Химиялық ластағыштардың адам ағзасына әсері

1. Батыс Қазақстан облысыБатыс Қазақстан облысы
Казталов ауданыКазталов ауданы
Қараөзен мектеп – лицейіҚараөзен мектеп – лицейі
Қапиетов Қасиет ҚанағатұлыҚапиетов Қасиет Қанағатұлы
““Химиялық ластағыштардыңХимиялық ластағыштардың
адам ағзасына әсері”адам ағзасына әсері”
Талапов Ермұхан ЕржанұлыТалапов Ермұхан Ержанұлы
Жетекшісі: Мухамбетова Назипа
Мұратханқызы
““ҮЗДІК СЛАЙД - 201ҮЗДІК СЛАЙД - 20177»» байқауына

5. 1 2
Экожүйе мен адамзатқа әсер ететін әртүрлі ластандырғыштар
1.Көмірқышқыл газ
Ластандырғыштар Ластандырғыштардың пайда болуы және әсер етуі
Әртүрлі көміртегі қосылыстарының жануынан (энергетика,
өдіріс орындары, отындардың жануы, жылу бергіш стансалар)
атмосферада бұл газ мөлшерінің артуы жер бетіндегі
температураны жоғарылатып, гео – химиялық өзгерістерге
ұшыратады
2.Көміртегі (ІІ) оксиді Қазба отындардың толық жанбауынан түзіледі Негізгі көзі –
металлургия өндірісі, мұнай айыру зауыты, іштен жану
двигательдері.Бұл өте улы газ – үйде көмір отынының толық
жанбауынан да түзіліп, адамдардың көп жағдайда уланып,
өлуіне жер бетінің жылу балансының өзгеруіне себепші
болады.
3.Күкіртті газ Энергетикалық және өндіріс орындарының түтінінде көліктер
шығаратын газ құрамында және отынның жану өнімдерінде
кездеседі.Ауада бұл газ мөлшерінің көбеюі тыныс жолдарын
зақымдап, тыныс ауруларын қоздырады, өсімдіктерге,
ағаштарға зиянын тигізеді, әктәстан тұрғызылған
құрылыстардың бұзылуына, жасанды материалдарға әсер
етеді.

6. 4.Азот оксиді Негізгі көздері – іштен жану двигательдері: реактивті ұшақтар,
домна пеші, химия өнеркәсіп орындары, мекемеде болған
өрт,артық мөлшердегі химиялық тыңайтқыштар.Газды
тұмандар ауада тұрып қалады, соның нәтижесінде жас балалар
демікпе, тыныс жолдарының ауруы көбейеді,су өсімдіктері тез
өсіп,ондағы оттегінің мөлшерін азайтады да,балықтардың
қырылуына себепші болады,судың сапасын төмендетеді.
5.Фосфаттар Ағын суларда кездеседі.Негізгі көзі – химиялық кір жуғыш
ұнтақтар,тыңайтқыштар.Жануарлардың қалдығы өзен, көл
суларын ластайды.
6.Сынап Қазба отындардың жану өнімдерінде,лак,бояу
өндірістерінде,кен байытуда,қағаз-целлюлоза өндірісінде
түзіледі.Сынап тамақ өнімдері ластайды,теңіздегі балық, т.б.
ағзаларында жинақталып,одан адамдар уланады,жүйке
жүйесіне зиянын тигізеді.
7.Қорғасын Детонация тұрақтылығын жоғарылату үшін бензинге
қорғасын қосылатындықтан,көліктен шығатын
газдарда,қорғасын зауыттарында,пестицидтерде болды.Улы
эленмент болғандықтан тірі жасушадағы зат
алмасуға,ферменттер жүйесіне зиянды әсер етеді.Теңізде және
тұщы суларда көп мөлшерде жинақталады.

