Tổ Chức Và Hoạt Động Của Chính Quyền Phường Từ Thực Tiễn Thành Phố Hải Phòng.doc

Nhận viết đề tài trọn gói – ZL: 0973.287.149 – Luanvanmaster.com
TẢI TÀI LIỆU KẾT BẠN ZALO 0973.287.149
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
....................../...................
BỘ NỘI VỤ
......../.......
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
PHẠM THỊ LAN
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN
PHƢỜNG TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
Hà Nội – 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
....................../...................
BỘ NỘI VỤ
......../.......
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
PHẠM THỊ LAN
TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN
PHƢỜNG TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ: LUẬT HIẾN PHÁP - LUẬT HÀNH CHÍNH
Mã số: 8380103
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. LÊ THỊ HƢƠNG
Hà Nội – 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu khoa học của riêng tôi. các
tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc và xuất xứ
rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu của luận văn chưa được công bố trong bất kỳ
công trình nghiên cứu nào khác.
Hà Nội, ngày 18 tháng 6 năm 2018
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Phạm Thị Lan

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình thực hiện đề tài “Tổ chức và hoạt động của chính
quyền phường từ thực tiễn thành phố Hải Phòng” tác giả luận văn đã nhận
được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ và động viên của quý thầy, cô, gia đình,
đồng nghiệp và bạn bè.
Trước tiên, tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến Ban Giám đốc,
Ban Quản lý đào tạo sau đại học - Học viện Hành chính Quốc gia.
Tác giả xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với PGS.TS. Lê Thị Hương,
người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành luận văn này.
Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến phường Phạm Hồng Thái; quận
ủy Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng; Sở Nội vụ, thành phố Hải Phòng đã tạo
điều kiện giúp đỡ tôi được tham dự khóa học và cung cấp tài liệu cho tôi hoàn
thành luận văn.
Cuối cùng, tác giả luận văn luôn ghi nhớ sâu sắc những tình cảm quan
tâm của gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã động viên, khích lệ và giúp đỡ trong
suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Trân trọng cảm ơn!
Hải Phòng, ngày 20 tháng 6 năm 2018
Tác giả
Phạm Thị Lan

CHỮ VIẾT TẮT
Chính quyền địa phương: CQĐP
Hội đồng nhân dân: HĐND
Ủy ban nhân dân: UBND
Mặt trận tổ quốc: MTTQ
Quản lý Nhà nước: QLNN

MỤC LỤC
NỘI DUNG Trang
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỔ
7
CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN PHƯỜNG
1.1. Chính quyền phường trong cơ cấu tổ chức chính quyền địa phương 7
1.2. Tổ chức và hoạt động của chính quyền phường 14
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động của chính
34
quyền phường
Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH
43
QUYỀN PHƯỜNG TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
2.1. Thực trạng tổ chức của chính quyền phường, thành phố Hải Phòng 43
2.2. Thực trạng hoạt động của chính quyền phường, thành phòng
51
Hải Phòng
2.3. Đánh giá về thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền
62
phường, thành phố Hải Phòng
Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI TỔ CHỨC
VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN PHƯỜNG TỪ THỰC 70
TIỄN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
3.1. Quan điểm đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền phường 70
3.2. Các giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền phường 77
KẾT LUẬN 97
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 99

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Năm 1945, cùng với sự ra đời của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng
hòa, hệ thống Chính quyền địa phương (CQĐP) ở nước ta cũng chính thức
được thành lập. Quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền ở
nước ta trải qua hơn 60 năm lịch sử, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp nước ta
qua các thời kỳ lịch sử thể hiện rõ vị trí, vai trò vô cùng quan trọng của Chính
quyền địa phương trong việc tổ chức và thực hiện các Đường lối, chủ trương
của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống, nhằm hướng tới
một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh (Việt Nam ban hành và sửa đổi
Hiến pháp 5 lần: 1946, 1959, 1986, 1992, 2013).
Điều 2 Hiến pháp 2013 khẳng định: “1) Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do
Nhân dân, vì Nhân dân. 2) Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do
Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng
là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.
3) Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát
giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành
pháp, tư pháp”[35]. Hệ thống chính quyền địa phương là yếu tố quan trọng
đảm bảo cho các quyền và lợi ích của công dân được thực hiện trên thực tế.
Trong quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền, hướng tới một xã hội
dân chủ, công bằng và văn minh thì việc xây dựng một hệ thống chính quyền
địa phương vững mạnh, hoạt động có hiệu lực và hiệu quả là một trong những
yêu cầu tất yếu. Chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc tổ
chức thực hiện các đường lối chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và
pháp luật vào đời sống. Nói cách khác, hệ thống chính quyền địa phương
1

bảo đảm cho các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được thực hiện trên
thực tế. Hệ thống chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay gồm 3 cấp là
đơn vị hành chính cấp tỉnh, đơn vị hành chính cấp huyện và đơn vị hành chính
cấp xã (phường). Trong đó chính quyền phường là cấp cơ sở, trực tiếp đưa
mọi chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước vào thực hiện
trực tiếp trong đời sống xã hội và đến với từng công dân.
Do vậy, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền phường có ảnh
hưởng rất lớn đến đời sống của nhân dân.
Cùng với sự thay đổi của lịch sử và sự đổi mới của nền kinh tế thị
trường Việt Nam, tổ chức và hoạt động của Chính quyền địa phương cũng có
nhiều thay đổi nhất định, đặc biệt là chính quyền phường. Hệ thống chính
quyền phường có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong cơ cáu, tổ chức bộ
máy Nhà nước. Về mặt pháp lý, tổ chức chính quyền phường có nhiệm vụ,
quyền hạn được quy định tại Luật tổ chức Chính quyền địa phương năm 2015.
Đây là cấp chính quyền cơ sở và mang những nét đặc thù riêng biệt.
Trong nhiều năm qua, vấn đề đổi mới tổ chức và hoạt động của Chính
quyền địa phương đã được Đảng và Nhà nước quan tâm, sự phân cấp, phân
quyền trong tổ chức và hoạt động của Chính quyền phường có nhiều thay đổi,
hoàn thiện nhằm phù hợp với từng giai đoạn. Thực tiễn cho thấy, mô hình tổ
chức và hoạt động của Chính quyền phường trong những năm qua đã mang lại
hiệu lực, hiệu quả trên nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, cũng còn bộc lộ nhiều hạn
chế: Sự phân cấp, phân quyền, phân định chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền
chưa thực sự mang lại hiệu quả trong quản lý và điều hành hoạt động; cơ cấu
tổ chức chính quyền địa phương phường vẫn ít nhiều mang dấu ấn hành chính
quan liêu, thể hiện là một nền hành chính công truyền thống, mang nặng tính
thứ bậc, mệnh lệnh hành chính chặt chẽ; cách tổ chức các cơ quan thuộc chính
quyền địa phương còn rập khuôn, chưa phù hợp với thực tế
2

từng địa phương khác nhau; bộ máy chính quyền còn cồng kềnh, hoạt động
kém hiệu quả và mang tính hình thức; nhiều quy định của Chính quyền địa
phương chưa phù hợp với quy định chung của Hiến pháp, Luật và các văn bản
pháp luật khác… dẫn đến chất lượng của các dịch vụ công còn thấp, các
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân còn bị xâm phạm. Tất cả hạn chế trên
đặt ra những vấn đề cần phải tiếp tục nghiên cứu, đưa ra những giải pháp,
phương hướng hợp lý để tiếp tục hoàn thiện tổ chức và hoạt động của chính
quyền địa phương ngay từ cấp cơ sở, cấp phường nhằm hoàn thiện Nhà nước
pháp quyền của nước ta.
Xuất phát từ những vấn đề trên, đề tài “Tổ chức và hoạt động của
chính quyền phƣờng - từ thực tiễn thành phố Hải Phòng” được tác giả lựa
chọn nghiên cứu là phù hợp với yêu cầu đặt ra hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Tổ chức và hoạt động của Chính quyền địa phương không phải là vấn
đề mới ở Việt Nam. Từ trước đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu đề
cập đến vấn đề này, nhưng việc nghiên cứu riêng về tổ chức và hoạt động của
Chính quyền phường đến nay, chưa có đề tài nào nghiên cứu. Các công trình
nghiên cứu của các nhà khoa học trước đây đều tập trung vào nghiên cứu về
Tổ chức và hoạt động của Chính quyền địa phương nói chung, hoặc nghiên
cứu theo hướng tách rời hoạt động của Hội đồng nhân dân hoặc hoạt động của
Ủy ban nhân dân, có nghiên cứu lại tập trung vào việc phân tích Chính quyền
địa phương cấp tỉnh, cấp xã…, trong đó tiêu biểu có những đề tài liên quan
như sau:
Bài báo “Đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã,
phường”, Thái Vĩnh Thắng (2003), Tạp chí Nghiên cứu lập pháp [56]. Bài báo
đã chứng minh sự cần thiết phải đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền
cấp xã, phường và đề xuất một số giải pháp nhằm đổi mới tổ chức và hoạt động
3

của chính quyền cấp xã, phường.
Bài báo“Những điểm mới trong tổ chức CQĐP theo Hiến pháp năm
2013 và Luật Tổ chức CQĐP năm 2015” của Bùi Xuân Đức [30]. Trong bài
viết này tác giả đã phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật hiện hành,
chỉ ra những điểm mới so với luật cũ.
Bài báo“Một sổ ý kiến về vị trí, vai trò của HĐND và việc thành lập
UBND các cấp” của Trương Đắc Linh [33]. Trong bài viết này, tác giả đã đưa
ra những quan điểm đổi mới về chính quyền cơ sở trong cơ cấu tổ chức
BMNN. Đặc biệt tác giả đã đưa ra bốn đề xuất cụ thể về đổi mới tổ chức và
hoạt động cho Hội đồng nhân dân (HĐND) xã bao gồm: Việc xác định lại tính
chất của HĐND; kiện toàn bộ máy HĐND; đổi mới cơ chế bầu cử đại biểu
HĐND; nâng cao chất lượng các kỳ họp HĐND. Đồng thời tác giả cũng đưa
ra những đề xuất đổi mới tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân (UBND)
nhằm mục đích làm cho HĐND và UBND hoạt động hiệu lực hiệu quả hơn.
Sách“Những vấn đề lý luận và thực tiễn về CQĐP ở Việt Nam hiện
nay” [54]. Cuốn sách quy tụ nhiều nhà nghiên cứu khoa học có uy tín trong
lĩnh vực nhà nước và pháp luật như: Lê Minh Thông, Nguyễn Như Phát, Bùi
Xuân Đức, Vũ Thư, Phạm Hồng Hải… Cuốn sách đã đi vào giải quyết nhiều
vấn đề về CQĐP, trong đó đi vào đánh giá thực trạng về đại biểu HĐND,
Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban của HĐND và đánh giá hoạt động
của HĐND thông qua việc đánh giá phiên họp của HĐND, hoạt động giám
sát, hoạt động tiếp xúc cử tri, chức năng quyết định của HĐND.
Các công trình nghiên cứu trên đã cung cấp một lượng kiến thức và
thông tin khá lớn về chính quyền địa phương từ góc độ tổ chức và hoạt động.
Các công trình nghiên cứu đều đề cập đến những khía cạnh, phạm vi khác
nhau liên quan đến tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương. Tuy
4

