bağları
inceler. Diller arasındaki akrabalık bağlarını, sözcük alışverişlerini
araştırır. Göç hareketlerinin açıklanmasında, toplulukların yakınlık
derecelerini ortaya koymada tarih bilimine yardımcı olur Örnek :
.Türkçe ve Sümercenin aynı dil grubunda yer alması
11- EPİGRAFİ(Kitabeler Bilimi):Taş, mermer gibi sert cisimler
üzerine yazılan yazıları inceler.
Paleografya+ Epigrafi+Filoloji birlikte çalışır.
Örnek : Orhun Kitabeleri
12-KİMYA:.Kimyada kullanılan "KARBON 14" metodu ile tarihi
buluntuların madde yapısını inceleyerek ait oldukları dönem
belirlenmeye çalışılır.Aynı zamanda belgelerin ya da bulguların

5. kimyasal özellikleri inceleyerek orijinal olup olmadıkları hakkında
değerlendirmelerde bulunur.
13- SİCİLİOGRAFYA ( Mühür Bilimi ) :Resmi belge ya da
yazışmalardaki mühürlerin doğruluğunu, dolayısıyla belgelerin
geçerli olup olmadığını inceler.
AYRICA
14--HUKUK : Toplumun , iktisadi, siyasi, kültürel yapısıyla ilgili
bilgi verir.
Orta Asya’da yaşayan Türklerde Töre ( sözlü hukuk) olması ve
uzun süreli hapis cezalarının olmayışının nedeni göçebe yaşamaları
Türklerde ilk yazılı hukuk Uygurlarda uygulanmıştır.
Friglerde, öküz kesenin saban kıranın cezası ölüm ( ekonomi tarıma
dayanıyor)
Mısırda hukuk kuralları gelişmemiştir. Çünkü Firavun ( İlah – Kral )
un emirleri Tanrı buyruğu kabul edilmiştir.
İlk yazılı kanunlar Sümerlerin Lagaş Kralı Urukagina tarafından
çıkarılmıştır.( MÖ. 2375)( İlk hukuk devleti)
Babil Kralı Hammurabi’nin yaptığı Hammurabi Kanunları ilk
Anayasa kabul edilir. Kısas esasına dayanır.
Hititler resmi evlilik var. ( İlk Medeni Kanun )
Osmanlı Devleti’nde hukuk devleti olma yolunda atılan ilk adım
Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesi(1839)
Osmanlı Devleti’nde ilk anayasa 1876 Kanun-i Esasi
Günümüze kadar kabul ettiğimiz anayasalar: 1876, 1909, 1921,
1961, 1982
15- EDEBİYAT:Tarih boyunca meydana gelmiş önemli olaylar
edebiyata konu olmuş, bu olayların aktarılmasında edebiyat önemli
bir rol oynamıştır.
Oğuz Kağan Destanı ( Asya Hun hükümdarı Mete Han)
Bozkurt Destanı
Dede Korkut Hikayeleri, ( Ad Koyma, Toy etme, Düğün, Kız İsteme ,
Başlık Alma , Sövüş Etme (Misafir İçin Hayvan Kesme Düş Yorma
gibi Türk gelenekleri yer alır.
Mehmet Akif Ersoy, Çanakkale Şehitlerine
16-FELSEFE: Felsefe doğrudan insanın düşünme tarzı ile uğraşır.
Tarihçi, araştırdığı dönemin düşünme tarzını anlayamadan üretilen
uygarlığı da anlayamaz. Felsefe, farklı açılardan olaylara bakmayı
öğretir.
Orta Çağ İslam dünyası bilim alanında ileride ( İslam Rönesans’ı)
Orta Çağ Avrupa’sı skolastik düşünce hakim ,eğitim kilisenin elinde
17- SOSYOLOJİ (Toplum Bilimi): İnsan topluluklarının yaşayış
biçimlerini , meydana getirdikleri kurumları inceler. İslamiyet
Öncesi Arap toplumu
Hindistan’da Kast teşkilatı gibi.
18-İSTATİSTİK : İstatiksel veriler tarihi bir olayın
değerlendirilmesinde önemlidir. Örnek: Savaşan orduların asker

6. sayısı, silah durumları , Osmanlı Devleti’ne nüfus ve dağılımı gibi
19-EKOLOJİ ( Çevre Bilimi ) :Doğal dengedeki bozulma insan
yaşamını ve tarihin akışını etkiler.26 Nisan 1986 da yaşanan
Çernobil Nükleer Kazası (Ukrayna)) sonrası kanser vakalarında
yaşayan artış .
II. Dünyası’nda Hiroşima ‘ya atılan atom bombası sonrası doğal dengedeki bozulmalar gibi
20-SANAT TARİHİ : Fertlerin ve toplumların bıraktıkları eserleri inceler. Kültürel gelişmişlikleri hakkında bilgi
sahibi olmayı sağlar.
İlk Türk halısı Pazırık Kurganı
21- GENELOJİ (Soy Bilgisi) : Batılıların "Geneoloji"; Türklerin
ve Arapların "Şecere" dedikleri kayıtlar, aslında aile tarihleridir.
Tarih öncesi devirleri aydınlatmada kullanılmayan tarihe
yardımcı bilimler; Yazı olmadığı için yazı ile ilgili bilimler
kullanılamaz.
Paleografya (Eski yazı bilimi)
Diplomatik (yazışma ve antlaşma)
Epigrafya (Anıt, kitabe bilimi)
Nümizmatik (eski paraları inceler)
Tarih Öncesini aydınlatmada ;Arkeoloji, Antropoloji,
Etnografya, Kimya 14 gibi yardımcı bilimlerden yararlanır.
OLAY OLGU
Tekdir
Özgündür, Tekrar edilmez
Başlangıç ve bitişi bellidir.
Somuttur
Geneldir
Tekrar edilir
Uzun sürelidir. (Süreç, Süreklilik
var)
Daha soyuttur
Örnek
Hicret (622)
Fransız İhtilali
Kavimler Göçü
Örnek
İslamiyet’in yayılması
Ulusal Devletlerin kurulması
Bugünkü Avrupa devletlerinin
temellerinin atılması
Lozan Antlaşması - OLAY
Kurtuluş Savaşı - OLAY
Anadolu’nun Türkleşmesi - OLGU
İslamiyet’in Türkler arasında yayılması - OLGU
Feodalitenin Yaygınlaşması -OLGU
Kadeş Antlaşması - OLAY
Erzurum Kongresi - OLAY
Neden Tarih Öğrenmeliyiz?
Tarih Öğrenmenin Yararları İle İlgili Söylenmiş Sözler
*Türk çocuğu, atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için
kendinde kuvvet bulacaktır.
Mustafa Kemal Atatürk
*Tarih geçmiş ile günümüz arasında bitmez bir diyalogdur.
Edward H. Carr

