1. Номын фондын өмнө тулгамдаж буй асуудал тэдгээрийг
шийдвэрлэх арга зам
Оршил
Хүн төрөлхтөн үүсэн бий болсон үеэсээ мэдээ мэдээллийг төрөл бүрийн
арга хэрэгслийн тусламжтайгаар бие биедээ дамжуулан
хойч үедээ өвлүүлэн
дамжуулж ирсэн түүхтэй. Тэрхүү мэдээ мэдээлэл нь олширохын хирээр түүнийг
хадгалдаг газар шаардлагатай болсон нь номын сан болон номын фонд үүсэн
хөгжих нөхцлийг бүрдүүлсэн юм. Номын сан нь эхэн үедээ тэдгээрийг хадгалдаг
байснаа орчин үед хүмүүст мэдээллийг хүргэх түүнийг хамгаалах байгууллага
болон үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Номын сангийн оршин тогтнох гол үндэс
нь фонд юм.Фондонд төрөл бүрийн мэдээ материал хуримтлагдан хадгалагдаж
уншигч хэрэглэгчдэд хэрэгцээтэй мэдээллийг цаг алдалгүй хүргэдэг боловч нэг
талаараа номын сангийн хөмрөгт байгаа ном тохимолын тоо цөөхөн аймаг, сум,
дүүрэг болон уншигчдад хүрээлцэй муутай байгаа асуудал нь номын фондонд
тулгарч байна.
1

2. Номын фондын өмнө тулгамдаж буй асуудал тэдгээрийг
шийдвэрлэх арга зам
Монголын Номын сангийн фондын өнөөгийн байдал тулгамдаж
буй асуудал, тэдгээрийг шийдвэрлэх арга зам, хадгалалт,
хамгаалалт
Монголын Номын сангуудын өмнө
тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн
өмнө Номын сангийн фонд гэж юу вэ? Фонд нь ямар үгнээс гаралтай вэ?
гэдгийг товчхон дурдъя гэж бодлоо.Номын сангийн фонд нь Der-fond буюу
ямарваа нэгэн юмны үндэс суурь гэсэн Герман үгнээс гаралтай. Номын сангийн
фонд нь
номын сангийн оршин тогтнох
гол суурь
болдог. Фондын үүсэл
хөгжлийг үзвэл МЭӨ 3600-2357 зууны үетэй холбогдоно. Эртний Шумер, Ассир,
Вавилончууд номыг анхлан шавар хавтан дээр хийдэг байжээ.Нойтон шавар дээр
хурц үзүүртэй
савхаар тэмдэглэгээ хийн түүнийгээ наранд
хатаан
дараагаар галд шатаан бэхжүүлдэг байжээ. Ийм аргаар хийсэн
хатасны
номнууд нь
олширохын хирээр түүнийг хадгалах цуглуулах шаардлага гарч ирсэн ба энэ үеэс
фондын үүсэл хөгжил яригдана. Анхны номын сан бий болсон үеэс номын сангийн
үүсэл, хөгжил яригдах ба тухайн үеийн
хамаараад номын
сангийн фондонд
нийгмийн байдал хөгжил дэвшлээс
хадгалагдах материалуудын төрөл тоо
олширсоор байна. Фонд гэж юу вэ? Тухайн номын санд хадгалагдаж байгаа
мэдээллийн нөөцийг уг номын сангийн фонд гэнэ. Мөн
тухайн номын сангийн
өмчинд байгаа каталогт оруулсан тодорхой эрэмбэ дараагаар байрлагдсан ном
болон бусад материалуудын цуглуулга юм.
2013 оны байдлаар Монгол улсын хэмжээнд 1500 гаруй номын сан үйл
ажиллагаагаа явуулж нийт арван сая гаруй ном хэвлэлийг хадгалж , хамгаалж
уншигч хэрэглэгчдэд үйлчилж
байгаа боловч номын фондын
өрөө тасалгаа,
тавиур стандартын бус тавиур хоорондын зай номын санч нь ч эргэж тойрохын
аргагүй
нарийн үүнээс болоод номнууд хоорондоо үрэлдэн урагдах зэрэг
асуудлууд их гарч байна.
2