nhiên, những công trình nghiên cứu trên mới nêu ra những giải pháp chung
cho Chính quyền địa phương nói chung, chưa có công trình nghiên cứu nào
đề cập và đưa ra giải pháp cho tổ chức và hoạt động của Chính quyền địa
phương phường.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích
Tìm hiểu cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý và thực tiễn tổ chức và hoạt động
của chính quyền phường từ thực tiễn thành phố Hải phòng, luận văn đề xuất
những quan điểm, giải pháp chung và riêng nhằm bảo đảm tổ chức và hoạt
động của Chính quyền phường trên cả nước nói chung và ở thành phố Hải
phòng nói riêng.
- Nhiệm vụ:
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp lý hiện hành về tổ chức, hoạt
động của Chính quyền phường.
- Phân tích thực tiễn tổ chức và hoạt động của Chính quyền phường
thành phố Hải Phòng trong những năm gần đây từ đó đưa ra nhận xét, đánh
giá về ưu điểm cũng như hạn chế và nguyên nhân.
- Đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Chính
quyền phường nói chung và ở thành phố Hải Phòng nói riêng trong những
năm tới.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề lý luận, pháp lý và thực tiễn tổ
chức và hoạt động của HĐND phường ở Việt Nam hiện nay.
- Phạm vi nghiên cứu:
Về nội dung: Các quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của
Chính quyền phường theo pháp luật hiện hành.
Về không gian: Thành phố Hải Phòng.
Về thời gian nghiên cứu: Từ năm 2016 đến nay.
5

5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
- Cơ sở lý luận: Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ
nghĩa Mác – Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về tổ
chức và hoạt động của chính quyền địa phương, trên cơ sở các quy định của
pháp luật về tổ chức và hoạt động của chính quyền phường.
- Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu chủ yếu được sử
dụng trong luận văn là phương pháp logic - lịch sử, khảo sát thực tế, phân tích
- tổng hợp, so sánh, đặc biệt coi trọng phương pháp tổng kết thực tiễn nhằm
liên kết các vấn đề được chặt chẽ hơn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn góp phần bổ sung, hoàn chỉnh và làm phong phú hơn các luận
điểm khoa học, những vấn đề lý luận về tổ chức và hoạt động của chính
quyền phường;
Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan có thẩm
quyền ban hành, sửa đổi các quy định pháp luật về tổ chức và hoạt động của
HĐND và UBND phường, góp phần phát huy quyền làm chủ của Nhân dân,
phát triển toàn diện về kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh chính trị tại địa
phương ở Việt Nam.
Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích đối với các hoạt động học tập,
giảng dạy, nghiên cứu khoa học về CQĐP tại các cơ sở nghiên cứu và đào tạo
lĩnh vực Luật học, Chính trị học, Hành chính học ở Việt Nam hiện nay.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo luận văn
được bố trí trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về tổ chức và hoạt động
của chính quyền phường.
Chương 2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền phường từ
thực tiễn thành phố Hải Phòng.
Chương 3: Quan điểm và giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động của
chính quyền phường từ thực tiễn thành phố Hải Phòng.
6

Chƣơng 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC
VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CHÍNH QUYỀN PHƢỜNG
1.1. Chính quyền phường trong cơ cấu tổ chức chính quyền địa phương
1.1.1. Quan niệm về chính quyền địa phương
Địa phương là một phạm trù không gian lãnh thổ gắn với những
đặc điểm về điều kiện tự nhiên, sự phát triển kinh tế, lịch sử, văn hóa,
phong tục tập quán và lối sống của con người. Thuật ngữ “chính
quyền địa phương” được sử dụng tương đối rộng rãi và phổ biến trong
các văn kiện của Đảng, các văn bản pháp luật của Nhà nước, các
sách báo chính trị pháp lý, cũng như trong các bài phát biểu của lãnh
đạo Đảng và Nhà nước ở trung ương và địa phương. Theo đó, chính
quyền địa phương có thể được tiếp cận theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp.
Theo nghĩa rộng, chính quyền địa phương được hiểu là “hệ thống các
cơ quan nhà nước ở địa phương, gồm cả hệ thống cơ quan đại diện (cơ quan
quyền lực nhà nước) ở địa phương, cơ quan hành pháp, cơ quan tư pháp của
địa phương đó [38].
Theo nghĩa hẹp, chính quyền địa phương được hiểu gồm cơ quan đại
diện (cơ quan quyền lực nhà nước) và cơ quan hành chính nhà nước của địa
phương[38].
Trong luận văn này, khái niệm “chính quyền địa phương” được hiểu
theo nghĩa hẹp, gồm cơ quan quyền lực nhà nước (HĐND) và cơ quan hành
chính nhà nước (UBND) của địa phương.
Theo quy định của Hiến Pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền
địa phương năm 2015, hệ thống CQĐP ở nước ta chia thành 3 cấp là cấp tỉnh,
cấp huyện và cấp xã. Ngoài ra, tùy điều kiện, hoàn cảnh cụ thể Quốc hội có
thể quyết định thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Chính quyền địa
7

phương mỗi cấp (kể cả đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt ) đều gồm có
HĐND và UBND, có chức năng quản lý tập trung, thống nhất mọi lĩnh vực
đời sống xã hội trong phạm vi địa phương theo thẩm quyền được pháp luật
quy định: Kinh tế, chính trị, an ninh quốc phòng, văn hóa, xã hội...
Từ những điều nêu trên có thể hiểu: Chính quyền địa phương là một bộ
phận hợp thành của chính quyền nhà nước thống nhất, bao gồm HĐND và
UBND các cấp theo quy định của pháp luật nhằm quản lý các lĩnh vực của
đời sống xã hội ở địa phương, trên cơ sở nguyên tắc tập trung dân chủ và kết
hợp hài hòa giữa lợi ích nhân dân địa phương với lợi ích chung của cả nước.
1.1.2. Quan niệm về chính quyền phường
1.1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của chính quyền phường
Thuật ngữ “phường” ở Việt Nam xuất hiện từ thời phong kiến. “Phường”
ngoài ý nghĩa là một đơn vị hành chính (ở thành thị), còn có nghĩa là một đoàn
thể, một nhóm người có tổ chức cùng làm một nghề nghiệp (thí dụ phường bạn,
phường chèo, phường thợ…). Thuật ngữ “phường” sử dụng ở Thăng Long - Hà
Nội thời kỳ phong kiến là một thể cộng đồng phức hợp cả về mặt chính trị (tổ
chức hành chính), kinh tế (nghề nghiệp) và văn hóa tâm lý (mà lõi cốt là tinh
thần làng quê gốc), đồng dạng với tổ chức làng xã. Trong thế kỷ XVIII, một giáo
sĩ phương Tây đến Thăng Long đã có nhận xét là “không những mỗi làng mạc là
một công xã mà phường cũng là một công xã ” [ 6 ].
Theo Hiến pháp năm 2013, các đơn vị hành chính được phân định như sau:
- Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;
- Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; Thành phố trực
thuộc trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương;
- Huyện chia thành xã, thị trấn; Thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia
thành phường và xã; Quận chia thành phường.
- Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.
8

Hình 1.1. Sơ đồ phân cấp hành chính Việt Nam theo Hiến pháp 2013[35].
Căn cứ vào những phân tích mang tính lý luận và pháp lý về chính
quyền địa phương, có thể hiểu: Chính quyền phường là một bộ phận cấu
thành của bộ máy chính quyền địa phương, bao gồm HĐND và UBND được
thành lập nhằm bảo đảm việc thực thi Hiến pháp và pháp luật, tổ chức quản
lý các mặt của đời sống xã hội ở địa bàn phường theo quy định của pháp luật.
Chính quyền phường có các đặc điểm sau đây:
Thứ nhất, chính quyền phường là một cấp trong tổ chức của
CQĐP chỉ có ở các đô thị (thị xã, thành phố và quận).
Vị trí của chính quyền phường tương đương (hay cùng cấp) với
xã, thị trấn. Về cấp hành chính: Phường, xã và thị trấn tương đương nhau,
đều là cấp cơ sở cuối cùng trong hệ thống đơn vị hành chính lãnh thổ nhưng
thực ra hai đơn vị hành chính này khác ở nhiều mặt. Phường ở địa bàn đô thị,
xã trên địa bàn nông thôn. Hai địa bàn đô thị và nông thôn khác nhau ở đặc
điểm địa lý và dân cư, ở nếp sống văn hoá và thuần phong mỹ tục.
Thứ hai, cấu trúc của chính quyền phường.
9

