1. ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ
Στη διάρκεια των μεταπολεμικών ετών 1949-1967 ολόκληρη η
πολιτική ζωή της χώρας χαρακτηρίζεται από τα τραύματα που
άφησε ο εμφύλιος. Οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις δεν
κατάφεραν να επιφέρουν την επιθυμητή πολιτική σταθερότητα.
Αυτό το αδύναμο μεταπολεμικό ελληνικό δημοκρατικό
πολίτευμα εκμεταλλεύεται μια ομάδα κατώτερων κυρίως
αξιωματικών, με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, και
καταλαμβάνει πραξικοπηματικά την εξουσία. Οι
πραξικοπηματίες επικαλέστηκαν, για να δικαιολογήσουν τις
αντιδημοκρατικές πράξεις τους, την ανικανότητα των πολιτικών
να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα και τον κίνδυνο επιβολής
του κομμουνισμού στην Ελλάδα.
Οι δικτάτορες ανέστειλαν βασικά άρθρα του συντάγματος,
διέκοψαν τη λειτουργία του Κοινοβουλίου, διέλυσαν τα
κόμματα και οργάνωσαν συστηματικές διώξεις πολιτικών και
κάθε πολίτη που εκδήλωνε την αντίθεσή του στη δικτατορία. Οι
εκτοπίσεις, οι λογοκρισία , τα βασανιστήρια, οι καταδίκες
μελών αντιστασιακών οργανώσεων, οι φυλακίσεις αποτέλεσαν
συνήθη πρακτική.
Παρά τα σκληρά καταπιεστικά μέτρα των πραξικοπηματιών
συνεχείς ήταν οι αντιδικτατορικές εκδηλώσεις του ελληνικού
λαού σε όλη τη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας, με
πρωτοπόρα πάντα την αδάμαστη νεολαία. Σημαντικές
αντιδικτατορικές εκδηλώσεις υπήρξαν η απόπειρα δολοφονίας
του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου από τον Αλέκο Παναγούλη το
1968, το κίνημα του Ναυτικού την άνοιξη του 1973 και το
φοιτητικό κίνημα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη από το
Φεβρουάριο ως το Μάρτιο του 1973.
Περισσότερο από όλα όμως τα γεγονότα η 17η Νοέμβρη 1973
θα σφραγίσει τη νεότερη ελληνική ιστορία με σημαντικά και
καθοριστικά γεγονότα. Απαρχή των γεγονότων θεωρούνται οι
γενικές συνελεύσεις των φοιτητικών συλλόγων που
πραγματοποιήθηκαν στις 14 Νοεμβρίου και κατέληξαν στην
1

2. απόρριψη των κυβερνητικών μέτρων, σχετικά με τον
προγραμματισμό των φοιτητικών εκλογών. Στη Νομική γίνεται
συγκέντρωση που αποφασίζει να κατευθυνθεί προς το
Πολυτεχνείο, ενώ συγκεντρώνεται και άλλος κόσμος. Η
Πατησίων δονείται από συνθήματα κατά της δικτατορίας. Η
ασφάλεια κινητοποιείται και καλεί τους συγκεντρωμένους να
αποχωρήσουν. Το απόγευμα της ίδιας μέρας αποφασίστηκε από
τους φοιτητές, που στο μεταξύ είχαν συγκεντρωθεί στο
Πολυτεχνείο, η κατάληψη του ιδρύματος.
Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 1973. Η κατάληψη αποτελεί πόλο έλξης
του λαού της Αθήνας που αρχίζει να συρρέει στο Πολυτεχνείο.
Ως τις 9.30 το βράδυ η κατάληψη έχει πυκνώσει, ενώ πλήθος
κόσμου στους γύρω από το Πολυτεχνείο δρόμους φωνάζει
αντιαμερικανικά και αντιφασιστικά συνθήματα.
Παρασκευή 16 Νοεμβρίου. Μπαίνουν σε λειτουργία οι πομποί
του ραδιοφωνικού σταθμού, που μεταφέρουν το μήνυμα του
αγώνα σε όλη την Αθήνα. Οι στρατιωτικές αρχές ανησυχούν
σοβαρά με τις εκδηλώσεις υποστήριξης του κόσμου, όταν ο
ραδιοφωνικός σταθμός αρχίζει να εκπέμπει εκκλήσεις για
συμμαχία εργατών και φοιτητών με σκοπό την ανατροπή του
δικτατορικού καθεστώτος.