7. *Hafıza yoksa kimlik yoktur; kimlik yoksa ulus yoktur.
Anthony Smith
*Tarih ' i tekerrür diye tarif ediyorlar; Hiç ibret alınsaydı,
tekerrür mü ederdi? Mehmet Akif Ersoy
Tarih Öğrenmenin Yararları
1)Tarih milli hafızayı, milli kimliği, milli bilinci oluşturur.
2)Vatan ,millet sevgisini güçlendirir. Vatandaşlık bilinci kazandırır.
3)Milli birlik ve beraberliği güçlendirir.
4)Fertlerde millete aidiyet duygusunu güçlendirir.
5)Geçmişin hatalarından ders alıp aynı hataları tekrar etmememizi
sağlar.
6)Tarih geçmiş kuşakların bilgi birikiminden yararlanarak daha ileri
medeniyet seviyesine ulaşmamızı sağlar.
7)Geçmişi bilirsek bugünü anlar yarınlarımızı planlarız.(Tarih geçmiş
ile gelecek arasında köprüdür)
8)Medeniyetin ortak olduğunu anlamamızı diğer milletlere de saygı
duymamızı sağlar.
9)Tarihsel empati kurma, kanıt kullanma, araştırma, sorgulama,
yorum yapma, eleştirel düşünme, olaylara farklı bakış açıları ile
bakma becerileri kazandırır.
Atatürk'ün Tarih Öğrenimine Verdiği Önem
-Eğer bir millet büyükse, kendisini tanımakla daha büyük olur.
-Türk çocuğu, ecdadını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için
kendinde kuvvet bulacaktır.
-1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyetini kurdurmuştur.
-1935 te Türk Tarih Kurumu adını almıştır.
-Bu kurumun yaptığı araştırmalar Belleten Dergisinde
yayınlanmaktadır.
-Atatürk mirasının bir kısmını bu araştırmalara ayırmıştır.
-Nutuk(1919-1927) Atatürk tarafından yazıldı. (Ana kaynak)
-Manevi kızı Afet İnan tarih alanında araştırmalar yapmıştır.
Tarihî Olaylara Bakış Açısı
-Tarihî olaylar ele alınırken tarihî bilgilerin kendi döneminin
şartlarına göre değerlendirilmesi gerekir. Uzun yıllar önce yaşanmış
bir olayın bugünün bakış açısı ve değer yargılarıyla ele alınması
doğru değildir.
Günümüzün evrensel değerleri, kuralları ve uygulamaları ölçü
alınarak değerlendirilen tarihî konulardan biri köleliktir.

8. *Kölelik tarımın başlaması ve yerleşik hayata geçilmesiyle birlikte iş
gücüne duyulan ihtiyacın artması sonucunda ortaya çıktı.
*Bugünün dünyasında kabul edilemez olarak görülse de kölelik, eski
Yunan ve Roma’da normal sayılan, yaygın bir uygulamaydı .
TARİH BİLMİNİN YÖNTEMİ (5 T KURALI)
1)TARAMA (Kaynak bulma): Olayla ilgili her tür kaynaklar aranır.
2)TASNİF (Sınıflandırma ) :Elde edilen bilgiler zamana, mekâna ve
konuya göre tasnif edilir.
*Bu aşamada yazım planı ortaya çıkar.
*Tasnifin amacı Tarihi olayların araştırılmasını ve
öğretimini kolaylaştırmaktır
a). Zamana Göre Sınıflandırma: Ortaçağ Tarihi, 9. Yüzyıl Tarihi ,
Bakır Devri, Fatih Dönemi , Duraklama Dönemi gibi
b). Mekâna Göre Sınıflandırma: Türkiye Tarihi, Avrupa Tarihi, Zonguldak Tarihi Mezopotamya Tarihi gibi
c) Konuya Göre Sınıflandırma: Tıp Tarihi, Sanat Tarihi, Hukuk Tarihi gibi
Örnek 1:Mezopotamya Siyasi Tarihi
Mekan Konu
Örnek 2) Cumhuriyet Dönemi Ankara Tarihi
Zaman Mekan
Örnek 3)Yakınçağ Avrupa Tarihi
Zaman Mekan
3)TAHLİL (Analiz / Çözümleme) : Bulduklarımız kaynak ve bilgi
bakımından yeterli mi? Bunları nerede , nasıl kullanacağımıza karar
veririz.
4.TENKİT : (Eleştiri ) : Toplanan bilgilerin gerçekliği ve güvenirliği
araştırılır.
a)Dış Tenkit : - Eserin adı, basıldığı yer ve basım tarihi
vs.,
- Kullanılan belgeler sahte mi ? Orjinal
mi ?
b) İç Tenkit: Yazar görüşlerinin eser üzerindeki etkileri araştırılır. Eserde yazılanlar doğru mu?
Verilen bilgilerin farklı kaynaklarda ne şekilde yer aldığına bakılır. Farklı kaynaklar ile karşılaştırılır.
5)TERKİP ( SENTEZ / Birleştirme): Kaynaklardan elde edilen
bilgilerin düzenlenerek yazılması aşamasıdır.
ZAMANIN TAKSİMİ
-İnsan, zamanı anlamdırmak geçmişini bir düzene sokmak için
yüzyıl (asır), çağ, devir gibi terimlere başvurmuştur.
-Yazı sayesinde tarihin kaydını tutmaya başlayan insanoğlu yazının
keşfini bir dönüm noktası olarak kabul etmiştir.
-Yazıdan önceki zamanlar→ Tarih Öncesi,
-Yazıdan sonraki zamanlar → Tarihî Dönemler olarak
adlandırılmıştır.
-Böylece tarihî olayların daha rahat incelenmesi, araştırılması ve
öğrenilmesi için tarihçiler tarihi belirli dönemlere (çağlara)

9. ayırmıştır.
-Geçmişin dönemlendirilmesinde farklı toplum ve kültürler kendi
tarihlerindeki önemli olayları esas almıştır.
-Batı dünyası, özellikle Avrupa tarihi merkezli bir dönemlendirme
meydana getirmiştir.
-Cellarius (Seleriyus) (1634-1707) gibi Avrupalı tarihçiler, tarihi
dönemlendirirken dünyanın diğer bölgelerini dışarıda bırakarak
sadece Avrupa tarihiyle ilgili olayları tercih etmişlerdir
TAKVİM VE ÇEŞİTLERİ
Takvim Nedir?
Takvim ; zamanın gün, hafta, ay, yıl gibi belli periyotlara
bölünmesidir.
-Takvimler insanın geçmiş ve gelecek zamanı kavrayarak hayatı
düzenleyebilme ihtiyacının sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
-İnsan takvim sayesinde geçmişi kronolojik olarak sıralayıp
anlatabildiği gibi şimdiki zamanı yaşayabilir ve geleceği
planlayabilir .
-insanlar yaklaşık 6000 yıldan beri takvim kullanmıştır.
-Sümerler, Babiller, Mısırlılar, Yunanlar, İbraniler, Romalılar,
Aztekler, Mayalar, Çinliler, Hintler, Tibetliler, Türkler ve
Araplar gibi çok çeşitli millet ve topluluklar değişik takvimler
meydana getirmiştir.
***Toplumların takvim yapmaları Astronomi ile ilgilendiklerini
gösterir.
TAKVİM BAŞLANGIÇLARI
*Toplumlar kendileri için önemli gördükleri dini, siyasi, sosyal, ekonomik olayları takvim başlangıcı olarak kabul
etmişlerdir
TOPLUM TAKVİMİN BAŞLANGICI OLAY
İbraniler MÖ. 3761 Yaradılış yılı
Yunanlılar MÖ. 776 Olimpiyat oyunları
Romalılar MÖ. 753 Roma şehrinin kuruluşu
Hristiyanlar
Müslümanlar
0
622
Hz. İsa'nın doğumu (Milat)
Hicret
Takvimler İki Esasa Göre Düzenlenmiştir.
Bunlar :
A ) AY YILI
Ay’ın Dünya etrafında 12 defa dönmesi sırasında geçen süredir.
Bu süre yani bir yıl 354 gündür.
Güneş yılı ile arasında 11 gün 6 saatlik bir fark vardır. Bu fark 33 yılda yaklaşık 1 yıl etmektedir.
Ay Yılı Takvimini Sümerliler bulmuştur .→ Ziggurat- Dini inanışları
Ay Yıla Takvime Kamer Takvim de denir. Hz.Ömer zamanında yapılan Hicri Takvim Ay Yılına göre hazırlanmıştır.
B ) GÜNEŞ YILI
Dünyanın güneş etrafında bir defa dönmesi sırasında meydana geçen süredir.
Bu süre 365 gün 6 saattir.

