«ΌΤΑΝ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ‘ΥΠΗΡΕΤΕΙ’ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ». Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. Ευαγγελία Μητρογιάννη ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Στόχος της Εργαστηριακής Παρουσίασης είναι να γνωρίσει στους συμμετέχοντες ένα πολύτιμο εργαλείο: τον «παραμυθιακό λόγο» στη μουσική διδασκαλία παιδιών προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Η παρουσίαση περιλαμβάνει δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, το θεωρητικό, γίνεται αναφορά στους λόγους για τους οποίους το Παραμύθι με επιστημονικά πλέον κριτήρια, δύναται να έχει σημαντική θέση στη διδασκαλία της Μουσικής. Στο δεύτερο μέρος, το πρακτικό, αναλύονται τεχνικές του παραμυθιακού λόγου που μπορούν να αξιοποιηθούν στο μάθημα της Μουσικής μέσα από παραδείγματα σε μια διαβαθμισμένη μουσική στοχοθεσία για παιδιά τυπικής, αλλά και μη τυπικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της συμπερίληψης.

1. «ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ
‘ΥΠΗΡΕΤΕΙ’ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ».
Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ.
Ευαγγελία Μητρογιάννη, Phd
Εκπαιδευτικός Μουσικής
Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Πανεπιστημίου Πατρών
www.primarymusicactivities.blogspot.com
evamitro1979@gmail.com
Επιμορφωτική Ημερίδα
Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του
Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού -Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Επιστημονικά Υπεύθυνη: Μαρία Αργυρίου, Phd Ε.Δ.Π.
Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Πανεπιστημίου Αιγαίου
Πέμπτη, 26 Νοεμβρίου 2020

3. Α΄ΜΕΡΟΣ
ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ
ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ.

4. 1. Θέσεις της Ψυχολογίας για το Παραμύθι
στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία
1.1. Πρώτη σχολική ηλικία και παραμύθι
 προσχολική & πρώτη σχολική ηλικία: 4 – 7 ετών
 Περίοδος Ανιμισμού (anima: ψυχή)
 όλα έχουν ψυχή (ενιαίος ψυχικός & άψυχος κόσμος)
Αντικείμενα, ζώα, πράγματα: ίδιες
ιδιότητες
 μυθοπλασία έντονη –
φανταστικό παιχνίδι
 από 9 ετών υποχωρεί η πίστη
στα παραμύθια
Hodges κ. ά., 2019 Amaral κ.ά., 2008 Μαλαφαντής, 2011 & 2006 Καπλάνογλου

5. 1.2. Η αξία του παραμυθιού στην πρώτη σχολική ηλικία
σύμφωνα με την Ψυχολογία
 ανταπόκριση σε ψυχικές & συναισθηματικές ανάγκες
 μεθοδολογικό εργαλείο επικοινωνίας με το παιδί
 αναγκαίο λόγω απουσίας «αφαιρετικής ικανότητας»
 προσοχή, μνήμη, φαντασία
 διδάσκει χωρίς να «διδάσκει»
 αποκωδικοποίηση συμβόλων
 ηθική αγωγή - αυτογνωσία
Μαλαφαντής, 2011 & 2006 Καπλάνογλου, 2002

6. 1.3. Νευροεπιστήμες και Παραμύθι
Το παραμύθι βοηθά στη συγκέντρωση των παιδιών
 Έντονες εικόνες
(40% της κατανόησης του κόσμου περνά από το μάτι)
 Έντονα συναισθήματα και
διαθέσεις
(εκκρίνονται ντοπαμίνη και ακετυλοχολίνη
αφυπνίζοντας τη συγκέντρωση του εγκεφάλου)
«Το 40% παιδιών στη Γερμανία παρουσιάζουν δυσκολίες
συγκέντρωσης. Δεν μπορούν να ανοίξουν και να κλείσουν τον
διακόπτη της προσοχής στον εγκέφαλο». (Thorbrietz, 2009)
We feel,
therefore we learn…
Thorbrietz, 2009 Immordino-Yang and Damasio, 2007

7. Β΄ΜΕΡΟΣ
ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ.
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ‘ΥΠΗΡΕΤΕΊ’
ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ –ΟΙ ΗΧΟΪΣΤΟΡΙΕΣ

8. 2. Θέσεις της Εκπαίδευσης για τη σχέση πρώτης
σχολικής ηλικίας και παραμυθιού
2.1. Το παραμύθι στην Eκπαίδευση
 Α.Π. από το 1913 έως το 1974, γλώσσα-Α’ Δημοτικού
 1977: Α΄ και Β΄ του Δημοτικού
 1982: η θέση του περιορίστηκε
 1990: συστηματικότερη
αξιοποίηση
 Δ.Ε.Π.Π.Σ. & Α.Π.Σ.: σε όλες τις
τάξεις
 Ευρώπη:
«Η ώρα του παραμυθιού»
Πηγές: Μητρογιάννη, 2015  Μαλαφαντής, 2011 Μανωλόπουλος, 1997  Καπλάνογλου, 2002

