το σπασιμο των μηχανων

1. ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΑΣ
ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ
Εργασία στο μάθημα:
Υλικός πολιτισμός, κατανάλωση και μουσειακή εκπαίδευση
Eric Hobsbawm, Ξεχωριστοί Άνθρωποι: Αντίσταση, εξέγερση
και τζαζ
Θέμα: Το σπάσιμο των Μηχανών
Φοιτήτριες: Μαντατζή Ευγενία 3176
Αρχοντούλη Ερασμία 3352
Εξάμηνο: Z'
Διδάσκων: Βασιλική Κράββα
Κομοτηνή 2014

2. Βιογραφικό
Eric Hobsbawm: Το πλήρες όνομα του είναι Eric John Ernest
Hobsbawm. Γεννήθηκε στις 9 Ιουνίου του 1917 στην Αλεξάνδρεια της
Αιγύπτου, στους κόλπους μιας εβραϊκής οικογένειας και πέθανε 1
Οκτωβρίου το 2012 σε ηλικία 95 ετών. Ήταν Βρετανός μαρξιστής
διανοούμενος, από τους κορυφαίους ιστορικούς του 20ου αιώνα. Το
διαπραγματευόμενο θέμα είναι το σπάσιμο των μηχανών, ένα άρθρο που
πρωτοδημοσιεύτηκε το 1952 στο ιστορικό περιοδικό “ Past and Present”
και επαναδημοσιεύτηκε στο βιβλίο “ Ξεχωριστοί Άνθρωποι: Αντίσταση,
εξέγερση και τζαζ .
Το σπάσιμο των μηχανών

3. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με τον
επαναπροσδιορισμό της ερμηνείας του φαινομένου της καταστροφής
των μηχανών. Πρώτα απ όλα πρέπει να αναφέρουμε ότι το γεγονός
αυτό έλαβε χώρα στα τέλη του 16ου έως τον 18ο αιώνα και πιο
συγκεκριμένα την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης. Ένα μεγάλο
μέρος των ιστορικών το χαρακτήρισε ως ένα ξεχείλισμα οργής, μια
αρκετά επιφανειακή άποψη. Βέβαια το γεγονός ότι το κίνημα αυτό
θεωρήθηκε ως ένας απλός βανδαλισμός που στέφθηκε από απόλυτη
αποτυχία οφείλεται στην γενικότερη καπιταλιστική νοοτροπία της
εποχής που έθετε ως προϋπόθεση για την πρόοδο τον απόλυτο
συμβιβασμό . Συγκεκριμένα η σημασία του επηρεάστηκε και από την
γενικότερη ανυπαρξία του συνδικαλισμού έως τον πρώτο παγκόσμιο
πόλεμο και από την ταύτιση του με τον λουδισμό. Και για να γίνουμε
πιο σαφείς λουδισμός ονομάστηκε η εξέγερση των εργατών
κλωστοϋφαντουργίας στην Αγγλία του 1811-1813 ενάντια στις νέες
μηχανές όπου θα μείωναν τα “ χέρια παραγωγής”. Μάλιστα αυτή η
εξέγερση κινητοποίησε 12.000 στρατιώτες για την καταστολή της. Όμως
εξαιτίας της διετούς διάρκειας της επηρέασε το κίνημα το οποίο
χαρακτηρίστηκε ως ανεπιτυχές. Παρ όλα αυτά ο συγγραφέας θεωρεί ότι
το κίνημα κάθε άλλο παρά αποτυχημένο ήταν. Στην συνέχεια βλέπουμε
ότι η καταστροφή των μηχανών είχε δύο μορφές. Η πρώτη μορφή έχει
το χαρακτήρα πίεσης προς τους εργοδότες, για θέματα που αφορούσαν
κυρίως τους μισθούς και πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτό δεν έχει να
κάνει με κάποια αντιπαλότητα ως προς της μηχανές, είχε να κάνει
κυρίως με την κοινωνική πάλη μεταξύ εργατών και εργοδοτών. Τα όπλα
τα οποία μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι εργάτες ήταν οι απεργίες,
οι καταστροφές των μηχανών, των πρώτων υλών, των προϊόντων
καθώς και των ιδιωτικών περιουσιών των εργοδοτών τους. Υπάρχουν
επιπρόσθετα αρκετές ιστορικές αναφορές που μαρτυρούν αυτό το
φαινόμενο. Όλες αυτές οι ενέργειες συνιστούσαν μια πρώιμη μορφή
συνδικαλισμού. Όπως ήταν φυσικό από την στιγμή που δεν υπήρχε
κάποιο ιδεολογικό υπόβαθρο, αυτός ο συνδικαλισμός εκφράστηκε με
αρκετή βία. Θα ήταν παράλειψη εάν δεν αναφέρουμε τα
πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης κατάστασης τα οποία ήταν η
αλληλεγγύη που αναπτύχθηκε μεταξύ των εργατών και η