10. Dolayısı ile Güneş Yılı ile Ay Yılı arasında 11 günlük bir fark vardır.
6 saatlik fark Miladi Takvimde 4 yılda bir, 1gün kabul edilir ve Şubat ayına eklenir. Şubat ayı o yıl 29 gün çeker, bu yıla da
artık yıl denmektedir.
Güneş Takvimini Mısırlılar bulmuştur .→ Tarımsal etkinliklerini düzenlemek için. Nil Nehri’nin taşma
vaktinden yola çıkarak yılı “taşma”, “ekme” ve “biçme” adlarıyla üç
mevsime ayırdılar.
Jül Sezar ve Papa 13.Gregoryus son şeklini vermesi ile günümüzde
Miladi Takvim adıyla kullanılır.
TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER
-Türkler de tarih boyunca yaşadıkları coğrafyaya göre kültürel,
ekonomik ve dinî etkileşimlerin ürünü olarak çeşitli takvimler
kullanmışlardır. Tarih boyunca Türkler;
-On İki Hayvanlı Türk Takvimi
-Hicrî Takvimi,
-Celâli Takvimi,
-Rûmî Takvim
-Miladi Takvimi
kullanmıştır.
1)On İki Hayvanlı Türk Takvimi
-Türklerin İslamiyet'i kabulünden önce kullandıkları takvimdir.
-Güneş yılına göre düzenlenmiştir.
-Bir yıl , 365 gün, 5 saatten biraz fazladır.
-Her yıl bir hayvan adıyla anılmıştır.
-12 yılda bir devreder.
-Bir yıl 12 aya bölünmüştür. Ayların özel adı yoktur. Aylar üçünç ay,
dördünç ay gibi sayılarla belirlenmiştir.
-Hangi tarihten itibaren kullanıldığı bilinmemekle birlikte bu takvim
Kök Türkler ve Uygurlar tarafından kullanılmıştır.
-Bu takvimi Türklerin yanı sıra Moğollar, Çinliler, Hintliler ve
Tibetliler de kullanmışlardır.
Yılbaşı 21 Mart / Nevruz
2)Hicri Takvim
Ay yılını esas alır.
Bir yıl ise 354 gün 8 saat 48 dakika .
Yılbaşı , Muharrem ayının 1. günü
Hicrî yıl, milâdî yıldan 11 gün daha kısadır. Bu fark 33 yılda bir yıl
eder.
Başlangıç Hicret (622) kabul edilmiştir. Bu nedenle Miladi Takvim
ile Hicri Takvim arasında 622 yıllık bir fark bulunmaktadır.
Hz. Ömer zamanında düzenlenerek uygulanmaya konulmuştur.
25 Aralık 1925'te yürürlükten kaldırılmıştır .1 Ocak 1926 yılından
itibaren kullanıyoruz.
Türklerin Hicri Takvimi kullanılmasında İslam Dinini kabul
etmeleri etkili olmuştur.
Günümüzde sadece dini günlerin, gecelerin ve ayların

11. belirlenmesinde kullanılmaktadır.
Türklerin kullandığı takvimden sadece Hicri Takvim Ay Yılına
göre düzenlenmiştir.
3)Celali Takvim
Güneş yılını esas almıştır.
Bir yıl 365 gün 6 saat
Başlangıç tarihi olarak 15 Mart 1079 yılı alınmıştır .
Hicri takvimin kullanımına devam edilmiş, Celali takvim yalnızca
ekonomik işlerin düzenlenmesinde kullanılmıştır.
Yılbaşı Nevruz (21 Mart) kabul edilmiştir.
Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde Ömer Hayyam’ın
başkanlığında bir kurul hazırlanmış ve uygulanmaya başlanmıştır.
Sultan Melikşah’ın lakabı olan Celaluddevle’den dolayı bu adı alan
takvim ayrıca Meliki olarak da bilinir.
Babür İmparatorluğu tarafından da kullanılmıştır.
4)Rumi (Malî) Takvim
Güneş yılını esas almıştır.
Başlangıç Hicret (622) kabul edilmiştir.
1839’da ise bütün resmi ve mali işlemler Rumi takvime bağlanmıştır.
Yılbaşı 1 Mart
1926' da resmi işlerden, 1982'de de ekonomik işlerden kaldırılmıştır.
Miladi Takvim ile arsında 584 yıllık bir fark vardır.
5)Miladi Takvim
Güneş yılını esas almıştır.
Bir yıl 365 gün 6 saat
Her yıl artan 6 saatlik süreler dört yılda bir toplanır ve elde edilen 24
saat bir gün olarak dördüncü yılın şubat ayına eklenir. 4 yılda bir
Şubat ayı 29 çeker. O yıla artık yıl adı verilir.
Yılbaşı , 1 Ocak
Başlangıç Hz. İsa’nın Doğumu’dur. Milat ( O) Bu tarih sıfır
sayılarak öncesine MÖ, sonrasına da MS denilmiştir
İlk şekli Mısırlılar tarafından oluşturulmuş,
Roma İmparatorlarından Jül Sezar tarafından M.Ö. 46 yılında
Jülyen Takvimi olarak düzenlenmiştir.
1582 Papa 13.Gregoryus tarafından yapılmış ve Gregoryen Takvimi
de denilmiştir.
1 0cak 1926 yılından itibaren kullanıyoruz.

12. TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER VE ÖZELLİKLERİ
Takvimin Adı Esas Aldığı
Sistem
Bir Yıllık
Süre
Başlangıcı Yılbaşı Kullanan
Devletler
Adını Nereden Aldı
On iki
Hayvanlı Türk
Takvimi
Güneş yılı 365 gün, 5
saatten biraz
fazladır.
Tarih
Başlangıcı
Yoktur.
21 Mart
Nevruz
(Bahar
Bayramı)
Köktürk ,
Uygurlar
Moğollar,
Çinliler,
Hintliler,
Tibetliler
Hayvancılık ekonomik
geçim kaynağı olduğu
için her yıla bir hayvan
adı verilmiş,
12 yıl bir dönem kabul
edilmiş
Aylara sayılar verilmiş
Hicri Takvim Ay yılı 354 gündür 8
saat 48
dakika
Hicret (622) Muharrem
ayının 1. günü
Hz. Ömer
zamanında
yapıldı.
Müslümanlar,
Türkler
Hicret’ten alır.
Celali Takvimi Güneş yılı 365 gün 6
saat
Başlangıç
tarihi olarak
1079
21 Mart
Nevruz
Büyük Selçuklu
Devleti ,Babür
İmparatorluğu
Büyük Selçuklu
hükümdarı Melikşah’ın
Celalettin adından alır.
Rumi (Malî)
Takvim
Güneş yılı 365 gün 6
saat
Hicret (622) 1 Mart 1839 dan
itibaren resmi,
mali İşlerde
Mali işlerden
kullanılmasından,Jülyen
Gregorgen Takvimin
örnek alınmasından
Miladi Takvim Güneş yılı 365 gün 6
saat
0 1 Ocak 1 0cak 1926 dan
itibaren
kullanıyoruz
Hz. İsa’nın doğumundan
Gregoryen Takvim
olarak da bilinir.
MİLAT, MİLATTAN ÖNCE (MÖ .) Milattan Sonra (MS.
)KAVRAMLARI
MİLAT : Hz. İsa`nın doğduğu zamana denmektedir.
MÖ /İÖ (İsa’dan Önce): Hz. İsa’nın doğumundan önceki yıllara MÖ
(milattan önce), rakamların önüne mutlaka MÖ /İÖ diye belirtilmeli
.Belirtilmezse milattan sonra olduğu anlaşılır.
MS/İS(İsa’dan Sonra) :Hz. İsa`nın doğumundan sonraki tarihe
Milattan Sonra (MS)denir.
Tarihlerin önüne ayrıca belirtilmez.
MÖ : 1)Tarihlerin sayısal değerleri Milattan geriye doğru artar.
2)Tarihi büyük olan olay önce ve günümüze daha uzak yani
daha eski küçük olan olay sonradır günümüze daha yakındır.
M.S : 1)Tarihlerin sayısal değerleri Milattan günümüze doğru
artar.
2)Tarihi küçük olan olay önce ve günümüze daha uzak yani

13. daha eski büyük olan olay sonradır günümüze daha yakındır.
* Tarihi olayların her ikisi de MÖ ya da MS da ise olaylar
arasındaki süreyi bulmak için çıkarma işlemi yapılır.
* Tarihi olaylardan biri MÖ diğeri MS ise aralarındaki zaman
farkını bulmak için toplama işlemi yaparız.
Örnekler
1)MÖ.1280 yılında olan olay günümüze ne kadar uzaklıkta?(2021)
*Biri MÖ diğeri MS toplama işlemi yaparız.
*MÖ.1280+2021= 3301
2)1071 Malazgirt Savaşı günümüze (2021)ne kadar uzaklıktadır?
*Her ikisi de MS olduğu için çıkartma işlemi yaparız.
2021-1071 =950
3)1040 Dandanakan Savaşı günümüze (2021)ne kadar uzaklıktadır?
*Her ikisi MS olduğu için çıkartma işlemi yaparız.
2021 – 1040 = 981
4)Mö.1476 yılında olan bir olay ile MÖ.207 yılında olan iki olay
arasındaki fark ne kadardır?
*Her ikisi de MÖ olduğu için çıkartma işlemi yaparız.
*1476 - 207= 1269
5)1933,MÖ.789, 374, MÖ.2456 tarihlerini a)Günümüze en uzaktan
en yakına doğru sıralayın
b)Hangi olay en uzak ( hangi olay önce )
c)Hangi olay en yakın (hangi olay sonra)
a)En uzak dediği için Milattan önceden başlarız. MÖ en büyük
rakamdan küçüğe doğru sıralarız. Sonra MS en küçükten başlayıp
büyük olana doğru sıralarız.
MÖ.2456 , MÖ.789, 374, 1933
b) MÖ.2456 en uzak / önce )
c) 1933 en yakın / sonra
YÜZYIL / ASIR = Yüz yıllık zaman dilimine denir.
Çift sıfır ile başlar 99 ile biter.
0-99 → I.Yüzyıl , 100- 199→2.Yüzyıl, 200 -299→3.Yüzyıl ,
300-399→4.Yüzyıl
400-499→5. Yüzyıl , 500-599→6. Yüzyıl , 600-699→7. Yüzyıl,
…………………………………………………………………………
…………………
1400-1499 →15. Yüzyıl ,1500-1599 → 16. Yüzyıl,
1600-1699 → 17. Yüzyıl,1700-1799 → 18. Yüzyıl,
1800-1899 → 19. Yüzyıl, 1900-1999→ 20. Yüzyıl

14. 2000-2999→ 21. Yüzyıl
2000 Yılı →YENİ BİN YIL / Milenyum →3.Bin
YÜZYILLAR HANGİ TARİHLER ARASINDADIR?
1)6.Yüzyıl Hangi tarihler arasındadır? 6-1→ 5→ 500- 599
2)11.Yüzyıl Hangi tarihler arasındadır? 11-1→10 →1000-1099
3)21.Yüzyıl Hangi tarihler arasındadır? 21-1→20→2000-2099
YÜZYIL , YÜZYILIN YARISI ,VE ÇEYREĞİNİ BULMA
M.S YÜZYIL, YARILARI, ÇEYREĞİ
0 -2 4 → I.Çeyrek
(İlk Çeyrek)
25 - 49 →II.Çeyrek 50 - 74 → III.Çeyrek 75 - 99→ IV.Çeyrek
(Son Çeyrek)
0-49 → I.YARI 50 -99 → II.Yarı
M.Ö YÜZYIL, YARILARI, ÇEYREĞİ
99 -75 → I. Çeyrek
(İlk Çeyrek)
74 - 50 →II. Çeyrek 49 - 25 → III. Çeyrek 24 - 0(Son Çeyrek)→
IV.Çeyrek
99- 50 → I.YARI 49 – 0 → II. Yarı
Örnek Sorular
1)MÖ 1243 yılı, kaçıncı yüzyılın hangi yarı ve çeyreğine denk gelir?
cevap: Son iki rakamı silip geriye kalan sayıya bir ekleriz. 12
olduğuna göre 1 ekleyip yüzyılı buluruz. 12+1= MÖ.13. Yüz Yıl
Yarı :Son iki rakama bakılır. Son iki rakam 43 →49-0 arasında
olduğundan II. yarı,
Çeyrek= Son iki rakama bakılır. Son iki rakam 4349-25 arasında
olup III. çeyrektir.
MÖ 1243 yılı; MÖ. 13. Yüz yılın 2. Yarısı , 3. Çeyreği
2 ) MS 1994 yılı, kaçıncı yüzyılın hangi yarı ve çeyreğine denk gelir?
Yüzyılı Bulmak için : Son iki rakamı silip geriye kalan sayıya bir
ekleriz . 19′dur. 19+1=20. Yüz Yıl
Yarı = Son iki rakam 94, 50-99 arasında olup II. yarıda
Çeyrek = Son iki rakam 94, 75-99 arasında olup son
çeyrek(4.çeyrekte yer alır)
1994 yılı; 20. Yüz yılın 2. Yarısı , son çeyreği (4.çeyreği)
3)MS 383 yılı, kaçıncı yüzyılın hangi yarı ve çeyreğindedir?
Yüzyılı bulmak için, Son iki rakamı silip geriye kalan sayıya bir
ekleriz 3+1=4. Yüz Yıl
Yarıyı bulmak için : Son iki rakam 83 olduğundan 50-99 arasında

