Хүүхдээ дархлаажуулалтанд хамруулахдаа юу анхаарах болон вакцинтай холбоотой мэдээллийг товч, тодорхой оруулсан.

1. 1
Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
Äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé
ãàðûí àâëàãà
Äàðõëààæóóëàëò áîë òàíû õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàòàëãàà
áºãººä õ¿¿õýä ýð¿¿ë ñàðóóë ºñ÷ áîéæèõîä ýöýã, ýõ÷¿¿äèéí
àíõààðàëòàé, õàðèóöëàãàòàé áàéäàë õàìãààñ ÷óõàë áàéäàã.
Ýöýã, ýõ÷¿¿ä àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ.

2. Ýöýã ýõ÷¿¿ä òà á¿õýí ýíýõ¿¿ íîìíîîñ òàíû õ¿¿õäýä
õèéãääýã çààâàë õèéõ ¿íäýñíèé òîâëîëûí âàêöèí,
ò¿¿íèé à÷ õîëáîãäîë, àþóëã¿é áàéäàë, âàêöèí
òàðèóëàõûí ºìíºõ áîëîí òàðèóëñíû äàðàà àíõààðàõ
ç¿éëñèéí òàëààð ìýäëýã îëæ àâàõ áîëíî.
2012 îí, Óëààíáààòàð õîò
6 äàõü õýâëýë
Äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé
ãàðûí àâëàãà
Ýöýã, ýõ÷¿¿ä àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ.

3. 2 3
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
ÝЯ¯Ë ÌÝÍÄÈÉÍ ßÀÌ
ÂÀÊÖÈÍ ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓËÀËÒÛÍ ÃËÎÁÀË ÀËÚßÀÍÑ
ÕÀËÄÂÀÐÒ ªÂ×ÈÍ ÑÓÄËÀËÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÒªÂ
ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓËÀËÒÛÍ ÀËÁÀ
Áîëîâñðóóëñàí: Î.Äàøïàãìà (ժѯÒ)
Æ.Ñýëýíãý (ժѯÒ)
Õÿíàñàí: Ä. Íàðàíãýðýë (ÝÌß)
Ã. Ñ¿ðýíõàíä (ժѯÒ)
Õ¿¿õýä ýõýýñ òºðºõ人 çàðèì õàëäâàðò ºâ÷íèé ýñðýã
ýõýýñýý äàìæèí äàðõëààòàé òºðºõ áîëîâ÷ õ¿¿õäèéí óã
äàðõëàà íü ààæèì ààæìààð áóóðñààð òîäîðõîé õóãàöààíû
äàðàà áóþó íýã íàñ õ¿ðýõýä ¿íäñýíäýý àëãà áîëíî.
Õàðèí íàéäâàðòàé äàðõëàë òîãòîîõ öîðûí ãàíö àðãà
áîë äàðõëààæóóëàëò þì.
Äàðõëààæóóëàëò ãýäýã íü õàëäâàðò ºâ÷íèé ýñðýã
äàðõëàë òîãòîîõ çîðèëãîîð ñýðãèéëýõ òàðèëãà õýðýãëýõ
ººðººð õýëáýë âàêöèí òàðèõ àðãà õýìæýý þì.
Äàðõëààæóóëàëò áà ò¿¿íèé
à÷ õîëáîãäîë

4. 4 5
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
Çóðàã.1 Ìîíãîë óëñàä á¿ðòãýãäñýí óëààíáóðõàíû
ºâ÷ëºë áà âàêöèíû õàìðàëò, 1960-2011
Çóðàã 2. Ìîíãîë óëñàä á¿ðòãýãäñýí Â âèðóñò
ãåïàòèòèéí ºâ÷ëºë áà âàêöèíû õàìðàëò, 1960-2011
Ýðäýìòýí Ýäâàðä Æåííåð 1796 îíä öàãààí öýöýã ºâ÷íèé
ýñðýã âàêöèíûã àíõ ãàðãàæ àâñíààñ õîéø îëîí òºðëèéí
õàëäâàðò ºâ÷íèé ýñðýã âàêöèíûã íýýæ, äýëõèéí óëñ îðíóóä
äàðõëààæóóëàëòûí ¿íäýñíèé õºòºëáºðòºº íýâòð¿¿ëñíýýð
äýëõèé íèéòýýð öàãààí öýöýã ºâ÷íèéã óñòãàñàí òºäèéã¿é,
áóñàä îëîí õàëäâàðò ºâ÷íèé ãàðàëò, íàñ áàðàëòûã ýðñ
áóóðóóëààä áàéíà.
