2. ՏԱՐՐԻ ԲՆՈՒԹԱԳՐՈՒՄ
Քիմիական տարրի նշանը ՝ Au-ոսկի:
Կարգաթիվը Z=79, միջուկի լիցքը +79:
Հարաբերական ատոմային զանգվածը
Ar(Au)=197:
Ատոմի բաղադրությունը (13p,14n0) 35e:
Մեկ ատոմի զանգվածը mo(Au)=197.1,66.1027
կգ=3270,227կգ:
Ո՞ր պարբերության տարր է 6:
3. Ո՞ր խմբի և ենթախմբի տարր է խումբ-1
ենթախումբ-1:
Էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը
5s25p65d106s1, К, L, M, N թաղանթները լրացված
են:
Ինչպիսի՞ տարր է` մետաղ է, թե՞ ոչմետաղ-
մետաղ է
Ինչպիսի՞ պարզ և բարդ նյութերի օրինակներ գ
իտեք, որոնց բաղադրության մեջ առկա են այդ
տարրի ատոմներ`բերեք տարբեր տարրերի հետ
առաջացրած միացությունների բանաձևերը
միանում է միայն հալոգենների և որոշ
մետաղների հետ։
4. ՏԵՂԵԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՈՍԿՈՒ ՄԱՍԻՆ
Ոսկի (լատ.՝ Aurum) քիմիական տարր է որի նշանն
է Au, տարրերի պարբերական համակարգի 6-րդ
պարբերության, 1-ին խմբի տարր։ Ազնիվ մետաղ է,
պատկանում է անցումային տարրերի շարքին։
Կարգահամարը՝ 79, ատոմական զանգվածը՝
196,9665։ d տարր է, ատոմի էլեկտրոնային
թաղանթների կառուցվածքն է5s25p65d106s1, К, L, M,
N թաղանթները լրացված են։Ոսկի համեմատաբար
փափուկ, ծանր (p=19,32 գ/սմ3), դեղին մետաղ է,
tհալ=1064°С,tեռ=2947°С։ Ամենալավ կռելի և ձգելի
մետաղն է։ Այն դեղնափայլ, գեղեցիկ տեսքով, ազնիվ
մետաղ է։ Այն մարդկությանն ամենավաղ հայտնի
մետաղներից է։ 1 գ ոսկուց կարելի է ձգել մինչև 3 կմ
երկարուրությամբ լար։
5. ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ
Ոսկին մարդկությանը ամենից վաղ
հայտնի մետաղն է։Հայաստանում և Անատոլիայու
մ այն հայտնի էր մ․ թ․ ա․ 6-րդ
հազարամյակում։ Եգիպտոսում, Միջագետքում, Հ
նդկաստանում և Չինաստանում ոսկյա իրերի
պատրաստման արվեստը հայտնի էր մ․ թ․ ա․ 3-
2-րդ հազարամյակներում։Ոսկին հիշատակվում
է Աստվածաշնչում, «Իլիական»-
ում,«Ոդիսական»-ում։ Ալքիմիկոսները այն
անվանում էին«մետաղների արքա», որի
ստացումը հասարակ մետաղներից համարում
էին իրենց հիմնական նպատակը։
6. ԱՆՎԱՆ ԾԱԳՈՒՄ
Պրոտո-սլավոնական լեզվով «*zolto»
(«ոսկի»), համանունլիտ.՝geltonas «դեղին», լատի
շ․՝ zelts «ոսկի», այլ
լեզուներում.գոթ.՝ gulþ, գերմ.՝ gold, անգլ.՝ gold,
հետագայում՝ սանսկր.՝ हिरण्य(híraṇya IAST), ավես
տերեն՝ zaranya, օս.՝ zærījnæ «ոսկի», ինչպես
նաև սանսկր.՝ िरर (hari IAST) «դեղին, ոսկեգույն,
կանաչավուն», հնդեվրոպական նախալեզվում
արմատը՝ ǵʰel - «դեղին, կանաչ,
փայլուն»։ լատ.՝ aurum նշանակում է «դեղին» և
կապված է՝ Auror - լուսաբաց բառի հետ։
7. ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Միացություններում եռարժեք է կամ միարժեք,
կոմպլեքսային միացություններում՝ հազվադեպ
երկարժեք։ Մետաղների լարվածության շարքում
ոսկին գտնվում
է ջրածնից,պղնձից և արծաթից աջ։
Անմիջականորեն միանում է
միայն հալոգենների և որոշ մետաղների
հետ։Թթվածնական միացությունները ստանում են
անուղղակի ճանապարհով։ АuО-ի գոյությունը
կասկածելի է։ Ոսկու (III) օքսիդը (Au2O3)
ստացվում է հիդրօքսիդից և անկայուն է՝ 220 °C-
ից բարձր տաքացնելիս քայքայվում է, ջրում չի
լուծվում։
8. Au(OH)3 ջրում վատ լուծվող,
դեղնաշագանակագույն ամֆոտեր հիդրօքսիդ է։
Գերակշռող թթվային հատկությունների
պատճառով կոչվում է ոսկեթթու, ալկալիների
հետ առաջացնում է աուրատներ։ Ոսկին ջրածնի
հոսանքում տաքացնելիս (~1400 °C) աննշան
քանակներով առաջանում է հեշտ ցնդող և
անկայուն հիդրիդը՝ AuH։
9. ՖԻԶԻԿԱԿԱՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Ոսկին դեղնափայլ մետաղ է, հալման ջերմաստիճանը՝
1064,43 °C, եռմանը՝ 2947 °C,խտությունը՝ 19320
կգ/մ3 (20 °C-ում)։ Ջերմության և էլեկտրականության
լավ հաղորդիչ է (զիջում է արծաթին)։ Մաքուր ոսկին
փափուկ է և չափազանց պլաստիկ։ Նրանից կարելի է
գլանել մինչև 8•10−6 մմ հաստության նրբաթիթեղ և
ձգել 5•10−3 մմ հաստության լար։Քիմիապես պասսիվ
է, օդում՝ անգամ խոնավության առկայությամբ չի
օքսիդանում։ Չի լուծվում
ջրում, ալկալիներում և թթուներում։ Լուծվում է
ցիանաջրածնական թթվում, արքայաջրում և
օքսիդացնող թթուների խառնուրդներում։ Նրան
բնորոշ է կոմպլեքսային միացությունների
առաջացումը։
10. Մաքուր ոսկին չափազանց փափուկ է
օգտագործման համար և պետք է օգտագործվի այլ
համաձուլվածքների հետ, ինչպիսիք են՝ արծաթը,
պղինձը և այլն։ Ոսկին և նրա բազմաթիվ
համաձուլվածքները առավել հաճախ
օգտագործվում են զարդերի և ոսկեդրամների
արտադրության մեջ։Իր բարձր
էլեկտրահաղորդունակության
և կոռոզիայի նկատմամբ լավ
դիմադրողականույթյան ու քիմիական
հատկությունների, ոսկին 20-րդ դարում լայնորեն
օգտագործվում է արդյունաբերության բազմաթիվ
ոլորտներում։