15. olup II. Yarı
Çeyreği Bulmak İçin : Son iki rakam 83 , 75-99 arasında olup son
çeyrek(4.çeyrek)
4.Yüzyılın II .Yarısının 4.çeyreğinde
4)1933→19+1→ 20.YÜZYIL
Yarı →,33→ I.YARI ,
Çeyrek →33→ 2.ÇEYREK
5)375→ 3+1→ 4.Yüzyıl,
Yarı = 75→2.YARI,
Çeyrek = 75→ 4.ÇEYREK
6)MÖ.789→ 7+1 = 8 →MÖ.8.YÜZYIL,
Yarı = 89→ I.YARI,
Çeyrek = 89→1.ÇEYREK
7) MÖ.324→3+1 → 4 →MÖ.4.YÜZYIL,
Yarı= 24→2.YARI,
Çeyrek = 24 →4.ÇEYREK
Çağ Nedir?
Çağ; başlangıcı ve sonu belli olan, tarihte ayrı bir özelliğe sahip
zaman bölümüdür.
Tarih yazının bulunması ile başlar. Bilgilerimiz kesinlik
kazanır.Buna göre ikiye ayrılır:
1)TARİH ÖNCESİ DEVİRLER (Yazının İcadından Önceki
Devirler/Karanlık Çağ)
İnsanın yeryüzünde görülmesi ile başlar. M.Ö 3200 Yazının icadı ile
sona erer.
Bu dönem kendi arasında Taş ve Maden Devirleri olmak üzere ikiye
ayrılır.
-Yazılı belgelerin olmadığı bu dönemler insanların bıraktıkları
kalıntıların incelenmesi ile anlaşılabilmektedir.
-Tarih Öncesi Devirlerin ayrılmasında insanların kullandıkları
araç – gereçlerin niteliği etkili olmuştur.
A)Taş Devri
Kaba taş /Paleolitik /Eski taş
Yontma taş /Mezolitik/Orta taş
Cilalı taş/Neolitik/Yeni taş
B)Maden Devri
Bakır(Kalkolitik)→Taş+Bakır
Tunç/Bronz ( Bakır+Kalay)
Demir
2)TARİH ÇAĞLARI (Yazının bulunmasından günümüze kadar)

16. MÖ. 3200 yıllarında Sümerler tarafından yazının icadı ile başlayan ve
günümüze kadar devam eden zamana Tarih Çağları denir. Bunlar :
İlk Çağ(Eski Çağ) ,( MÖ.3200 yazının icadından 375 kavimler
göçüne kadar
Orta Çağ (375 Kavimler göçünden -1453 İstanbul’un Fethi’ne
kadar )
Yeni Çağ (1453 İstanbul’un Fethi’nden 1789 Fransız İhtilali’ne
kadar))
Yakın Çağ (1789 Fransız İhtilalinden günümüze kadar
olmak üzere dörde ayrılır.
Tarih devirleri çağlara ayrılırken evrensel nitelikli olaylar dikkate
alınmaktadır.
Toplumları etkileyen ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel olaylar
olmaları gerekmektedir.
*Tarihin çağlara ayrılmasının amacı tarihi olayların araştırılmasını ve öğretimini kolaylaştırmaktır
2021-2022 ZONGULDAK ATATÜRK ANADOLU LİSESİ
9.SINIF TARİH DERSİ
I.ÜNİTE TARİH VE ZAMAN ÇALIŞMA KAĞIDI II
A. Aşağıdaki sözlerle tarihin vurgulandığı özellikleri yazınız.
1)Türk çocuğu, atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için
kendinde kuvvet bulacaktır.
Mustafa Kemal
Atatürk’ün sözüyle ; tarih öğrenmenin ve milli tarih bilincinin
öneminden bahseder. Atalarımızın kazandığı zaferler, yaptığı
kahramanlıkları bilirsek bu başarılarından güç alır benzer durumda
karşılaştığımızda bizde aynı başarıları gösterebiliriz.
2) Tarih bilmeyen diplomat, pusuladan anlamayan kaptana benzer;
her ikisinin de karaya oturmak tehlikesi vardır.
-Devlet adamlarının ülke çıkarlarını korumaları için tarih
bilgisi olmalı. Özellikle Uluslararası ilişkilerde tarih bilgisinin
önemini vurgulamaktadır.
3)Tarih ' i ' tekerrür ' diye tarif ediyorlar; Hiç ibret alınsaydı, tekerrür
mü ederdi?
Tarihteki olaylar tekrar etmez. Burada geçmişte yapılan hatalardan
ders almanın önemi vurgulanmış. Geçmişteki hatalardan ders
alırsak aynı hataları tekrar etmeyiz. Ders almazsak aynı hataları
tekrar edebiliriz.
4) Hafıza yoksa kimlik yoktur; kimlik yoksa ulus yoktur. Sözüyle
anlatılmak istenen

17. Hafızasını kaybeden bir insan geçmişini, kim olduğunu ne yaptığını
nerede nasıl yaşadığını hatırlamaz. Hafızasını kaybeden kişinin
kimliğinden söz edilemez.
Tarih milletlerin hafızasıdır. Tarihini bilmeyen bireyler kimliğini
bilmiyor demektir . Kimlik olmadan bir toplumun süreklilik
sağlayabilmesi millet olması mümkün değildir.
5)Milli kimliğini oluşturan unsurlar; dil, tarih birliği, dini inanışı,
kültürü, örf ve adetleri, coğrafi birlikteliği, ülkü birliği, musiki
anlayışı
6)Günümüzün bakış açısını ve değer yargılarını kullanmadan geçmişi
kendi koşulları çerçevesinde değerlendirme, geçmişte yaşamış
insanların durumlarını onların gözüyle anlama ve açıklama becerisi
ne tarihsel empati denir.
7)Atatürk’ün Türk tarihinin aydınlatılması için kurdurduğu kurum
TTK
8)Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919 Samsun’a çıkması ile
başlayan Kurtuluş Savaşı ve 1927 yılına kadar yapılan inkılapları
birinci elden anlatan eserinin adı Nutuk
B.TAKVİM VE ÖZELLİKLERİBOŞLUK DOLDURMA
1) Takvimler Ay Yılı ve Güneş Yılı esasına göre düzenlenmiştir.
2) Ay’ın Dünya etrafında 12 defa dönmesiyle geçen süreye Ay Yılı
adı verilir.
3) Dünyanın güneş etrafında tam bir dönüşü sırasında geçen süreye
Güneş Yılı adı verilir.
4) Ay Yılı Takvimi Sümerler dini inançları sonucu bulmuşlardır
5) Güneş Yılı Takvimi Mısırlılar tarımsal faaliyetleri sonucu
bulmuştur.
6)Ay Yılı Takvim’de bir yıl 354 gündür.
7)Güneş Yılı Takvim’de bir yıl 365 gün 6 saat
8)Ay Yılı Takvim Güneş Yılı Takvimden 11 gün eksiktir.
9)Toplumların takvim yapmaları astronomi bilimi ile ilgilendiklerini
gösterir.
10) Miladi Takvimin başlangıcı Hz. İsa’nın Doğumu
11)Hicreti başlangıç alan takvimler Hicri Takvim, Rumi Takvim
12) Romalılar, Mısır'dan aldıkları güneş takvimini Jülius Sezar döneminde "Jülyen Takvimi" Olarak
Düzenlemişlerdir.
13) Tarih boyunca Türklerin kullandıkları takvimler sırasıyla 12 Hayvanlı Türk Takvimi,
Hicri Takvim, Celali Takvim, Rumi Takvim, Miladi Takvim
14)Türklerin kullandığı takvimlerden ay yılına göre düzenlenen tek takvimin adı Hicri Takvim
15) Miladi Takvim ile Rumi Takvim arasında 584 yıllık fark vardır.
16) Miladi Takvimin diğer ismi Gregoryen Takvimdir.
17) Ay Yılı’na göre düzenlenen Hicri Takvimin diğer adı Kameri Takvim
18) İslamiyet öncesi Türk devletlerinde kullanılan takvim 12 Hayvanlı Türk Takvimi
19) 12 Hayvanlı Türk Takvimi ile Celali Takviminde yılbaşı Nevruz ‘dur.
20)Hicri Takvim ‘de yıl başı Muharrem ayının 1. günü