Ìàíàé óëñ äàðõëààæóóëàëòûí ºðãºæ¿¿ëñýí õºòºëáºðèéã
àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëñíèé ¿ð ä¿íä öàãààí öýöýã,
õàëäâàðò ñàà ºâ÷íèéã á¿ðýí óñòãàñíû çýðýãöýý âàêöèí
íýâòð¿¿ëñíýýñ õîéø  âèðóñò ãåïàòèòûí ºâ÷ëºëèéã 30
äàõèí áóóðóóëæ (Çóðàã2), óëààíáóðõàí (Çóðàã1), ñàõóó,
õºõ¿¿ë õàíèàä, òàòðàí çýðýã òàðèëãàòàé õàëäâàðò ºâ÷èí
ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä á¿ðòãýãäýýã¿é áàéíà.

5. 6 7
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
Âàêöèí íü õàëäâàðò ºâ÷íèé ýñðýã ºâºðìºö äàðõëàà áèé
áîëãîäîã áèîëîãèéí áýëäìýë þì. Ýíý íü ºâ÷èí ¿¿ñãýã÷
áè÷èë áèåòèéã ¿õ¿¿ëñýí, ñóëðóóëñàí, èäýâõèã¿éæ¿¿ëñýí
õýëáýðýýð ýñâýë ¿¿ñãýã÷èéí çºâõºí íýã õýñãèéã ë àãóóëñàí
ºâ÷èí ¿¿ñãýõ ÷àäâàðã¿é º÷¿¿õýí æèæèã õýìæýýíèé ãàäíû
áèåòèéã õ¿íèé áèåä îðóóëñíààð òóõàéí ºâ÷íèé ýñðýã
áèåèéí äàðõëààíû ñèñòåìèéã ñýðýýæ, ¿¿ñãýã÷èéã äàõèí
îðæ èðýõ ¿åä õ¿íèé áèå ººðºº òàíüæ óñòãàäàã äàðõëààíû
ýñ¿¿äèéã áèé áîëãîõîä òóñëàäàã þì.
Õ¿¿õäýä âàêöèíûã óóëãàõ, òàðèõ ãýñýí õî¸ð àðãààð
õýðýãëýíý.
Õîîðîíäîî çîõèöäîã õýä õýäýí òºðëèéí âàêöèíûã íýã
ºäºð õýðýãëýæ áîëíî. Õî¸ð âàêöèíû õîîðîíäîõ çàé íýã
ñàð áàéíà. Àëü íýã âàêöèíûã õèéëãýñíýýñ õîéø íýã ñàðûí
äàðàà äàðààãèéí âàêöèíûã õèéëãýíý, íýã ñàðûí äîòîð
äàõèí âàêöèí òàðèóëàõ íü ¿ð ä¿íã¿é áàéäàã.
Ñýðãèéëýõ òàðèëãà áóþó âàêöèí
ãýæ þó âý?
Âàêöèíû àþóëã¿é áàéäàë
Äýëõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí
áàéãóóëëàãààñ çºâøººðºãäñºí,
àþóëã¿é áîëîõ íü áàòëàãäñàí
âàêöèíóóäûã õýðýãëýäýã áà âàêöèí
íü ¿éëäâýðëýã÷ýýñ ýöñèéí õýðýãëýã÷
õ¿ðòëýõ á¿õ øàòàíä øààðäëàãà
õàíãàñàí íºõöºëä õàäãàëæ
òýýâýðëýãäýíý.

6. 8 9
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
* Ãåïàòèò À-ãèéí ýñðýã âàêöèíûã 2012 îíоос нийслэл
хот, 12 àéìàãт, 2013 îíîîñ ¿ëäñýí àéìãóóäàä ¿å øàòòàéãààð
íýâòð¿¿ëæ áàéíà.
Äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé õóóëèàñ...
1. Ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãûí çºâëºìæ, øààðäëàãûí
äàãóó ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéëãýõ
2. Ñýðãèéëýõ òàðèëãààñ òàòãàëçñàí áîë ò¿¿íèéãýý
áè÷ãýýð áàòàëãààæóóëàõ
3. Ñýðãèéëýõ òàðèëãàä õàìðàãäàõ õóãàöààã ýð¿¿ë ìýíäèéí
áàéãóóëëàãààñ àëáàí ¸ñîîð ìýäýãäñýí òîõèîëäîëä
ñýðãèéëýõ òàðèëãààñ õîöðîõã¿é áàéõ
4. Îëîí óëñûí ýð¿¿ë ìýíäèéí ä¿ðýì áîëîí Ìîíãîë Óëñûí
áóñàä óëñ îðîíòîé õèéñýí ãýðýýíèé äàãóó òîäîðõîé
íýðèéí ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéãäýõ ¸ñòîé óëñ îðîíä
íýâòðýí îðîõ áîë óã òàðèëãûã õèéëãýõ
Òà õ¿¿õäýý äàðõëààæóóëàëòàä íü öàã õóãàöààíä íü á¿ðýí
õàìðóóëñíàà𠺺ðèéí õ¿¿õäýý õàëäâàðò ºâ÷íèé ýðñäýëýýñ
á¿ðýí õàìãààëíà.