Νύχτα της 16ης προς 17η Νοεμβρίου. Οι πρώτες φάλαγγες
αρμάτων ξεκινούν με κατεύθυνση το Πολυτεχνείο. Σε ακτίνα
τριών χιλιομέτρων γύρω από το Πολυτεχνείο οι εξεγερμένοι
πολίτες δίνουν μάχη με τις αστυνομικές δυνάμεις. Οι οδοί στις
γύρω περιοχές είναι κλεισμένες με οδοφράγματα για να
εμποδίσουν την πρόσβαση των δικτατορικών δυνάμεων
καταστολής. Ο ραδιοφωνικός σταθμός μεταδίδει μηνύματα. Οι
οδομαχίες σκληραίνουν, ενώ αστυνομικές και στρατιωτικές
δυνάμεις είναι παραταγμένες σε θέση μάχης έξω από το κτίριο.
Οι φοιτητές μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού καλούν τους
στρατιώτες να μη κτυπήσουν τα αδέλφια τους. Στις τρεις ένα
τανκ που βρίσκεται απέναντι από την κεντρική πύλη του
2

3. Πολυτεχνείου μετακινείται και πέφτει πάνω της με ορμή. Η
πύλη γκρεμίζεται καταπλακώνοντας τους φοιτητές που
στέκονται πίσω της. Οι αστυνομικές δυνάμεις εισβάλλουν στο
προαύλιο μαζί με άνδρες των ΛΟΚ. Ακούγονται ριπές
πυροβόλων όπλων και πολλοί από τους εξεγερμένους
τραυματίζονται ή πέφτουν νεκροί. Μισή ώρα αργότερα το
Πολυτεχνείο έχει αδειάσει. Στις 5.00΄ τα τανκς αποχωρούν από
το χώρο του Πολυτεχνείου. Οι συγκρούσεις συνεχίζονται μέχρι
την επόμενη μέρα.
Η 17η Νοεμβρίου 1973 ήταν σημείο καμπής. Μολονότι δε
μπορούμε να πούμε ότι οι φοιτητές έριξαν τη δικτατορία, η
έντονη και επίμονη αντίδραση ταρακούνησε το δικτατορικό
καθεστώς στα σαθρά του θεμέλια.
Η δικτατορία κατέρρευσε από δικό της εγκληματικό λάθος.
Προκάλεσε πραξικόπημα στην Κύπρο και με άμεση αντίδραση
η Τουρκία αποβίβασε στρατό και κατέλαβε το βόρειο μέρος το
νησιού. Αδύναμη να αντιμετωπίσει την κρίση η δικτατορική
κυβέρνηση παρέδωσε στις 23 Ιουλίου 1974, την εξουσία στους
πολιτικούς. Με αλλεπάλληλες δίκες καταδικάζονται οι
δικτάτορες συνταγματάρχες σε ισόβια δεσμά και οι άλλοι
πολιτικοί και στρατιωτικοί συνεργάτες τους σε μικρότερες
ποινές. Η μεταδικτατορική πολιτική ηγεσία θέτει ως πρώτο της
στόχο την εδραίωση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Προς την
κατεύθυνση αυτή εργάστηκαν οι κυβερνήσεις του Κ.
Καραμανλή, του Γεωργίου Ράλλη και του Ανδρέα Παπανδρέου.
