Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό σχολείο

1. Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

2. Πρώτη μέρα στο σχολείο
Με τα μαγικά πάντα μάτια, με το πολύβουο, γεμάτο μέλι και μέλισσες μυαλό, μ’ έναν
κόκκινο μάλλινο σκούφο στο κεφάλι και τσαρουχάκια με κόκκινες φούντες στα πόδια, ένα
πρωί κίνησα για το σχολείο, μισό χαρούμενος, μισό αλαφιασμένος, και με κρατούσε ο
πατέρας μου από το χέρι. Η μητέρα μου είχε δώσει ένα κλωνί βασιλικό, να τον μυρίζομαι,
λέει, να παίρνω κουράγιο, και μου κρέμασε το χρυσό σταυρουλάκι της βάφτισής μου στο
λαιμό.
– Με την ευχή του Θεού και με την ευχή μου… μουρμούρισε και με κοίταξε με καμάρι.
Ήμουν σαν ένα μικρό καταστολισμένο σφαγάρι κι ένιωθα μέσα μου περφάνια και φόβο, μα
το χέρι μου ήταν βαθιά σφηνωμένο στη χούφτα του πατέρα μου κι αντρειευόμουν.
Πηγαίναμε, πηγαίναμε, περάσαμε τα στενά σοκάκια, φτάσαμε στην εκκλησιά του Αϊ-
Μηνά, στρίψαμε, μπήκαμε σ’ ένα παλιό χτίρι, με μια φαρδιά αυλή, με τέσσερις μεγάλες
κάμαρες στις γωνιές κι ένα κατασκονισμένο πλατάνι στη μέση. Κοντοστάθηκα, δείλιασα,
το χέρι μου άρχισε να τρέμει μέσα στη μεγάλη ζεστή χούφτα.
Ο πατέρας μου έσκυψε, άγγιξε τα μαλλιά μου, με χάιδεψε. Τινάχτηκα, ποτέ δε θυμόμουν
να μ’ είχε χαϊδέψει. Σήκωσα τα μάτια και τον κοίταξα τρομαγμένος. Είδε πως τρόμαξα,
τράβηξε πίσω το χέρι του:
– Εδώ θα μάθεις γράμματα, είπε, να γίνεις άνθρωπος. Κάμε το σταυρό σου.
Ο δάσκαλος πρόβαλε στο κατώφλι, κρατούσε μια μακριά βίτσα και μου φάνηκε άγριος, με
μεγάλα δόντια, και κάρφωσα τα μάτια μου στην κορφή του κεφαλιού του να δω αν έχει
κέρατα, μα δεν είδα, γιατί φορούσε καπέλο.
– Ετούτος είναι ο γιος μου, του ‘πε ο πατέρας μου.
Ξέμπλεξε το χέρι μου από τη χούφτα του και με παράδωσε στο δάσκαλο.
– Το κρέας δικό σου, του ‘πε, τα κόκαλα δικά μου, μην τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον
άνθρωπο.
– Έγνοια σου, καπετάν Μιχάλη, έχω εδώ το εργαλείο που κάνει τους ανθρώπους, είπε ο
δάσκαλος κι έδειξε τη βίτσα.
Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

3. Τι είναι μετάβαση;
Οι μεταβάσεις ορίζονται, γενικά, ως φάσεις αλλαγών ζωής -
άλλες κοινωνικά ρυθμισμένες και προβλέψιμες, ενώ άλλες
όχι- που συνδέονται με τις απαιτήσεις που προκύπτουν από
τις νέες συνθήκες στις οποίες εισέρχεται το άτομο κατά την
αναπτυξιακή του πορεία και απαιτούν πιο εντατική
προσπάθεια και εγρήγορση (γνωστική και
συναισθηματική) προκειμένου να ανταποκριθεί επιτυχώς
σε αυτές (Griebel & Niesel, 2004)
Χαρακτηρίζονται ως φάσεις υψηλής ευαλωτότητας του
ατόμου (Luthar & Cicchetti, 2000)
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

