პრეზენტაცია განკუთვნილია VII კლასის მოსწავლეებისათვის

1. პროკარიოტული უჯრედი
სამიზნე ჯგუფი: VII კლასის მოსწავლეები
პრეზენტაციის ავტორი:
ქეთევან ნანდოშვილი

2. მიზანი
• მოსწავლემ შეძლოს:
• ილუსტრაციებში ან ელექტრონულ ფორმატზე
განარჩიოს პროკარიოტები, არქეები (არქებაქტერიები),
ციანობაქტერიები;
• აღწეროს და იმსჯელოს მათზე;
• შეადაროს პროკარიოტული და ეუკარიოტული
უჯრედი და იპოვოს მათ შორის მსგავსება და
განსხვავება.

3. გაიხსენე
• რომელი ორგანიზმები მიეკუთვნება მიკრობებს?
• რა იცით ბაქტერიების შესახებ?
• რომელმა მეცნიერმა აღმოაჩინა ისინი?
• ბაქტერია მტერია თუ მოყვარე?

4. როგორი ფორმის ბაქტერიები
არსებობს?
კოკები (აქვთ ბურთისებრი ფორმა)
ბაცილები (აქვთ ჩხირისებური ფორმა)
ვიბრიონები (აქვთ მოღუნულ ჩხირისებური ფორმა)
სპირილები (აქვთ სპირალისებური ფორმა)

5. შესწავლის ისტორია
მე-17 საუკუნეში ჰოლანდიელმა მეცნიერნა ანტონ
ვან ლევენჰუკმა თავისავე გაუმჯობესებულ
მიკროსკოპში მიკროსკოპული ორგანიზმები
აღმოჩენა, რომელთაც ანიმალიკულები უწოდა.
აღმოჩენაა ეს დიდზე დიდი,
პარაზიტს თურმე ჰყავს პარაზიტი.
სულ აირია სამყარო მშვიდი,
რწყილსაც აწუხებს თავისი რწყილი.
ჯონათან სვიფტი

6. შეადარე წარმოდგენილი უჯრედები
• სად არის განთავსებული მემკვიდრეობითი ნივთიერება
თითოეულ უჯრედში?
მემკვიდრული ნივთიერება

7. ცოცხალი
ორგანიზმები
პროკარიოტები
(ბირთვამდელი)
ეუკარიოტები
(ბირთვიანი)

8. პროკარიოტები
• ლათ. Procaryota; ძვ. ბერძნ. προ „წინ“ და κάρυον „ბირთვი“ — საერთო
სახელწოდება ერთუჯრედიანი ორგანიზმებისა, რომელთაც არა აქვთ
ნამდვილი ბირთვი. მემკვიდრული ინფორმაციის გადაცემისა და
რეალიზაციის მატერიალური სუბსტრატი უჯრედის ცენტრში
რგოლისებრ სტრუქტურას ქმნის, რომელსაც საკუთარი მემბრანა არ აქვს
და ნუკლეოიდს უწოდებენ. პროკარიოტებს არც მიტოქონდრიები აქვთ,
ენდოპლაზმური ბადე, გოლჯის აპარატი და სხვა.
არქეები
ბაქტერიები ციანობაქტერიები

9. არქეები
ლათ: Archaea; ძვ. ბერძნ ἀρχαῖος — ძველისძველი, ძველი —
ბირთვისა და მემბრანული ორგანელების არმქონე
ერთუჯრედიანი მიკროორგანიზმები.
ბაქტერიები და არქეები ძირითადად მსგავსი აგებულებისანი
არიან. განსხვავება ეფუძვნება მათ ქიმიურ შედგენლობას.