3

4. «AN» του Κίπλινγκ
ΑΝ ΝΑ ΚΡΑΤΑΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΤΟ ΛΟΓΙΚΟ ΣΟΥ
ΟΤΑΝ ΓΥΡΩ ΣΟΥ ΟΛΟΙ ΤΟ ΕΧΟΥΝΕ ΧΑΜΕΝΟ
ΚΑΙ ΡΙΧΝΟΥΝΕ ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΦΤΑΙΞΙΜΟ ΣΕ ΣΕΝΑ
ΑΝ ΝΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΕΣΑΙ ΜΠΟΡΕΙΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ
ΟΤΑΝ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΑΜΦΙΒΑΛΛΟΥΝ ΟΛΟΙ,
ΑΛΛΑ ΝΑ ΒΡΙΣΚΕΙΣ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΑ ΑΚΟΜΑ
ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΦΙΒΟΛΙΑ ΤΟΥΣ ΑΥΤΗ,
ΑΝ ΚΑΙ ΣΕ ΣΥΚΟΦΑΝΤΟΥΝ
ΕΣΥ ΝΑ ΜΗΝ ΒΥΘΙΖΕΣΑΙ ΣΤΟ ΨΕΜΑ
Η ΑΝ ΚΑΙ ΣΕ ΜΙΣΟΥΝ,
ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΜΕΣΑ ΣΟΥ
ΜΗΝ ΑΦΗΣΕΙΣ ΝΑ ΦΟΥΝΤΩΝΕΙ,
ΚΙ ΩΣΤΟΣΟ ΝΑ ΜΗΝ ΔΕΙΧΝΕΣΑΙ
ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΚΑΛΟΣ
ΚΙ ΟΥΤΕ ΜΕ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΣΟΦΙΑ
ΝΑ ΜΙΛΑΣ
ΑΝ ΝΑ ΣΤΟΧΑΖΕΣΑΙ ΜΠΟΡΕΙΣ
ΔΙΧΩΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ
ΤΟ ΣΤΟΧΑΣΜΟ ΣΚΟΠΟ ΣΟΥ
ΑΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΤΟ ΘΡΙΑΜΒΟ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΝΑ ΑΝΤΙΚΡΥΣΕΙΣ
ΚΑΙ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΑΓΥΡΤΕΣ
ΟΜΟΙΑ ΝΑ ΦΕΡΘΕΙΣ
ΑΝ ΝΑ ΑΚΟΥΣ ΑΝΤΕΧΕΙΣ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ
ΠΟΥ ΕΣΥ ΕΙΧΕΣ ΕΙΠΩΜΕΝΗ
ΑΠΟ ΠΑΝΟΥΡΓΟΥΣ ΝΟΘΕΜΕΝΗ
ΩΣΤΕ ΠΑΓΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΜΥΑΛΟΥΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙ
ΑΝ ΤΟ ΜΠΟΡΕΙΣ ΤΗΝ ΩΡΑ
ΠΟΥ Ο ΘΥΜΟΣ ΣΟΥ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΕΙ
ΝΑ ΚΡΑΤΗΘΕΙΣ ΝΗΦΑΛΙΟΣ
ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΛΗΝΗ ΣΟΥ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ
ΝΑ ΞΑΝΑΒΡΕΙΣ
ΔΙΚΙΑ ΣΟΥ ΤΟΤΕ ΘΑ' ΝΑΙ Η ΓΗ
ΚΙ ΟΛΑ ΕΚΕΙΝΑ ΠΟΥ ΚΑΤΕΧΕΙ,
ΚΑΙ - ΟΤΙ ΑΞΙΖΕΙ ΠΙΟ ΠΟΛΥ -
ΑΝΤΡΑΣ ΣΩΣΤΟΣ
ΤΟΤΕ ΘΕ' ΝΑΣΑΙ
ΓΙΕ ΜΟΥ!
4

5. ΑΓΑΓΩΝΙΕΣ» του Αλέκου Παναγούλη
«
Αν χτυπήσουν την πόρτα, μην ανοίξεις.
'Οσο και να χτυπούν.
Πρέπει να πιστέψουν πως το σπίτι
είναι αδειανό.
Δεν θα τη σπάσουν. Μη φοβάσαι.
Αν τη σπάσουν,
θα ξέρουμε πώς μας πρόδωσαν.
Ούτε κ' εγώ το πιστεύω.
Ναι, θα πυροβολήσω αν μπούνε.
Έσύ δοκίμασε να φύγεις.
θα μπορέσεις.
Για μας θά
ναι. Τόση ώρα
τριγυρίζουν το σπίτι.
Κοίταξε απ' τ' άλλο παραθύρι.
Μα πρόσεχε.
Ναι, βλέπω. Χτυπάνε απέναντι.
Μίλα σιγότερα.
Ακούς; Φασαρία; Τί να γίνεται;
Κάποιον πιάσανε. Είναι γέρος.
Τον χτυπάνε τα σκυλιά.
"Άτιμοι’’.
Πόσους θα πιάσετε; Θα μείνουν
όσοι χρειάζονται και περσότεροι.