4. Τι είναι μετάβαση;
ένα ατομικό, προσωπικό, ιδιαίτερο και μοναδικό βίωμα για το κάθε
άτομο, συνδεμένο με αλλαγές ρόλων και κοινωνικών συνθηκών
Mögel (1984)
μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό είναι μια δυναμική
διαδικασία, μεγάλου χρονικού διαστήματος, η οποία αρχίζει από
το νηπιαγωγείο και ολοκληρώνεται κατά τη διάρκεια του πρώτου ή
δεύτερου σχολικού έτους, όταν το κάθε παιδί, ανάλογα με τον
προσωπικό ρυθμό ανάπτυξης και τις λοιπές προϋποθέσεις του,
ενστερνιστεί τη νέα ταυτότητα και τον συνεπαγόμενο από αυτή
ρόλο του μαθητή ή της μαθήτριας.
Griebel & Niesel (2002)
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

5. Δύο βασικές παράμετροι της μετάβασης
 Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο
σηματοδοτεί ένα νέο και σημαντικό στάδιο εξέλιξης, τόσο του
ίδιου του παιδιού, όσο και της οικογένειάς του, και γι’ αυτό
θεωρείται μια από τις κρισιμότερες περιόδους της παιδικής
ηλικίας (Κόπτσης & Νάκου 2009)
 Η αδυναμία προσαρμογής του παιδιού στις νέες αλλαγές,
κατά τη διάρκεια αυτής της σχολικής περιόδου, μπορεί να έχει
μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην περαιτέρω ακαδημαϊκή
εξέλιξή του, την κοινωνικοποίησή του, αλλά και στη
διαμόρφωση βαθύτερων χαρακτηριστικών της
προσωπικότητάς του (Μπαγάκης et al. 2006)
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

6. Μεταβάσεις των μαθητών κατά τη διάρκεια της
σχολικής τους ζωής
Έναρξη
Νηπιαγωγείο
Δημοτικό
σχολείο
Αλλαγή
τάξεων
Μετεγγραφές
Μετάβαση
από Δημοτικό
στο Γυμνάσιο
Αλλαγή
τάξεων ή
σχολείων στο
γυμνάσιο και
το λύκειο
Μετάβαση από
δευτεροβάθμια
στην τριτοβάθμια
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

7. Τι σημαίνει μετάβαση για το παιδί;
Αλλαγή:
 στην ομάδα των συμμαθητών-συμμαθητριών
 εκπαιδευτικού της τάξης
 χώρου και της διαρρύθμισής του
 σχολικών κανόνων
 διαχείρισης του σχολικού χρόνου/Ωρολογίου
προγράμματος
 τρόπου εργασίας
 ελεύθερης κίνησης/παιχνίδι στην τάξη
 αξιολόγησης της σχολικής επίδοσης
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

8. Δυσκολίες προσαρμογής του παιδιού
Το παιδί στο δημοτικό καλείται
 να διαχειριστεί αλλαγές
 να διαχειριστεί την ανισορροπία ανάμεσα στο οικείο και
το άγνωστο
 να μαθαίνει νέα πράγματα και υποχρεωτικά να
ανταποκριθεί
 να μάθει καινούργιες συμπεριφορές
 να ξεμάθει συμπεριφορές και συνήθειες
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

9. Τι δυσκολίες συναντά στο σχολείο
 Δεν μπορεί να παραμείνει ήσυχο και καθισμένο στη θέση του για
μία ώρα
 Δεν κατανοεί πάντα και δυσκολεύεται να ακολουθήσει τις οδηγίες
της δασκάλας
 Δεν προλαβαίνει να ολοκληρώσει τις εργασίες του
 Δεν μπορεί να συνηθίσει τη διαρρύθμιση του χώρου
 Δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις διαφορετικές απαιτήσεις των
μαθημάτων της Α΄ Δημοτικού σε σχέση με τις δραστηριότητες
του Νηπιαγωγείου
 Δεν μπορεί να κάνει εύκολα φιλίες
 Χάνεται στα διαλείμματα στο ¨μεγάλο κτήριο¨
 Νιώθει ¨μικρός¨ σε έναν κόσμο που όλοι οι άλλοι είναι
μεγαλύτεροί του στα διαλείμματα
 Δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα και εκφράζει
κάποιες φοβίες
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

