Реле
- 2. Реле түүний ангилал тэмдэглэл
Реле ба релейн ажиллагаатай багажууд нь
төмөр замын автоматикийн системүүдийн
үндсэн элемент бөгөөд тэдгээрийн тусламжтай
галт тэрэгний хөдөлгөөнийг автоматаар
удирдаж хянадаг. Реле нь хүлээн авах ба
гүйцэтгэх хэсгээс тогтсон цахилгаан соронзон
систем юм. Релений хүлээн авах хэсэгт зүрхэвч,
түүн дээр суулгасан ороомог, ярмо, якорь
зэргээс тогтсон цахилгаан соронзон орно.
- 4. Якорь нь релений гүйцэтгэх хэсэг болох контактуудыг салгаж
залгах үүрэгтэй.
Ярмо бол зүрхэвчинд үүссэн соронзон урсгалыг метал хэсгүүдээр
битүүрүүлэх үүрэгтэй.
Релений ороомгоор гүйдэл гүйлгэхэд соронзон урсгал үүсэж,
якорь зүрхэвчинд татагдаж, зохих контактуудыг залгаж салгана.
Ороомгоор гүйх гүйдлийг таслахад якорь өөрийн жингээр болон
контактын пүршний үйлчлэлээр анхны байдалд орж залгаатай
контактыг салгана.
Реле нь энгийн бүтэц зохион байгуулалттай бөгөөд
найдвартай ажиллагаатай элементэнд тооцогддог тул төмөр
замын автоматикд өргөн ашиглагддаг. Релений бас нэгэн давуу
тал нь 8 хүртэл гурвалсан контакттай байдаг тул нэгэн зэрэг 8
хэлхээг тасалж, өөр 8 хэлхээг залгаж чадна. Реле нь овор хэмжээ ба
жин ихтэй, ашиглагдах хугацаа бага (15-25 жил), харьцангуй
удаан ажиллагаатай (0,1 сек). Эдгээр дутагдлыг контактгүй
элементүүд ашиглан арилгаж болно. Контактгүй реленд тиристор,
транзисторууд, микро схемүүд орно. Гэвч тэдгээрт дутагдалтай
тал бий. Гол дутагдал нь СЦБ-д тавигддаг үндсэн шаардлага болох
схемийн ямар нэг элемент гэмтэх үед галт тэрэгний хөдөлгөөний
аюулгүй байдлыг хангаж чадах хамгаалалтын байдалд орж
чаддаггүйд оршино. Түүнчлэн контактгүй реле гаралтандаа
ганцхан хэлхээг залгаж салгаж чадна. Иймд хөдөлгөөний аюулгүй
байдалтай нягт холбоотой хариуцлагатай схемүүдэд цахилгаан
соронзон релег ашиглах нь зүйтэй.
- 5. Тэжээлийн гүйдлээр нь тогтмол ба хувьсах гүйдлийн гэж ангилна. Ихэнх реле тогтмол гүйдлээс ажиладаг
бөгөөд дотор нь 3 ангилдаг
Саармаг – нейтральное
Туйлширсан – поляризованное
Нэгтгэсэн – комбинированное
Саармаг реле гэж ороомгоор гүйх гүйдлийн чиглэлээс хамаарахгүй якориа татдаг релег хэлнэ.
Туйлширсан реле гэж ороомгоор гүйж буй гүйдлийн чиглэлээс хамаарч якориа аль нэг байдалд татдаг реле юм.
Нэгтгэсэн реле гэж саармаг ба туйлширсан реленүүдийн элементүүдийг нэг реленд байрлуулсныг хэлнэ. Иймд
нэгтгэсэн реле 2 якорьтой байдаг.
Автоматикийн системүүдэд релег монтажлах ба залгах байдлаар нь штепсель залгууртай ба штепсельгүй гэж
ангилна.
Релег ажиллах хугацаагаар нь хурдан, хэвийн, удаан гэж ангилна.
Якориа алдах хугацаагаар нь хэвийн ба удаан гэж ангилна. Удаан ажиллагаатай релений тэмдэглэгээнд М-
медленнодействующее байна.
Реленүүдийг овор хэмжээгээр нь бага оврын ба том оврын гэж ангилдаг. Бага оврын релений тэмдэглэгээнд М-
малогаборитное гэж байна.
Автоматикийн реленүүд галт тэрэгний хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангахад зориулагддаг тул өндөр
найдвартай ажиллагаатай байх ёстой.
Найдвараар нь: 1. дээд буюу найдварын нэгдүгээр ангиллын
2. доод буюу найдварын хоёрдугаар ангилалын
Реленүүдийн гүйцэтгэх хэсэг болох контактууд дараах шинж чанарыг агуулсан байх ёстой.
