1. СУИС-ийн Соёлын боловсролын сургууль
Сэдэв:Номын сангийн өнөөгийн байдал,тулгамдаж буй асуудал,
тэдгээрийг шийдвэрлэх арга зүй
шалгасан багш........................./А. Алтанчимэг/
гүйцэтгэсэн............................./Б.Оюундарь /

2. Оршил
Хүн төрлөхтөн үүсэн бий болсон үеэсээ мэдээ мэдээлэлийг төрөл бүрийн арга хэрэгслийн
тусламжтайгаар бие биедээ дамжуулж, хойч үедээ өвлүүлэн уламжлуулж, хойч үедээ өвлүүлэн
уламжлуулж ирсэн түүхтэй.
Номын сангийн оршин тогтнох гол үндэс нь фонд юм.
Фондод төрөл бүрийн мэдээ материал хуримтлагдан хадалагдаж уншигч хэрэглэгчдэд хэрэгцээтэй
мэдээллийг цаг алдалгүй хүргэж байх.
Өнөөгийн үед номын сангийн фондод хадгалагдаж байгаа материал мэдээ мэдээлэл уншигчдийн
хэрэглээг хэрхэн хангах

3. Derfond-герман үгнээс гаралтай ямар нэг юмны үндэс суурь
Тухайн номын санд хадгалагаж байгаа мэдээллийн нөөцыг уг номын сангийн фонд гэнэ.
Фондын үүрэг: 1 Мэдээллийн үүрэгтэй
2 Сурган хүмүүжүүлэх
3 лавлагаа
4 чөлөөт цагаа үр бүтээлтэй өнгөрүүлэх
Фонд юунд зориулагдах ёстой вэ?
Фонд нь уншигчдад зориулагдсан байх ёстой
Номын бүтэц бүрэлдхүүн, байрлалт зохион байгуулах нь уншигчийн эрэлт хэрэгцээнээс шууд
шалтгаалдаг.
Фондын ангилал:
Мэдлэгийн бүх салбарыг хамарсан фонд
Хэд хэдэн мэдлэгийн салбарыг хамарсан
Тусгай фонд
. Номын сан, мэдээллийн орчинд гарч буй хөгжил, дэвшил, шинчлэлт өөрчлөлтийг тусгасан номын сан,
мэдээллийн мэргэжлийн бүтэц хөгжлийн шинэ загвартай болох шаардлага зүй ёсоор тавигдаж
байна. Ялангуяа мэдээллийн хэрэгцээ шаардлага өсөн нэмэгдэж байгаа өнөө үед номын сан нь
зөвхөн ном, хэвлэлээр үйлчилээд зогсохгүй орчин үеийн техник технологи ашиглан төрөл бүрийн
мэдээллийг шуурхай хүргэх асуудал номын сангийн өмнө тулгамдаж буй асуудлын нэг болоод
байна.

4. Олон улсын номын сангууд өнөө үед мэдээллийн шинэ журамд шилжин ороод дэлхийн ном
хэвлэлийн мэдээллийн сүлжээгээр мэдээгээ солилцож байна. Уншигчын соронзон карт, ном
хэвлэлээ компьютерт оруулж дотоод сүлжээгээр үйлчлэх, интернэт үйлчилгээг нэвтрүүлэх,
уншигч компьютерээр номоо хайж захиалга хийх мэдээлэл хангамжийн шинэ журамд ороход
номын сан онцгой үүрэгтэй болж байна. Иймд номын сангуудыг мэдээллийн төв чиглэлээр
хөгжүүлэхэд номын сангуудыг ашиглах дүр ýì , номын сангийн хууль, номын санг хөгжүүлэх
хэтийн зорилт номын сангаас хэрэглэгчдэд үйлчлэх таатай нөхцөлийг бүрдүүлэх нь номын
сангийн çàéëøã¿é зорилт үүрэг болж байна
Нийтлэг бэрхшээл, сөрөг үзэгдлүүд Нийгмийн өөрчлөлт шинчлэлийн өнөө үед номын сангийн
гүйцэтгэх үүрэг ач холбогдол улам өсөн нэмэгдэж байгаа боловч хэрэгжүүлэх бодит боломж
доогуур түвшинд байна. Үүнд дараах нөхцөл байдал нөлөөлж байна. Номын сангууд нь
зориулалтын байргүй, багтаамж бага, ñóóäëûí òîî õàíãàëòã¿é, òºñºâ õ¿ðýëöýõã¿é зарим нь
зориулалтын байртай ÷ шаардлага хангахгүй барилгатай òóë үйлчилгээ явуулахад
хүндрэлтэй байна. Номын санд ажиллагсадын цалин үнийн өсөлтөөс хоцорч нийгмийн
баталгаа хангалтгүй байгаагаас олон мэргэжилтэн ажлаас гарч бай íà . Санхүүгийн
бэрхшээлээс болж ялангуяа хөдөө орон нутаг мэргэжилтэнээ цомхотгосон.
.