θα μείνουν και δεν θα σταυρώσουν
τα χέρια
«ΑΝΩΤΑΤΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ»» του Δημ. Ραβανή- Ρέντη
Σταματήσαμε τα μαθήματα
Να κάνουμε ανώτατες σπουδές στους δρόμους.
Οι αρχιτέκτονες χτίζουν οδοφράγματα
Οι γιατροί μαθαίνουν τον πόνο
Οι νομικοί κάνουν πρακτική εξάσκηση στο δίκαιο.
Οι μαθηματικοί μετρούν τις δυνάμεις
Οι μηχανικοί κατασκευάζουν χιλιοκύκλους
Οι φυσικοί ελέγχουν τη σύνθεση του αίματος.
Οι ζωγράφοι με το καβαλέτο τους
Στημένο μπροστά στο τανκ
Ζωγραφίζουν το θάνατο.
5

6. « Η ΜΠΟΓΙΑ» του Αλέκου Παναγούλη
Ζωντάνεψα τους τοίχους
Φωνή τους έδωσα
Πιο φιλική να είναι συντροφιά
Κι οι Δεσμοφύλακες ζητούσαν
να μάθουνε πού βρήκα τη μπογιά
Οι τοίχοι του κελιού
το μυστικό το κράτησαν
κι οι μισθοφόροι ψάξανε παντού
όμως μπογιά δεν βρήκαν
Γιατί στιγμή δεν σκέφτηκαν
στις φλέβες μου να ψάξουν
«ΟΙ ΔΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΟΙ ΦΩΝΕΣ» της Ρούλας Ιωαννίδου- Σταύρου
Κινήσαν' οι φωνές τους
με τους τρελούς αγέρηδες να σμίξουν.
Να παραβγούν στο πάλεμα τους σιδηρόφραχτους.
Να πετάξουν πάνω από τις πύλες του Πολυτεχνείου
Να περάσουν τα σύνορα της πρωτεύουσας
και να γιομίσει η Ελλάδα, ΕΛΛΑΔΑ.
Οι δικές τους οι φωνές
προτάσσουν το στήθος στα τανκς, στα τεθωρακισμένα.
Οι δικές τους οι φωνές
«των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών
των ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων»
άλλοτε μετουσιώνονται σε κραυγή: Ελευθερία
και άλλοτε σε αίμα: Και πάλιν Ε λ ε υ θ ε ρ ί α.
6

7. «Μας ξάφνιασε η νύχτα» του Σπύρου Κατσίμη
Το πρωί διασχίζαμε τους δρόμους
με τα σχολικά μας βιβλία
Τη νύχτα συνεχίζαμε τη ζωή της ημέρας,
φυλάγοντας τον ήλιο. Οι φοιτήτριες
χόρευαν και τραγουδούσαν.
Έτσι μας χαρακτήρισαν συνωμότες.
Στο Μεγάλο Σχολείο μάς ξάφνιασε η νύχτα
με τόσους βαριά τραυματισμένους γύρω μας,
χωρίς γάζες, οξυγόνο,
χωρίς φάρμακα, γιατρό, ασθενοφόρα.
Μια ριπή πολυβόλου τραυματίζει το φως.
Στα υπνοδωμάτια των παιδικών μας χρόνων
με το εικόνισμα της Παναγιάς ποιός ονειρεύεται
ειρηνικές παρελάσεις;
Μας κυνηγούσαν στα ερημικά πάρκα και τις παρόδους,
γιατί -λέει- θα καίγαμε την πόλη
με τον ήλιο που κρύβαμε.
« Ποιητική- Απολογία Νομοταγούς»
του Μανώλη Αναγνωστάκη
-Προδίδετε πάλι τὴν Ποίηση, θὰ μοῦ πεῖς,
Τὴν ἱερότερη ἐκδήλωση τοῦ Ἀνθρώπου
Τὴ χρησιμοποιεῖτε πάλι ὡς μέσον, ὑποζύγιον
Τῶν σκοτεινῶν ἐπιδιώξεών σας
Ἐν πλήρει γνώσει τῆς ζημιᾶς ποὺ προκαλεῖτε
Μὲ τὸ παράδειγμά σας στοὺς νεωτέρους.