9. 2.2. Το παραμύθι στη Μουσική Εκπαίδευση
 Διαθεματικές εργασίες για την Α’ και Β’ Δημοτικού
 «Μετατρέποντας μια ιστορία σε ηχοϊστορία».
Ζητείται από τους μαθητές να επιλέξουν ένα
παραμύθι ή κάποιο κείμενο από το βιβλίο της
γλώσσας ή δικής τους επινόησης που προσφέρεται για
ηχητική επεξεργασία και να αποδώσουν σημεία της
ιστορίας με ηχητικά «εφέ».
 Δ.Ε.Π.Π.Σ.: Τέτοιου τύπου δραστηριότητες
δε θα πρέπει να υπερβαίνουν το
10% του διδακτικού χρόνου.
 Βιβλία μουσικής Α’ και Β’ Δημοτικού:
ηχοϊστορίες
Πηγές: Αργυρίου κ.ά. 2010 ΔΕΠΠΣ Μουσικής, 2003 Πουρκός, 2008

10. Γ΄ΜΕΡΟΣ
ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ «ΥΠΗΡΕΤΕΙ» ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ.
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ.

11. 3.1. Η Στοχοθεσία του παραμυθιού: «Ένας σκύλος μαθαίνει
μουσική… τα χαρακτηριστικά του ήχου»
Κύριοι στόχοι:
Συνειδητοποίηση
και των 4 χαρακτηριστικών του
ήχου
Χροιά, ένταση, διάρκεια, ύψος
μαζί
σε έναν οποιοδήποτε ήχο.
Προσωπική καλλιέργεια
αισθητικής του ήχου για κάθε
παιδί

12. 3.2. Τεχνική αφήγησης παραμυθιακού λόγου στη διδασκαλία της μουσικής
 Ο δάσκαλος μετατρέπεται σε παραμυθά (story teller)
 Μουσικά Σύμβολα & Μουσικές Γνώσεις μετατρέπονται σε πρόσωπα ή
αντικείμενα της ιστορίας
 Ο παραμυθιακός λόγος οπτικοποιείται (ζωγραφική, κουκλοθέατρο κτλ.)
 Υπερισχύει ο ευθύς λόγος
 Ο παραμυθιακός λόγος διακόπτεται από μουσικά παιχνίδια
 Φύλλο εργασίας με τους στόχους του κάθε επεισοδίου.
 Το παιδί επιθυμούμε σταδιακά να ταυτιστεί με τον ήρωα του
παραμυθιού (σκύλος)

13. Δ΄ΜΕΡΟΣ
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ – ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
(ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ)

14. 4. Περίληψη του παραμυθιού:
«Ένας σκύλος μαθαίνει μουσική… τα χαρακτηριστικά του ήχου»
1ο Επεισόδιο: «Ο σκύλος και οι ήχοι γύρω του»
Μουσικός Στόχος: Εισαγωγή στους ήχους
Βιωματική δράση 1:
Κάνω έναν ήχο
και ο σκύλος μου γαβγίζει!
Κάποτε… σε ένα όνειρό μου,
συνάντησα έναν σκύλο, ένα
κουτάβι… που αγαπούσε
πολύ τους ήχους… Μόλις
άκουγε έναν ήχο, έκανε
αμέσως κι αυτό τον δικό του!
Γαβ!

16. 2ο Επεισόδιο: «Ο σκύλος και τα μουσικά οργανάκια»
Μουσικός Στόχος: Γνωριμία με τα μουσικά όργανα της τάξης
Οι φίλοι του ήξεραν πολύ καλά την
τρέλα του με τους ήχους, οπότε
ένας από αυτούς, ο ποντικός του
πήγε μια μέρα δώρο μια τσάντα με
μουσικά όργανα.

17. 2ο Επεισόδιο: «Ο σκύλος και τα μουσικά οργανάκια»
Μουσικός Στόχος: Γνωριμία με τα μουσικά όργανα της τάξης
Βιωματική δράση 2:
Ο μαέστρος και η φασαριόζικη ορχήστρα.
Ο σκύλος τα περιεργάστηκε με τον
πλέον αδόκιμο τρόπο, καθώς δεν
είχε δει ποτέ στη ζωή του μουσικά
όργανα. Τα χτυπούσε, τα πετούσε
κάτω!