5. Ингэснээр номын санд ажиллагсадын ихэнх нь мэргэжлийн бус олон давхар ажил гүйцэòдэгээс
номын сангийн ажил хоцорч, үүнээс үүдэн номын санчын болоод номын сангийн нэр хүнд
буурч байна. Номын сангийн номын фондын хадгалалтын байр, номын тавиур зориулалтын
бус, дулаан ба чийгшилтыг хэмжих ,тохируулах зориулалтын багаж, галын аюулаас
хамгаалах, хянан дохиоллын систем байхгүйгээс ном гэмтэх, хулгайлагдах сөрөг үзэгдлүүд
байсаар байна. Дэлхийн улс орнууд хуучин ном, судраа сэргээн засварлах лабораториудтай
байдаг áàéíà. Манай óëñûí номын сангууд ûí õóâüä ном сэлбэн засах тоног төхөөрөмж ховор
байдаг áàéñàí ÷ òîíîã òºõººðºìæ íü øààðäëàãà õàíãàõàà áîëüñîí õóó÷èð÷ ìóóäñàí ãýõ ìýò
áýðõøýýëë¿¿ä áàéíà. Техник тоног төхөөрөмж нь үнэ ихтэй байдаг тул худалдаж авахад
бэрхшээлтэй байдаг.
Үйл ажиллагааны эрхэм зорилго Хөдөө орон нутгийн номын сангуудыг орчин үеийн техник
хэрэгсэл, оюуны хэрэгцээ болсон ном хэвлэлээр хангах, дотоод болон гадаадаас мэдээлэл
авч уншигч хэрэглэгчдэд хүргэх мэдээллийн сан бүрдүүлж номын санг номын сан
мэдээллийн төв, сургалт эрдэм шинжилгээ судалгааны төв болгон хөгжүүлэх нь энэ
салбарын эрхэм зорилго болж байна.

6. Дэвшүүлэн тавьж буй зорилт түүнийг øèéäâýðëýõ арга Номын сангуудын үйл ажиллагааг
дэлхийн номын сангийн жишигт хүргэх туршлагын үндсэн дээр хөгжүүлэх, номын сангийн
хөгжлийн үйл ажиллагаанд үйлчлэх хууль, тогтоомж, дүрэм журмыг шинэчлэн боловсруулах
ингэхийн тулд юуны түрүүнд номын сангуудыг мэргэжилтэй боловсон хүчнээр хангах шинэ
орчин нөхцөлд ажиллах чадварыг нь дээшлүүлэн орчин үеийн техник тоног төхөөрөмжөөр
хангах шаардлагатай байна. Номын сангуудын оновчтой тогтолцоог бүрдүүлэх Ном, номын
ñàí хөмөргийн бүтцийг сайжруулан баяжуулах Орчин үеийн техник хэрэгсэл, тоног
төхөөрөмжөөр хангах
Шинэ нөхцөлд ажиллах чадвартай боловсон хүчин бэлтгэх, давтан сургах сургалтыг зохион
байгуулах. Номын сангуудыг уншигч хэрэглэгчдэд бүх төрлийн мэдээллээр хангаж үйлчлэх
мэдээллийн төв болгон хөгжүүлэх. Номын сангийн үйлчилгээг автоматжуулах /цахим каталог
дохиоллын болон хяналтын систем бий болгох/ Хөдөө орон нутагт ном хэвлэлийг шуурхай
хүргэх, түгээх системийг бий болгох төсөл боловсруулах хэрэгжүүлэх Номын санд
ажиллагсадын нийгмийн баталгааг хангах орчинг бүрдүүлэх /цалингийн сүлжээг эргэн харж
нэмэгдүүлэх талаар санал оруулах/ Номын сангийн үйлчилгээг боловсронгуй болгоход
чиглэгдсэн төслүүдийг боловсруулах.