Γράφω ποιήματα μέσα στα πλαίσια που ορίζουν οι υπεύθυνες υπηρεσίες
Που δεν περιέχουν τη λέξη: Ελευθερία, τη λέξη: Δημοκρατία
Δεν φωνασκούν: Κάτω οι τύραννοι ή: Θάνατος στους προδότες
Που παρακάμπτουν επιμελώς τα λεγόμενα φλέγοντα γεγονότα
-Τὸ τί δ ὲ ν π ρ ό δ ω σ ε ς ἐ σ ὺ νὰ μοῦ πεῖς
Ἐσὺ κι οἱ ὅμοιοί σου, χρόνια καὶ χρόνια,
Ἕνα πρὸς ἕνα τὰ ὑπάρχοντά σας ξεπουλώντας
Στὶς διεθνεῖς ἀγορὲς καὶ τὰ λαϊκὰ παζάρια
Καὶ μείνατε χωρὶς μάτια γιὰ νὰ βλέπετε, χωρὶς ἀφτιὰ
Ν᾿ ἀκοῦτε, μὲ σφραγισμένα στόματα καὶ δὲ μιλᾶτε.
Γιὰ ποιὰ ἀνθρώπινα ἱερὰ μᾶς ἐγκαλεῖτε;
7

8. Γράφω ποιήματα άνετα και αναπαυτικά για όλες τις λογοκρισίες
Αποστρέφομαι τετριμμένες εκφράσεις όπως: σαπίλα ή καθάρματα ή
πουλημένοι
Εκλέγω σε πάσα περίπτωση την αρμοδιότερη λέξη
Αυτή που λέμε «ποιητική»: στιλπνή, παρθενική, ιδεατώς ωραία.
Γράφω ποιήματα που δεν στρέφονται κατά της καθεστηκυίας τάξεως.
Ξέρω: κηρύγματα καὶ ρητορεῖες πάλι, θὰ πεῖς.
Ἔ ναὶ λοιπόν! Κηρύγματα καὶ ρητορεῖες.
Σὰν πρόκες πρέπει νὰ καρφώνονται οἱ λέξεις
Νὰ μὴν τὶς παίρνει ὁ ἄνεμος.
«Κοιμηθείτε Αδέρφια» (Τάσου Λειβαδίτη)
(απόσπασμα από ‘’το συντροφικό τραγούδι”)
Κοιμηθείτε, αδέρφια.
Σ’ όποιο χώμα κι αν πέσατε
θ’ ακούτε τώρα τα πλατιά βήματα των συντρόφων σας
που προχωράνε σ’ όλη τη γη
θ’ ακούτε να τραγουδάνε τα πελώρια τραγούδια που ΄χατε
κάποτε κι εσείς τραγουδήσει
που οι ήχοι τους ανεβαίνουν και κατεβαίνουν και πηγαίνουν
κι έρχονται
σαν τις μεγάλες αναπνοές του ανέμου πάνω από απέραντα
χωράφια με στάχυα.
Θα τ’ακούτε, σαν καταιγίδα τώρα, να τραγουδιώνται απ’ όλους τους λαούς μαζί.
Και με τα δυνατά σας χέρια μες απ’ το χώμα.
Θα υποβαστάζετε τον κόσμο……
8

9. «Επί Ασπαλάθων» του Γ. Σεφέρη
Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού.
πάλι με την άνοιξη.
Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα και οι ασπάλαθοι
δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
και τους κίτρινους ανθούς.
Απόμερα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας που αντηχούν
ακόμη…
Γαλήνη
-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού
τ’ αυλάκια.
τ’ όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.
Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
“τον έδεσαν χειροπόδαρα” μας λέει
“τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι”.
Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
Ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος
31 του Μάρτη 1971
« Στο παιδί μου...» του Μανόλη Αναγνωστάκη
Στο παιδί μου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια
Και του μιλούσανε για Δράκους και για το πιστό σκυλί
Για τα ταξίδια της Πεντάμορφης και για τον άγριο λύκο
Μα στο παιδί δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια
Τώρα, τα βράδια, κάθομαι και του μιλώ
Λέω το σκύλο σκύλο, το λύκο λύκο, το σκοτάδι σκοτάδι,
Του δείχνω με το χέρι τους κακούς, του μαθαίνω
Ονόματα σαν προσευχές, του τραγουδώ τους νεκρούς μας.
Α, φτάνει πια! Πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά.
9