18. 2ο Επεισόδιο: «Ο σκύλος και τα μουσικά οργανάκια»
Μουσικός Στόχος: Γνωριμία με τα μουσικά όργανα της τάξης
Κάποια στιγμή τα βαρέθηκε! Για
αυτόν ήταν αντικείμενα που δεν
είχαν καμία αξία! Θα τα πετάξω
στον κάδο σκουπιδιών… άχρηστα
είναι, αφού δεν τρώγονται!», είπε
φωναχτά.

19. 2ο Επεισόδιο: «Ο σκύλος και τα μουσικά οργανάκια»
Μουσικός Στόχος: Γνωριμία με τα μουσικά όργανα της τάξης
Η κουκουβάγια όμως θα τον
σταματήσει, θα τον μαλώσει, θα
του πει ότι δεν του αξίζουν, θα του
τονίσει την σπουδαία αξία που
έχουν στην κοινωνία σε κάθε
εκδήλωσή της, και θα απαιτήσει να
τα επιστρέψει εκεί που τα βρήκε.

21. 3ο Επεισόδιο: «Ο σκύλος και οι θόρυβοι της πόλης»
Μουσικός Στόχος: Αναγνώριση θορύβων (Χροιά)
Από το σημείο αυτό ξεκινά και η
περιπέτεια του σκύλου μας. Ο ποντικός
δεν θυμάται που βρήκε την τσάντα με τα
μουσικά όργανα και θα προτείνει στον
σκύλο να μυρίσει προσεκτικά την τσάντα
και ακολουθώντας τη μυρωδιά της να
βρει τον ιδιοκτήτη της. Θα του συστήσει
να αφήσει την τσάντα στο σπιτάκι του
ώστε να κάνει πιο γρήγορα.

22. 3ο Επεισόδιο: «Ο σκύλος και οι θόρυβοι της πόλης»
Μουσικός Στόχος: Αναγνώριση θορύβων (Χροιά)
Βιωματική δράση 3:
Κινήσου με τους θορύβους
Στη διαδρομή του ο σκύλος θα φτάσει
στην πόλη… σχεδόν θα αρρωστήσει από
τους θορύβους της… θα χαρακτηρίσει
αυτούς ως άχρηστους!

24. 4ο Επεισόδιο: «Οι χρήσιμοι και οι άχρηστοι θόρυβοι στη ζωή»
Μουσικός Στόχος: Κατηγοριοποίηση θορύβων σε χρήσιμους και μη (Χροιά - Αισθητική)
Βιωματική δράση 4:
Στον χρήσιμο θόρυβο χαίρομαι, στον άχρηστο θυμώνω
Μια αδέσποτη γάτα όμως θα
του μάθει ότι δεν είναι όλοι
οι ήχοι άχρηστοι… πχ. το
αεροπλάνο, το πυροσβεστικό
όχημα και άλλα πολλά
μπορεί να κάνουν θόρυβο
αλλά είναι χρήσιμα…

25. 4ο Επεισόδιο: «Οι χρήσιμοι και οι άχρηστοι θόρυβοι στη ζωή»
Μουσικός Στόχος: Κατηγοριοποίηση θορύβων σε χρήσιμους και μη (Χροιά - Αισθητική)
Στην πόλη ο σκύλος θα μάθει και
το όνομά του, από κάποιον
μάγειρα που θα τον φροντίσει. Ο
μάγειρας θα του πει ότι το κολάρο
του γράφει “Allegro”.

27. 5ο Επεισόδιο: «Οι ωραίοι ήχοι στη Φύση»
Μουσικός Στόχος: Αναγνώριση ωραίων ήχων (Χροιά – Έμμεση Καλλιέργεια Αισθητικής)
Βιωματική δράση 5:
Νιώσε και κάνε κίνηση τους ωραίους ήχους…
Ο σκύλος όμως παρά τη φροντίδα του
μάγειρα, θα εγκαταλείψει την
προσπάθειά του, να βρει τον ιδιοκτήτη
της τσάντας με τα μουσικά όργανα,
καθώς θα αναπολήσει τους ωραίους
ήχους στους οποίους ζούσε…. το
κελάηδισμα των πουλιών, το γάργαρο
νερό…

29. 6ο Επεισόδιο: «Οι ήχοι έχουν δύναμη»
Μουσικός Στόχος: Αναγνώριση δυνατών και απαλών ήχων (Ένταση)
Βιωματική δράση 6:
Το ακορντεόν του δυνατά και του σιγά
Επιστρέφοντας ο σκύλος όμως προς το
σπιτάκι του… θα ακούσει έναν
εκκωφαντικό θόρυβο… ΙΟΥ-ΙΟΥ-ΙΟΥ-ΙΟΥ
ήταν η Αστυνομία… χαμηλώνοντας τη
σειρήνα ο αστυνομικός, ιου-ιου-ιου-ιου,
θα διαπιστώσει ότι η Αστυνομία ψάχνει
τα κλεμμένα μουσικά όργανα και τον
Allegro!