10. ციანობაქტერიები (ლურჯ-მწვანე
ბაქტერიები)

11. ლურჯ-მწვანე წყალმცენარეები.
(ციანობაქტერიები)
 შეფერილობა: მოცისფრო-მომწვანო, ზოგი მუქი მწვანე, შეიცავს
პიგმენტებს;
 გვხვდება როგორც ერთუჯრედიანი, ისე კოლონიური და
მრავალუჯრედიანი სიცოცხლის ფორმები;
 აქვს უჯრედის კედელი;
 არ აქვს დიფერენცირებული ბირთვი;
 ციტოპლაზმაში მოთავსებულია ქლოროფილი;
 სწრაფად მრავლდება დაყოფით ორგანული ნარჩენებით გაჭუჭყიანებულ
წყალებში;
 არახელსაყრელ პირობებში წარმოქმნის ცისტას;
 ციანობაქტერიებს ახასიათებს ორგვარი კვება: სინათლეზე ფოტოსინთეზს
ახდენენ, სიბნელეში კი გარემოდან ითვისებენ ორგანულ ნივთიერებებს.

12. იფიქრე
• ტბის ნაპირებთან, რომლის ზედაპირიც ლურჯ-მწვანე
წყალმცენარეებით იყო დაფარული, აღმოაჩინეს
მოტივტივე მკვდარი თევზები, რა შეიძლება ყოფილიყო
თევზების სიკვდილის მიზეზი?
• რატომ უწოდებენ ციანობაქტერიებს გაჭუჭყიანების
ინდიკატორებს?

13. ბაქტერიული უჯრედის აგებულება

14. შეადარეთ ბაქტერიების ზომა ადამიანის
თმის ღერის სისქესთან

15. იფიქრე
• რა განაპირობებს ბაქტერიების ფართო გავრცელებას
ბუნებაში და მათ ადვილად გადარჩენას არახელსაყრელ
პირობებში?

16. როგორ მრავლებიან
ბაქტერიები?
ბაქტერიები ძალიან სწრაფად
მრავლდებიან. ხელსაყრელ
პირობებში ისინი 20 წუთში
ერთხელ იყოფიან.
ერთი ბაქტერიის შთამომავლობას
კოლონია ეწოდება. სხვადასხვა
ბაქტერიები განსხვავებული
ფერისა და ფორმის კოლონიებს
ქმნიან.

17. სპორების წარმოქმნა
• არახელსაყრელ პირობებში ბაქტერია სქელ გარსს
შემოიკრავს და მსვენებარე მდგომარეობაში გადადის.
ბაქტერიის ასეთ ფორმას სპორა ეწოდება. სპორის სახით
ბაქტერია ასობით და ათასობით წელი ინარჩუნებს
სიცოცხლეს. ხელსაყრელ პირობებში მოხვედრისთანავე
აქტიურდება.

18. შეადარე მცენარეული და
ბაქტერიული უჯრედის აგებულება

19. მონაცემები შეიტანე ცხრილში
მცენარეული უჯრედი საერთო ბაქტერია

20. ბაქტერიების კვების ტიპი
ავტოტროფები
(თვითონ ქმნიან
საკვებს)
ჰეტეროტროფები
(იკვებებიან მზა
საკვებით)
ქემოავტოტროფები
(იყენებენ ქიმიურ
ენერგიას)
ფოტოავტოტროფები
(იყენებენ მზის
ენერგიას)
საპროფიტები
(იკვებებიან მკვდარი
ორგანიზმების
საკვები
ნივთიერებებით)
პარაზიტები
(იკვებებიან ცოცხალი
ორგანიზმების საკვები
ნივთიერებებით)

21. სად ცხოვრობენ
ბაქტერიები?

22. ბაქტერია მტერი თუ მოყვარე?
• რატომ ვინახავთ პროდუქტს მაცივარში?
• გაიხსენე, რა მიზნით შეიძლება გამოიყენო სახლის
პირობებში სტერილიზაცია?
• რატომ არ ლპება გამხმარი ხილი?
• რა არის მაწვნის ,,დედა“?
• რა მოხდებოდა ნიადაგში ლპობის გამომწვევი
ბაქტერიები რომ არ არასებობდნენ?

