ქიმია-ბიოლოგია

1. უჯრედის ქიმიური შედგენილობა
მე-8 კლასი
ავტორი: ნ.ჯგუბურია

2. გაიხსენე
 რა არის ნივთიერება?
 დაასახელე შენთვის ცნობილი ნივთიერებები?
 ჩამოთვალე შენთვის ცნობილი არაორგანული
ნივთიერებები?
 ჩამოთვალე შენთვის ცნობილი ორგანული
ნივთიერებები?
 ჩამოთვლილი ნივთიერებებიდან რომელია
არაორგანული და ორგანული:
ცილა, ცხიმი, მინერალური მარილი,
ნახშირწყალი, ნუკლეინის მჟავა
რა იცი მათ შესახებ?

3. არაორგანული
ნივთიერებები
• წყალი
• მინერალური
მარილები
ორგანული
ნივთიერებები
• ნახშირწყლები
• ლიპიდები
• ცილები
• ნუკლეინის
მჟავები
უჯრედის ქიმიური შედგენილობა

4. არაორგანული ნივთიერებები- წყალი
მნიშვნელობა:
 განაპირობებს უჯრედის ფორმას და მოცულობას
 წყალი კარგი გამსხნელია
 ქიმიურ რეაქციათა უმრავლესობა უჯრედში
წყალხსნარებში მიმდინარეობს

5. მინერალური მარილები
მნიშვნელობა:
 Na (ნატრიი) და K (კალიი)-ის
არათანაბარი განაწილება ნეირონის
მემბრანის გარეთ და შიგნით ნერვიული
იმპულსის წარმოქნის საფუძველია

6.  Fe (რკინა)ჰემოგლობინის შემადგენელი ნაწილია.
ჰემოგლობინი ჟანგბადს იკავშირებს ფილტვებში და
ერიტროციტებს ის ყველა ორგანოსთან მიაქვს

7.  I -ის(იოდი) ნაკლებობა ზრდის შეჩერებასა და
გონებრივ ჩამორჩენილობას იწვევს
 F (ფტორი) კბილის მინანქრის შედგენილობაში შედის,
მინანქარი კი კბილებს იცავს

8.  კალციუმის უხსნადი მარილით, კალციუმის
ფოსფატით არის აგებული ჩვენი ჩონჩხი

9. შენი კვების რაციონის შედგენისას
გაითვალისწინე
 K (კალიი)
 Ca (კალციი)

10.  I (იოდი)
 Fe (რკინა)

11. ორგანული ნივთიერებები
•ნახშირწყლები
•ლიპიდები
•ცილები
•ნუკლეინის მჟავები

12. ნახშირწყლები
ნახშირწყლებს შაქრებსაც უწოდებენ
 ნახშირწყლები: მონოსაქარიდები (გლუკოზა, ფრუქტოზა ...)
 პოლისაქარიდები (სახამებელი, გლიკოგენი,
ცელულოზა)

13. ნახშირწყლების როლი უჯრედში
 სახამებელი, გლიკოგენი ციტოპლაზმაში მარაგდება -
სახამებელი მცენარეულ უჯრედში, ხოლო გლიკოგენი
ცხოველურში.
 მათი დანიშნულება უჯრედის ენერგიით
უზრუნველყოფაა. ენერგია ამ ნივთიერებების წვის
შედეგად გამოიყოფა
ნახშირწყალი + О2 СО2 + Н2О + ენერგია
გამოყოფილი ენერგია მრავალ სასიცოცხლო პროცესს
ხმარდება.

14. ლიპიდები
 ლიპიდები წყალში უხსნადი ნივთიერებებია.
ჩვენთვის ცნობილი ცხიმებიც ლიპიდებს
მიეკუთვნება.
 ლიპიდებს უჯრედში მრავალი დანიშნულება
აქვს. მათი ერთ-ერთი მთავარი როლი უჯრედის
ენერგიით უზრუნველყოფაა.
 ცოცხალი ორგანიზმები ხშირად იმარაგებენ
ლიპიდებს.

15. ცილები (პროტეინები)
 ცილის მოლეკულები უჯრედის ყველა
ორგანოიდს აშენებს.
 ნებისმიერი ორგანიზმის მოძრაობა კუმშად
ცილებზეა დამოკიდებული.
 ცილების განსაკუთრებული ჯგუფია ფერმენტები.
ისინი აჩქარებენ ქიმიურ გარდაქმნებს.
ნახშირწყალი ცხიმი ცხიმი ნახშირწყალი

16.  ჩვენს ორგანიზმში შეჭრილ უცხო სხეულებს,
ანტიგენებს - ვირუსებს, ბაქტერიებს, შხამებს - ცილა-
ანტისხეულები ებრძვის. ანტისხეულები უკავშირდება
ანტიგენებს, ბოჭავს მათ და აკარგვინებს აქტივობას.

17.  ზოგიერთი ცილის მოლეკულები უჯრედის
მემბრანაზეა მოთავსებული და უჯრედში მისულ
სხვადასხვაგვარ სიგნალს აღიქვამს. ასეთ ცილებს
ცილა-რეცეპტორები ჰქვია. (გრძნობათა ორგანოები).
o ენერგეტიკული მიზნებისთვის ცილების დაშლას
ორგანიზმი მხოლოდ უკიდურესი გაჭირვების დროს
მიმართავს.

18. ნუკლეინის მჟავები (დნმ, რნმ)
დნმ -ის მოლეკულა შეიცავს
მონაკვეთებს - გენებს. თითოეულ
გენში ჩაწერილია ბრძანება ამა თუ
იმ ცილის სინთეზის შესახებ.
ცილები კი ორგანიზმის სხვადასხვა
თვისებას განაპირობებს.
რნმ -ის მოლეკულები დნმ-ის
მოლეკულას ბრძანების
სისრულეში მოყვანაში ეხმარება.
დნმ-ის მოლეკულები თაობიდან
თაობას გადაეცემა. სწორედ ამიტომ
ემსგავსებიან შვილები მშობლებს.

19. იპოვე შესაბამისობა
ჭეშმარიტია მცდარი
1.წყალი განაპირობებს უჯრედის
ფორმას და მოცულობას
2.ნახშირწყლების დანიშნულება
ენერგიით მომარაგებაა
3.ფერმენტები ლიპიდების ჯგუფს
მიეკუთნება
4.ანტიგენებს ცილა-ანტისხეულები
ებრძვიან
5.გემოგლობინის შემადგნელი
ნაწილია F (ფტორი)
6.დნმ -ის მოლეკულა შეიცავს
გენებს
7.ცილა არაორგანული ნივთიერება

20. შევაჯამოთ
რა ვიცოდი?
რა გავიგე?
რისი გაგება მსურს?