Èðãýí äàðõëààæóóëàëòûí
òàëààð äàðààõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý
Äàðõëààæóóëàëòûí ¿íäýñíèé òîâëîë
Äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé õóóëèíä çààñíààð èðãýí
á¿ð çààâàë õèéõ äàðõëààæóóëàëòàíä á¿ðýí õàìðàãäàõ
¿¿ðýãòýé. Õ¿¿õäýä õèéõ âàêöèíû òîâûã Çàñãèéí ãàçðûí
òîãòîîëîîð áàòàëäàã.
Õýðýâ ÿìàð íýãýí øàëòãààíààð âàêöèíàà õèéëãýæ
÷àäààã¿é áîë ºðõèéí ýì÷äýý õàíäàæ íºõºí äàðõëààæóóëàõ
õóãàöààíû òàëààð çºâëºãºº àâàõ õýðýãòýé.
Çààâàë õèéõ äàðõëààæóóëàëòûí ¿íäýñíèé òîâëîë
(Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí 2009 îíû 189 äóãààð òîãòîîë)
Òºðñíººñ
õîéø 24
öàãèéí
äîòîð
2
ñàðòàéä
3
ñàðòàéä
4
ñàðòàéä
9
ñàðòàéä
2
ñàðòàéä
7
ñàðòàéä
15
ñàðòàéä
Ñ¿ðüåý (ÁÖÆ) I òóí
 Ãåïàòèò I òóí
Õàëäâàðò ñàà I òóí II òóí III òóí IV òóí
Ñàõóó, õºõ¿¿ë
õàíèàä, òàòðàí+Â
Ãåïàòèò+ Õåìîôèëþñ
èíôëþåíçà Â (Òàâò
âàêöèí)
I òóí II òóí III òóí
Óëààí áóðõàí-Ãàõàé
õàâäàð -Óëààíóóä
I òóí II òóí
Ñàõóó, òàòðàí
(Õî¸ðò âàêöèí)
I òóí II òóí
Òîâëîë
Âàêöèíû íýð
Òºðñíººñ
õîéø 24
öàãèéí
äîòîð
2
ñàðòàéä
3
ñàðòàéä
4
ñàðòàéä
9
ñàðòàéä
1 íàñ 2
ñàðòàéä
2
ñàðòàéä
7
ñàðòàéä
15
ñàðòàéä
À Ãåïàòèò* I òóí II òóí
Òîâëîë
Âàêöèíû íýð

7. 10 11
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
Âàêöèí òàðèóëñíû äàðàà õºíãºí õýëáýðèéí õàëóóðàõ,
óéëàãíàõ, áèå íü òàâã¿éðýõ, òàðüñàí õýñýãò óëàéõ,
ºâäºõ, õàâäàõ çýðýã øèíæ òýìäýã èëýð÷ áîëîõ áà ýäãýýð
íü ààæìààð àðèëíà. Ãýâ÷ çàðèì òîõèîëäîëä õ¿¿õäèéí
áèåèéí îíöëîã, ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéäëààñ øàëòãààëàí
ºíäºð õàëóóðàõ, ÷è÷ðýõ, áóë÷èí ºâäºõ, Ẻëæèõ çýðýã äóíä
çýðãèéí øèíæ òýìäýã ãàðäàã, ýíý ¿åä øèíæ òýìäãèéí
ýñðýã ýì÷èëãýý õèéíý.
Çàðèì òîõèîëäîëä ºíäºð õàëóóðàëòààñ áîëæ õ¿¿õýä
òàòàõ, óõààí àëäàõ øèíæ òýìäýã èëðýõýýñ áîëãîîìæëîõ
õýðýãòýé. Õàðèí ìàø õîâîð òîõèîëäîëä õ¿íä õýëáýðèéí,
ºâºðìºö, õîâîð øèíæ òýìäýã¿¿ä ãàðäàã ÷ ýíý íü èõýíõäýý
òóõàéí õ¿¿õäèéí ºâ÷èí, òºðºëõèéí ýìãýãýýñ øàëòãààëñàí
áàéäàã.