1.Контактууд залгаатай байх үедээ түүгээр гүйх гүйдэлд бараг эсэргүүцэл үзүүлэхгүй байх ёстой. Энэ
эсэргүүцэл 0,01-с 0,15 Омоос ихгүй байх ёстой. Үүний тулд контактуудыг гүйдэл сайн дамжуулдаг, исэлдэлт
бараг болдоггүй мөнгө, кадлий, радий, алт зэрэг металуудаар хийдэг.
2.Чичиргээ доргионы улмаас залгаатай контактууд салах ёсгүй. Үүний тулд контактны пүршийг уян
хатан чанар ихтэй фосфорт бронзоор хийдэг.
3.Контактууд залгагдах үедээ олон дахин салж нийлж болохгүй.
4.Контактууд салах үед тэдгээрийн хооронд цахилгаан оч нум үүсэх ёсгүй.
5.Контактууд техникийн нөхцөлд заагдсан салж нийлэх тоог хангаж байх ёстой. Энэ нь релений
төрлөөс хамаарч 105-107 зэрэгтэй тэнцүү байна.
- 6. Туйлширсан реле бүтэц ажиллах
зарчим
Туйлширсан релений саармаг реленээс ялгарах гол
ялгаа нь тогтмол соронзонтой байдагт
оршино.Туйлширсан релений якорь релений
ороомгоор гүйх гүйдлийн чиглэлээс хамаарч нэг
байдлаас нөгөө байдалд шилжинэ. (дүүжин
хэлбэртэй) Эдгээр реле найдварын нэгдүгээр
ангиллын реленд багтдаггүй тул галт тэрэг
хөдөлгөөний аюулгүй байдалтай холбоотой
хариуцлагатай схемд хэрэглэхдээ тэдгээрийн зөв
ажиллаж байгааг хянах нэмэлт схемүүдийг
хэрэглэдэг. ПМПШ-150/150 маягийн туйлширсан
бага оврын асаагч релетэй танилцья.
- 8. Ороомгоор гүйдэл гүйгээгүй үед тогтмол соронзонгоос үүссэн соронзон
урсгал (Фм) хоёр хуваагдан урсаж байдаг. Якорь зүрхэвч хоёрын нийлсэн
хэсгээр урсах соронзон урсгал нөгөө хэсгээс их байна. Энэ нь якорь
зүрхэвчний хоорондох агаарын завсрын хэмжээнээс хамааран якорыг
баруун тийш шилжүүлэхийн тулд зурагт үзүүлсэн Фк-тай ижил чиглэлийн
соронзон урсгал үүсэхээр ороомгийг үүсгүүрт холбъё. Ороомгоор гүйдэл
гүйхэд түүгээр үүссэн соронзон урсгал гүйдлийн чиглэлээс хамаарч аль
нэг чиглэлд урсах ба тогтмол соронзонгын урсгалтай давхцаж буй баруун
зүрхэвчинд соронзон урсгал нэмэгдэж зүүн зүрхэвчинд харилцан
устгалцана. Якорь илүү хүчтэй соронзонгын урсгалын үйлчлэлээр баруун
зүрхэвчрүү татагдана. Эсрэг чиглэлийн гүйдэл ороомгоор гүйлгэхэд
соронзон урсгалын чиглэл зүүн хэсэгт давхцаж якорь хүчтэй соронзон
урсгалын үйлчлэлээр түүнрүү татагдана. Якорын байрлалаас хамаарч
контактууд салж нийлнэ. Туйлширсан релений ороомгууд цуваа
холбогдох ба ороомгуудын гаралтанд холбогдох үүсгүүрийн нэмэх, хасах
туйлуудыг заасан байдаг.
- 9. Туйлширсан реленүүд хурдан ажиллагаатай реленд тооцогдох ба ажиллах
хугацаа нь 2мк.сек байдаг. Туйлширсан релений гүйцэтгэх хэсэг болох
контактууд өөрийн онцлогтой. Туйлширсан реле шулуун гүйдлийн
гүйдлээр сэргэх үед түүний ерөнхий контактууд нормальный буюу хэвийн
контактуудтай залгагдана. Харин эсрэг туйлын гүйдлээр сэргэх үед
ерөнхий контактууд шилжүүлсэн контактуудтай залгагдана. Ороомгын
гаралтанд үүсгүүрийн нэмэх оролтонд хасах холбогдсон үеийн гүйдлийн
шулуун туйлын гүйдэл гэнэ. Эстрэгээрээ холбогдох тохиолдолд эсрэг
туйлын гүйдэл гүйнэ.ПМПШ 150/150 маягын реле 4н контактын групптэй.
