1. БЗД – ийн 92-р сургууль
Програм хангамжийн үндсэн ойлголт
Компьютерийн програм хангамж нь 2 тєрєлтэй байдаг.
 Хэрэглээний програм хангамж
 Системийн програм хангамж
Хэрэглэгчийн тодорхой шаардлагуудад нийцсэн, компьютер дээр
ажиллах боломжтой програмийг хэрэглээний програм хангамж гэдэг.
Ж/нь: Аж ахуйн нэгжийн сар, жилийн тайлан баланс гаргах, ажилчдын
цалин хєлс бодох санхүүгийн програм, тесктэн мэдээлэл боловсруулах
програм, мэдээллийн сангийн програм гэх мэт. хэрэглээний програм
хангамжийг дотор нь доорх байдлаар 2 хуваасан.
 Хэрэглэгчийн хэрэглээний програмууд
 Интернэтийн хэрэглээний програмууд

2. БЗД – ийн 92-р сургууль
Харин системийн програм хангамж нь компьютерийг эхлүүлж,
бусад хэрэглээний програм хангамжийг ажиллахад бэлэн болгодгоос
гадна компьютерт єгєгдсєн командыг гүйцэтгэх, принтер, гар, уян
диск зэрэг дагалдах тєхєєрємжүүдийн ажиллагааг зохицуулдаг.
Системийн програм хангамжгүйгээр хэрэглээний програм ажиллах
боломжгүй. Ийм учраас системийн програм хангамж нь компьютерийн
гол үндэс суурь нь болдог. Системийн програм хангамж нь 3 хэсгээс
бүрддэг.
- үйлдлийн систем
- Утилит програмууд
- Програм хєрвүүлэгч

3. БЗД – ийн 92-р сургууль
Үйлдлийн систем
Boot буюу компьютерийг эхлүүлдэг програмийг уншиж
дууссаны дараа ажилладаг үйлдлийн систем нь бусад
хэрэглээний програмийг ажиллуулахад гол үүрэг гүйцэтгэдэг.
Үйлдлийн систем нь санах ой руу ачаалагддаг бєгєєд
компьютерийн хүчин чадлыг зохицуулж, хувиарлахаас гадна
компьютерийн гарнаас єгєгдсєн командыг дэлгэц рүү илгээх,
дискэн дээр файл болон директоруудыг хадгалах мєн дагалдах

4. БЗД – ийн 92-р сургууль
тєхєєрємжүүд болох принтер, хулгана, уян болон хатуу дискний
ажиллагааг хянадаг.
Үйлдлийн системийг доорх тєрлүүдээр ангилдаг:
M u l t i t a s k i n g - Олон тєрлийн програмуудыг нэгэн зэрэг
ажиллуулахад аль програм нь ямар горимоор хэдий хэрийн
хугацаанд ажиллахыг їйлдлийн систем зохицуулдаг .
M u l t i u s e r - Нэгэн зэрэг олон хэрэглэгч хандаж ажиллах . Зарим
үйлдлийн систем нь мянга мянган хэрэглэгч зэрэг хандаж
чадахуйц боломжтой байдаг .
M u l t i p r o c e s s i n g - Нэгээс дээш тооны процессор дээр ажиллаж
чадахуйц
M u l t i t h r e a d i n g - Нэг програм дээр олон талаас нь зэрэг
ажиллах боломж .

5. Үйлдлийн системүүдийн тєрєл:
· DOS, Windows, OS/2, Unix, Linux, Mac OS, SunOS,
Palm OS гэх мэт.
Сүүлийн үед хамгийн єргєн хэрэглэгдэж
байгаа үйлдлийн системүүд нь WindowsXP,
Windows2000/Me, MacOS болон Unix юм.
Windows XP үйлдлийн системүүдийн
үндсэн тєрх нь Start товчлуур болон taskbar-с
бүрддэг бол MacOS -ынх бүхэлдээ єєр байдаг.
Хэрэглэгч үйлдлийн системтэй тєрєл бүрийн
командын тусламжтайгаар харьцдаг. Жишээ
нь: DOS үйлдлийн систем дээр COPY гэсэн
командаар файлыг єєр тийшээ хуулахад
үүнийг үйлдлийн системийн нэг хэсэг болох
Command processor эсвэл Command line
interpreter ч гэж нэрлэгддэг командын
тусламжтайгаар гүйцэтгэдэг. Харин Graphical
User Interface (GUI) нь дэлгэц дээр байгаа
дүрсийг дарснаар үйлдлийг гүйцэтгэдэг.