Cấu trúc của chính quyền quận được hiểu là các bộ phận cấu thành của
chính quyền phường, được thành lập để thực hiện chức năng quản lý nhà nước
(QLNN) trong phạm vi địa giới hành chính phường. Theo cách hiểu phổ biến
hiện nay, chính quyền phường có cấu trúc gồm HĐND và UBND phường.
Thứ ba, hoạt động của chính quyền phường
Theo quy định của pháp luật hiện hành, hoạt động của chính quyền
phường được thể hiện thông qua các mặt hoạt động của HĐND và UBND
phường. Những hoạt động cơ bản của chính quyền phường gồm:
- Ban hành các quyết định theo thẩm quyền: Theo đó, HĐND phường
ban hành các nghị quyết để quyết định những vấn đề quan trọng của địa
phương; UBND phường ban hành các quyết định, chỉ thị nhằm tổ chức quản
lý các lĩnh vực của đời sống xã hội ở địa bàn.
- Tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật tại địa phương: HĐND phường
quyết định các biện pháp bảo đảm việc thi hành Hiến pháp, luật, các văn bản
của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của mình ở địa phương; giám sát
hoạt động của UBND phường và hoạt động của các cơ quan nhà nước khác
trên địa bàn, đảm bảo thi hành Hiến pháp và pháp luật ở phường. UBND
phường chỉ đạo thực hiện thống nhất Hiến pháp và pháp luật trên địa bàn
phường.
- Tiến hành các hoạt động đảm bảo, bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp
của cá nhân, tổ chức: Chính quyền phường thông qua các hoạt động theo chức
năng và thẩm quyền, tiến hành các biện pháp nhằm đảm bảo và bảo vệ các
quyền, tự do, lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức như: hoạt động kiểm
tra, giám sát; tiếp công dân, giải quyết khiếu nại và các hoạt động dân chủ ở
cơ sở thông qua Quy chế dân chủ ở cơ sở…
1.1.2.2. Vị trí, vai trò của chính quyền phường
10

Từ vị trí của chính quyền địa phương trong cơ cấu tổ chức bộ máy nhà
nước có thể thấy rằng chính quyền phường vừa có vị trí độc lập, vừa có vị trí
phụ thuộc.
Vị trí độc lập của chính quyền phường được thể hiện chủ yếu trong địa
vị pháp lý của HĐND phường và phạm vi quyền tự chủ được phân cấp quản
lý. HĐND phường không chỉ là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương,
mà còn là cơ quan đại diện cho quyền, ý chí, nguyện vọng của nhân dân ở địa
phương đó. Do vậy, HĐND là cơ quan của địa phương, độc lập quyết định
các vấn đề trên địa bàn lãnh thổ theo các mức độ khác nhau trong phạm vi
quyền tự chủ của địa phương.
Vị trí phụ thuộc của chính quyền phường được xác định trên cơ sở quan
niệm tính chất hoạt động của chính quyền cấp cơ sở, dù đó là hoạt động của
HĐND hay UBND đều là hoạt động chấp hành. Mặt khác, trong cơ cấu chính
quyền địa phương, UBND phường là cơ quan hành chính nhà nước ở phường
và là một bộ phận trong hệ thống hành chính nhà nước thống nhất mà đứng
đầu là Chính phủ. Với vị trí này chính quyền phường chịu sự lãnh đạo của cơ
quan hành chính nhà nước cấp trên (Trung ương, Thành phố, Quận) và chịu
trách nhiệm trước các cơ quan này trong phạm vi và mức độ phân cấp, phân
quyền theo luật định.
Xét về vai trò của chính quyền phường, trước hết phải xuất phát từ cơ
cấu tổ chức của chính quyền phường là để nhằm trực tiếp đáp ứng nhu cầu đời
sống của cộng đồng dân cư trên địa bàn phường đồng thời thực hiện tốt công
tác quản lý nhà nước của cấp trên. Chính quyền phường đóng vai trò quan
trọng trong việc đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân, thống
nhất với lợi ích của Quốc gia, dân tộc. Phường là nơi trực tiếp tổ chức thực
hiện đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc
sống, là cấp chính quyền trực tiếp với dân, gần dân, sát dân nhất, giải quyết
11

mọi vấn đề ở địa phương, trực tiếp nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, tình cảm của
nhân dân. Do vậy, sự tồn tại của chính quyền phường là cần thiết với vai trò là
cấp hành chính thấp nhất, gần nhất, sát nhất để triển khai thực hiện các quyết
định của cơ quan nhà nước cấp trên đến Nhân dân một cách nhanh nhất, đạt
hiệu quả cao nhất, cũng như tạo điều kiện để nhân dân trên địa bàn phường tự
quyết những vấn đề có liên quan đến đời sống của mình.
Chính quyền phường là một pháp nhân công quyền, có tổ chức bộ máy
để thực thi nhiệm vụ theo quy định của pháp luật, có ngân sách, có tài sản
riêng và hoạt động độc lập tương đối trong phạm vi khuôn khổ quy định của
pháp luật [41].
1.1.2.3. Chức năng, nhiệm vụ của chính quyền phường
Chức năng, nhiệm vụ của một cấp chính quyền là những chức trách và
nhiệm vụ mà chính quyền đó đảm nhiệm do hiến pháp và pháp luật quy định,
phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.
Ở Việt Nam, cả HĐND và UBND đều cùng có chức năng chấp hành
pháp luật tại địa phương, quản lý địa phương theo quy định của pháp luật.
HĐND với tính chất là cơ quan đại diện, cơ quan tập thể có phương thức hoạt
động theo kỳ họp, ra nghị quyết về các vấn đề xây dựng địa phương và giám
sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, đơn vị kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị
vũ trang và công dân ở địa phương. UBND là cơ quan hoạt động thường
xuyên, tổ chức thực hiện các nghị quyết của HĐND và giải quyết những công
việc của HĐND giữa hai nhiệm kỳ. Mặt khác UBND là cơ quan thực hiện
quyền quản lý nhà nước ở địa phương, có nhiệm vụ tổ chức thi hành các quyết
định, chỉ thị của cấp trên. Với những chức năng này, UBND tồn tại với tư
cách là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. UBND các cấp lập thành
bộ máy hành chính nhà nước ở địa phương, cùng với Chính phủ và các Bộ tạo
thành bộ máy hành chính nhà nước thống nhất.
12

Hiện nay chức năng, nhiệm vụ của từng cấp chính quyền địa phương
được quy định cụ thể trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Đối với
chính quyền phường, được quy định tại Điều 59, về cơ bản có chức năng,
nhiệm vụ như chính quyền địa phương cấp xã, bao gồm các chức năng, nhiệm
vụ chính sau:
- Tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến pháp và pháp luật trên địa bàn
phường.
- Quyết định những vấn đề của phường trong phạm vi được phân
quyền, phân cấp theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật
có liên quan.
- Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn do cơ quan hành chính nhà nước cấp
trên ủy quyền.
- Chịu trách nhiệm trước chính quyền địa phương ở quận, thị xã, thành
phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương về kết quả
thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương ở phường.
- Quyết định và tổ chức thực hiện các biện pháp nhằm phát huy quyền
làm chủ của Nhân dân, huy động các nguồn lực xã hội để xây dựng và phát
triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên địa bàn phường [41].
Từ những nhiệm vụ chính trên có thể thấy chính quyền phường có ba
chức năng cơ bản: (1) Tổ chức thực hiện pháp luật và các quyết định hành
chính của cơ quan nhà nước cấp trên tại địa bàn quản lý; (2) Phối hợp với các
cơ quan, tổ chức có thẩm quyền thực hiện các nhiệm vụ của trung ương, của
thành phố và quận tại phường; (3) Thực hiện các nhiệm vụ mang tính tự quản
của địa phương, đặc biệt là tổ chức cuộc sống cộng đồng, bảo đảm an ninh
chính trị, trật tự an toàn xã hội. Trong đó, thực hiện tốt sự phát triển kinh tế -
xã hội, quốc phòng an ninh trên địa bàn, tổ chức tốt đời sống vật chất và tinh
thần cho nhân dân trong phường theo pháp luật và quyết định các biện pháp
13

để tổ chức thực hiện pháp luật và các quyết định hành chính của cấp trên ở địa
bàn là nhiệm vụ trước tiên.
1.2. Tổ chức và hoạt động của chính quyền phƣờng
1.2.1. Khái niệm tổ chức và hoạt động của chính quyền phường
Theo Từ điển Tiếng Việt: “Tổ chức” có nghĩa là quá trình sắp xếp, bố
trí các công việc, giao quyền hạn và phân phối các nguồn lực của tổ chức sao
cho chúng đóng góp một cách tích cực nhất và có hiệu quả nhất vào các
nhiệm vụ, mục tiêu chung của chủ thể [50]. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh
trong tài liệu "Biên niên tiểu sử, tập 8" do NXB. Chính trị quốc gia ấn hành
năm 1996 ngày 23-10-1962, tổ chức được hiểu là: "Tổ chức trước hết là con
người".
Trên thực tế, thuật ngữ "tổ chức" với nghĩa là động từ dược hiểu là quá
trình sắp xếp và bố trí các công việc, giao quyền hạn và phân phối các nguồn
lực của tổ chức sao cho chúng đóng góp một cách tích cực và có hiệu quả vào
mục tiêu chung của một cơ quan, đơn vị nào đó.
Xét về nghĩa là danh từ thì "tổ chức" được hiểu là tập hợp nhiều người
một cách có ý thức để hoàn thành các mục tiêu chung. Một tổ chức luôn luôn
có ba đặc điểm chung: Có nhiều người; Các thành viên tham gia luôn ý thức
về vai trò, nhiệm vụ, quyền lợi và trách nhiệm của mình một cách rõ ràng
trong quá trình tham gia hoạt động của đơn vị; Luôn có mục tiêu chung và cụ
thể mà nhờ đó mà mọi người tự nguyện tham gia phấn đấu vì mục tiêu chung
để đạt được mục tiêu riêng của mình và ngược lại.
Như vậy, có nhiều cách hiểu khác nhau về tổ chức. Tuy nhiên, nhìn
chung, có thể hiểu, "tổ chức" là việc xây dựng cơ cấu bộ máy làm việc; xác
định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của từng cơ quan, từng bộ phận
trong tổ chức; đề ra chương trình, kế hoạch và cách thức hành động của các
thành viên để tổ chức hoạt động được nhịp nhàng, ăn khớp với nhau và đạt
14

hiệu quả. Từ đó, có thể hiểu: Tổ chức của chính quyền phường là việc hình
thành HĐND và UBND phường cũng như quy định các nhiệm vụ, quyền hạn
cho HĐND và UBND phường, xác lập mối quan hệ qua lại giữa chúng với
nhau và với các cơ quan, tổ chức ở địa phương và cơ quan nhà nước cấp
trên.
Việc tổ chức của chính quyền phường dù theo mô hình nào thì đều phải
tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ; bảo
đảm tính hiện đại, minh bạch, phù hợp với thực tế khách quan, hướng đến
việc phục vụ Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân, bảo đảm cho HĐND
và UBND phường xã thực hiện tốt các nhiệm vụ, quyền hạn của mình.
Hoạt động là đối tượng nghiên cứu của nhiều lĩnh vực nghiên cứu khoa
học khác nhau, trong đó có lĩnh vực nghiên cứu về luật học. Theo Từ Điển
Tiếng Việt “hoạt động” được hiểu là sự vận động, sự cử động, thường là
nhằm một mục đích nào đó [50]. Trong khi đó “Vận động” theo Ph. Ăngghen
là phương thức tồn tại của vật chất: “Vận động, hiểu theo nghĩa chung nhất,
tức được hiểu là một phương thức tồn tại của vật chất, là một thuộc tính cố
hữu của vật chất bao gồm tất cả mọi sự thay đổi và mọi quá trình diễn ra trong
vũ trụ, kể từ sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy” [44].
Chính quyền phường là một tổ chức tồn tại trong xã hội. Vì vậy, trong
quá trình tồn tại, chính quyền phường cũng phải có những hoạt động của
mình. Hoạt động của chính quyền phường có mục đích nhằm thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền phường và có đối tượng
quan hệ cụ thể. Các hoạt động của chính quyền phường rất đa dạng, chủ yếu
là các hoạt động tương tác qua lại giữa HĐND và UBND với các cơ quan nhà
nước cấp trên; với Đảng ủy, UBMTTQ, Nhân dân và các chủ thể khác trên địa
bàn.
15

