1. Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг оновчтой тогтоож. амьжиргааны доод
тувпп хангах. Энэ зарчим нь цалин хөлс хэдийд ч ажиллагсадын бодит
орлогын гол эх үүсв; байдагтай холбоотой юм. Судалгаанаас үзэхэд манайд
ажиллагсадын бодит орлогын ду хөдөлмөрийн хөлс 90 орчим хувийг эзлэж
байна. Цалин хөлсний доод түвшин нь эдийн засгийн бусад хэлбэрийн хамт
ажилчдь^ амьжиргааны доод түвшинг хангахаар тогтоогдсон байх ёстой.
Манай улсад .өрхийи амьжиргааны баталгаат доод түвшинг хот, хөдөөгөөр
ялгаатай тогтоож өгдөг бөгөея мөнгөний инфляцитай уялдуулан тухайн үед нь
өөрчилж шинэчилдэг.Цалин хөлсний дооя түвшинг тогтоох зарчмыг
хэрэгжүүлэхэд тарифийн сүлжлийн 1-р зэргийн тарифт цалиц төрийн албан
хаагчид, үйлчилгээний ажилтнуудын цалингийн доод хязгаарыг оновчтой
тогтоох явдал ихээхэн үүрэг гүйцэтгэдэг.
3. Ажиллагсдын цалин хөлсний тувшинг байнга нэмэгдуулж,
монгөний ханш уналтыг нөхөж байх зарчим нь тэдний оюуны хийгээд
материаллаг аж байдлыг тасралтгүй дээшлүүлэх чухал нөхцөл мөн. Энэхүү
зарчим нь хүмүүнлэг нийгэм байгуулж, хүмүүсийн амьжиргааны түвшинг
дээшлүүлэх зорилтоос урган гарч байгаа.
4. Хөдөлмөрийн бутээмж. дундаж цалингийн хооронд оновчтой
харьцаа тогтоох. Хөдөлмөрийн бүтээмжийн өсөлтийн хурд, дундаж цалингийн
өсөлтийн хурдаас түрүүлж байх нь нөхөн үйлдвдрлэлийг амжилттай явуулах,
хуримтлал ба хэрэглээний хооронд зөв харьцаа тогтоох найдвартай үндэс
мөн. Хөдөлмөрийн бүтээмжийн өсөлтийг дундаж цалингийн өсөлтөөс түрүүлж
өсгөснөөр нэг талаар ажилчин бүрийн цалин хөлсийг нэмэгдүүлэх, нөгөө
талаар нэгж бүтээгдэхүүнд ногдох амьд хөдөлмөрийн зардлыг бууруулах,
ингэснээр тухайн үйлдвэрийн газрын ашиг орлогыг нэмэгдүүлэх нөхцлийг
бүрдүүлдэг. Зарим судлаачид дундаж цалинг нэмэгдүүлж байвал хөдөлмөрийн
бүтээмж хэлбэрэлтгүй өсөх ёстой гэсэн таамаглал дэвшүүлдэг. Энэ талаар
Англи улсын Хоторн хотод хийсэн туршлага сонирхол татаж байна. Тухайлбал,
хөдөлмөрийн хөлсний хийснээр нь өсгөн нэмэгдүүлж, шагналтай олгох систем
нь ажилчны хөд&лмөрийн бүтээмжинд хэрхэн нөлөөлдөг вэ? гэдэг асуудлыг
судлах зорилгоор эрдэм шинжилгээний цуврал туршлага тавьж дүгнэлт өгсөн
байна. Туршлагын дүнгээс үзэхэд хөлсний хийснээрх системийг нэвтрүүлэхэд
хөдөлмөрийн бүтээмж нэмэгдэж байв. Гэхдээ хөдөлмөрийн бүтээмжийн
дээшлэлт нь зөвхөн цалин хөлсийг нэмэгдүүлсний үр дүнд хангагдаж байгаа

2. бус бусад хүчин зүйлсээс шалтгаалж байгаа нь батлагдсан байна.
Хоёрдугаарт, хийснээр өсгөн нэмэгдүүлж шагналтай олгох хөлсний системийн
үр ашиг нь олон хүчин зүйлээс шалтгаалах бөгөөд тэр нь хөдөлмөрийн
бүтээмжийг дээшлүүлэх цорын ганц хүчин зүйл гэж үзэж болохгүй. Тухайн
ажил дээрх хүмүүс хоорондын харилцаа, тэдгээрийн амьдрал ахуйн нөхцөл
хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлэх чухал хүчин зүйл мөн гэж тайлбарлажээ .
З.Материаллаг сонирхолтой байх зарчим нь ажлын чанар, үйлдвэрлэлийн
эцсийн үр дүнг урамшуулах эдийн засгийн чухал хөшүүрэг мөн. Материаллаг
сонирхолын зарчмын мөн чанар нь цалин хөлс аж ахуйн нэгж, хамт олон, хүн
бүрийн ажлын дүнгээс шалтгаалдагт оршино. Зах зээлийн нөхцөлд
үйлдвэрлэлийн харилцаа эдийн засгийн сонирхлын хэлбэрээр штэрдэг учраас
цалин хөлсний холбогдолтой аливаа асуудлыг хүмүүсийн ашиг сонирхолтой
хослуулах нь өнөөгийн нөхцөлд бүр ч чухал болж байна.
6. Цалин хөлсийг либеральчлах зарчим. Энэ зарчмын мөн чанар нь
хүмүүсийн ажилласан жилийг харгалзахгүйгээр гэрээний дагуу тухайн ажилтны
үр дүн, ур чадварыг үнэлэн цалин хөлс олгоход оршино.
7. Цалин хөлсний хэлбэр, систем, тогтоож буй арга нь хун бурт
ойлгомжтой. энгийн, уян хатан, баталгаатай байх зарчим. Хөлс төлөтийн зохион
байгуулалтын энэхүү зарчмыг дээр үеэс хэрэглэсээр ирсэн.

3. 6. Ажиллагсдын мэдлэг, мэргэжил. авьяас чадвар. үнэлгээ.
ажлын байрны нөхцөл. хөдөлмөрийн онцлогийг цалин хөлсөнд тусгах зарчим.
Ажиллагсдын гүйцэтгэж байгаа ажил, мэргэжил, ажлын байрыг үнэлэх нь
тухайн ажлын байранд ажиллаж байгаа хүмүүсийн хөдөлмөрийн хөлсний
хэмжээг бодитой тодорхойлох боломжийг бүрдүүлдэг. Жишээ нь цалинг
олгоход тарифын сүлжил ашиглах бол компаниудад тарифийн сүлжлийг
зохиох, ажиллагсдын цалин хөлсний хэмжээг тодорхойлохын тулд ажлын
үнэлгээг