7. Номын сангуудын өмнө тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэн хөгжүүлэхэд өөрсдийн нөөц
бололцоог äàé÷ëàõûí çýðýãöýý гадаад дотоодын байгууллагуудад төсөл боловсруулан
дэмжлэг тусламж авах õýðýãòýé . Тухайлбал Азийн хөгжлийн банкны санхүүгийн
тусламжтайгаар Их дээд сургуулийн номын сан 200 гаруй сая доларын номоор фондын
баяжилт хийж номын санчдын дунд ангил хэл, компьютер, менежментийн сургалтуудыг
гадаад дотоодод зохион байгуулсанаар өнөөдөр их дээд сургуулийн номын сангийн нэр хүнд
өсөж шинэ техник технологийг үйлчилгээндээ нэвтрүүлэн ажиллаж байна. Цаашид номын
сангууд харилцан мэдээлэл солилцох, мэдээллээр үйлчлэхийн тулд нэгдсэн программ
хангамж, стандарттай байх нь үр дүнтэй ажил юм.
Номын санд ном зүйч мэргэжилтэн бэлтгэх зарим асуудал Мэдээллийн даяаршил эрчимтэй
явагдаж буй өнөөгийн нөхцөлд номын сан ä ном зүйч мэргэжилтэн бэлтгэх асуудлыг
эрчимжүүлэх явдал нэн чухал болж байна. Монгол улсын хэмжээнд тус мэргэжлээр өдөр,
орой, эчнээ хэлбэрээр жилд дунджаар 50 шахам боловсон хүчинг баклаварын түвшинд
бэлтгэн гаргаж байгаа билээ. Энэ нь тийм ч бага тоо биш юм. Харин өнөөгийн хэрэгцээ
шаардлагад нийцүүлэн чанарын түвшинд шинэчлэл хийж, сургалтын түвшинг цаашид
боловсронгуй болгох арга замыг улам бүр эрэлхийлэх явдал дээд боловсролын сургалтын
системд тавигдаж буй нийгмийн хэрэгцээний тулгамдсан асуудлын нэг гэж үзэж болно.

