ТЭОРЫЯ І ПРАКТЫКА МОВЫ Дзеканне і цеканне

1. Тэорыя і практыка мовы
Дзеканне і цеканне

2. Прачытайце па-руску
Дяди, тети и дети
сидели в тени
деревьев

3. хуткамоўка
Дзядзька дзякаваў мядзведзю –
Дзядзьку выхадзілі ледзьве.
Дзядзьку дзякаваў мядзведзь –
Дзядзька дыхае ледзь-ледзь.

4. Калі адбываецца дзеканне і
цеканне?
1. Перад е, ё, ю, я, і
і мяккім знакам:
дзень, цень, шэсць,
рэдзька

5. 2. Пры асімілятыўнай
мяккасці перад в’:
дзве, цвік, мядзведзь,
цвёрды

6. Пераход дз’ і ц’ не адбываецца ў
прыстаўках і суфіксах на д і т
(падвезці, у таварыстве), а
таксама ў некаторых іншых
словах (брытве, бітве, пітве,
Літве)

7. У запазычаных словах, а
таксама ў вытворных ад іх
цвёрдыя д і т звычайна
захоўваюцца: тэхніка,
дэлегат, тыраж, дыктар

8. Аднак ёсць невялікі шэраг
словаў, які пішуцца з дз і ц :
арцель, бардзюр, накцюрн,
нацюрморт, цітр, цір,
цюль, эцюд і інш.

9. Перад суфіксамі –ін-, -ір-,
-ёр-, -еец-, -ейск- у словах
іншамоўнага паходжання
пішуцца дз і ц: сульфідзін,
гвардзеец, камандзір

10. Перад памяншальна-
ласкальным суфіксам –ік-
маем дз і ц: білецік, стэндзік.
Перад аманімічным яму
суфіксам –ык- маем т:
дагматык, матэматыка

11. Перад суфіксамі -ыст-,
-ызм-, -ынг- звычайна
цвёрдыя д і т захоўваюцца:
ерэтызм, аўтызм,
авангардыст, мітынг

12. Уласныя імёны пішуцца ў
адпаведнасці з беларускім
вымаўленнем: Дзмітрый,
Дзіяна, Палесціна, Тэрэза,
Атэла, Людміла, Ядвіга

13. У клясычным правапісе
напісанне: Палестына,
бляндын, актор, Валянтына
і Валянціна, Канстантын і
Канстанцін, Хрыстына і
Хрысціна

14. Титры
Титул
Индеец
Индиец
Дерматин
Лунатик – лунацік

15. Титры – цітры
Титул – тытул
Индеец - індзеец
Индиец – індыец
Дерматин – дзермацін
Лунатик – лунацік

16. Командировка
Серпантин
Артишок
Ватикан
Бригантина
Мундир

17. Командировка – камандзіроўка
Серпантин – серпанцін
Артишок – арцішок
Ватикан – Ватыкан
Бригантина – брыганціна
Мундир – мундзір

18. Гипотенуза
Одесса
Ядвига
Трактир
Тюльпан
Тир

19. Гипотенуза – гіпатэнуза
Одесса – Адэса
Ядвига – Ядвіга
Трактир – тракцір
Тюльпан – цюльпан
Тир – цір

20. Дивизия
Еретик
Дерматит
Бомбардир
Монтировать
Ватин

21. Дивизия – дывізія
Еретик – ерэтык
Дерматит – дэрматыт
Бомбардир – бамбардзір
Монтировать – манціраваць/
мантаваць
Ватин – вацін