Եթե ես մեկնեմ Էրզրում

1. ԵԹԵ ԵՍ ՄԵԿՆԵԻ ԷՐԶՐՈՒՄ

2.  Ես որոշել եմ ճամփորդել Էրզրում ։Կունենամ
բավականին շատ կանգառներ։Ինձ ավելի շատ
հետաքրքրում են պատմամշակութային
կոթողները,եկեղեցիները:Մինչ ճամփորդելը
կծանոթանանք Էրզրումին:

3. ԷՐԶՐՈՒՄԻ ԱՆՎԱՆ ՄԱՍԻՆ
 Անաստասուպոլիս, Առզըռում, Առզռում, Արգիրոն,
Արդուրում, Արզ, Արզան, Արզան ար-Ռում, Արզան էր Ռում,
Արզարում, Արզերում, Արզը Ռում, Արզն ար ռում, Արզնե էլ-
Ռում, Արծն Հոռոմոց, Արզն Ռում, Արզրում, Արտը Ռում,
Բարանդիս, Կարիկալա, Գալիգուլա, Գարանիգիս,
Գարանիտիդե, Էրեզ Էրում, Էրզեն Էլ-Ռում, Էրզենէրում,
Էրզեն Էրում, Էրզենիռում, Էրզերում, էրզ էր-Ռում, Էրզին
էրում, էրզիռում, էրզիրում, էրզյուրյում, էրզրում,
էրզունիրում, էրզուրում, Թեոդոպոլիս, Թեոդոսիպոլ,
Թեոդոսիոպոլիս, Թեոդոսիպոլիս, Թեոդոսիուպոլիս,
Թեոդոսոպոլիս, Թեոդոսպոլիս, Թեոդոսուպոլ,
Թեոդոսուպոլիս, Թեոդուպոլիս, Թվուլուս, Կալիկալա,
Կալիքալա, Կարախպոլիս, Կարանա, Կարանատիդե,
Կարանիտիդե, Կարանիտիս, Կարեն, Կարենտիս, Կարինի,
Կարինիտես, Կարինիտիս, Կարնային քաղաք, Կարնա
քաղաքի, Կարնո քաղաք, Կարնու քալաքի, Կարնու քաղաք,
Կարունս քաղաք, Կարուց քաղաք, Քալիքալա, Քարին
քաղաք).

4. ԷՐԶՐՈՒՄ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ
 Էրզրումի հիմնադրումը վերագրում են Ք.Ա. 2-րդ
հազարամյակի 2-րդ կեսին ապրած հայոց թագավոր
Կարաննիին, որից էլ առաջացել է քաղաքի հայկական
Կարին անունը։ Այն եղել է խոշոր արհեստավորական,
գիտամշակութային կենտրոն, որտեղ ապրել ու արարել են
հայերը։ Կարինը բոլոր ժամանակներում եղել է հայաշատ
քաղաք։ Մինչև 4-րդ դարը Երվանդունիների,
Արտաշեսյանների և Արշակունիների թագավորության
շրջանում եղել է հայական պետության կազմում, Կարինի
գավառի կենտրոն։ 387 թվականին Հայաստանի առաջին
բաժանմամբ անցել է Հռոմեական կայսրությանը և Կարինը
կոչվեց Թեոդորոս կայսեր անունով Թեոդուպոլիս։ 5-րդ
դարից Կարինը կռվախնձոր դարձավ պարսիկների և
բյուզանդացիների միջև։ 885 թվականին, Հայաստանում
Բագրատունիների թագավորության հաստատումից հետո,
Կարինը նույնպես մտավ հայկական պետության կազմի
մեջ։

5. ՃԱՐՏԱՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐ
 Կարնո պատմական հուշարձանները գրեթե չեն պահպանվել։ Այն, ինչ
մնացել է, համեմատաբար ուշ ժամանակների կառույցներ են։
Դրանցից նշանավորը ս. Աստվածածին եկեղեցին է։ Այն կառուցվել է
1840 թ, 7-րդ դ հին շինության տեղում։ Հնում այս եկեղեցու մոտ էր
գտնվում Քառասուն Մարտիրոսվածների վանքը։ Ս. Աստվածածինը
Բարձր Հայքի ամենագեղեցիկ ու ամենախոշոր շինություններից է։ Այն
կառուցված է, կարմրավուն, սրբատաշ ավազաքարով, որի գմբեթը
հենվում է քարե ամբողջական կտորներից տաշված 20 սյուների վրա։
Շենքն ունի երեք մուտք։ Սրա մոտ գտնվում Էր չափերով ավելի փոքր
ևս մեկ եկեղեցի՝ ս. Աստվածածին անունով, որտեղ Եզր կաթողիկոսի
գլխավորությամբ (629-641 թթ) 629 թ տեղի է ունեցել եկեղեցական
ժողով։ Հայոց եկեղեցիներում մինչև 1915 ք պահվում էին 13-18-րդ դդ
տասնյակ հայերեն ձեռագրեր ու տպագիր գրականություն։ Կարինը
հայոց թեմական առաջնորդի նստավայրն էր։ Քաղաքում գործում էին
նաև հայ կաթոլիկների 2 եկեղեցիները, որոնցից մեկը կառուցվել է, 18-
րդ դ՝ Աբրահամ ամիրա Ալավերդյանի միջոցներով։ Ս. Աստվածածին
եկեղեցիների մոտ էր գտնվում բարեկարգ ու պարսպապատ hայոց
գերեզմանատունը, որտեղ պահպանվում էին 11 - 12-րդ դդ
տապանաքարեր։ Կարնո ուխտատեղիներից է ս. Նշանը։