Như vậy, có thể hiểu: Hoạt động của chính quyền phường là quá trình
HĐND và UBND phường tiến hành các hoạt động thuộc nhiệm vụ, quyền hạn
của mình để thực hiện chức năng và nhiệm vụ của chính quyền tại địa
phương.
Để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền phường thì
các hoạt động cần phải tuân theo các quy định của pháp luật và được điều
chỉnh bởi pháp luật. Điều chỉnh pháp luật đối với hoạt động của chính quyền
phường chính là việc nhà nước dùng pháp luật để tác động vào các quan hệ xã
hội nảy sinh trong quá trình hoạt động của chính quyền phường, làm cho nó
phát triển theo hướng nhất định nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể. Chính
quyền phường là trung tâm của hệ thống chính trị ở phường, cho nên trong
quá trình hoạt động để thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn phải có quan hệ với
các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị ở phường.
Từ những phân tích trên đây, có thể hiểu: Tổ chức và hoạt động của
chính quyền phường là việc hình thành HĐND và UBND phường cũng như
việc thực hiện các hoạt động thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền
phường tại địa phương theo qui định của pháp luật.
1.2.2. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền phường
Xuất phát từ quy định tại Điều 8 Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng
hòa XHCN Việt Nam “Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp
và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên
tắc tập trung dân chủ”[35], việc tổ chức và hoạt động của chính quyền phường
bao gồm các nguyên tắc sau đây:
1.2.2.1. Nguyên tắc tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội
bằng pháp luật
Pháp luật là cơ sở để tổ chức và hoạt động của BMNN nói chung, trong
đó có các cơ quan của chính quyền phường. Theo đó, tổ chức và hoạt động
16

của chính quyền phường phải được thực hiện theo đúng các các quy định của
Hiến pháp và các luật chuyên ngành như: Luật Bầu cử Quốc hội và HĐND
các cấp, Luật Tổ chức CQĐP, Luật HĐGS của Quốc hội và HĐND và các
văn bản pháp luật có liên quan. Việc tổ chức và hoạt động của chính quyền
phường tuân thủ Hiến pháp và pháp luật sẽ đảm bảo được tính chính xác, chặt
chẽ, thống nhất cao trong tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nước, đồng thời
cũng thể hiện được tầm quan trọng của hoạt động QLNN, tạo ra sức mạnh
tổng hợp, có tổ chức của chính quyền phường. Chính quyền phường được tổ
chức và hoạt động theo quy định của pháp luật cũng tránh được hiện tượng
chồng chéo, mâu thuẫn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn với các cơ quan
nhà nước cấp trên hoặc sự tuỳ tiện, lạm quyền, xa rời quần chúng. Có như vậy
mới bảo vệ được quyền lợi của Nhân dân, tránh sự lạm quyền, bảo đảm sự
công bằng và sự phát triển bình thường của chính quyền phường.
Công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay
đòi hỏi phải đề cao tinh thần thượng tôn pháp luật, vì thế quá trình tổ chức và
hoạt động của chính quyền phường phải tuyệt đối tuân thủ Hiến pháp, pháp
luật. Đây là nguyên tắc mang tính khách quan, tất yếu nhằm mục đích xây
dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, hiện đại, minh bạch và vì
Nhân dân.
1.2.2.2. Nguyên tắc tập trung dân chủ
Tập trung dân chủ là một trong những nguyên tắc cơ bản trong tổ chức
và hoạt động của các cơ quan nhà nước nói chung và chính quyền phường nói
riêng. Nội dung của nguyên tắc này thể hiện ở sự kết hợp hài hòa giữa sự chỉ
đạo tập trung, thống nhất của các cơ quan nhà nước cấp trên với việc mở rộng
dân chủ, phát huy tính chủ động, sáng tạo của các cơ quan nhà nước cấp dưới.
Vì, có đảm bảo dân chủ mới có thể tập trung sức mạnh của tập thể và phát huy
trí tuệ, phát huy tính chủ động và sức sáng tạo của nhân dân. Quản lí nhà
17

nước, quản lí xã hội đòi hỏi phải có sự tập trung quyền lực, có tập trung quyền
lực mới quản lí được xã hội, mới thiết lập được trật tự xã hội. Tập trung và
dân chủ là hai mặt của một thể thống nhất kết hợp hài hòa với nhau. Nếu thiên
về tập trung mà không chú trọng tới dân chủ sẽ dẫn đến tập trung quan liêu,
độc đoán trái với bản chất của nhà nước ta. Ngược lại nếu quá thiên về dân
chủ mà coi nhẹ tập trung sẽ dẫn đến dân chủ quá trớn làm cho hoạt động của
nhà nước kém hiệu quả. Vì vậy, tập trung phải luôn gắn liền với dân chủ. Tập
trung và dân chủ là hai mặt của một thể thống nhất không thể tách rời. Nếu
trong quá trình tổ chức và hoạt động của chính quyền phường chỉ chú trọng
vào sự tập trung thì dễ dẫn đến chuyên quyền, độc đoán, mất dân chủ, xa rời
quần chúng Nhân dân, không thể hiện được ý chí, nguyện vọng, quyền lợi của
đông đảo Nhân dân trong xã. Ngược lại, nếu chỉ chú trọng phát triển dân chủ
mà không bảo đảm sự tập trung thì rất dễ dẫn đến tình trạng dân chủ quá
chớn, tự do vô chính phủ, cục bộ địa phương, phải tập trung một cách dân
chủ. Mở rộng dân chủ phải đi đôi với việc đảm bảo cho đường lối, chủ trương
chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước được bảo đảm thực hiện thống
nhất từ trung ương đến cơ sở, tránh tình trạng “phép vua thua lệ làng”.
1.2.2.3. Nguyên tắc hiện đại, minh bạch, phục vụ Nhân dân, chịu sự
giám sát của Nhân dân
Hiện đại, minh bạch, phục vụ Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân
là nguyên tắc tổ chức và hoạt động của BMNN, nhất là trong giai đoạn hiện
nay khi Đảng, nhà nước đang chủ trương đẩy mạnh việc đổi mới, sắp xếp tổ
chức bộ máy của hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực
hiệu quả. Với vị trí, tính chất là cấp cuối cùng trong hệ thống đơn vị hành
chính nhà nước, là cấp gần dân nhất, hằng ngày hằng giờ tiếp xúc với Nhân
dân nên tổ chức và hoạt động của chính quyền phường phải được công khai,
minh bạch. Hiện đại, công khai, minh bạch tức là việc tổ chức và hoạt động
18

chính quyền phường phải được công bố hoặc phổ biến (trừ bí mật quốc gia)
trên các phương tiện thông tin đại chúng để Nhân dân, các tổ chức được tiếp
cận với các nghị quyết, quyết định của chính quyền phường. Việc minh bạch
trong tổ chức và hoạt động nhằm chống các hành vi tiêu cực như: Mất dân
chủ, lạm dụng quyền lực nhà nước, tham ô, tham nhũng. Do đó, minh bạch
trong tổ chức và hoạt động của chính quyền phường là một trong những
phương thức thực hiện và bảo đảm thực hiện việc kiểm soát quyền lực nhà
nước của Nhân dân trong phường, của cơ quan nhà nước cấp trên đối với
chính quyền phường. Minh bạch luôn gắn liền với trách nhiệm, đòi hỏi chính
quyền phường phải công khai, minh bạch trong quá trình thực hiện công việc
cho Nhân dân. Đảm bảo minh bạch trong tổ chức và hoạt động của chính
quyền phường sẽ đem lại niềm tin của Nhân dân và cơ quan nhà nước cấp trên
vào HĐND xã.
1.2.2.4. Nguyên tắc làm việc theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số
kết hợp với chế độ thủ trưởng
HĐND và UBND phường là các quan cơ nhà nước tại địa phương, giữa
2 cơ quan này có những nhiệm vụ, quyền hạn chung; đồng thời mỗi cơ quan
lại có những nhiệm vụ, quyền hạn riêng. Xuất phát từ vị trí, vai trò, tính chất
có sự khác nhau, nên HĐND phường làm việc theo chế độ hội nghị và quyết
định theo đa số thông qua các kỳ họp, trong mỗi kỳ họp sẽ có nhiều phiên
họp, phiên họp của HĐND phường được thực hiện theo chế độ hội nghị, đây
là một cuộc họp có tổ chức nhằm bàn bạc, thảo luận và quyết định các công
việc thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND phường, trên cơ sở phát huy trí
tuệ tập thể. Việc quyết định các vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND
phường tại phiên họp được thực hiện bằng việc biểu quyết để thông qua nghị
quyết và các quyết định tại phiên họp phải được quá nữa số đại biểu biểu
quyết thông qua.
19