31. 8ο Επεισόδιο: «Το forte το σπαθί που δίνε δύναμη καλή»
Μουσικός Στόχος: Αναγνώριση και ορθή χρήση μουσικού συμβόλου forte (Ένταση)
Ο σκύλος θα πανικοβληθεί και θα κρυφτεί στο
απέναντι χωράφι. Εκεί η μηλιά με την
τραγουδιστή φωνή θα του προσφέρει για λίγο
καταφύγιο.Τότε είναι που θα γνωρίσει και τη
Σούλα τη Μαγισσούλα το πειραχτήρι… που
χαρίζει στη μηλιά το μαγικό σπαθί το forte και
γίνεται η φωνή της δυνατή και γλυκιά (χωρίς
να είναι τσιριχτή).

33. 9ο Επεισόδιο: «Το piano το κουτάλι που δίνε δύναμη απαλή»
Μουσικός Στόχος: Αναγνώριση και ορθή χρήση μουσικού συμβόλου piano (Ένταση)
βιωματική δράση 7:
Τραγουδώ με το f και το p
Η Σούλα η Μαγισσούλα θα
χαρίσει και το κουτάλι το
piano στη μηλιά που με
αυτό θα γίνει η φωνή της
απαλή όταν τραγουδά
(χωρίς να είναι
ψιθυριστή).

36. 10ο Επεισόδιο: «Ο κύριος Χρόνος-Μετρονόμος μετρά στιγμές από τη ζωή μας»
Μουσικός Στόχος: Εισαγωγή στην έννοια του παλμού και του tempo
Κι ενώ ο σκύλος αγωνιά για την τύχη του…
(η αστυνομία τον ψάχνει) θα κάνει την
εμφάνισή του ο ποντικός πάνω στον
κ. Χρόνο – Μετρονόμο, ένα παράξενο
πλάσμα, ίδιο με ταμπουρίνο που μετρά
στιγμές από τη ζωή μας…

37. 11ο Επεισόδιο: «Ο ήχος του σκύλου μια στιγμή, της μέλισσας πολύ»
Μουσικός Στόχος: Ήχοι στιγμιαίοι – ήχοι συνεχόμενοι και προγραφικά σύμβολα
Βιωματική δράση 8:
Μέτρα τον ήχο μου
και κάνε τελεία ή γραμμή… Ήταν p ή f.
Μια στιγμή το «Γαβ» του
σκύλου, πολλές στιγμές ο
ήχος της Μέλισσας
«Ζζζζζζζζζζζ».

40. 11ο Επεισόδιο: «Ο ήχος του σκύλου μια στιγμή, της μέλισσας πολύ»
Μουσικός Στόχος: Ήχοι στιγμιαίοι – ήχοι συνεχόμενοι και προγραφικά σύμβολα
Ο ποντικός στην ερώτηση του σκύλου που
γνώρισε τον κ. Χρόνο – Μετρονόμο του είπε:
«Όταν πήγα στο αστυνομικό τμήμα να
παραδοθώ… ένας μαέστρος είχε πάει κι αυτός
στο τμήμα για να δηλώσει ότι είχε χάσει μια
τσάντα με μουσικά όργανα και τον αγαπημένο
του σκύλο… τον Allegro, μάλιστα τα μουσικά
όργανα τα προόριζε για τον σκύλο του.» «Μα
αυτός… είμαι εγώ!», είπε ο Allegro, «άρα τα
μουσικά όργανα ήταν για μένα! Και έχω και
αφεντικό! Ολόκληρο Μαέστρο!».

41. 12ο Επεισόδιο: «Ήχοι με λεπτή φωνή και ήχοι με βαριά φωνή»
Μουσικός Στόχος: Εισαγωγή στην έννοια του ύψους
Η Σούλα η Μαγισσούλα συνειδητοποιεί τι έχει
συμβεί και ανεβαίνει γρήγορα-γρήγορα στο
σκουπόξυλό της για να βρει τον περίλυπο μαέστρο
και να του πει τα ευχάριστα νέα… Φτάνει στο
αστυνομικό τμήμα που ήταν ο μαέστρος και με τη
λεπτή και ναζιάρικη φωνή της του λέει: «Είμαι η
Σούλα η Μαγισσούλα, μη με μπερδέψετε με τη
Σούλα την αγελαδούλα». «Δεν υπήρχε περίπτωση
να σε μπερδέψω με τόσο λεπτή φωνή που έχεις! Η
φωνή σου δεν θυμίζει ούτε αγελάδα, ούτε
ελέφαντα! Εσύ έχεις φωνή λεπτή σαν πουλί, όχι
βαριά σαν ελέφαντα!», της είπε αυτός «Αλήθεια τι
με ήθελες, Σούλα Μαγισσούλα;».
Βιωματική δράση 9: Ελέφαντας ή πουλί, p ή f,
τελεία ή γραμμή… ποιος ήχος ήταν;