6.  Ք - ի քիչ թե շատ հետաքրքրություն ներկայացնող
մուսուլմանական ճարտարապետական
շինություններն են Չինլի մինարեն, Հաղճապակյա
մինարեն, Ուլու ջամի մզկիթը և այլն։ Սրանք, որպես
կանոն, կամ վերափոխված քրիստոնեական շենքեր
են, կամ կառուցված են ավերված ու քանդված
հայկական եկեղեցիների տեղում։ Կարինը
միջնադարյան հայ գրչության նշանավոր կենտրոն էր։
Մեզ են հասել այստեղ գրված մի քանի ձեռագրեր։
Կարինում են ծնվել աշխարհագիր Հակոբ Կարնեցին
(17 - րդ դ), Եղիա Կարնեցին, "Պաշտպան հայրենյաց"
խմբակի ղեկավար Խ. Կետեկցյանը, գրող Առանձարը
(Մեխակ Գույումջյան, 1876 - 1913 թթ), մշակութային
գործիչ Շավարշ Գարագաշը (1893 - 1952 թթ), գրիչ ու
մանկավարժ Հովհաննես Կարնեցին (18-19-րդ դդ),
սովետահայ նկարիչ Ա. Ալեքսանյանը (1910 - 1942 թթ)
և շատ ուրիշներ։

7.  Արևմտյան Հայաստանի մյուս վայրերի հայերի
նման ողբերգական եղավ նաև կարնեցիների
ճակատագիրը։ Երիտթուրքերը հայերի
զանգվածային ջարդն այստեղ իրականացրեցին
1915 թ հունիսի 14 - 15-ին և հուլիսի 26-ին։
Կենդանի մնացածների փոքրաթիվ խմբերը
խուսափելով կոտորածից, մի կերպ փախան
զանազան կողմեր։ Թուրքական տվյալներով 1860
- ական թթ ք-ի շուրջ 90000 ազգաբնակչության
մեջ հայերի թիվը կազմում էր 250 - 300 մարդ։

8.  Օր 1
Երևանից դուրս կգամ 9:00
9:40-Երևան-Վաղարշապատ(Էջմիածին ) Էջմիածնի Մայր
Տաճարը
10:40-Վաղարշապատից-Մեծամոր
11:30-Մեծամոր-Արմավիր ,Երասխ գետի ափ
12:30-Արմավիր-Հացիկ <<Յոթ
եղբայր>>մատուռը,ՙ<<Բլուկ՚>>եկեղեցի:Կգնամ նաև
քանդված<<Սուրբ Հակոբ>>՚եկեղեցին:
13:10-Հացիկ-Դալարիկ, Արցախյան
պատերազմում զոհվածների հիշատակը հավերժացնող
հուշարձանը։
Էջմիածնի Մայր
Տաճարը
Հացիկի եկեղեցին

9.  14:00-Դալարիկ -Ոսկեհատ ,Ոսկեհատից մի քիչ կշեղվեմ և
կգնամ Օշական գյուղ, Ս. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցի
Կանցնենք Քարակերտ ,Դաշադեմ,Թալին,Մաստարա
,Մարալիկ գյուղերով :
15:30-Ազատան ,Հայրենական մեծ պատերազմում զոհված
Ազատանցիների հուշակոթող և Սբ. Ստեփանոս եկեղեցի:
16:00-Ազատան - Գյումրի Կշրջեմ ամբողջ հին ու նոր
Գյումրիով կայցելեմ թանգարաններ,եկեղեցիներ,երեկոյան
կդիտեմ որևե ներկայացում Գյումրու դրամատիկիական
թատրոնում :22:00 Թատրոնից հետո կգիշերեմ<<Նանէ>>
հյուրանոցում:
Ս. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցի Սբ. Ստեփանոս եկեղեցի

10. Մհեր Մկրչյանի տուն-թանգարան Ավետիք Իսահակայանի տուն-
թանգարան
Գյումրու 7 վերք եկեղեցի

11. ՕՐ 2 (ՎՐԱՍՏԱՆ)
 9:00-Գյումրի-Ախալքալաք Ախալքալաքի ամրոցը,
Սուրբ Խաչ եկեղեցին
10:00-Ախալքալաք-Խանդո Ս. Գևորգ եկեղեցի
11:25-Մի քիչ կզբոսնեմ Ախալցխայում, հետո
կգիշերեմ Ախալցխայում վրանային:
Սուրբ Խաչ եկեղեցիԱխալքալաքի ամրոց

12. Ս. Գևորգ եկեղեցի
Ախալցխա

13. ՕՐ 3 (ԹՈՒՐՔԻԱ)
 10:00- Ախալցխա-Կարս Կայցելեմ Եղիշե
Չարենցի տուն,եկեղեցիներ, այգի:
13:00-Էրզրում <<Паландокен>> սար, Ս.
Աստվածածին եկեղեցի:
Եղիշե Չարենցի տուն Կարսի Սուրբ Առաքելոց եկեղեցին

14. Կարսի այգի
<<Паландокен>>
սար