Äàðõëààæóóëàëòûí äàðàà
èëðýõ óðâàë, õ¿íäðýëÒîâëîëûí äàðõëààæóóëàëòûí à÷ õîëáîãäëûí
òàëààð æèøýý äóðüäâàë:
ßïîí óëñàä 1970 îíû äóíä ¿åýð õ¿¿õä¿¿äèéí 70 õóâü
íü õºõ¿¿ë õàíèàäíû ýñðýã âàêöèíûã õèéëãýäýã áàéñàí,
ýíý ¿åä õºõ¿¿ë õàíèàäààð åð人 393 õ¿í ºâäºæ, íàñ
áàðàëò ãàðààã¿é áàéæýý. Ãýòýë äàðààãèéí õýäýí
æèë âàêöèíû òàëààðõ ñºðºã öóó ÿðèàíààñ áîëîîä
äàðõëààæóóëàëòûí õàìðàëò 10%-èàð áóóðàõàä 1979
îíä õºõ¿¿ë õàíèàäíû ºâ÷ëºë ìàø èõýýð íýìýãäýæ
13000-ààñ èë¿¿ õ¿í ºâ÷ëºí 41 õ¿í õºõ¿¿ë õàíèàäíààñ
áîëæ íàñ áàðæýý. Ýíý íü òîãòìîë õèéãääýã òîâëîëûí
äàðõëààæóóëàëò íü õàëäâàðò ºâ÷íèé ãàðàëòòàé
õîëáîîòîé áàéäãèéí íýã æèøýý þì.

8. 12 13
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
Èëðýõ õàðèó óðâàë
Òàðüñàí õýñýã ãàçàðò óëàéõ, õàâäàõ, èäýýëýõ, øèíæ
èëýð÷ óëìààð øàðõëàí òàâ òîãòîæ, ãÿëãàð, õîíõîð öàãààí
ñîðâè ¿¿ñíý. Ñîðâè òîãòîõ õ¿ðòýë õóãàöàà çîíõèëîí 2-6
ñàð ¿ðãýëæëýõ áà ýíý íü äàðõëàë òîãòñîíûã ãýð÷èëíý.
Ìàø õîâîð òîõèîëäîëä òàðüñàí õýñãèéí îéðîëöîîõ (ñóãà,
ýãýìíèé) òóíãàëàãèéí áóë÷èðõàé ýìçýã áîëæ, òîìîð÷
¿ðýâñýõ òîõèîëäîë á¿ðòãýãäýæ áàéñàí. Òºðñíèé äàðàà 24
öàãèéí äîòîð õèéëãýæ ÷àäààã¿é áîë íýã õ¿ðòýë íàñàíäàà
ñ¿ðüåýãèéí ñîðèë òàâüæ íºõºí òàðèóëæ áîëíî.
Ýíý âàêöèí íü ñ¿ðüåýãèéí íÿí õ¿íèé áèåä òàðõàõààñ
ñýðãèéëíý.
Âàêöèíû òîâëîë
Òºðñíèé äàðàà 24 öàãèéí äîòîð íýã òóí òàðèóëíà.
Õýðýãëýõ àðãà
Áóãàëãàíû àðüñàí äîòîð õèéíý.
Ñ¿ðüåýãèéí ýñðýã ÁÖÆ âàêöèí
Óã âàêöèí íü õàëäâàðò ñàà ºâ÷íººñ ñýðãèéëíý.
Âàêöèíû òîâëîë
Òºðñíèé äàðàà 24 öàãèéí äîòîð 1 äýõ òóí,
2 ñàðòàéä 2 äàõü òóí,
3 ñàðòàéä 3 äàõü òóí,
4 ñàðòàéä 4 äºõ òóí
Õýðýãëýõ àðãà
2 äóñëààð àìàíä äóñààæ óóëãàíà.
Èëðýõ õàðèó óðâàë
Âàêöèíû äàðààõ ìàø õîâîð.
Õàëäâàðò ñààãèéí ýñðýã âàêöèí

9. 14 15
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
 âèðóñ íü ýëýãíèé öî÷ìîã ¿ðýâñëèéã ¿¿ñãýäýã. ªâ÷èí
ýäãýðýõ áîëîâ÷ àðõàãøèõ, âèðóñ òýýã÷ áîëîõ, ýëýãíèé
àíõäàã÷ ºìºí (õàâäàð) ¿¿ñãýäýã áàéíà. “” Âèðóñò
ãåïàòèòûí ýñðýã âàêöèíûã íÿðàéä òºðñíèé äàðàà 24 öàãèéí
äîòîð òàðüñíààð ýëýãíèé àíõäàã÷ ºìºí㺺ñ íàéäâàðòàé
ñýðãèéëýõ áîëíî. Âàêöèí íü âèðóñ òýýã÷ ýõýýñ òºðñºí
õ¿¿õäèéã õàëäâàð àâàõààñ õàìãààëíà.
Âàêöèíû òîâëîë
Òºðñíèé äàðàà 24 öàãèéí äîòîð òàðèóëíà.