23. სასარგებლო ბაქტერიები
რძემჟავა, ძმარმჟავა დუღილის ბაქტერიები

24. ,,მეგობარი“ ბაქტერია
• ნაწლავის ჩხირი ჩვეულებრივ ბინადრობს ადამიანის
ნაწლავებში როგორც ნორმალური მიკროფლორის ერთ-
ერთი კომპონენტი.

25. კოჟრის ბაქტერიები
• ზოგიერთი ბაქტერია პარკოსან მცენარეთა ფესვების
უჯრედებში არსებობს, სადაც წარმოქმნის კოჟრებს,
ამიტომ მათ კოჟრის ბაქტერიები ეწოდებათ.
მათ შესწევთ უნარი ჰაერიდან შეითვისონ აზოტი და
გარდაქმნან აზოტოვან მარილებად, რომელიც მცენარის
ზრდა-განვითარებისათვის აუცილებელია.

26. იფიქრე
• გლეხი აუცილებლად ერთად თესავს სიმინდს და
ლობიოს. რით ახსნი ამას?
• როგორ ფიქრობ, ნიადაგის გამდიდრება ქიმიური გზით
მიღებული აზოტოვანი სასუქებით ჯობს თუ კოჟრის
ბაქტერიების შეტანით?

27. საშიში ბაქტერიები
ციმბირის წყლულის
გამომწვევი ქოლერის გამომწვევი ტუბერკულოზის გამომწვევი
ბოტულიზმის გამომწვევი შავი ჭირის გამომწვევი

28. იფიქრე
• დასახლებულ პუნქტებში რატომ ებრძვიან
მღრღნელების გავრცელებას?
• რატომ არის საშიში:
დაუბანელი ხელებით ჭამა?
გაურეცხავი ხილისა და ბოსტნეულის საკვებად
გამოყენება?
სახლში მომზადებული კონსერვებით სარგებლობა?

29. შეადარე
ბაქტერიები
ლურჯ-მწვანე
წყალმცენარეები

30. საშინაო დავალება
• შეადარე ბაქტერიის, სოკოსა და ცხოველური უჯრედის
აგებულება და მონაცემები წარმოადგინე სქემის სახით.
• მოიძიე ინფორმაცია რომელიმე ბაქტერიული
დაავადების შესახებ?
• &.37 ბაქტერიები, არქებაქტერიები, ციანობაქტერიები

31. გამოყენებული რესურსები
• საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების საფუძვლები -მალხაზ მაყაშვილი, რევაზ ქუთელია, ია
გიგიბერია, მანანა ბოჭორიშვილი VII კლასი 2012 წელი;
• ბუნებისმეტყველება-ლამარა ბურდილაძე, ლია თევზაძე, მანანა ბაგალიშვილი, ქეთევან მაღრაძე,
ქეთევან ტატიშვილი VII კლასი 2012 წელი ;
• ბიოლოგია- რუსუდან ახვლედიანი, ირმა რევიშვილი X კლასი 2006წ.
• https://www.google.ge/search?biw=1280&bih=869&tbm=isch&sa=1&q=%D0%B1%D0%B0%D0%BA%
D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B8&oq=%D0%B1%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B5%D
1%80%D0%B8%D0%B8&gs_l=img.12...45148.45148.0.46536.0.0.0.0.0.0.0.0..0.0....0...1.2.64.img..0.0
.0.f9Ch6tnNioE
• https://www.google.ge/search?biw=1280&bih=869&tbm=isch&sa=1&q=%D0%90%D0%BD%D0%B8%
D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D0
%B8%D0%B7%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+
%D0%B1%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B8&oq=%D0%90%D0%BD
%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0
%B5+%D0%B8%D0%B7%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8
%D1%8F+%D0%B1%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B8&gs_l=img.12..
.108192.108192.0.109630.0.0.0.0.0.0.0.0..0.0....0...1.2.64.img..0.0.0.UJH9IhSnYMg#imgrc=DOJPTRh
gaV0zkM:

32. მადლობა ყურადღებისთვის!