7. 8.Мұнай Мұнайды өндіргенде, тазартқанда, теңіздермен
тасымалданғанда,теңіз апаттарында суға жайылып,
ластайды.Теңіз жағалауларын бүлдіріп,судың бетін мұнай
қабаты жауып,су жәндіктері, балықтар,су құстары
тіршілігін жояды.
9.ДДТ және
басқа да
пестицидтер
Бұлар ауыл шаруашылығында қолданылады,аздаған
мөлшерінің өзі шаян тәрізділерге улы әсер етеді.Суға
түскенде су жәндіктерін, балықтарды улайды,олар арқылы
адам улануы мүмкін.Көптеген ДДТ және пестицидтер
концерогенді болғандықтан, бунақденелілердің пайдалы
түрлеріне әсер етеді де, оларды және өсімдіктерде жаңа ауру
түрлерін туғызады.
10.Радиация Ядролық отындары өндірісінде, атом құрамдарын
жасап, сынап тарату кезінде, атом электр станцияларын
апатқа ұшырауы кезінде таралады. Радиоактивті заттар
медицинада қолданылады, бірақ шамадан артық
мөлшері ағзада қатерлі ісіктердің, генетикалық
өзгерістердің пайда болуына соқтырады.

8. АУАДАҒЫ ЗИЯНДЫ ЗАТТАРДЫҢ
ШЕКТІ МӨЛШЕРІ.ПДК
Заттар тәуліктік
1 2 3
Шан-тозаң
Күкірт(IV)
оксиді
Аммиак
Фторсутегі
Қорғасын
Бензпирен
Көмірқышқыл
газы
Фосфор
ангидриді
0,5мг/м3
0,5
0,02
0,02
-
-
0,005
0,15
0,15
0,05
0,04
0,005
0,0003
1х10-6
0,04
0,05

9. • Көптеген ғылыми зерттеулер ауа ылғалдылығының төмендеуін,
жылдың әр мезгілінде температураның күрт өзгеруін байқоңыр ғарыш
аймағындағы ғарыш ұшу аппараттарының жұмысымен
байланыстырады
• Өсімдік түрлері көп, бірақ сирек орналасқан, негізінен эфермелерден
тұрады, шілде айының ортасына дейін сақталып, сонан соң күйіп
кетеді. бір жылдың үш жүз күнінде жел соғып, оның 17-38 күнінде
шаңды борандар тұрады. бұл процесс суы тартылып, табаны кеуіп,
тұзға айналған арал аймағы үшін қаншалықты кері әсері барын
айтпасқа болмайды.
• «Байқоңыр» ғарыш айлағы орналасқан аймақтың басты экологиялық
мәселесі – арал теңізі деңгейінің төмендеуі және жердің тұзданып
құрғақшылыққа айналу процесі. сондықтан ғарыш айлағының жұмысы
қоршаған ортаға қосымша кері әсерін тигізуде.

10. Сонымен бірге ғарыштық сәулелерде, топырақта болатын радиактивтік сәулелер, күн
сәулелері де адамға әсер етеді, өсімдіктер мен жануарлар түрлеріне сәулелердің әсер етуін
салыстырғанда адамдар оныншы орында(150000-400) тұрады, адамдардың 50 проценті
рентгеннің әсерінен өлім-жетімге ұшырайды.
Ерімейтін органикалық заттар да су түбіне шөгіп, судағы тіршілікке зиянын тигізеді.олар
макроағзалардың әсерінен ыдырап(h2s,ch4,т.б) улы газдар түзеді, газдар балықтардың тыныс
алуға керекті суда еріген оттегімен тотығады(so2,so3,co2).сондықтан балықтар тыныс ала
алмай тұншығады.
Әр түрлі суды ластаушы заттар(өндіріс орындарының қалдықтары, лас ауалары, мұнай
өндіргенде айдалған сулар, кір жуғыш ұнтақтар, пав-беттік активті көбік түзуші заттар т.б)
судың қышқылдығы, тұздылығы, кермектілігі, түсі, иісі, дәмі, мөлдірлігі өзгеруіне әсер
етеді. мысалы, 1 л суда еріген хлордың 0,1 смолалы заттардың 0,3, фенолдың 10-25
миллиграмнан артық концентрациясы болса, балықтар қырылып қалады.судағы
күкіртсутегі мен оның тұздарының кездесуі де тірі ағзаға әсер етеді.
102
Чернобыль аймағында тұратын халықтар
10-1
Күн сәулесі
10-2
Флюорография(рентген,басқа да медициналық тексерулер)
Теледидар экраны, компьютерлік ойындар және т.б
10-3
Сағаттардың шағылыс циферблаттары