10. Προβλήματα κατά την αλλαγή
 Δεν πηγαίνει με ευχάριστη διάθεση στο σχολείο ή αρνείται
να πάει
 Φοβάται ή δεν καταλαβαίνει τη δασκάλα
 Θέλει αποκλειστικότητα στη δασκάλα
 Εγωκεντρική συμπεριφορά
 Αποτραβιέται, δε συμμετέχει
 Προσπαθεί να κερδίσει την προσοχή με μη αποδεκτές
συμπεριφορές
 Δεν έχει φίλους/φίλες
 Δεν εκφράζεται για την ημέρα του στο σχολείο, ούτε μόνος
του ούτε με παρότρυνση των γονιών του
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

11. Αλλαγές για το παιδί
 Αλλάζει ο ρόλος του από παιδί σε μαθητή, η θέση του
στο σχολείο, η ταυτότητά του
 Αλλάζει ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του
και τα επιτεύγματά του (οι επιτυχίες του εστιάζουν στο
γνωστικό τομέα)
 Να ισορροπήσει ανάμεσα στα αισθήματα αποχωρισμού,
απώλειας και υπερηφάνειας που μεγάλωσε και πήγε
σχολείο
 Καινούργιο περιβάλλον και φίλοι
 Προσπάθεια να βρει τη θέση του στο νέο περιβάλλον
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

12. Αλλαγές για το παιδί
 Συγκρούονται μέσα του οι επιταγές και οι διαφορετικές
αξίες και αρχές του οικογενειακού και σχολικού
περιβάλλοντος και αυτό του δημιουργεί σύγχυση
 Πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται το χρόνο του με
συνέπεια
 Πρέπει να ανταποκριθεί στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα, το
περιεχόμενο μάθησης, τη μέθοδο διδασκαλίας του
σχολείου
 Πρέπει να επεξεργαστεί εμπειρίες που διαφέρουν από
αυτές στην οικογένειά του και το Νηπιαγωγείο
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

13. Η ομαλή μετάβαση πρέπει να
περιλαμβάνει
 Σύνδεση αναλυτικών Προγραμμάτων Νηπιαγωγείου –
Δημοτικού ως προς τους σκοπούς, στόχους,
μεθοδολογία, γνωστικά αντικείμενα
 Προετοιμασία του παιδιού, ώστε να προβλέπει και να
διαχειρίζεται τις αλλαγές κατά τη μετάβαση
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

14. Στόχοι δράσης μετάβασης
 Γνωριμία των νηπίων με το κτήριο και τους χώρους του
Δημοτικού Σχολείου
 Γνωριμία με τους δασκάλους
 Εξοικείωση των νηπίων με δραστηριότητες του Δημοτικού
 Εξοικείωση με τις εκπαιδευτικές μεθόδους του Δημοτικού
 Συνέχεια των βιωμάτων και των εμπειριών των παιδιών,
ώστε να μειωθεί το άγχος και ο φόβος στο άγνωστο
 Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης του παιδιού
 Εμπλοκή των γονέων στη διαδικασία της μετάβασης
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

15.  Σχέσεις συνεργασίας μεταξύ νηπιαγωγών και δασκάλων
 Ενημέρωση για το μαθησιακό προφίλ των νηπίων
 Κοινός σχεδιασμός δραστηριοτήτων
 Οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης εκπαιδευτικών και γονέων
 Δίαυλοι επικοινωνίας σχολείου οικογένειας
 Ευαισθητοποίηση των δασκάλων στις δυσκολίες προσαρμογής
των μαθητών
 Έγκαιρη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των γονέων σε πιθανά
προβλήματα
 Έγκαιρη διάγνωση μαθησιακών ή κοινωνικοσυναισθηματικών
δυσκολιών και συνεργασία με γονείς και αρμόδιες υπηρεσίες
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής
Προετοιμασία του Δημοτικού για
την υποδοχή των νηπίων