Khác với chế độ làm việc của HĐND, UBND phường làm việc theo
chế độ kết hợp trách nhiệm của tập thể UBND xã với việc đề cao trách nhiệm
cá nhân của Chủ tịch UBND phường và của mỗi thành viên UBND phường.
Mọi hoạt động của UBND phường, thành viên UBND phường phải tuân thủ
các quy định của pháp luật và sự lãnh đạo của Đảng ủy, sự giám sát của
HĐND; bảo đảm tập trung, dân chủ, tuân thủ các quy định của pháp luật và
đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân ở địa phương.
1.2.3. Điều chỉnh pháp luật về tổ chức và hoạt động của chính quyền
phường
1.2.3. Tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân phường
a.Tổ chức của Hội đồng nhân dân phường
HĐND phường là cơ quan đại diện cho quyền lực nhà nước ở phường,
bao gồm các đại biểu do Nhân dân trong phường trực tiếp bầu ra, đại diện cho
ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của các tầng lớp Nhân dân trong
phường, chịu trách nhiệm trước Nhân dân và cơ quan nhà nước cấp trên.
Cơ cấu tổ chức của Hội đồng nhân dân phường gồm:
Thứ nhất, Đại biểu Hội đồng nhân dân phường
Các đại biểu Hội đồng nhân dân phường do cử tri ở phường bầu ra.
Việc xác định tổng số đại biểu Hội đồng nhân dân phường được thực hiện
theo nguyên tắc: Phường có từ tám nghìn dân trở xuống được bầu 25 đại biểu;
phường có trên tám nghìn dân trở lên thì cứ trên bốn nghìn dân được bầu thêm
một đại biểu, nhưng tổng số không quá 35 đại biểu.
Đại biểu Hội đồng nhân dân phường là người đại diện cho ý chí,
nguyện vọng của Nhân dân địa phương, chịu trách nhiệm trước cử tri địa
phương và trước Hội đồng nhân dân về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn
đại biểu của mình. Đại biểu Hội đồng nhân dân phường bình đẳng trong thảo
luận và quyết định các vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân
20

dân. Ngoài ra, đại biểu Hội đồng nhân dân phường cũng phải đáp ứng đầy đủ
các tiêu chí được quy định tại Điều 7, Luật tổ chức Chính quyền địa phương
năm 2015[41].
Thứ hai, Thường trực Hội đồng nhân dân phường
Thường trực Hội đồng nhân dân phường là cơ quan thường trực của
Hội đồng nhân dân, thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của
Luật Tổ chức Chính quyền địa phương và các quy định khác của pháp luật có
liên quan; chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Hội đồng nhân dân
phường. Thường trực Hội đồng nhân dân phường gồm Chủ tịch Hội đồng
nhân dân phường (thường làm kiêm nhiệm) và Phó Chủ tịch Hội đồng nhân
dân phường là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách.
Thành viên của Thường trực Hội đồng nhân dân không thể đồng thời là
thành viên của Ủy ban nhân dân cùng cấp.
Nhiệm kỳ của Thường trực Hội đồng nhân dân phường theo nhiệm kỳ
của Hội đồng nhân dân phường. Khi Hội đồng nhân dân hết nhiệm kỳ,
Thường trực Hội đồng nhân dân phường tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi
Hội đồng nhân dân khóa mới bầu ra Thường trực Hội đồng nhân dân phường
khóa mới.
Thứ ba, Ban Hội đồng nhân dân phường
Ban của Hội đồng nhân dân phường là cơ quan của Hội đồng nhân dân,
có nhiệm vụ thẩm tra dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án trước khi trình Hội
đồng nhân dân, giám sát, kiến nghị về những vấn đề thuộc lĩnh vực Ban phụ
trách; chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Hội đồng nhân dân phường.
Hội đồng nhân dân phường thành lập Ban Pháp chế, Ban kinh tế - xã
hội. Ban của Hội đồng nhân dân phường gồm có Trưởng ban, một Phó
Trưởng ban và các ủy viên. Số lượng ủy viên của các ban Hội đồng nhân dân
21

do Hội đồng nhân dân phường quyết định. Trưởng ban, Phó Trưởng ban và
các Ủy viên của các Ban Hội đồng nhân dân phường hoạt động kiêm nhiệm.
b. Hoạt động của Hội đồng nhân dân phường
Hội đồng nhân dân phường hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân
chủ, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng pháp luật; hiện đại,
minh bạch, chịu sự giám sát của nhân dân. Hội đồng nhân dân phường làm
việc theo chế độ hội nghị và quyết định theo đa số.
Hình thức hoạt động chủ yếu của Hội đồng nhân dân phường là thông
qua các kỳ họp Hội đồng nhân dân; hoạt động của Thường trực Hội đồng
nhân dân, các Ban Hội đồng nhân dân, các Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân
phường. Trong đó:
- Kỳ họp Hội đồng nhân dân mỗi năm ít nhất hai kỳ. Hội đồng nhân
dân phường quyết định kế hoạch tổ chức các kỳ họp thường lệ vào kỳ họp thứ
nhất của Hội đồng nhân dân phường đối với năm bắt đầu nhiệm kỳ và vào kỳ
họp cuối cùng của năm trước đó đối với các năm tiếp theo của nhiệm kỳ theo
đề nghị của Thường trực Hội đồng nhân dân phường.
Bên cạnh đó, Hội đồng nhân dân phường có thể tiến hành họp bất
thường khi Thường trực Hội đồng nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân
phường hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Hội đồng nhân dân phường
yêu cầu.
Ngoài ra, cử tri ở phường có quyền làm đơn yêu cầu Hội đồng nhân dân
phường họp, bàn và quyết định những công việc của phường khi trong đơn
yêu cầu có chữ ký của trên mười phần trăm tổng số cử tri của phường theo
danh sách cử tri bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân phường tại cuộc bầu cử
gần nhất thì Thường trực Hội đồng nhân dân phường có trách nhiệm tổ chức
kỳ họp Hội đồng nhân dân bất thường để bàn về nội dung mà cử tri kiến nghị.
Đơn yêu cầu của cử tri được xem là hợp lệ khi có kèm theo đầy đủ chữ
22

ký, họ tên, ngày, tháng, năm sinh và địa chỉ của từng người ký tên. Những
người ký tên trong đơn yêu cầu được cử một người làm đại diện tham dự kỳ
họp Hội đồng nhân dân bàn về nội dung mà cử tri kiến nghị.
Hội đồng nhân dân phường họp công khai. Trong trường hợp cần thiết,
theo đề nghị của Thường trực Hội đồng nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân
phường hoặc yêu cầu của ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Hội đồng nhân
dân phường thì Hội đồng nhân dân quyết định họp kín.
Thông thường, tại các kỳ họp, các đại biểu Hội đồng nhân dân phường
thực hiện quyền giám sát, quyền chất vấn, quyền bỏ phiếu, quyền bầu, miễn
nhiệm, bãi nhiệm đối với các đại biểu Hội đồng nhân dân phường… Trong
đó, hoạt động giám sát tại kỳ họp được coi là quan trọng nhất để đại biểu thực
hiện quyền, đồng thời là trách nhiệm của đại biểu trước lời hứa với Nhân dân.
- Hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân (thông qua phiên
họp). Thường trực Hội đồng nhân dân phường họp thường kỳ mỗi tháng một
lần (khi xét thấy cần thiết có thể họp đột xuất theo đề nghị của Chủ tịch Hội
đồng nhân dân phường). Trong phiên họp Thường trực Hội đồng nhân dân
phường, Chủ tịch Hội đồng nhân dân và Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân
phường cùng bàn bạc, đưa ra những quyết định nhằm lãnh đạo, thực hiện các
nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân phường. Chủ tịch Hội đồng nhân dân
phường quyết định thời gian, chương trình, chỉ đạo việc chuẩn bị và chủ tọa
phiên họp Thường trực Hội đồng nhân dân phường.
Ngoài ra, Đại diện Ủy ban nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt
Nam phường được mời tham dự phiên họp Thường trực Hội đồng nhân dân
phường khi bàn về vấn đề có liên quan; Đồng thời, Ủy ban nhân dân phường,
Ban của Hội đồng nhân dân phường, các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban
nhân dân phường và các cơ quan, tổ chức liên quan có trách nhiệm chuẩn bị
các dự án, đề án, báo cáo thuộc nội dung chương trình phiên họp theo sự
23

phân công của Thường trực Hội đồng nhân dân phường hoặc theo nhiệm vụ,
quyền hạn được pháp luật quy định.
Bên cạnh đó, Thường trực Hội đồng nhân dân phường có trách nhiệm
tiếp công dân và tổ chức để đại biểu Hội đồng nhân dân phường tiếp công
dân; xây dựng các quy định, thủ tục về tiếp công dân bảo đảm đúng pháp luật
và phù hợp với tình hình của địa phương; sắp xếp lịch tiếp công dân của đại
biểu Hội đồng nhân dân phường; bố trí công chức có đủ trình độ, năng lực và
am hiểu về pháp luật để làm nhiệm vụ tiếp công dân; tổ chức để đại biểu Hội
đồng nhân dân tiếp công dân tại nơi tiếp công dân ở nơi mà đại biểu ứng cử.
Theo đó, Chủ tịch Hội đồng nhân dân phường phải có lịch tiếp công
dân. Tùy theo yêu cầu của công việc, Chủ tịch Hội đồng nhân dân phường bố
trí số lần tiếp công dân trong tháng. Chủ tịch Hội đồng nhân dân phường có
thể ủy nhiệm cho Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân phường tiếp công dân,
nhưng ít nhất mỗi quý Chủ tịch Hội đồng nhân dân phường phải bố trí thời
gian 01 ngày để trực tiếp tiếp công dân.
Hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân phường còn thể hiện
qua quyền hạn của Thường trực Hội đồng nhân dân được quy định trong Điều
104 của Luật tổ chức Chính quyền địa phương như: triệu tập các kỳ họp của
Hội đồng nhân dân phường; phối hợp với Ủy ban nhân dân phường trong việc
chuẩn bị kỳ họp của Hội đồng nhân dân phường; Đôn đốc, kiểm tra Ủy ban
nhân dân phường và các cơ quan nhà nước có liên quan thuộc quản lý của địa
phương thực hiện các nghị quyết của Hội đồng nhân dân phường; Giám sát
việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật tại địa phương; Chỉ đạo, điều hòa, phối
hợp hoạt động của các Ban của Hội đồng nhân dân phường; xem xét kết quả
giám sát của các Ban của Hội đồng nhân dân phường khi xét thấy cần thiết và
báo cáo Hội đồng nhân dân phường tại kỳ họp gần nhất; giữ mối liên hệ với
đại biểu Hội đồng nhân dân; tổng hợp chất vấn của đại biểu Hội đồng
24