18. 21)Rumi Takvim ‘de yıl başı 1 Mart
22)Miladi Takvim ’de yılbaşı 1 Ocak
23) Büyük Selçuklu Selçuklu hükümdarı Celaleddin Melikşah tarafından mali işlerde kullanılmak üzere
hazırlanan takvimin adı Celali Takvim,
24)Osmanlı Devleti zamanında mali işlerde kullanılmak üzere hazırlanan takvimin adı Rumi
(Mali)Takvim
25) Celali Takvimin hazırlanmasında emeği geçen bilim adamı Ömer Hayyam’dır
26) Hicri Takvim Hz. Ömer döneminde oluşturulmuştur.
27)Hz. İsa`nın doğduğu zamana Milat
28)Hz. İsa’nın doğumundan önceki yıllara Milattan Önce
29)Hz. İsa`nın doğumundan sonraki Milattan Sonra
30)Yazının icadından önceki zamana Tarih Öncesi
31) Yazının icadından sonraki zamana Tarih Devirleri /Tarih Çağları
32)İnsanların geçmişi bir düzene sokmak için kullandığı terimler
asır, yüzyıl, çağ, devir, milenyum
Milenyum : Yeni bin yıl başlangıcına denir. 2000 yılı ile yeni bin yıl başladı.3.Bin Yıl
YÜZYIL,YÜZYILIN YARILARI ÇEYREĞİ, MÖ.,MS .
1.Aşağıdaki tarihlerin kaçıncı yüzyıl olduğunu yazınız.
a)400-499 : 5.YÜZYIL
b)800-899 : 9.YÜZYIL
c)1200-1299 :13.YÜZYIL
d)1700-1799 :18.YÜZYIL
e)1900-1999 :20.YÜZYIL
f)2000 -2099 : 21.YÜZYIL
2.Aşağıdaki yüzyılların hangi tarihler arasında olduğunu belirtiniz.
a) 3.Yüzyıl : 200-299
b)7.Yüzyıl : 600- 699
c)14.Yüzyıl :1300- 1399
d)16.Yüzyıl : 1500- 1599
e) 21.yüzyıl : 2000-2099
3) 1808, MÖ.4876, 141, 1676, MÖ.2319, MÖ.293
a)Tarihlerini günümüze en uzaktan yakına doğru sıralayınız.
MÖ.4876, MÖ.2319, MÖ.293, 141, 1676, 1808,
b)Hangi olay en uzak ( hangi olay önce MÖ.4876
c)Hangi olay en yakın (hangi olay sonra) 1808
4) a)MÖ.3500 yılında olan bir olay ile MÖ. 480 yılında olan iki olay arasındaki zaman farkı ne
kadardır?
Her iki olay MÖ olduğu için çıkartma işlemi yaparız.
MÖ.3500 - MÖ.480 = 3020
b) 751 yılında olan bir olay günümüze (2020 yılı) ne kadar uzaklıktadır ?
Her iki olay MS olduğu için çıkartma işlemi yaparız.
2020-751 = 1269
c)MÖ.2070 yılında olan bir olay günümüze (2020 yılı) ne kadar uzaklıktadır ?
Biri MÖ diğeri MS olduğu için toplama işlemi yaparız.
2020+2070 = 4090
5)Aşağıdaki tarihleri yüzyıl, yüzyılın yarısı ve çeyreği olarak yazınız.
M.Ö YÜZYIL, YARILARI, ÇEYREĞİ
• 99- 50 → I.YARI 49 – 0 → II.Yarı
• 99 -75 → I.Çeyrek, 74 - 50 →II. Çeyrek, 49 - 25 → III .Çeyrek, 24 - 0→ IV .Çeyrek
a)MÖ.2456 yüzyılın yarısı ve çeyreği olarak yazınız.
Yüzyılı Bulmak için = 24+1 : MÖ.25.Yüzyıl
Yarısı = 56 → 1.YARI

19. Çeyreği =56→ 2.Çeyrek
MÖ.25.Yüzyılın 1.Yarısı, 2.çeyreği
b)MÖ.324 yüzyılın yarısı ve çeyreği olarak yazınız.
Yüzyılı Bulmak için = 3+1= 4→ MÖ.4.Yüzyıl
Yarısı= 24 →II.Yarı
Çeyreği =24 → 4. Çeyrek
MÖ. MÖ.4.Yüzyılın II. Yarısının 4.çeyreği
M.S YÜZYIL, YARILARI, ÇEYREĞİ
• 0-49 → I.YARI 50 -99 → II.Yarı
• 0 -2 4 → I.Çeyrek , 25 - 49 →II.Çeyrek , 50 - 74 → III.Çeyrek ,75 - 99→ IV.Çeyrek
c)789 yüzyılın yarısı ve çeyreği olarak yazınız.
Yüzyılı Bulmak için = 7+1= 8 →8.Yüzyıl
Yarısı= 89 → 2.Yarı
Çeyreği = 89 → 4. Çeyrek
8.Yüzyılın II. yarısının 4.çeyreği
d) 1053 yüzyılın yarısı ve çeyreği olarak yazınız.
Yüzyılı Bulmak için= 10+1=11→11.Yüzyıl
Yarısı = 53→ 2.Yarı
Çeyreği = 53→ 3.Çeyrek
11.Yüzyılın II. Yarısının 3.Çeyreği
1. ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI (Ders Kitabı)
A. Aşağıdaki cümleleri kutucuklarda verilen kavramlardan uygun olanıyla tamamlayınız.
Rûmî ,nümizmatik, kronoloji, diplomatik, askerî, Güneş , Hicri Ay
1. Türklerin kullandığı takvimlerden biri olan RUMİ takvimde yılbaşı 1 Mart olarak kabul edilmiştir.
2. Bir AY yılı 354 gündür.
3. Miladi takvim GÜNEŞ yılı esas alınarak düzenlenmiştir.
4. Tarihe yardımcı bilim dallarından NÜMİZMATİK . madenî paraları inceler.
5. Kadeş Savaşı tarihin ASKERİ alandaki inceleme konularından biridir.
B. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
1. Minyatürler ve silahlar tarihin yazılı kaynakları arasındadır. Y
2. Milattan sonraki yıllar ifade edilirken MS kısaltması kullanılmayabilir. D
3. Milattan önceki döneme ait tarihlerin önüne MÖ kısaltması getirilmeyebilir. Y ,Yazılmazsa MS anlamı
taşır.
4. Celâli takvim Osmanlı Devleti Dönemi’nde düzenlenmiştir. Y, Büyük Selçuklu Devleti’nde hazırlandı
5. Tarihî olaylar yaşandığı dönemin özellikleri dikkate alınarak değerlendirilmelidir. D
6. Antropoloji, mimari yapılar üzerindeki kitabeleri inceleyen bilim dalıdır. Y Antropolji ırk bilimi, Epigrafi
kitabeleri inceler.
7. Dört basamaklı herhangi bir yılın kaçıncı yüzyıla ait olduğunu bulmak için bu yılın sondan iki rakamı
silinerek kalan sayıya 1 eklenir. D
C. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1. Tarihî olayın özellikleri nelerdir? Açıklayınız.
1)Tarih geçmişte yaşanmış insan faaliyetlerini inceler.
2)Tarihi olaylar arasında sebep sonuç ilişkisi vardır. Bir zincirin
halkaları gibi bir olayın sonucu sonraki olayın nedeni olabilir. Bu
durum tarihi olayların kesintisiz devem etmesini sağlar.
3)Olayların yeri ve zamanı bellidir.
4)Olaylar belgelere dayanır.
5)Tarihi olaylar tekrar etmez .Biriciktir.