Õýðýãëýõ àðãà
Ãóÿíû áóë÷èíä òàðèíà.
Èëðýõ õàðèó óðâàë
 Ãåïàòèòûí âàêöèí õàìãèéí àþóëã¿é, âàêöèíû äàðààõ
óðâàë ìàø õîâîð.
“” Âèðóñò ãåïàòèòûí ýñðýã âàêöèí
Âàêöèíû òîâëîë
9 ñàðòàéä 1 äýõ òóí,
1 íàñ 2 ñàðòàéä 2 äàõ òóí
Õýðýãëýõ àðãà
Âàêöèíûã äàãàëäàõ óóñãàã÷ øèíãýíýýð íàéðóóëæ
áóãàëãàíä àðüñàí äîð òàðèíà.
Èëðýõ õàðèó óðâàë
Õºíä¿¿ðëýõ. Âàêöèí òàðèóëñàíààñ õîéø 24 öàãèéí äîòîð
âàêöèí òàðüñàí ãàçàðò õºíä¿¿ðëýæ, õàâäàæ áîëíî. Èõýíõ
òîõèîëäîëä 2-3 õîíîãèéí äîòîð øèíæ òýìäýã àëãà áîëíî.
Õàëóóðàëò. Âàêöèí òàðèóëñàíààñ õîéø 7-12 õîíîãèéí
äàðàà áàãà çýðýã õàëóóð÷ áîëíî. Ýíý íü 1-2 õîíîã
¿ðãýëæèëíý.
Òóóðàëò. Âàêöèí òàðèóëñàíààñ õîéø 7-10 õîíîãèéí äàðàà
áàãà çýðýã òóóðàëò ãàð÷ áîëíî. Òóóðàëò îéðîëöîîãîîð
õî¸ð õîíîã ¿ðãýëæèëæ, ýì÷èëãýýã¿éãýý𠺺𺺠àëãà áîëíî.
Ýíý âàêöèí íü 5 õ¿ðòëýõ íàñíû õ¿¿õäýä èõýâ÷ëýí
òîõèîëääîã óëààíáóðõàí, óëààíóóä, ãàõàé õàâäàð ºâ÷íººñ
ñýðãèéëíý.
Óëààíáóðõàí, óëààíóóä ºâ÷èí íü õàëóóðàëò, òóóðàëòûí
øèíæ òýìäýã èëýðäýã, õàëäâàðëàëò ìàø ºíäºð.
Ãàõàé õàâäàð íü ãîë÷ëîí ÷èõíèé îð÷ìûí çàðèì ¿åä õýë,
ýð¿¿íèé äîîä ø¿ëñíèé áóë÷èðõàéã ¿ðýâñ¿¿ëäýã âèðóñýýð
¿¿ñãýãääýã õàëäâàðò ºâ÷èí þì.
Óëààíáóðõàí, ãàõàé õàâäàð, óëààíóóäûí
õàâñàðñàí âàêöèí

10. 16 17
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
(Ñàõóó, õºõ¿¿ë õàíèàä, òàòðàí+ãåïàòèò Â+õåìîôèëþñ
èíôëþåíçà Â)
Ýíý íü ñàõóó, õºõ¿¿ë õàíèàä, òàòðàí, ãåïàòèò Â-èéí
ºâ÷ëºë áîëîí, õåìîôèëþñ èíôëþåíçà  хэвшинжийн
íÿíãààñ ñýðãèéëíý. Õåìîôèëþñ èíôëþåíçà Â хэвшинжит
íÿí íü 5 õ¿ðòëýõ íàñíû õ¿¿õýä èë¿¿ ºâ÷èëäºã òàðõè
íóãàñíû, ìåíèíãèò, óóøãèíû õàòãàëãàà ºâ÷íèéã ¿¿ñãýíý.
Òàâò âàêöèí ìàø ¿ð ä¿íòýé áàéãàà íü ñóäàëãààãààð
òîãòîîãäñîí.
Âàêöèíû òîâëîë
2 ñàðòàé I òóí,
3 ñàðòàé II òóí,
4 ñàðòàé III òóí
Õýðýãëýõ àðãà
Õ¿¿õäèéí ãóÿíû áóë÷èíä òàðèíà.
Èëðýõ õàðèó óðâàë
Õàëóóðàõ. Âàêöèí òàðèóëñàí îðîéäîî õàëóóð÷ áîëíî. Ýíý
íü íèëýýä ò¿ãýýìýë èëýðäýã øèíæ áºãººä ýíý ¿åä õàëóóí
áóóðóóëàõ ýìèéã ýì÷èéí çààâðûí äàãóó õýðýãëýíý. Âàêöèí
òàðèóëñàíààñ õîéø 24 öàãèéí äàðàà õàëóóð÷ ýõýëáýë
âàêöèíòàé õîëáîîòîé áàéõ ìàãàäëàë áàãà áàéäàã.