Тэдгээрийн 2 нь хүчжүүлсэн контакт юм. 2нп, 2нупу хүчжүүлсэн контакт нь
контактуудын хоорондох оч нумыг унтраах зориулалттай нум унтраагч
тогтмол соронзонтой байдаг. Түүнчлэн хүчжүүлсэн контакт металл нь
хайлшаар хийгдсэн ба хоорондох зай 7,5мм байна.Энгийн туйлширсан
контактуудын хоорондох зай 5мм байна.Энэ реле нь тогтмол 24В-с
ажиллана. Гэхдээ 10-16В-н үед якорь өөр байдалд шилжинэ.
- 10. Нэгтгэсэн реле
КШ, КМШ маягын реле гэж ерөнхий соронзон
системтэй саармаг ба туйлширсан реленүүдийн
нэгдэл юм. Хоёр якорьтой саармаг болон
туйлширсан. Релений ороомгоор ямар ч гүйдэл
гүйсэн саармаг якорь татагдаж өөртэйгөө
холбоотой контактуудыг залгаж салгана. Харин
туйлширсан якорь ороомгоор гүйх гүйдлийн
чиглэлээс хамаарч аль нэг байрлалруу
татагдана.
- 11. 1-дамартай ороомог
2-зүрхэвч
3-ярмо
4-NS туйл бүхий
тогтмол
соронзон
5-туйлширсан якорь
6-саармаг якорь
7,8-контактны
татуурга
Фп-тогтмол
соронзонгоос үүсэх
соронзон урсгал
Фк-ороомгоор гүйх
гүйдлээс
үүсэх соронзон
урсгал
- 12. КМШ-ын цахилгаан соронзон системд хоёр ширхэг
зүрхэвч тэдгээр дээр суулгасан ороомогууд, ярмо,
саармаг ба туйлширсан якорь тогтмол соронзонгоос
тогтоно. Саармаг ба туйлширсан якорууд контакны
татуургын тусламжтай зохих контактуудыг залгаж
салгана. Релений ороомогоор гүйдэл гүйгээгүй үед
тогтмол соронзонтой холбоогүй саармаг якорь
зүрхэвчнээс хөндий байх ба арын контактууд залгаатай
байна. Ороомгоор дурын чиглэлд гүйдэл гүйлгэхэд
саармаг якорь татагдаж ерөнхий контактууд өврийн
контакттай залгагдана. Ороомгоор гүйдэл гүйгээгүй
үед туйлширсан якорь аль нэг байрлалд татагдсан
байна.
Зурагаас харахад тогтмол соронзонгын соронзон
урсгал хоёр салаалт урсах ба агаарын засвар багатай
зүүн талаар урсаж соронзон урсгал агаарын завсар
ихтэй баруун талаар урсах соронзон урсгалаас их
байна.
- 13. Ороомгоор гүйх гүйдлийг таслахад саармаг якорь унаж,
харин туйлширсан якорь татагдсан байдалтай үлдэнэ.
Туйлширсан якорийн байрлалыг солъё гэвэл ороомгоор өөр
чиглэлийн гүйдэл гүйлгэх хэрэгтэй. КМШ реле хоёр бүлэг
саармаг хоёр бүлэг туйлширсан контактуудтай. Туйлширсан
якорын хэвийн ба шилжүүлсэн контактууд, саармаг якорын
өврийн контактууд мөнгөний хольцтой бал чулуугаар, бусад
контактууд мөнгөөр хийгдсэн байдаг. Нэгтгэсэн релений
якорууд дараах дарааллаар ангилна. Релег тэжээлд
залгамагц эхлээд туйлширсан якорь өөр байдалд шидэгдэх
ба дараа нь саармаг якорь зүрхэвчинд татагдана.
Нэгтгэсэн релений ороомгууд ихэвчлэн цуваа
холбогдох ба ороомгын гаралтанд нэмэх туйл оролтонд
хасах туйл холбоход реле шулуун туйлын гүйдлээр сэргэх
тул түүний ерөнхий контактууд хэвийн контакттай
залгагдана. Өөрөөр хэлбэл 111-112, 121-122 той. Үүсгүүрийн
туйлыг эсрэгээр холбоход туйлширсан якорь шилжүүлсэн
байдалд татагдаж 111-113, 121-123 тай холбогдоно. Авто
хориглолын байгууламжуудад бага оврын КМШ болон КШ
маягын том оврын релег өргөн ашигладаг.