nhân dân để báo cáo Hội đồng nhân dân phường; yêu cầu các cơ quan, tổ
chức, cá nhân giải trình các vấn đề liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của
Thường trực Hội đồng nhân dân tại phiên họp Thường trực Hội đồng nhân
dân phường…
- Hoạt động của các Ban Hội đồng nhân dân phường
Các Ban hội đồng nhân dân phường hoạt động dưới sự chỉ đạo, điều
phối của Thường trực Hội đồng nhân dân phường, thực hiện các nhiệm vụ do
Hội đồng nhân dân phường giao theo các lĩnh vực phụ trách, báo cáo, đề xuất
các vấn đề liên quan đến hoạt động của Ban đến Thường trực Hội đồng nhân
dân phường để Thường trực Hội đồng nhân dân phường xem xét, đưa ra tại kỳ
họp Hội đồng nhân dân phường. Hoạt động của các Ban được thể hiện qua
các lĩnh vực cụ thể mà Ban được giao phụ trách như sau:
Ban pháp chế của Hội đồng nhân dân phường chịu trách nhiệm trong
các lĩnh vực thi hành Hiến pháp và pháp luật, quốc phòng, an ninh, trật tự, an
toàn xã hội, xây dựng chính quyền địa phương và quản lý địa giới hành chính
ở địa phương.
Ban kinh tế - xã hội của Hội đồng nhân dân phường chịu trách nhiệm
trong các lĩnh vực kinh tế, ngân sách, đô thị, giao thông, xây dựng, giáo dục, y
tế, văn hóa, xã hội, thông tin, thể dục, thể thao, khoa học, công nghệ, tài
nguyên và môi trường, chính sách tôn giáo ở địa phương.
Các Ban hoạt động thông qua việc tham gia chuẩn bị nội dung kỳ họp
của Hội đồng nhân dân phường liên quan đến lĩnh vực phụ trách như: Thẩm
tra dự thảo nghị quyết, báo cáo, đề án liên quan đến lĩnh vực phụ trách do Hội
đồng nhân dân hoặc Thường trực Hội đồng nhân dân phường phân công; Giúp
Hội đồng nhân dân phường giám sát hoạt động của Ủy ban nhân dân và các
cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân phường trong các lĩnh vực phụ
trách; giám sát văn bản quy phạm pháp luật thuộc phạm vi phụ trách; Tổ
25

chức khảo sát tình hình thực hiện các quy định của pháp luật về lĩnh vực phụ
trách do Hội đồng nhân dân hoặc Thường trực Hội đồng nhân dân phường
phân công; Báo cáo kết quả hoạt động giám sát với Hội đồng nhân dân,
Thường trực Hội đồng nhân dân phường.
Ban của Hội đồng nhân dân phường chịu trách nhiệm và báo cáo công
tác trước Hội đồng nhân dân phường; trong thời gian Hội đồng nhân dân
phường không họp thì báo cáo công tác trước Thường trực Hội đồng nhân dân
phường.
Bên cạnh đó, Các Ban của Hội đồng nhân dân phường phối hợp công
tác và trao đổi kinh nghiệm hoạt động về những vấn đề có liên quan.
- Hoạt động của Đại biểu Hội đồng nhân dân phường.
Như đã nói ở trên, tại kỳ họp Hội đồng nhân dân phường, các đại biểu
Hội đồng nhân dân phường bên cạnh việc thực hiện quyền đại biểu thì đồng
thời phải thực hiện trách nhiệm của người đại biểu của Nhân dân, mà trước
hết là trách nhiệm tham dự kỳ họp Hội đồng nhân dân phường; trách nhiệm
tiếp xúc cử tri,…
Đại biểu Hội đồng nhân dân phường có trách nhiệm tham dự đầy đủ
các kỳ họp, phiên họp Hội đồng nhân dân phường, tham gia thảo luận và biểu
quyết các vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân phường.
Đại biểu Hội đồng nhân dân phường không tham dự kỳ họp, phiên họp thì
phải có lý do và phải báo cáo trước với Chủ tịch Hội đồng nhân dân. Trường
hợp đại biểu Hội đồng nhân dân phường không tham dự các kỳ họp liên tục
trong 01 năm mà không có lý do thì Thường trực Hội đồng nhân dân phường
phải báo cáo Hội đồng nhân dân phường để bãi nhiệm đại biểu Hội đồng nhân
dân đó.
Trách nhiệm tiếp xúc cử tri của địa biểu Hội đồng nhân dân phường là
hoạt động của đại biểu Hội đồng nhân dân phường trước và sau kỳ họp. Đại
26

biểu Hội đồng nhân dân phường phải liên hệ chặt chẽ với cử tri ở nơi bầu cử
bầu ra mình, chịu sự giám sát của cử tri, có trách nhiệm thu thập và phản ánh
trung thực ý kiến, nguyện vọng, kiến nghị của cử tri; bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của cử tri; thực hiện chế độ tiếp xúc cử tri và ít nhất mỗi năm một
lần báo cáo với cử tri về hoạt động của mình và của Hội đồng nhân dân
phường nơi mình là đại biểu, trả lời những yêu cầu và kiến nghị của cử tri.
Sau mỗi kỳ họp Hội đồng nhân dân phường, đại biểu Hội đồng nhân
dân phường có trách nhiệm báo cáo với cử tri về kết quả của kỳ họp, phổ biến
và giải thích các nghị quyết của Hội đồng nhân dân, vận động và cùng với
Nhân dân thực hiện các nghị quyết đó.
Đại biểu Hội đồng nhân dân phường còn hoạt động thông qua hoạt
động tiếp công dân theo quy định của pháp luật. Khi nhận được khiếu nại, tố
cáo, kiến nghị của công dân, đại biểu Hội đồng nhân dân phường có trách
nhiệm nghiên cứu, kịp thời chuyển đến người có thẩm quyền giải quyết và
thông báo cho người khiếu nại, tố cáo, kiến nghị biết; đôn đốc, theo dõi và
giám sát việc giải quyết. Người có thẩm quyền giải quyết phải thông báo cho
đại biểu Hội đồng nhân dân phường về kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo,
kiến nghị của công dân trong thời hạn do pháp luật quy định. Trong trường
hợp xét thấy việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị không đúng pháp luật,
đại biểu Hội đồng nhân dân phường có quyền gặp người đứng đầu cơ quan, tổ
chức, đơn vị hữu quan để tìm hiểu, yêu cầu xem xét lại; khi cần thiết, đại biểu
Hội đồng nhân dân phường yêu cầu người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị
cấp trên trực tiếp của cơ quan, tổ chức, đơn vị đó giải quyết.
Đại biểu Hội đồng nhân dân phường hoạt động thông qua quyền chất
vấn Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân
phường, Ủy viên Ủy ban nhân dân phường trong các kỳ họp Hội đồng nhân
dân phường. Trong thời gian giữa hai kỳ họp Hội đồng nhân dân phường, chất
27

vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân phường được gửi đến Thường trực Hội
đồng nhân dân phường để chuyển đến người bị chất vấn và quyết định thời
hạn trả lời chất vấn.
Ngoài ra, đại biểu Hội đồng nhân dân phường hoạt động qua các quyền
được quy định tại điều 97, 98, 99, 100, 101, 102 của Luật Tổ chức Chính
quyền địa phương năm 2015[41].
1.2.3.1. Tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân phường
a. Tổ chức của Ủy ban nhân dân phường
Ủy ban nhân dân phường do Hội đồng nhân dân phường bầu, là cơ
quan chấp hành của Hội đồng nhân dân phường, cơ quan hành chính nhà nước
ở địa phương, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương, hội đồng nhân
dân phường và cơ quan hành chính Nhà nước cấp trên. Ủy ban nhân dân
phường hoạt động trên cơ sở tuân thủ Hiến pháp và Pháp luật, quản lý xã hội
bằng pháp luật; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, hoạt động theo chế độ
tập thể Ủy ban nhân dân phường kết hợp với trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban
nhân dân phường. Nhiệm kỳ của Ủy ban nhân dân phường theo nhiệm kỳ của
Hội đồng nhân dân phường.
Ủy ban nhân dân phường gồm Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Ủy viên phụ
trách Quân sự, Ủy viên phụ trách Công an. Trong đó, Ủy ban nhân dân
phường loại I có không quá hai Phó Chủ tịch, phường loại II và loại III có một
Phó Chủ tịch. (Việc phân loại đơn vị hành chính căn cứ vào các tiêu chí về
dân số, diện tích và các yếu tố đặc thù. Theo đó tính ra khung điểm sau:
phường loại 1 có từ 221 điểm trở lên; phường loại 2 có từ 141 đến 220 điểm;
phường loại 3 có từ 140 điểm trở xuống [13].) Trong đó:
- Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường
Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường do Hội đồng nhân dân phường bầu
ra, là người đứng đầu Ủy ban nhân dân phường lãnh đạo và điều hành công
28

việc của Ủy ban nhân dân, các thành viên Ủy ban nhân dân phường; Lãnh
đạo, chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ về tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến
pháp, pháp luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên, của Hội đồng
nhân dân và Ủy ban nhân dân phường; thực hiện các nhiệm vụ về quốc
phòng, an ninh, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh, phòng, chống tội
phạm và các hành vi vi phạm pháp luật khác, phòng, chống quan liêu, tham
nhũng; tổ chức thực hiện các biện pháp bảo vệ tài sản của cơ quan, tổ chức,
bảo hộ tính mạng, tự do, danh dự, nhân phẩm, tài sản, các quyền và lợi ích
hợp pháp khác của công dân; thực hiện các biện pháp quản lý dân cư trên địa
bàn xã theo quy định của pháp luật; Quản lý và tổ chức sử dụng có hiệu quả
công sở, tài sản, phương tiện làm việc và ngân sách nhà nước được giao theo
quy định của pháp luật; Giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm pháp luật,
tiếp công dân theo quy định của pháp luật; Chỉ đạo thực hiện các biện pháp
bảo vệ môi trường, phòng, chống cháy, nổ; áp dụng các biện pháp để giải
quyết các công việc đột xuất, khẩn cấp trong phòng, chống thiên tai, dịch
bệnh, an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã theo quy định của pháp
luật;
Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn do
cơ quan nhà nước cấp trên phân cấp, ủy quyền. Phối hợp với các cơ quan, tổ
chức có thẩm quyền thực hiện quy hoạch phát triển hạ tầng đô thị, xây dựng,
giao thông, phòng, chống cháy, nổ, bảo vệ môi trường, không gian, kiến trúc,
cảnh quan đô thị trên địa bàn phường. Quản lý dân cư trên địa bàn phường
theo quy định của pháp luật.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường có thể Ủy quyền cho Phó Chủ tịch
Ủy ban nhân dân phường thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong phạm vi thẩm
quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường;
- Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường
29