Õºíä¿¿ðëýõ. Òàðüñàí ãàçàð óëàéæ, õºíä¿¿ðëýõ, õàâäàõ
òîõèîëäîë èëðýõ áà ýíý íü õýâèéí õàðèó óðâàë þì. Ýíý
¿åä õóóðàé, õ¿éòýí æèí (õýò õ¿éòýí áîëîí õºëä¿¿ áàéæ
áîëîõã¿é) òàâèõ. Õóóðàé, õ¿éòýí æèí ãýäýã íü æèæèã
õóâàíöàð, øèëýí ñàâàíä óñ õèéæ òàðüñàí ãàçàðò æèí
òàâèõ þì. Ñàâíû ãàäàð òàëûã ñàéí óãààõã¿é áîë òàðüñàí
ç¿¿íèé í¿õýýð ãàäíààñ õàëäâàð îðæ ¿ðýâñýæ, èäýýëýõ,
áóãëàõ àþóëòàé áàéäàã.
Òàâò âàêöèí
Õàëóóðàõ, æèõ¿¿äýñ õ¿ðýõ, õîîëîíä äóã¿é áîëîõ, äîòîð
ìóóõàéðàõ, Ẻëæèõ, õýâëèéãýýð ºâäºõ çýðýã øèíæ¿¿äýýð
öî÷ìîã ýõýëäýã “À” âèðóñò ãåïàòèò ºâ÷íººñ ñýðãèéëíý.
Ìàíàé óëñ “À” âèðóñò ãåïàòèò ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ
âàêöèíûã 2012 îíîîñ ¿å øàòòàéãààð эхл¿¿ëýí 2013 он
гэхэд үндэсний түвшинд íýâòð¿¿ëнэ.
Áàÿí-ªëãèé
Óâñ
Õîâä
Çàâõàí
Ãîâü Àëòàé
Õºâñãºë
Áàÿíõîíãîð
Àðõàíãàé
ªâºðõàíãàé
Äàëàíçàäãàä
Áóëãàí Äàðõàí Óóë
Óëààíáààòàð
Òºâ
Äóíäãîâü
Äîðíîãîâü
Ãîâüñ¿ìáýð
Õýíòèé
Äîðíîä
Ñ¿õáààòàð
Ñýëýíãý
Îðõîí
2012
2013
“À” âèðóñò ãåïàòèò өвчнөөс сэргийлэх
вакин
Âàêöèíû òîâëîë
1 íàñ 2 ñàðòàéä I òóí,
2 íàñòàéä II òóí
Õýðýãëýõ àðãà
Õ¿¿õäèéí ãóÿíû áóë÷èíä òàðèíà.
Èëðýõ õàðèó óðâàë
Âàêöèí õèéëãýñíèé äàðàà òàðüñàí õýñýãò óëàéõ,
õºíä¿¿ðëýõ áîëîí õàëóóðàõ, äîòîð ìóóõàéðàõ, Ẻëæèõ,
òîëãîé ºâäºõ, ñóóëãàõ, àðüñàí äýýð òóóðàëò ãàðàõ øèíæ
òýìäã¿¿ä ãàð÷ áîëíî.

11. 18 19
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
Ýíý âàêöèí íü ñàõóó, òàòðàí ãýñýí 2 ºâ÷íººñ ñýðãèéëíý.
Ñóðãóóëèéí íàñíû õ¿¿õäýä òàðüíà. ªºðººð õýëáýë ñàõóó,
òàòðàí ºâ÷íèé ýñðýã äàðõëàë ñýðãýýõ âàêöèí þì.
Âàêöèíû òîâëîë
7 íàñòàé I òóí,
15 íàñòàéä II òóí
Õýðýãëýõ àðãà
Áóãàëãàíû áóë÷èíä òàðèíà.
Èëðýõ õàðèó óðâàë
Áàãà çýðýã õàëóóðàõ, òàðüñàí ãàçàðò óëàéõ, õàâäàõ
øèíæ èëýðíý.
Îíöëîã òàë
Ñóðãóóëü äýýð íü òàðèõ òóë ýíý íàñàíä íü âàêöèí
òàðüñàí ýñýõèéã ëàâëàæ, õÿíàæ áàéãààðàé.
Ñàõóó òàòðàíãèéí õî¸ðò âàêöèí Âàêöèí õèéëãýõýýð î÷èõäîî
òà þó àíõààðàõ âý?
Âàêöèí õèéëãýõ ¿åä òà þó
àíõààðàõ âý?