4. αποτελεσματικότητα τους έναντι των εργοδοτών τους. Από την άλλη
μεριά η δεύτερη μορφή καταστροφής των μηχανών είχε να κάνει με
μια καθαρή εχθρότητα απέναντι στις μηχανές. Ωστόσο υπήρχαν τρεις
σημαντικοί παράμετροι. Η πρώτη παράμετρος είναι ότι οι εργάτες δεν
κατέστρεφαν τις μηχανές που τους διευκόλυναν στις εργασίες τους,
αλλά κατέστρεφαν όσες τους απειλούσαν με τεχνολογική ανεργία και
την ανατροπή του τρόπου ζωής τους. Επίσης δεν στόχευαν τους
βιοτέχνες αλλά τους βιομήχανους, χτυπώντας απευθείας στην καρδιά
του αναδυόμενου καπιταλισμού που σκοπό είχε την πλήρη
‘’υποδούλωση’’ τους. Η δεύτερη παράμετρος, ασχολείται με το ότι σ
καταστροφές μηχανών ήταν μια πολύ δύσκολη υπόθεση, εξαιτίας της
αδυναμίας των θιγόμενων εργατών να αντιδράσουν καθώς είχαν ήδη
εξανδραποδιστεί από τις θέσεις κλειδιά. Άλλωστε η είσοδος των
μηχανών γινόταν την περίοδο των παχιών αγελάδων και στους
χαλεπούς καιρούς που οι εργάτες επηρεάζονταν άμεσα ήταν πλέον
δύσκολο να αντιδράσουν. Τέλος, η τρίτη παράμετρος κάνει λόγο για την
θέση των ίδιων των εργοδοτών απέναντι στο κίνημα. Στην ουσία οι
μικροβιοτέχνες “ευλογούσαν ” την καταστροφή των μηχανών των
εργοστασίων γιατί αυτό ήταν ευνοϊκό για αυτούς διότι επέφερε πλήγμα
στους μεγαλοεργοστασιάρχες. Ο ι μικροβιοτέχνες δεν επιθυμούσαν την
φρενίδη αύξηση του κεφαλαίου η οποία θα ήταν εις βάρος τους και θα
τους οδηγούσε σε χρεοκοπία. Επίσης οι εργοστασιάρχες οι ίδιοι είχαν
μια αρκετά εχθρική στάση προς τις μηχανές. Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνη
την περίοδο μια μηχανή κόστιζε πολύ και η απόσβεση των χρημάτων
δεν ήταν άμεση. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο έχει λεχθεί η
ριζοσπαστική άποψη ότι στην πραγματικότητα το κίνημα δεν έχει να
κάνει με τους εργαζόμενους αλλά με τον ανταγωνισμό των
μικροϊδιοκτητών έναντι των μεγαλοβιομηχάνων. Ο λόγος για τον οποίο
τελικά οι μεγαλοεπιχειρηματίες επικράτησαν ήταν η υποστήριξη που
είχαν από το κράτος κυρίως στα μέσα του 19ου αιώνα. Μέχρι πριν η ΄΄
πλάστιγγα ’’ έγερνε προς το μέρος των εργατών. Η απάντηση στο
ερώτημα , κατά πόσο η καταστροφή των μηχανών είχε αποτελέσματα ,
είναι θετική. Το κίνημα υπήρξε δυναμικό, άμεσο και αποτελεσματικό
καθώς έκανε τους εργοδότες να ενδίδουν στις απαιτήσεις των εργατών
φοβούμενοι τις συνέπειες. Στις βιομηχανικές περιοχές που είχαν

5. δημιουργηθεί καταστροφές, οι μηχανές δεν επέστρεψαν . Η
τεχνολογική πρόοδος δεν ανατράπηκε από αυτούς καθώς δεν ήταν και
αυτός ο σκοπός του κινήματος .