44. 12ο Επεισόδιο: «Ήχοι με λεπτή φωνή και ήχοι με βαριά φωνή»
Μουσικός Στόχος: Εισαγωγή στην έννοια του ύψους
«Βρέθηκε ο Allegro και τα μουσικά όργανα
είναι στο χωράφι!», είπε η Σούλα στο
Μαέστρο. Αυτός ,λάμποντας ολόκληρος από
χαρά, ανεβαίνει στο σκουπόξυλο της Σούλας
και φτάνει στο χωράφι. Τότε συναντούν
τον κ. Χρόνο-Μετρονόμο να διευθύνει την πιο
μαγική συναυλία που είχε ακούσει ποτέ του…
όλα τα πλάσματα του χωραφιού έπαιζαν
μουσική και τραγουδούσαν.
Με το τέλος της συναυλίας ο Allegro και ο
Μαέστρος αγκαλιάζονται, τα ζώα όλα
χειροκροτούν… κι εγώ ξυπνώ από το όνειρο
αυτό…

45. 1. Σε κάθε χωράφι που περνώ,
ωραίους ήχους ακούω πάντα εγώ,
μα κι έναν σκύλο που γαβγίζει
γιατί μια περιπέτεια μυρίζει!
2. Και μες στην πόλη όταν βρεθώ
κάθε άσχημο ήχο της που βρω
αμέσως τον χαρακτηρίζω
σε χρήσιμο ή βλαβερό.
3. Κι όταν θα δω κουτάλι,
αμέσως μου ’ρχεται μες το μυαλό
κάτι πολύ γλυκό,
και κάνω ήχο απαλό,
σαν να’ ναι παγωτό!
4. Κι αν στα χέρια μου πέσει ένα σπαθί
φροντίζω να ’χω δύναμη καλή,
και μια φωνή που θα ακουστεί,
χωρίς να γίνει τσιριχτή!
5. Μέλισσα, πάλι όποτε δω,
πάντα μου μπαίνει στο μυαλό
το συνεχές της βουητό,
που διαρκεί πολύ – πολύ
λες κι είν’ κουδούνι στην αυλή!
6. Κι αν σε καράβι εγώ βρεθώ
ακούω ήχο δυνατό,
που διαρκεί κι αυτό πολύ
κι έχει και μια βαριά φωνή!
Από τότε…

46. Για αυτό λοιπόν κι εσείς,
αν στο ταξίδι σας αυτό πάνω στη γη
ακούσετε σκυλάκι που γαβγίζει…
Πείτε του ένα τραγούδι!
Ίσως μουσικός να γίνει ελπίζει!

47. Τα παραμύθια δεν σταματούν ποτέ…
• (α) για τη διδασκαλία των χαρακτηριστικών του ήχου:
• «Ένας σκύλος μαθαίνει μουσική»
• https://www.openbook.gr/enas-skylos-mathainei-moysiki/
• https://www.youtube.com/watch?v=BICY9xlcKTI&list=PLxWLjewMmuWu7B0_J08XxDu7xbHjH2V-w
• «Ο σκύλος και η μέλισσα»
• https://drive.google.com/file/d/1P_WWKvksg4FR-Z38zSCDanW3Z3bK5pyS/view
•
• (β) για τη διδασκαλία της μουσικής σημειογραφίας:
• «Μια μαύρη μπάλα με ουρά»
• http://www.cambiabooks.gr/index.php?dispatch=products.view&product_id=270
• «Ένας σκύλος μαθαίνει νότες»
• http://www.easywriter.gr/ebooks/item/2847
• «Τα παιχνίδια του κύριου Τικ-Τακ»
• https://www.slideshare.net/evamitro/ss-
177806804?fbclid=IwAR3ahZ1JyDZpb1wNw2Yr2HiveOD75IA_BvSGZ7vefp6Jl8pvm8DQWqghVj4
• https://www.youtube.com/watch?v=YkyE3pd2Bek&list=PLxWLjewMmuWvvdJ_3V3gBzEo7eIlzadIy&index=4
• «Ο κύριος Τικ-Τακ και η στρατσαπαρισμένη νότα.»
• https://www.slideshare.net/evamitro/ss-197525100/evamitro/ss-197525100
• Τραγουδοπαραμύθια για τα μουσικά σύμβολα
• https://www.youtube.com/watch?v=Jv2hyGfavKM&list=PLxWLjewMmuWvvdJ_3V3gBzEo7eIlzadIy
• (γ) για την οργανογνωσία:
• «Ο γάτος που δεν ήθελε να νιαουρίζει»
• https://www.youtube.com/watch?v=kaT-j1oQ5RE&list=PLxWLjewMmuWuOowmV0dd0kv_cuyjnj0eq
• «Η κιθάρα που μιλούσε»
• http://kidslovemusictales.blogspot.com/p/blog-page.html