• Òàíû õ¿¿õäèéí âàêöèí õèéëãýõ ºäºð áîëìîãö ýì÷,
ñóâèëàã÷ààð øààðäóóëàëã¿é õóãàöààíäàà î÷èõ
• Ñóì, ºðõèéí ýì÷èä õ¿¿õäýý çààâàë ¿ç¿¿ëæ ýð¿¿ë áàéãàà
ýñýõèéã òîãòîîëãîíî. ªìíºõ âàêöèíæóóëàëòûí äàðàà
óðâàë èëýðñýí áîë ýì÷èä õýëýõ.
• ßìàð âàêöèíû õýä äýõ òóíã òàðèóëàõ áîëñîí òóõàé
ýð¿¿ë ìýíäèéí äýâòýðò íü áè÷¿¿ëæ àâàõ
• Õ¿¿õäèéíõýý ñýðãèéëýõ òàðèëãûí êàðò, ýð¿¿ë ìýíäèéí
äýâòðèéã àâ÷ î÷èõ
• Ýì÷èä ¿ç¿¿ëñýí òóõàéí ºäºð íü âàêöèíûã õèéëãýõ
1. Õ¿¿õýääýý ÿìàð âàêöèí õèéëãýæ
áàéãàà òóõàé ìýäýýëëèéã ñóâèëàã÷ààñ
àâàõ.
2. Âàêöèíû äóóñàõ õóãàöààã õàðàõ.
3. Âàêöèí õèéõ ñóâèëàã÷ íü âàêöèí
òàðèõ á¿ðä ãàðàà ñàâàíäàæ óãààæ
õàëäâàðã¿éòãýíý.
4. ªºðºº ýâäýðäýã íýã óäààãèéí, øèíý
ç¿¿ òàðèóð õýðýãëýíý. Õýðýãëýñýí
ç¿¿ òàðèóðûã çîðèóëàëòûí àþóëã¿é
õàéðöãàíä õèéíý.
Âàêöèíû øîøãîíû
ìîíèòîðûí ºíãº
ººð÷ëºãäñºí áîë
õýðýãëýõã¿é

12. 20 21
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
• Õ¿¿õýääýý âàêöèí õèéëãýñýí òóõàé ñýðãèéëýõ òàðèëãûí
êàðòàíä íü òýìäýãë¿¿ëæ óã äýâòýðýý íàñàí òóðøäàà
õàäãàëàõ õýðýãòýé. Ýíý íü òóõàéí õ¿íèé òîäîðõîé
ºâ÷íèé ýñðýã äàðõëààæóóëàëò õèéëãýñýí ãýñýí áàðèìò
áîëîí ¿ëääýã.
• Âàêöèí òàðèóëìàãö ýì÷èéí õàæóóä 30 ìèíóò áàéëãàæ
õ¿¿õäýý àæèãëààðàé.
Âàêöèí õèéëãýñíèé äàðàà òà þó
àíõààðàõ âý? Òàíû àíõààðàõ ç¿éë
• Âàêöèí òàðèõ ¿åä õ¿¿õäèéã õºäºë㺺íã¿é, ñàéí
áàðèõ.
• Âàêöèí òàðèóëìàãö òàðüñàí õýñãèéã 纺ëºí
äàðàõ áºãººä ¿ðæ, íóõàæ áîëîõã¿é.
• Âàêöèí õèéëãýñíèé äàðàà õ¿¿õäèéã óéëóóëàõã¿é
òàéâàí áàéëãàõ, ñàéí õîîëëîæ, øèíãýí ñàéí
ºãºõ.
• Õ¿¿õäýý öàã àãààðò òîõèðóóëàí äààðóóëàõã¿é,
õàëóóöóóëàõã¿éãýýð õóâöàñëààðàé.
• Âàêöèíû äàðààãèéí òóíã õèéëãýõýýð î÷èõäîî
ºìíºõ âàêöèí õèéëãýñíèé äàðàà øèíæ òýìäýã
èëýðñýí áîë ýì÷èä õýëýýðýé.
• Âàêöèí òàðüñàí õýñýã ãàçàðò áîîëò õèéõ, ÿìàð
íýãýí ýì, òîñ ò¿ðõýõ øààðäëàãàã¿é.
• Âàêöèí òàðüñàí ãàçðûã ìààæèõã¿é, öîõèõã¿é,
øàõàõã¿é, áîõèðäóóëàõã¿é áàéëãàõ.
• Õ¿¿õäýý òýâýð÷ ñààòóóëàõäàà âàêöèí òàðüñàí
ãàçàðò õ¿ð÷ õºíäºõã¿é áàéõ.