Hiện nay, chưa có một văn bản pháp luật nào quy định cụ thể về nhiệm
vụ, quyền hạn chung của Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường. Phó chủ tịch
Ủy ban nhân dân phường do Hội đồng nhân dân phường bầu ra, thực hiện
nhiệm vụ, quyền hạn theo Quy chế làm việc và sự phân công của Chủ tịch Ủy
ban nhân dân phường đó; chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước Chủ tịch
Ủy ban nhân dân phường về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao;
cùng với Chủ tịch và các thành viên khác chịu trách nhiệm tập thể về những
vấn đề Ủy ban nhân dân phường quyết định;
Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường trực tiếp chỉ đạo các lĩnh vực và
địa bàn công tác do Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường phân công; chủ động
xây dựng chương trình, kế hoạch triển khai các công việc theo lĩnh vực được
phân công trên địa bàn; được sử dụng quyền hạn của Chủ tịch Ủy ban nhân
dân phường khi giải quyết các vấn đề thuộc lĩnh vực được giao. Đối với
những vấn đề vượt quá phạm vi thẩm quyền thì phải báo cáo Chủ tịch Ủy ban
nhân dân phường quyết định;
Bên cạnh đó, khi giải quyết công việc, nếu có vấn đề liên quan đến
phạm vi và trách nhiệm giải quyết công việc của thành viên Ủy ban nhân dân
khác thì chủ động trao đổi, phối hợp với thành viên đó để thống nhất cách giải
quyết; nếu vẫn còn ý kiến khác nhau thì báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân
phường quyết định; Đồng thời, kiểm tra, đôn đốc cán bộ, công chức, Trưởng
khu phố và Tổ trưởng Tổ dân phố thực hiện các chủ trương, chính sách, công
việc thuộc lĩnh vực được giao theo quy định của pháp luật.
- Ủy viên Ủy ban nhân dân phường
Hiện nay, cũng chưa có văn bản pháp luật nào quy định cụ thể về
nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy viên ủy ban nhân dân phường. Ủy viên Ủy ban
nhân dân phường được Hội đồng nhân dân phường bầu ra, thực hiện nhiệm
vụ, quyền hạn theo Quy chế làm việc và sự phân công của Chủ tịch Ủy ban
30

nhân dân phường; chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước Chủ tịch Ủy ban
nhân dân phường về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao; cùng với
Chủ tịch Ủy ban nhân dân và các thành viên khác chịu trách nhiệm tập thể về
những vấn đề Ủy ban nhân dân phường quyết định; Trực tiếp chỉ đạo, kiểm
tra, đôn đốc công việc thuộc lĩnh vực được phân công trên địa bàn; chủ động
đề ra các biện pháp để hoàn thành tốt công việc đó; nắm tình hình, báo cáo
kịp thời với Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường về lĩnh vực công tác của mình
và các công việc khác có liên quan;
Ủy viên Ủy ban nhân dân phường phối hợp công tác với các thành viên
khác của Ủy ban nhân dân phường, các cán bộ, công chức quận có liên quan
và giữ mối liên hệ chặt chẽ với cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân
quận để thực hiện tốt nhiệm vụ của mình và thực hiện các nhiệm vụ khác do
Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường giao.
- Các bộ phận chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân phường
Số lượng cán bộ, công chức phường được bố trí theo loại đơn vị hành
chính cấp xã quy định tại Nghị định 92/2009/NĐ - CP ngày 222/10/2009; theo
đó, phường loại 1 không quá 25 người; phường loại 2: không quá 23 người;
phường loại 3: không quá 21 người; hoạt động dưới sự chỉ đạo, kiểm tra, giám
sát của Chủ tịch Ủy ban nhân phường và cơ quan hành chính nhà nước cấp
trên. bao gồm các chức danh sau: Chỉ huy trưởng Quân sự; Văn phòng –
thống kê; Địa chính – xây dựng – đô thị và môi trường; Tài chính – kế toán;
Tư pháp – hộ tịch; Văn hóa – xã hội[7].
Mỗi cán bộ, công chức thuộc các bộ phận chuyên môn như nêu trên lại
được giao phụ trách một số lĩnh vực thuộc phạm vi hoạt động được quy định
cho chức danh, theo sự phân công của Thủ trưởng cơ quan và căn cứ vào đặc
thù của mỗi địa phương.
b. Hoạt động của Ủy ban nhân dân phường
31

Hoạt động của UBND phường được thể hiện qua các hoạt động cơ bản
sau đây:
Thứ nhất, thông qua các phiên họp của UBND phường.
Các phiên họp của UBND là hình thức hoạt động chủ yếu và cũng là
quan trọng nhất của UBND phường. Thông qua các phiên họp, phần lớn
nhiệm vụ, quyền hạn thuộc thẩm quyền của UBND phường sẽ được thực hiện.
Phiên họp Ủy ban nhân dân chỉ được tiến hành khi có ít nhất hai phần ba tổng
số thành viên Ủy ban nhân dân tham dự. Ủy ban nhân dân phường họp bất
thường trong các trường hợp sau đây: a) Do Chủ tịch Ủy ban nhân dân
phường quyết định; b) Theo yêu cầu của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp trên
trực tiếp,c) Theo yêu cầu của ít nhất một phần ba tổng số thành viên Ủy ban
nhân dân phường.
Thành viên Ủy ban nhân dân phường có trách nhiệm tham dự đầy đủ
các phiên họp Ủy ban nhân dân, nếu vắng mặt phải báo cáo và được Chủ tịch
Ủy ban nhân dân phường đồng ý. Chương trình, thời gian họp và các tài liệu
trình tại phiên họp phải được gửi đến các thành viên Ủy ban nhân dân chậm
nhất là 03 ngày làm việc trước ngày bắt đầu phiên họp thường kỳ và chậm
nhất là 01 ngày trước ngày bắt đầu phiên họp bất thường.
Trong phiên họp Ủy ban nhân dân phường, đại diện Thường trực Hội
đồng nhân dân phường được mời tham dự. Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam, người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương, đại diện
các Ban của Hội đồng nhân dân phường được mời tham dự phiên họp Ủy ban
nhân dân phường khi bàn về các vấn đề có liên quan.
Ủy ban nhân dân phường quyết định các vấn đề tại phiên họp bằng hình
thức biểu quyết. Thành viên Ủy ban nhân dân phường có quyền biểu quyết tán
thành, không tán thành hoặc không biểu quyết.
32

Kết quả phiên họp Ủy ban nhân dân phường phải được thông báo kịp
thời đến các thành viên Ủy ban nhân dân phường, Thường trực cấp ủy,
Thường trực Hội đồng nhân dân phường, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận
Tổ quốc Việt Nam phường, người đứng đầu các tổ chức chính trị - xã hội
cùng cấp và các cơ quan, tổ chức, đơn vị có liên quan.
Đối với kết quả phiên họp Ủy ban nhân dân liên quan đến kế hoạch
phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đền bù, giải
phóng mặt bằng và các vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ của công dân
ở địa phương thì ngay sau mỗi phiên họp, Ủy ban nhân dân phường có trách
nhiệm thông tin cho các cơ quan báo chí.
Thứ hai, thông qua hoạt động của Chủ tịch UBND phường.
Bên cạnh các phiên họp của UBND phường thì hoạt động của Chủ tịch
UBND phường cũng là một hình thức hoạt động thường xuyên của UBND
phường. Là người lãnh đạo và điều hành công tác của UBND, do đó hoạt
động của Chủ tịch là UBND phường có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả công
việc của UBND phường.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường chịu trách nhiệm cá nhân về việc
thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao theo quy định của Luật Tổ chức
Chính quyền địa phương năm 2015; cùng các thành viên khác của Ủy ban
nhân dân phường chịu trách nhiệm tập thể về hoạt động của Ủy ban nhân dân
trước Hội đồng nhân dân phường, cơ quan hành chính cấp trên, trước Nhân
dân địa phương và trước pháp luật.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường trực tiếp chỉ đạo giải quyết hoặc
giao Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường chủ trì, phối hợp giải quyết
những vấn đề liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực ở địa phương. Trường hợp
cần thiết, Chủ tịch Ủy ban nhân dân có thể thành lập các tổ chức tư vấn để
tham mưu, giúp Chủ tịch giải quyết công việc. Ủy nhiệm một Phó Chủ
33

tịch Ủy ban nhân dân phường thay mặt Chủ tịch điều hành công việc của Ủy
ban nhân dân phường khi Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường vắng mặt.
Thay mặt Ủy ban nhân dân phường ký quyết định của Ủy ban nhân dân
phường; ban hành quyết định, chỉ thị và hướng dẫn, kiểm tra việc thi hành các
văn bản đó ở địa phương.
Thứ ba, thông qua hoạt động đối thoại giữa Ủy ban nhân dân phường,
Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường với Nhân dân.
Hằng năm, Ủy ban nhân dân phường, Chủ tịch Ủy ban nhân dân
phường có trách nhiệm tổ chức ít nhất một lần hội nghị trao đổi, đối thoại với
Nhân dân ở địa phương về tình hình hoạt động của Ủy ban nhân dân phường
và những vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ của công dân ở địa phương;
Tùy theo quy mô đơn vị hành chính của từng phường, có thể tổ chức trao đổi,
đối thoại với Nhân dân theo từng cụm, tổ dân phố. Ủy ban nhân dân phường
phải thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng và thông báo đến Tổ
trưởng tổ dân phố về thời gian, địa điểm, nội dung của hội nghị trao đổi, đối
thoại với Nhân dân chậm nhất là 07 ngày trước ngày tổ chức hội nghị.
1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến tổ chức và hoạt động của chính
quyền phƣờng
1.3.1. Sự thống nhất trong nhận thức, chỉ đạo tổ chức thực hiện của
cả hệ thống chính trị từ trung ương tới địa phương
Bản chất chính trị và đường lối chính trị của các đảng cầm quyền luôn
ảnh hưởng và chi phối mạnh mẽ không chỉ đối với các thể chế nhà nước, tức
là hệ thống các quy định do Nhà nước xác lập trong hệ thống văn bản pháp
luật của Nhà nước và được Nhà nước sử dụng để điều chỉnh và tạo ra các
hành vi và mối quan hệ giữa Nhà nước với công dân, các tổ chức nhằm thiết
lập kỷ cương xã hội, mà còn đối với toàn bộ các thiết chế của nhà nước đó
trên thực tế.
34