16. Πότε είναι επιτυχημένη η μετάβαση;
Griebel & Niesel (2002)
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής
όταν το παιδί διαμορφώσει θετική στάση
προς το σχολείο
όταν απολαμβάνει τη διαδικασία αγωγής και
μάθησης ως ενεργό μέλος της ομάδας των
συμμαθητών και συμμαθητριών του
όταν είναι σε θέση να ανταποκρίνεται
δημιουργικά και με ευχαρίστηση στις
απαιτήσεις που απορρέουν από το ρόλο του
μαθητή ή της μαθήτριας

17. Δύο πλευρές της μετάβασης
Θετικήπροσαρμογή
• Προθυμία
• Ευχαρίστηση
• Χαρά
• Ικανοποίηση επιτυχίας
• Κίνητρα για μάθηση και
ανάπτυξη
• Συμμετοχή στις δράσεις
• Συνεργασία
Αρνητικήπροσαρμογή
• Ανασφάλεια
• Άγχος
• Άρνηση
• Δυσφορία
• Ψυχοσωματικά
συμπτώματα
• Φοβία
• Κούραση
• Απροθυμία
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

18. Η ...μετάβαση των γονέων
 Αλλάζει η ταυτότητά τους σε γονείς Δημοτικού και
χρειάζονται προσαρμογή στο νέο τους ρόλο
 Αλλάζει η σχέση των γονέων με τα παιδιά
 Αλλάζει η σχέση των γονέων και με τους
εκπαιδευτικούς. Πολλές φορές υπάρχει διάσταση
απόψεων
 Αλλάζει ο προγραμματισμός και οι δραστηριότητες
όλης της οικογένειας
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

19. Κανόνες …για γονείς
 Να ακολουθούν σταθερό πρόγραμμα (Φαγητού, ύπνου, μελέτης κ.τ.λ)
 Να θέτουν κανόνες σε συνεργασία με τα παιδιά τους και να τους τηρούν
με ήπια σταθερότητα
 Να θέτουν χρονοδιάγραμμα στη μελέτη
 Να μην κάνουν χρήση απειλών, αμοιβών, ποινών για τις επιδόσεις στο
σχολείο αλλά να δίνουν ενθάρρυνση στο παιδί
 Να μην κάνουν τις εργασίες του παιδιού αλλά να επιτρέψουν να δεχτεί τις
συνέπειες της ασυνέπειάς του από τη δασκάλα
 Να μη γίνονται συγκρίσεις με τα αδέλφια τους ή με συμμαθητές τους
 Η γνώση είναι τυπική και άτυπη. Κάθε ευκαιρία για μάθηση στο κοινωνικό
και φυσικό περιβάλλον είναι προτιμητέα από τις ασκήσεις στο τετράδιο
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

20. Κανόνες …για γονείς
 Επιβράβευση για την ανάπτυξη των δυνατών σημείων του παιδιού
και προσπάθεια βελτίωσης των αδυναμιών του
 Να θέτουν ερωτήσεις για το σχολείο που προάγουν τη συζήτηση
και την ελεύθερη έκφραση του παιδιού και δεν το
«αστυνομεύουν»
 Να δίνουν έμφαση στις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα του παιδιού
τους και να τα ενισχύουν
 Να βοηθήσουν τα παιδιά να δουν τη διαδικασία στο σχολείο ως
ευχάριστη και δημιουργική διαδικασία και όχι ως αγγαρεία
 Να αγαπήσουν οι ίδιοι το σχολείο και τη δασκάλα για να τα
αγαπήσουν και τα παιδιά
 Να ενημερώνονται από τη δασκάλα για ό,τι τους προβληματίζει
και τους ανησυχεί σε κλίμα εμπιστοσύνης και σεβασμού
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής

21. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευθύνη και
προνόμιο στη ζωή
από την ανατροφή της επόμενη γενιάς
Everett Koop (διάσημος παιδοχειρουργός)
Βασιλική Παπαδοπούλου Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου ΠΕ 70, 5ο ΠΕ.Κ.Ε.Σ Αττικής