Ǻâëºìæ

13. 22 23
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà Ýöýã ýõ÷¿¿ä, àñðàí õàëàìæëàã÷ íàðò çîðèóëàâ
Âàêöèí òàðèóëñàí õ¿¿õýä õàëóóðàõ, òàðüñàí ãàçàð
õºíä¿¿ðëýõ, õàâäàõ, óéëàãíàõ, öî÷ðîìõîé áîëîõ, õîîëîíäîî
äóðã¿é áîëîõ, ÷àíãààð òàñðàëòã¿é óéëàõ, íîéðìîãëîí
óíòààðàõ çýðýã øèíæ òýìäýã èëýðâýë:
• Õºõººð íü ñàéí õîîëëîõ áóþó öàé, õÿðàì, öýâýð óñ
çýðýã øèíãýí ñàéí óóëãàõ.
• Õýðýâ äýýðõ øèíæ, òýìäýã¿¿ä 2 õîíîãîîñ äýýø
õóãàöààíä èëýðâýë ñóì, ºðõèéí ýì÷èä ¿ç¿¿ëæ çºâëºãºº
àâàõ, ýì÷èéí çààâðààð øèíæ òýìäýãèéí ýñðýã ýì÷èëãýýã
õèéõ íü ç¿éòýé.
Ýöýã, ýõ÷¿¿ä òà á¿õýí îðøèí ñóóãàà ãàçðààñàà øèëæèõ
òîõèîëäîëä õ¿¿õäèéíõýý ñýðãèéëýõ òàðèëãûí êàðò, ýð¿¿ë
ìýíäèéí äýâòðèéã õàðúÿà ºðõ, ñóìûí ýì÷ýýñýý àâ÷, î÷èõ
ãàçàðòàà á¿ðòã¿¿ëýí âàêöèíàà ¿ðãýëæë¿¿ëýí õèéëãýõ
¸ñòîé.
• Òà òîâëîëûí äàãóó õèéãäýæ áóé âàêöèí, ç¿¿ òàðèóðò
ÿìàð÷ òºëáºð òºëºõã¿é
• Õ¿¿õäèéí âàêöèíûã òîâëîë àëäàãäóóëàõã¿é áàéõàä
òàíû ¿¿ðýã àñàð èõ þì.
Äàðõëààæóóëàëòòàé õîëáîîòîé ìýäýýëýë àâàõûã
õ¿ñâýë Àéìàã, íèéñëýëèéí Ýð¿¿ë ìýíäèéí ãàçàð, Ä¿¿ðãèéí
ýð¿¿ë ìýíäèéí íýãäýëèéí äàðõëààæóóëàëòûí êàáèíåò, ñóì,
ºðõèéí ýì÷èä õàíäàæ áîëíî.
Õàëäâàðò ªâ÷èí Ñóäëàëûí ¯íäýñíèé Òºâèéí
Äàðõëààæóóëàëòûí àëáàíû 451798, www.nccd.gov.mn
õàÿãààð ìýäýýëýë àâ÷ áîëíî.
Ýöýã ýõ÷¿¿äèéí àíõààðàëä
1. Äàðõëààæóóëàëò ïðàêòèêò, 2004îí
2. Õ¿¿õäèéí äàðõëààæóóëàëòûí òàëààðõ ýöýã
ýõ÷¿¿äýä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàã, Àìåðèêèéí
ºâ÷íèé õÿíàëò ñýðãèéëýëòèéí òºâ, 2011 îí
3. “Äàðõëààæóóëàëò” ýöýã, ýõ÷¿¿äýä çîðèóëñàí
ãàðûí àâëàãà 2003, 2006, 2008 îí, Ñ.Íàðÿä
4. “Âàêöèí õýìýýõ ýýëòýé ¿õýðæèí”, 2004 îí,
Ï.Íÿìäàâàà
5. Õàëäâàðò ºâ÷íèé õÿíàëòûí ëàâëàõ, 2010 îí
Àøèãëàñàí ìàòåðèàë

14. 24
Òàíû õ¿¿õäýä õèéãäýõ äàðõëààæóóëàëòûí òóõàé ãàðûí àâëàãà
Birth dose
whithin
the 24
hours
2
months
3
months
4
months
9
months
2
months
7
months
15
months
BCD I dose
Hepatitis B (Hep B) I dose
Polio (OPV) I dose II dose III dose IV dose
Pentavalent
(DTP+HepB+Hib)
I dose II dose III dose
Measles Mumps Rubella
(MMR)
I dose II dose
Diphtheria Tetanus (DT) I dose II dose
Schedule
Vaccines
Birth dose
whithin
the 24
hours
2
months
3
months
4
months
9
months
1 year 2
months
2
months
7
months
15
months
Hepatitis A (Hep A) I dose II dose
Schedule
Vaccines
National immunization schedule