8. Номын сангийн ном бүрдүүлэлтийг оновчтой болгох асуудал Номын сангуудийн мэдээллийн эх
булаг болох ном, хэвлэл, бүрдүүлэлтийн ажилд тулгамдаж буй асуудал маш их байдаг.
Өнөөдөр монголын номын сангууд дараахи байдлаар фондоо бүрдүүлдэг. 1. Худалдааны
журмаар 2 . Бэлгийн журмаар 3 . Хандивын ба төсөл хэрэгжүүлэх замаар 4. Солилцооны
журмаар гэх хэлбэрүүдээр бүрдүүлэлтийн ажлыг хийцгээж байгаа. Уншигчдаас хэрэгцээтэй
номын санал асуулга явуулж, татгалзлын дэвтэр хөтлөж дүн шинжилгээ хийсний үндсэн
дээр ном бүрдүүлэх ѐстой.
Ном сэлбэн засахад тулгамдаж буй асуудал Номын сангаар үйлчлүүлж буй зарим нэг уншигч нь
номын хуудсыг урж авах, номон дээр балаар тэмдэглэгээ хийх, хэтэрхий их номын нугàсыг
дарж канондсанаас номын эдэлгээ мууддаг талтай. Сүүлийн үед зарим хэвлэлийн
компанууд нь чанар муутай шаардлага хангахгүй ном хэвлэл гаргаж байна. Тухайлбал
шинээр хэвлэгдсэн номын хуудас нь ганц эргүүлэхэд л салж үдэх шаардлагатай болж байна.
Урагдсан гэмтсэн ном хэвлэлийг сэлбэн засахад номын санч бидэнд орчин үеийн техник
хэрэгсэл /канон, принтер, компьютер, ном цоологч, ном үдэгч зэрэг бусад багаж хэрэгсэл
шаардлагатай болдог.
Аймаг сумдын номын санд тулгамдаж буй асуудал Хот суурингаас алслагдсан аймаг сумын
номын санд орчин үеийн техник хэрэгсэл, ном хэвлэл, зориулалтын байр, соѐл олон
нийтийн ажил зохиоход шаардагдах төсөв мөнгө, тог цахилгаан зэрэг тулгамдаж буй
асуудал маш их байна. Íîìûí ñàí÷äûí öàëèí õºëñ áàãà õºäºº îðîí íóòàãò ñóìäûí íîìûí ñàíãóóäûí íîìûí
ôîíäûí áàÿæèëò çîãñîíãè áàéäàëä îðñîí ãýæ õýëæ áîëîõóéö áàéíà. Õàíäèâ òºñ뺺ð î÷èæ áàéãàà
íîì íü õ¿ì¿¿ñûí ýðýëò õýðýãöýýíä íèéöýõã¿é áàéãàà, ñóìäûí íèéòèéí íîìûí ñàíãóóäàä òºñºâ õºðºíãº
õóâèàðëàëò áàðàã ¿ã¿é óðàìøóóëàë áàéõã¿é èõýíõ ñóìäûí íîìûí ñàíãóóäàä ìýðãýæëèéí áóñ
õ¿ì¿¿ñ àæèëëàæ áàéãàà áà òýäýíä ÷èãëýãäñýí ñóðãàëò ñåìèíàð çîõèîí áàéãóóëàõ ¿éë
àæèëëàãàà õîìñ áàéäàã.

9. Дүгнэлт
Ìèíèé áèå ýíýõ¿¿ áèå äààëòûã õèéñíýý𠺺ðèéí àæèëëàäàã /Õîòûí òºâ íîìûí ñàí/ áîëîí õºäºº àéìàã ñóìäûí íîìûí
ñàíãèéí ºìíº òóëãàìäàæ áóé àñóóäëóóäûí òàëààð óëàì èë¿¿ îéëãîëòòîé áîëëîî. ̺í Òºâèéí áîëîí õºäºº
ñóìäûí íîìûí ñàíãóóäûí õîîðîíä ìàø èõ çºð¿¿òýé ç¿éë¿¿ä èõ áàéãààã îéëãîæ ìýäëýý. Öààøèä íîìûí
ñàí÷èéã ìýðýãø¿¿ëýõ ñóðãàëòóóäûã èë¿¿ îëîí çîõèîí áàéãóóëæ áàéâàë íîìûí ñàí÷ áèä íàð öàã ¿åýñýý
õîöðîõã¿é àæèëëàõ áîëîìæòîé áîëíî ãýñýí ä¿ãíýëòýíä õ¿ðëýý. ̺í õºäºº îðîí íóòàãò íîìûí ñàí÷ ººðèéí
àæèëëûã äýìæèõ áàãàà á¿ðä¿¿ëæ àæèëëàâàë ç¿ãýýð ñàíàãäëàà.
Àøèãëàñàí íîì ç¿é: А.Алтанчимэг “ Номын сангийн фонд-1 ” , УБ.2011“
Íîìûí ñàí÷” ñýòã¿¿ë Èíòåðíýò
УБ: 2013он