3. Номын фондын өмнө тулгамдаж буй асуудал тэдгээрийг
шийдвэрлэх арга зам
Номын санд тулгамдаж буй асуудалууд:
1
Номын фондын өрөө стандарт бус баригдсан жижиг
2
Номын фондыг буруу байрлуулсанаас болж фондонд биологийн болон
экологийн хор хөнөөл учирч хорхой шавьж, хулгана эрвээхэйд идүүлэх
3
Фондын сан хөмрөг номын тоо ширхэг цөөн
4
Гэрлийн буруу сонголтоос болж фондонд байгаа ном сэтгүүлүүд гандах
үгэрших
5
Уншигч номын хуудас уран унших нөхцөлгүй болгох гэх мэт.
Соёл урлагийн их сургуулийн
Соёлын боловсролын сургуулийн Номын
сангийн фондонд тулгарч буй асуудалыг авч үзье.
 Номын сангийн зай талбай стандарт бус
 Ном, хэвлэлийн тоо уншигчдад хүрэлцээ муутай
 Уншигчийн номоо унших нөхцлийг хангаж чадахгүй хуудас нь дутуу
эсвэл хэдэн хэсэг, дэвтэр дэвтрээрээ салан унасан гэх мэт.
Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд номын сангийн дээд албан тушаалтнууд
БСШУАЖЯ-нд хүсэлт явуулж тухайн номын сангийн фондын сан хөмрөгт
хэрэгтэй цуврал ном, сэтгүүл, боть зэргийн тоо ширхэгийг нэмэгдүүлэх тулгамдаж
буй асуудлуудыг шийдвэрлүүлэх арга замыг авах хэрэгтэй.
3

4. Номын фондын өмнө тулгамдаж буй асуудал тэдгээрийг
шийдвэрлэх арга зам
Фондын хамгаалалт:
Номын сангийн фондын аюулгүйн
байдлыг хангахад чиглэгдсэн
зохион
байгуулалтын идэвхитэй эрэл хайгуул техникийн болон бусад арга хэмжээнүүд
бүгд хамаарна. Хамгаалалт нь фондын хөдөлгөөний
бүхий л үе шат болох
баримтуудыг номын санд хүлээж авах уншигчдад ашиглуулах солилцох явцад
хэрэгжиж байдаг. Хамгаалалтын явц нь номын санд баримт материалыг хүлээн
авч бүртгэх ажиллах үеэс эхлэнэ.Мөн фондын эмх цэгц хэрэглэгчдэд үйлчлэх
үйл явцыг өөртөө агуулсан байна.Номын сангийн бүх хэлтэс тасгууд фонд
хадгалалтын чиглэлээр ажиллах ѐстой. Хир зэрэг түвшинд хадгалах вэ? гэдэг нь
хадгалж буй материалын чанар байдал, хир эргэлтэнд гардаг зэргээс хамаарна.
Тусгайлан хадгалах хайрцаг түүнчлэн баримт бичгийн зориулалттай бусад хавтас
зэрэг нь баримт бичгийг хамгаалах үр нөлөөтэй хэрэгсэл болдог.
Фондын хадгалалт :
Хадгалалт гэдгийг бид фондонд хадгалагдаж байгаа
бүрэн бүтэн байдлыг
баримтуудын хэвийн ба
хангах байгаагаар нь байлгах ба сэргээн засварлах дэг
журмаар хангах явдал хэмээн ойлгож болно. Фондын хадгалалт хангах явдал нь
тухайн баримтыг номын санд орсон
цагаас эхлэн
хадгалалт ба ашиглалтын
бүхий л цаг хугацаанд байнга үргэлжлэгч нэгдсэн тасралтгүй үргэлжлэх үйл явц
юм. Хадгалалтын стандартад ариун цэвэр, эрүүл ахуй, дулаан чийгшил ба гэрлийн
байх ѐстой хэмжээг хамарсан байна.
4

5. Номын фондын өмнө тулгамдаж буй асуудал тэдгээрийг
шийдвэрлэх арга зам
Ном зүй
Алтанчимэг А. Номын сангийн фонд I.-УБ., 2011
Цэцэгмаа С. Номын фонд.-УБ.,2002
Энхтунгалаг Б.Номын фонд зохион байгуулалт -,УБ.,2010
5

6. Номын фондын өмнө тулгамдаж буй асуудал тэдгээрийг
шийдвэрлэх арга зам
6