48. Όποιον «δρόμο» κι αν επιλέξετε να διδάξετε μουσική...

49. το παραμύθι για κάθε παιδί...

50. το παραμύθι για κάθε παιδί είστε εσείς...

51. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ….

52. ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ…
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
ΜΗΤΡΟΓΙΑΝΝΗ
http://primarymusicactivities.blogspot.com/
evamitro1979@gmail.com

53. ΠΗΓΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Amaral, D.G., Schumann, C.M., Nordahl, C.W. (2008). Neuroanatomy of autism.
Trend Neurosci, 31,3, 137 – 145.
Αργυρίου Μ., Τσούτσια – Λουλάκη, Ελ., Μαγαλιού, Μ. (2010). Μουσική Α’
Δημοτικού. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Αργυρίου Μ., Τσούτσια – Λουλάκη, Ελ., Μαγαλιού, Μ. (2010). Μουσική B’
Δημοτικού. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Αργυρίου Μ., Τσούτσια – Λουλάκη Ε. & Μαγαλιού Μ. (2010). Μουσική Α΄και Β΄
Δημοτικού. Βιβλίο Εκπαιδευτικού, Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β.
Αργυρίου, Μ. (2008). “Ο εκπαιδευτικός Μουσικής Αγωγής στα Νέα Προγράμματα
Σπουδών.” Στο Μουσική σε Πρώτη Βαθμίδα, τεύχος 5 και 6, 33 – 38.
Γαλανάκη, Ε. (2003). Θέματα Αναπτυξιακής Ψυχολογίας. Αθήνα: Ατραπός.
Γιαννικοπούλου, Αγγ. (1994). Η αφήγηση και οι τεχνικές της στην προσέγγιση της
παιδικής λογοτεχνίας στο Νηπιαγωγείο. Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας. 9, σ.σ.
62 – 70.
Γραμματάς, Θ. (2004). Το Θέατρο στο Σχολείο. Μέθοδοι διδασκαλίας και
εφαρμογής. Αθήνα: Ατραπός.
Γραμματάς, Θ. και Τζαμαργιάς Τ. (2004). Παραμυθιακή αφήγηση. Πολιτιστικές
εκδηλώσεις στο Σχολείο. Πρωτοβάθμια – Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αθήνα:
Ατραπός.
Faure, G. – Lascar, S. (1988). Το Θεατρικό Παιχνίδι στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό
σχολείο. Mετ. Αγνή Στρουμπούλη, Σειρά Δημιουργική Αισθητική Αγωγή, Αθήνα:
Gutenberg.
Fontana, D. (1995). Ψυχολογία για εκπαιδευτικούς. Μετ. Μαρίνα Λώμη, (τίτλος
πρωτότ. Psychology for Teachers), Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλα, 3η έκδοση, 1995, (1η
έκδοση 1981).
Fosnot, T.C. (1996). Constructivism: A psychological theory of learning. Στο Foscnot,
T.C. (eds), Constructivism: Theory, Perspectives and Practice, σ. 10, 8 – 33. New York:
Teachers College Press.
Goleman, D. (1998) Η Συναισθηματική Νοημοσύνη (Α. Παπασταύρου, μετάφραση).
Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Hargreaves, D.J. (1986). Η αναπτυξιακή ψυχολογία της μουσικής. μετ. Έφη
Μακροπούλου. Αθήνα: εκδόσεις Fagotto, 2004.
Hodges, D., Thaut, M. (2019). The Oxford handbook of Music and the Brain. London:
Oxford University Press.
Immordino-Yang, M.H., Damasio A. (2007). We feel, therefore we learn: The
relevance of affective and social neuroscience to Education, Mind, Brain and
Education, USA: Wiley Blackwell, 1, 3-10.
Θεοφιλίδης, Χρ. (1997). Διαθεματική προσέγγιση της Διδασκαλίας. Αθήνα:
Γρηγόρης.
Κασσωτάκης, Μ. (2005). Εκπαιδευτικά και Παιδαγωγικά Ρεύματα από το 18ο αι.
μέχρι σήμερα. Αθήνα: αυτοέκδοση.
Κασσωτάκης, Μ. & Φλουρής Γ. (2003). Μάθηση και διδασκαλία, τόμος Α’. Αθήνα:
αυτοέκδοση.
Καπλάνογλου, Μ. (2002). Παραμύθια και αφήγηση στην Ελλάδα: Μια παλιά τέχνη
σε μια νέα εποχή. Αθήνα: Πατάκης.
Kemp, Ant. (2000). The Musical Temperament. Psychology & Personality of
Musicians. Oxford: Oxford University Press, 1st published 1996.
Κούσουλας, Φ. (2004). Σχεδιασμός και Εφαρμογή Διαθεματικής Διδασκαλίας.
Αθήνα: Ατραπός.
Κούσουλας, Φ. (2003). Η επίδραση της διαθεματικής διδασκαλίας στην
αποκλίνουσα δημιουργική σκέψη των μαθητών του δημοτικού σχολείου.
Διδακτορική Διατριβή. Αθήνα: Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Μαλιάρας, Ν (2001). Διδακτική της Μουσικής – Πρακτική. Διδακτικές Σημειώσεις.
Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
(2000). Διδακτική της Μουσικής – Πρακτική. Διδακτικές
Σημειώσεις. Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Μαλαφάντης, Κ. (2011). Το παραμύθι στην εκπαίδευση. Ψυχοπαιδαγωγική
διάσταση και αξιοποίηση. Αθήνα: Διάδραση.
Μαλαφάντης, Κ. (2006). Το παραμύθι στην εκπαίδευση. Ψυχοπαιδαγωγική
διάσταση και αξιοποίηση. Αθήνα: Ατραπός.
Μανωλόπουλος, Σ. (1997). Το παραμύθι μια κατασκευή. Εκ των υστέρων.
Ψυχαναλυτικό περιοδικό. 1, σ.σ. 242 – 249.
Ματσαγγούρας, Ηλ. (2003). Η διαθεματικότητα στη σχολική γνώση. Εννοιοκεντρική
αναπαλαίωση και σχέδια εργασίας. Αθήνα: Γρηγόρης.
Μητρογιάννη, Ε. (2019). Ένας σκύλος μαθαίνει μουσική… τα χαρακτηριστικά του
ήχου. Πάτρα: Openbook.gr