6. Утилит програм
Энэ нь компьютер дээр ажиллаж байгаа
програмуудий г єргєтгєж єргєж vv лэх нэмэлт
програмууд юм . Ихэнх v йлдлийн систем vvд
эвдэрсэн файл засах , хатуу диск шалгах зэрэг
утилит програмтай ирдэг .
Утилит програмууд :
Scan disk
Хатуу дискийг шалган эвдрэлтэй хэсгийг
олж , ахиж мэдээлэл хуулахг vйгээр тэмдэглэх ,
хатуу диск дээрх файл болон директоруудыг
шалгах зэрэг vйлдл vvдийг гvйцэтгэдэг .
- Screen saver
Ємнє нь компьютер дээр ямар нэг vйлдэл
хийхг vй удахад дэлгэц дээр гарсан зvйл
ажиллахг vй болж гацдагаас screen saver- г
ашигладаг байв . Screen saver нь дэлгэц дээр
хєдєлгєєнт зураг гаргадаг учраас дэлгэцийг
гацаадагг v й сайн талтай . Гэхдээ єнєє vед
хэрэглэгдэж байгаа дэлгэц нь v йлдэл хийхг vй

7. удахад гацдагг v й болсон ч хvмvv с тєрєл
бv рийн дv рс, зурагтай Screen saver -г
хэрэглэсээр байгаа билээ . Файл эргэж сэргээх
утилит
Undelete утилит нь санаандг v й устгасан
файлыг эргэж сэргээдэг .
- B a c k u p буюу файлын нєєцийг хадгалах
Таны компьютер дàхь хатуу диск гэнэт
эвдрэхэд та ямар ч файл , програм хангамжг vй
болж хоцорно . Їvнээс урьдчилан сэргийлэхийн
тулд хэрэгтэй файлууд , програм хангамжаа
уян диск , эсвэл єєр хатуу дискэн дээр
хадгалах шаардлагатай болдог . Энэ vйлдлийг
Backup утилитийн тусламжтайгаар
гv йцэтгэдэг .
- Вирусээс хамгаалах утилит
Компьютер дàхь файлууд устгагдах ,
компьютер гэнэт асахаа болих зэрэг нь
вирустсэнээс болдог . Вирус нь ихэвчлэн
програм файл болон имэйлээр дамжиж ирдэг .
Иймээс vvнээс хамгаалахын тулд вирусын
эсрэг програмыг компьютертээ суулгах

8. шаардлагатай . Вирусны эсрэг програмууд нь
Norton Antivirus, McAfee, PC- Ciling зэрэг юм .
- D a t a c o m p r e s s i o n буюу єгєгдлийг шахах
утилит
Том хэмжээний файлуудыг энэ утилитийн
тусламжтайгаар шахан жижиг болгон
хадгалдаг . Arj, Pkzip, Winzip зэрэг утилитууд
юм .
Macromedia Flash - Макромедия Флаш
Энэ юу вэ, vvнийг ашиглаад яг юу хийдэг вэ?
Макромедия Флаш (Macromedia Flash) нь
одоогийн байдлаар дэлхийд хамгийн єргєн
тархсан, график vйлдвэрлэлийн стандарò
болоод байгаа програм хангамж бєгєєд vндсэн
vvрэг нь Вэб хуудасанд зориулсан интерактив
вектор болон хєдєлгєєнт график бvтээх єргєн
боломжыг хэрэглэгчид олгох явдал ажээ.
Дараах vндсэн давуу талуудыг єєртєє агуулдаг:
Yр дvн болон гарч байгаа график файлууд нь
маш бага хэмжээтэй байж чаддаг, учир нь
вектор графикыг зургийн файльдаа хэрэглэдэг.

9. Дэлхий дээр байгаа ихэнх браузерууд (96%
нь) энэ тєрлийн график файлыг унших
чадвартай хавсралт (flash player plugin) програм
хангамжыг суулгасан байдаг.
Энэ тєрлийн график файлууд нь
хэрэглэгчийн дэлгэцэн дээр гарахдаа заавал
бvтэн файлаа татаж авч дуусахыг хvлээлгvйгээр,
streaming буюу цуварсан горимоор ажиллаж,
эхэнд ирсэн кадрууд (frame) нь сvvлд ирж буй
кадраа хvлээлгvйгээр шууд дэлгэцэнд гарч байж
болдог. Ингэснээрээ хэрэглэгч энэ киног нь
єєрийн интернэтийн хурдаас хамааран, богино
хугацаанд vзэж сонирхох боломжтой болдог.
Дан ганц график ч биш мєн програмчлалын
нэлээд боломж єндєртэй Action Script хэмээх
хэлийг агуулдаг. Тєрєл бvрийн форматтай дууны
файлыг кинондоо хавсаргаж чимэглэж болдог.
Хэрэглэхэд хялбар, сурахад туйлын амархан
байдаг.
Та бvхэн энэ Флаш гээчийг ашиглан хийсэн уран
бvтээлvvдийн жишээг дараах хуудаснуудаас
орж vзэж сонирхон, яадаг ямаршуухан юм
бvтээдэг эд вэ гэдэгийг нь мэдэж авч болно.

10. CNN-ын Мянганы танилцуулга вэб хуудас.
http://www.4guys.com/
http://www.everplastic.com/default.htm
http://www.evian.com/home.htm
http://nasan.virtualave.net/