Chi phối trực tiếp và mạnh mẽ nhất hiện nay về mặt chính trị ở Việt
Nam đối với việc tổ chức và hoạt động của CQĐP nói chung và chính quyền
phường nói riêng, đó là nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng cộng sản
Việt Nam theo quy định của Hiến pháp.
Trong nhà nước pháp quyền XHCN thì yếu tố tổ chức Đảng vẫn đóng
một vai trò quan trọng là cơ sở xuất phát, định hình các nội dung pháp lý và
hoạch định chính sách trong tổ chức và hoạt động của chính quyền phuòng.
Do đó, sự lãnh đạo của Đảng là vấn đề không thể không tính đến trong tổ
chức và hoạt động của bộ máy nhà nước nói chung và chính quyền phường
nói riêng.
1.3.2. Nhận thức và vận dụng các nguyên tắc tổ chức và hoạt động
của bộ máy nhà nước nói chung, chính quyền phường nói riêng
Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước là toàn bộ
những tư tưởng, nguyên lý chỉ đạo xuyên suốt, là cơ sở cho toàn bộ quá trình
tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước. Việc nhận thức đúng đắn, khoa học
và vận dụng sáng tạo, linh hoạt là tiền đề quan trọng trong tổ chức, hoạt động
của bộ máy nhà nước nói chung và chính quyền phường nói riêng.
Từ năm 1946 với bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ
cộng hòa cho đến nay, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước ta được chi
phối bởi nhiều nguyên tắc tổ chức và hoạt động khác nhau, nhưng bao trùm
lên toàn bộ tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, trong đó có chính
quyền phường, là nguyên tắc tập quyền xã hội chủ nghĩa và nguyên tắc tất cả
quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Do vậy, kể từ Hiến pháp 1980,
nguyên tắc này được quán triệt sâu sắc và tổ chức trong thực tiễn, thành ra
CQĐP các cấp nói chung và chính quyền phường ở Việt Nam nói riêng cho
đến nay vẫn gồm hai thiết chế đồng đều là HĐND và UBND.
35

1.3.3. Năng lực thực thi công vụ của cán bộ, công chức phường
Năng lực thực thi công vụ của cán bộ, công chức là khả năng làm việc
tốt, có hiệu quả nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ do Nhà nước đặt ra. Một cán
bộ, công chức có năng lực thực thi công vụ là người thể hiện được trên thực tế
“khả năng làm việc tốt” của mình bằng những kết quả, hiệu quả cụ thể, đáp
ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao. Tương tự như vậy, năng lực thực thi công
vụ của cán bộ, công chức phường là khả năng và kết quả thực thi nhiệm vụ
mang tính pháp lý cụ thể của người cán bộ, công chức đó.
Cán bộ, công chức phường là người trực tiếp làm việc với người dân.
Mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều
do đội ngũ cán bộ, công chức phường phổ biến, triển khai để nhân dân hiểu rõ
và thi hành. Cán bộ, công chức phường thường hội tụ đủ các tư cách khác
nhau mà họ phải thể hiện như: công dân, đồng hương, bà con, họ hàng; người
đại diện của cộng đồng; đại diện cho nhà nước... những vai trò này vừa có
tính thống nhất vừa có tính mâu thuẫn, xung đột trong mỗi hoàn cảnh, ít nhiều
có tác động, chi phối hoạt động công vụ của họ, nhất là trong việc giải quyết
những vấn đề liên quan đến mối quan hệ giữa các lợi ích cá nhân – cộng động
– nhà nước. Hoạt động thực thi công vụ của cán bộ, công chức phường mang
tính đa dạng, phức tạp. Họ phải giải quyết tất cả các công việc trong đời sống
xã hội ở địa phương, mang tính thường xuyên để đảm bảo quyền và lợi ích
chính đáng của người dân.
Đội ngũ cán bộ, công chức phường có vai trò hết sức quan trọng trong
xây dựng và hoàn thiện bộ máy chính quyền cơ sở, trong hoạt động thi hành
công vụ. Hiệu lực, hiệu quả của bộ máy chính quyền xã nói riêng và hệ thống
chính trị nói chung, xét đến cùng được quyết định bởi phẩm chất, năng lực và
hiệu quả công tác của đội ngũ CBCC phường. Năng lực thực thi công vụ của
CBCC phương tác động tích cực đến tổ chức và hoạt động của chính quyền
36

phường thể hiện: đội ngũ Cán bộ, công chức phường vững vàng về chính trị,
văn hóa, có đạo đức lối sống lành mạnh, trong sạch, có trí tuệ, có kiến thức và
trình độ năng lực để thực thi chức năng, nhiệm vụ theo đúng pháp luật sẽ nâng
cao chất lượng của hoạt động của chính quyền phường, bảo vệ hợp pháp các
cá nhân, tổ chức và phục vụ nhân dân, tạo được sự tín nhiệm của nhân dân địa
phương đối với chính quyền phường trong việc thực hiện các nội dung QLNN
ở địa phương, khơi dậy được nguồn lực của nhân dân, nâng cao trình độ dân
sinh, dân trí, dân chủ ở cơ sở, đời sống nhân dân được nâng lên đáng kể, góp
phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Đảng, chính quyền,
đảm bảo an ninh, chính trị, quốc phòng ở các địa phương và trên địa bàn
phường.
1.3.4. Mức độ phân cấp quản lý cho chính quyền phường
Hoạt động tổ chức quyền lực nhà nước trong nhà nước dân chủ, pháp
quyền luôn được ghi nhận bằng pháp luật. Nội dung của pháp luật quy định
về tổ chức và hoạt động của chính quyền phường cũng tác động đến tổ chức
và hoạt động của chính quyền phường theo hai khuynh hướng: (i) Pháp luật
giúp chính quyền phường năng động và hiệu quả khi các quy định của pháp
luật thông thoáng, phù hợp yêu cầu QLNN đối với từng loại đối tượng, từng
địa bàn, trên tất cả các nội dung từ con người, tổ chức, thủ tục, tài chính,
phạm vi đối tượng tác động trong quản lý. (ii) Pháp luật là gánh nặng mà
chính quyền phường phải kéo lê khi vận hành khi các quy định của pháp luật
cứng nhắc, nặng nề, không phù hợp với đối tượng tác động. Trong 2 chiều
hướng này thì chiều hướng thứ hai không ai muốn xảy ra.
Ngoài ra, vấn đề phân cấp quản lý trong hoạt động QLNN giữa trung
ương và địa phương và giữa các cấp CQĐP là vô cùng quan trọng. Phân cấp
quản lý là sự phân chia các đơn vị hành chính - lãnh thổ, xây dựng mô hình
CQĐP và phân định thẩm quyền hợp lý giữa các cấp chính quyền bằng luật
37

hoặc văn bản dưới luật cho phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và đặc điểm của
mỗi cấp để nhằm thực thi hiệu quả hơn quyền lực nhà nước.
Chính quyền phường được sự phân cấp từ chính quyền quận Sự phân
cấp đó có thể: Tạo điều kiện thuận lợi để chính quyền quận phát huy vai trò
tốt nhất trong quản lý khi mở rộng nội dung phân cấp một cách hợp lý trên cơ
sở phù hợp với năng lực của cơ quan được phân cấp. Gắn việc phân cấp với
hoạt động kiểm tra, giám sát tốt chặt chẽ việc tổ chức thực hiện, tạo điều kiện
về cơ sở vật chất, tài chính và các nguồn lực để thực hiện tốt việc phân cấp.
Ngược lại, phân cấp có thể gây khó khăn cho chính quyền quận trong hoạt
động quản lý trên địa bàn quận khi bó hẹp, thiếu hợp lý trong việc phân cấp,
thiếu kiểm tra kiểm soát, không trao các điều kiện cần thiết để thực hiện việc
phân cấp (phân cấp nhưng không phân quyền hoặc phân quyền hạn chế,
không tương xứng với nội dung phân cấp, hoặc không trao các điều kiện để
thực hiện việc phân cấp).
Xu hướng chung của nền quản trị địa phương tại các quốc gia trên toàn
cầu hiện nay là ngày càng mở rộng và tạo điều kiện thông thoáng nhất cho
CQĐP, chính quyền phường nói riêng mà điểm tận cùng của nó là chế độ tự
quản địa phương. Tuy nhiên, bên cạnh việc tạo ra sự chủ động, sáng tạo, linh
hoạt cho chính quyền cấp dưới trong quản lý và điều hành các lĩnh vực thì
việc phân cấp quản lý cần phải có sự kiểm tra kiểm soát, đánh giá chặt chẽ,
trên cơ sở năng lực và điều kiện thực thi của CQĐP được phân cấp nhằm nâng
cao hiệu quả, hiệu lực của QLNN ở địa phương. Vì vậy, việc nghiên cứu quy
định của pháp luật, quy định về phân cấp quản lý đối với tổ chức và hoạt động
của chính quyền phường là yêu cầu có ý nghĩa quan trọng về mặt lý luận, là
nền tảng cho việc thiết kế, đề xuất các mô hình tổ chức bộ máy và hoạt động
của chính quyền phường ở nước ta hiện nay.
38

Tổ Chức Và Hoạt Động Của Chính Quyền Phường Từ Thực Tiễn Thành Phố Hải Phòng.doc

Tổ Chức Và Hoạt Động Của Chính Quyền Phường Từ Thực Tiễn Thành Phố Hải Phòng.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Tổ Chức Và Hoạt Động Của Chính Quyền Phường Từ Thực Tiễn Thành Phố Hải Phòng.doc

Similar to Tổ Chức Và Hoạt Động Của Chính Quyền Phường Từ Thực Tiễn Thành Phố Hải Phòng.doc (20)

More from Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864

More from Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (19)

Tổ Chức Và Hoạt Động Của Chính Quyền Phường Từ Thực Tiễn Thành Phố Hải Phòng.doc