54. Μητρογιάννη, Ε. (2015). Η διαθεματική προσέγγιση της Διδακτικής της Μουσικής
στο Ελληνικό Δημοτικό Σχολείο. Σύστημα Θεωρίας και Πρακτικής Διδασκαλίας.
Διδακτορική Δατριβή. Αθήνα: Τμήμα Μουσικών Σπουδών ΕΚΠΑ.
Μητρογιάννη, Ε. (2009). Η διδασκαλία της διάρκειας του ήχου… μέσα από ένα
παραμύθι. Μουσική Εκπαίδευση, 19, 7 – 22. Θεσσαλονίκη: Ε.Ε.Μ.Ε.
Mills, J. (1998). Music in the Primary School. 1st edition 1991. Cambridge: Cambridge
University Press.
Πουρκός, Μ. & Δασκαλάκη, Κ. (2000). “Προσεγγίζοντας εναλλακτικά τα παιδιά με
ειδικές ανάγκες (δυνατότητες ή προτερήματα): Η προσέγγιση της βιωματικής,
ευρετικής και επικοινωνιακής ψυχοπαιδαγωγικής.” Στο Α. Κυπριωτάκης (επίμ.).
Πρακτικά Συνεδρίου Ειδικής Αγωγής. Τάσεις και Προοπτικές Αγωγής και
Εκπαίδευσης των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες στην Ενωμένη Ευρώπη Σήμερα.
Ρέθυμνο, 861 – 879.
Piaget, J. (1969). Ψυχολογία και Παιδαγωγική (τίτλος πρωτότυπου: Psychologie et
Pedagogie). Mετάφραση: Απόστολος Βερβερίδης, επιμέλεια έκδοσης: Τάσος
Ανθούλιας, Αθήνα: «Νέα Σύνορα», Α.Α. Λιβάνη, 1979.
Simons, H. (2004). «Επιστροφή στις αξίες: Αναλυτικά προγράμματα και αξιολόγηση
για τον 21ο αιώνα», στο Ο εκπαιδευτικός και το αναλυτικό πρόγραμμα, επιμέλεια:
Γιώργος Μπαγάκης. Αθήνα: Μεταίχμιο, σ.σ. 25 – 40.
Thorbriezt, P. (2009). Συγκέντρωση. Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν το παιδί
τους. (πρωτ. τίτλος: Konzentration: Wie eltern ihr kind unterstützen können), α΄ εκδ.
2007. Μετ. Ευαγγελία Γεωργούλα. Αθήνα: Αερόστατο.
Ταρατόρη, Ελ. (2003). Η Μέθοδος Project στη Θεωρία και στην Πράξη.
Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη.
Τομασίδης, Χ. (1982). Εισαγωγή στην Ψυχολογία. Αθήνα: Δίπτυχο
Τσαγκαρλή – Διαμάντη, Ε. (2007). Διαθεματικές – Διεπιστημονικές Διδασκαλίες.
Αθήνα
Τσαφταρίδης, Ν. (1997). Μουσική, Κίνηση, Λόγος. Η στοιχειοδομική μουσική στο
παιδαγωγικό έργο Orff. Αθήνα: Eκδόσεις Nήσος.
Χρυσοστόμου, Σμ. (2005). Η μουσική στην εκπαίδευση. Το Δίλημμα της
Διεπιστημονικότητας.Αθήνα: panas music, Παπαγρηγορίου - Νάκας.