20. 6)Tarih araştırmalarında deney ve gözlem yoktur. Genelleme
yapılamaz.
7)Tarihi olayların belli bir kanunu ve kuralı yoktur.
8)Tarihte mutlak doğru yoktur. Yeni belgelerin bulunması ile
bilgilerimiz değişebilir.(Güncellenebilir)
9)Tarihi olayları doğru değerlendirmek için o zamanın
koşullarını dikkate alınmalı.
2. Tarih biliminin fen bilimlerine göre farklı yöntemler izlemesinin nedenleri nelerdir?
Fen bilimleri; gözlemlere, deneylere, laboratuvar ölçümlerine,
formüllere, kural, yasa ve sonuçlara dayalı bir yöntem kullanır.
Sosyal bir bilim olan tarih biliminin kullandığı yöntemler ise
geçmişte yaşanmış ve bitmiş olayları konu edinir. Bu nedenle
geçmişte yaşanmış olayları yeniden deneye tabi tutmak ve olayla
ilgili genel kanunlara ulaşmak mümkün değildir. Ayrıca
geçmişteki bir olayın aynı şartlarda tekrarlanması da
imkânsızdır. Tarihi, bilim hâline getiren belgelere/kaynaklara
dayanması bunların doğru ve güvenilir olup olmadığını araştırıp
sorgulamasıdır.
3. Rûmî takvim ile miladi takvimi karşılaştırarak aralarındaki benzerlik ve farklılıkların neler olduğunu yazınız.
İkisi de Güneş Yılına göre düzenlenmiştir. Bir yıl 365 gün 6 saat
Başlangıçları farklı: Rûmî takvimde Hicret başlangıç Miladi Takvim de Hz. İsa’nın doğumu
başlangıçtır.
Yılbaşı Rumi de 1 Mart , Miladi Takvim de 1 OCAK
Miladi Takvim ile Rumi Takvim arasında 584 yıllık fark var.
4. Bir toplumun tarih öğrenimine önem vermemesinin sonuçları neler olabilir?
Milli hafızası, milli kimliği , milli bilinci , birlik ve beraberliği olmaz. Aidiyet duygusu gelişmez. Millet
olmaz. ​
5. Tarihin inceleme alanına giren sosyal ve kültürel olaylara örnekler veriniz.
Türklerin Orta Asya’dan göç etmesi, Hindistan daki Kast Teşkilatı,
İslamiyet Öncesi Arap Toplumunun Yaşantısı →Sosyal olaylara
örnek
Yazının icadı , Alfabenin İcadı , edebi eserlerin yazılması ve sanat
eserlerinin yapılması , takvim yapılması gibi →Kültürel
6. Tarih Öncesi Dönemle ilgili araştırma yapan bir tarihçinin tarihe yardımcı bilimlerin hangilerinden
yararlanması beklenir? Neden?
Tarih Öncesinde yazı olmadığı için Yazı ile ilgili bilimlerden
yararlanamaz.
Tarih Öncesini aydınlatmada ;Arkeoloji, Antropoloji,
Etnografya, Kimya 14 gibi yardımcı bilimlerden yararlanır.
7. İnsanları takvim sistemleri oluşturmaya yönelten ihtiyaçlar neler olabilir?
Dini, siyasi, sosyal , ekonomik, kültürel faaliyetlerimizi takvime göre planlarız. Zamanı iyi kullanırız
Geçmişimizi kronolojik olarak sıralayabiliriz.
8. MÖ 753 tarihi kaçıncı yüzyılın kaçıncı yarısı, kaçıncı çeyreği içine girer?
M.Ö YÜZYIL, YARILARI, ÇEYREĞİ

21. 99 -75 → I .Çeyrek 74 - 50 →II .Çeyrek 49 - 25 → III. Çeyrek 24 - 0→ IV. Çeyrek
99 - 50 → I.YARI 49 – 0 → II.Yarı
MÖ 753
YÜZYIL = Son iki rakamı silip geri kalan sayıya 1 ekleriz.
7+1=8→ MÖ.8.Yüzyıl
YARI= son iki rakama bakarız. 53 →99-50 arasında olduğundan
I.YARI
ÇEYREĞİ , son iki rakama bakarız 53→74-50 arasında olduğu
için II.ÇEYREK
MÖ. 8.yüzyılın I. Yarısı, II. Çeyreği
9. Tarihî bir olay hangi bakış açısıyla incelenmelidir? Neden?
-Objektif /Nesnel /Tarafsız olarak değerlendirilmeli.
Araştırmacı, milli, dini ,siyasi duygularla hareket etmemeli.
Gerçekler değiştirilmemeli.
-Olayın geçtiği zamanın koşullarına göre değerlendirilmeli.
10. Tarihçilerin çağların başlangıç ve bitiş noktaları konusunda görüş
birliği içinde bulunmamasının nedenleri neler olabilir?
Tarihin çağlara ayrılmasında toplumlar kendi tarihlerindeki
önemli olayları esas almışlardır. Bu nedenle tarihçiler arasında
çağların başlangıç ve bitiş noktaları konusunda tam bir görüş
birliği yoktur.
Ç. Aşağıdaki yönergelerde istenen çalışmaları yapınız.
1. Aşağıdaki görselleri inceleyiniz. Görsellerden hareketle hangi olay
ve olguların tarihin inceleme alanına girdiğini boş bırakılan yerlere
yazınız.
Ekonomik Askeri
Kültürel
2. Atatürk’ün aşağıdaki sözlerini okuyunuz. Bu sözlerden hareketle
tarih öğrenmenin yeni nesillere sağlayacağı faydaların neler