11. Ғарыш айлағының жұмысы қоршаған
ортаға мынадай кері әсерін тигізеді:
Ұшу процесінен кейін,
атмосфераның
табиғи
режимі бұзылады;
атмосфераны және
жер беті қабаттарын
токсинді зымыран
жанармайының
қалдықтарыман
ластайды;
Атмосфераның
озон қабатын бұзады;
Территорияларды
ұшу аппараттарының
қалдықтарымен,
сынықтарымен
зақымдайды;
ауқымды масштабта
температураның
жоғарлауына әсерін
тигізеді
Қышқылды жаңбырдың
жаууына себепші болады;

12. Өндіріс өнімдерінің айналадағы ортаны ластауын оны қорғау
шараларын ұйымдастыру жолдары.
Химия өндірісі
Өндіріс аппараттары
мен олардың құрлысы
Шикізат
Тиімді жағдайдағы
үрдісті (химизмін)
таңдау
Өндіру, өңдеу,сақтау
кезінде шикізаттың
ауаға, топыраққа
түсуі (ластануы)
Айналадағы ортаның ластану
себептері:
1.Жетілдірілмеген
технологиядан.
2. Техникалық тәртіпті
сақтамаудан.
3.Өндіріс аппартаттарының
герметикалығы нашар болуынан.

13. Қорғау шаралары
1.Қалдықсыз технология жұмысы.
2.Қалдық, жуынды,шайынды суларды қайта тазарту.
3.Айналадағы ортаға зиянды әсері жоқ технологияны ойлап табу.
4.Газ, шаң-тозаңдарды сүзгіш, ұстағыш аппараттар орнату.
5.Жиналған қалдықтарды қайта өңдеу.
6.Экологиялық сауықтыру шаралары.
Қазіргі нарықтық экономика кезінде көптеген зауыттар, өндіріс орындары,
мекемелер жұмысын тоқтатып, халыққа қажетті тұтынатын тауарлар басқа
мемлекеттен әкелінуде. Әрине, зауыттардың түтіні азайса, ауа, су, топрыақтың
ластануы төмендейді. Бір кезде көптеген ғалымдар айналадағы ортаны қорғаудың
жолы осы деген ұсыныс көтерді. Бұл – тығырықтан жолы емес. Керісінше, алып-
сатушылармен бірге, базар алаңында қоқыс көбейіп, оны кез келген жерде жағып,
ауаның құрамы одан әрі ластануда. Сол сияқты сапасыз тауарлардан, тамақ
өнімдерінен адамдардың улануы, аурулары көбеюде. Сондықтан оқушыларды
болашақта еліміздің экономикасын көтеріп, айналадағы ортаны қорғауды тиімді
жолдарын ойлап табуға баулысақ, жоғарыдағы адамзат зары болмас деп ойлаймыз.
Экологиялық тазалық – еңбектеген баладан еңкейген кәріге дейін (өсімдік пен
жануарларға да) ауадай қажет. Жастар да күнделікті қалтасына түскен аз-кем
ақшаға алданбай елінің болашағын ойлайтын саналы көзқарас қалыптастыруға
экологиялық білімнің маңызы зор.

14. Табиғаттың ластануы дегенде біз оған тән емес агенттердің енуі
немесе бар заттардың консентрациясының (химиялық, физикалық,
биологиялық) артуын, санның нәтижесінде қолайсыз әсерлер
туғызуын түсінеміз. Ластандырушы заттарға тек улы заттар ғана
емес, зиянды емес немесе ағзаға қажет заттың оптималды
консентрациядан артық болуы да жатады.сөз соңында айтарым,
табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды ұйымдастыру үшін
экономикалық критерийге негізделген кешенді тәсіл қажет. Бүкіл
адамзат баласы болып қоршаған ортаның экологиялық тазалығына
бір мезгіл көңіл бөлсек, өзіміздің жер – анамыздың алдындағы
үлкен парыздың орындалғаны болар еді.