55. ΠΗΓΕΣ
HTTPS://WWW.CHILDMENTALHEALTHCENTRE.ORG/
HTTPS://WWW.ADHD.GR/
HTTPS://MY.ATEST.GR/
HTTPS://FLINTOBOX.COM/BLOG/CHILD-DEVELOPMENT/13-TIPS-INCREASE-CONCENTRATION-KIDS
HTTPS://FLINTOBOX.COM/BLOG/PARENTING/CONCENTRATION-PROBLEMS
HTTP://WWW.LIFEGOAL.GR/INDEX.PHP/SIMVOULEUTIKI-PSIXOLOGIA/GONEON/POS-NA-DIAVAZEI-TO-PAIDI-MOU
HTTPS://WWW.IATRONET.GR/YGEIA/PAIDIATRIKI/ARTICLE/45228/TO-PAIDI-MOY-EXEI-PONOKEFALO-POTE-NA-ANISYXISW.HTML
HTTPS://WWW.ALFAVITA.GR/KOINONIA/208052_TA-PAIDIA-SIMERA-EHOYN-MIKROTERI-DIARKEIA-SYGKENTROSIS-AKOMA-KAI-APO-TA-
HRYSOPSARA
HTTPS://WWW.SUPERNANNY.CO.UK/ADVICE/-/PARENTING-SKILLS/-/ROUTINE-AND-TEAMWORK/HOW-TO-GET-YOUR-CHILD-TO-LISTEN.ASPX
HTTPS://BEVERLYTRAN.BLOGSPOT.COM/2018/05/I-WONDER-IF-FEC-IS-GOING-TO.HTML
HTTP://WWW.KATHIMERINI.GR/930146/ARTICLE/EPIKAIROTHTA/ELLADA/PERIGRAFIKH-A3IOLOGHSH-PILOTIKA-STA-SXOLEIA
HTTP://WWW.KIDSCLOUD.GR/?P=4566
HTTP://TESTBLOG.AXCIS.CO.UK.GRIDHOSTED.CO.UK/2015/10/AXCIS-WILL-BE-AT-THE-NAS-CHALLENGING-BEHAVIOUR-CONFERENCE-IN-
EXETER/CHILD-SCREAMING/
HTTPS://WWW.INFOKIDS.COM.CY/DEITE-POTE-THA-FOITISEI-TO-PAIDI-SAS-STO/
HTTP://PARENTINGSQUAD.COM/PROSQUAD-WRITING-READINESS-AND-IS-IT-TOO-LATE-TO-CREATE-A-BEDTIME-ROUTINE
HTTPS://WWW.PBS.ORG/PARENTS/CHILD-DEVELOPMENT/AGE-2-SOCIAL-SKILLS/SOCIAL-PROBLEM-SOLVING
HTTPS://EXPLORINGYOURMIND.COM/CAN-HELP-CHILDREN-SOLVE-PROBLEMS/
HTTPS://WWW.VOX.COM/2015/3/16/8225165/PATENTS-INNOVATION-SOCIAL-MOBILITY
HTTPS://WWW.LIFEHACK.ORG/586239/THIS-NOISY-WORLD-KIDS-REALLY-NEED-CRITICAL-THINKING
HTTPS://WWW.THECURRENTHUB.COM/KIDS-CAN-WRITE-2/
HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=CO77T5QHIK8
HTTP://KIKLOS-DHMOTIKO.BLOGSPOT.COM/2012/10/7.HTML
HTTP://WWW.TRANSPARENTPNG.COM/DETAILS/HAPPY-KIDS-CHILDREN-HIGH-QUALITY-_23974.HTML