22. olabileceği ile ilgili düşüncelerinizi noktalı yerlere yazınız.
“Eğer bir millet büyükse kendisini tanımakla daha büyük olur. Türk
çocuklarında kabiliyet, her milletinkinden üstündür. Türk kabiliyet ve
kudretinin tarihteki başarıları meydana çıktıkça büsbütün Türk
çocukları kendileri için lazım gelen hamle kaynağını o tarihte
bulabileceklerdir. Bu tarihten Türk çocukları bağımsızlık fikrini
kazanacaklar, o büyük başarıları düşünecekler, harikalar yaratan
adamları öğrenecekler, kendilerinin aynı kandan olduklarını
düşünecekler ve bu kabiliyetle kimseye boyun eğmeyeceklerdir.”
Cevap : Geçmişe atalarımızın yaptığı başarılı işleri bilirsek
gelecekte de aynı başarıları yapabiliriz.
Tarih, milletimizin geçmişini öğreterek bizde aidiyet duygusunu
güçlendirir.
Geçmişte atalarımızın yaptığı başarılı işleri bilirsek gelecekte de aynı
başarıları yapabiliriz.
Vatanımızın değerini biliriz . Milletimiz ile gurur duyarız.
Sorumluluk duygusu kazandırır.
D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1. Geçmişin aydınlatılmasında yararlanılan yazılı belgeler diğer
kaynaklara göre daha kesin ve güvenilir bilgiler içerir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisinin tarih araştırmacılarına
daha bilimsel veriler sunduğu söylenebilir?
xA) Kitabeler ,Yazılı olduğu için kesin ve güvenilir bilgiler
içerir.
B) Fosiller
C) Tarım aletleri
D) Silahlar
E) Minyatürler
2. Aşağıda tarih biliminin kullandığı kaynaklardan bazıları
verilmiştir. Bu kaynaklardan hangisi ait olduğu dönem hakkında
diğerlerine göre daha kesin ve ayrıntılı bilgilere ulaşılmasını
sağlar?
A) Duvar resimleri
xB) Çivi yazılı kil tabletler
C) Mimari eserler
D) Madenî süs eşyaları
E) Çeşitli giysiler
3. Tarih, geçmişteki olayların nedenlerini ve sonuçlarını ortaya
çıkarmaya çalışır. Ayrıca bireysel ve toplumsal deneyimleri
yorumlayarak geleceğe yönelik yeni fikirler üretir.
Buna göre tarih ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden
hangisine ulaşılamaz?

23. A) Geleceğe yön verir.
B) Geçmişteki olayları inceler.
C) İnsanların deneyimlerinden yararlanır.
XD) Olayları anlatırken yer ve zaman belirtir.
E) Geçmişten ders alınmasını sağlar.
4. Atatürk’ün “Türk çocuğu ecdadını tanıdıkça daha büyük
işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.” sözü
aşağıdakilerden hangisini doğrulamaktadır?
A) Tarihin belgelere dayanması gerektiği
xB) Tarihin millî benliği güçlendirdiği
C) Tarihin inceleme alanının çok geniş olduğu
D) Tarihin başka bilim dallarından yardım aldığı
E) Tarihin tekerrür ettiği
5. Aşağıdaki ifadelerden hangisinde verilen olayın tarihi
diğerlerine göre daha kesindir?
XA) Cumhuriyet 1923’te ilan edildi.
B) Evliya Çelebi XVII. yüzyılda yaşadı.
C) Mustafa Kemal 19 Mayıs’ta Samsun’a çıktı.
D) İstanbul XV. yüzyılın ikinci yarısında fethedildi.
E) Mete Han MÖ 209’da tahta geçti.
NOT: Önce yıl, sonra ay, sonra güne bakarız.
Yılı ,ayı ,günü belli olan daha kesindir.
A ve E şıklarında yıl var. E MÖ olduğu İÇİN GÜNÜMÜZE UZAK A
şıkkı MS günümüze daha yakın. Daha kesin.
6. Aşağıdakilerden hangisi tarihin yazılı kaynaklarından biri
değildir?
A) Otobiyografiler
B) Seyahatnameler
C) Fermanlar
xD) Mitoslar ,Sözlü kaynak
E) Mahkeme kayıtları
7. Eski yazı sistemlerini ve alfabeleri çözerek yazılı belgelerin
okunmasını sağlayan ve bu yolla tarihe yardımcı olan bilim dalı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Heraldik
B) Arkeoloji
C) Filoloji
xD) Paleografya
E) Kronoloji

24. 8. Aşağıda verilen tarihlerden günümüze en yakın olanı
hangisidir?
A) MS 67 B) MS 132 xC) MS 1040 D) MÖ 1280 E) MÖ
91
EN yakın sorulduğu için MS olan tarihe bakarız. MS da tarihi
olayların syısal değerleri Milattan günümüze artar. Sayısal değeri
büyük olan günümüze daha yakındır.
9. Tarihî olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi vardır. Buna göre önce
yaşanan bir olay daha sonraki bir başka olayın nedenidir.
Buna göre tarihî olaylarda neden-sonuç ilişkisinin doğru bir
şekilde tespit edilebilmesi tarihe yardımcı bilimlerden öncelikle
hangisini gerekli hâle getirmektedir?
A) Filoloji
B) Etnografya
C) Nümizmatik
D) Epigrafi
xE) Kronoloji
I.ÜNİTE TEKRAR ÇALIŞMA KAĞIDI CEVAPLAR
A)Aşağıdaki soruların karşısına doğru ise D , Yanlış ise Y
koyunuz.
1) Tarih geçmişte yaşmış insan topluluklarının siyasi, sosyal,
ekonomik, askeri, kültürel faaliyetlerini inceler. ( D )
2) Tarih doğa olaylarının oluş nedenlerini inceler. ( Y )
3)Tarihi olaylar belirli bir coğrafyada meydana gelmiştir. ( D )
4)Tarihi olaylar arasında neden sonuç ilişkisi vardır. ( D ) ​
5) Tarihi olaylar meydana geldikleri dönemin şartlarına göre
değerlendirilmelidir. ( D )
6) Tarihi olaylar biriciktir ve özgündür tekrarı yoktur. ( D )
7)Tarihi olayların incelenmesi sırasında deney , gözlem yaparız. ( Y
)
8)Tarih biliminde yeni belgelerle mevcut bilgilerimiz değişebilir ya
da pekişir. ( D )
9)Tarihin konusu insandır. İnsanın olmadığı yerde tarih olmaz. ( D )
10)Tarih pozitif bilimdir. ( Y ) (Sosyal Bilimdir.)
11)Tarihi olaylarda aynı sebepler her zaman aynı sonuçları verir. ( Y
)
12)Ana kaynaklar her zaman doğru bilgi içerir. ( Y ) (Tenkiti
yapılmalı)

25. 13)Tarih geçmişte yaşanmış olayları incelediği için deney ve gözlem
yapılamaz. ( D )
14) Tarihin hem öznesi (yapanı) hem de nesnesi (olaylardan
etkileneni ) insandır. ( D
15)Mustafa Kemal Atatürk’ün yazdığı Nutuk II. elden kaynaktır. (
Y )(Ana kaynak)
16)Kitabeler, tabletler, fermanlar, paralar, kronikler, gazeteler,
anallar, antlaşmalar , arkeolojik kalıntılar ana kaynaktır. ( D )
17)Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın yazdığı Anadolu
Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri adlı kitap II. elden
kaynaktır. ( D )
18) Yer ve zaman kavramının olması tarihi masal olmaktan çıkarır
gerçek yapar. ( D )
19) Atatürk’ün Türk tarihinin aydınlatılması için kurdurduğu kurum
Türk Tarih Kurumu’dur.( D )
20.Tarih insanın yaptığı olay ve olgulardan oluşur. ( D)
KOLAY GELSİN
ZONGULDAK ATATÜRK ANADOLU LİSESİ
BELMA YILMAZ
Tarih Öğretmeni
2