Αρχαία Α Γυμνασίου

1. Αρχαία Α’ Γυμνασίου
Α’ κλίση ουσιαστικών

2.  Η πρώτη κλίση στα αρχαία ελληνικά περιλαμβάνει
ονόματα αρσενικά και θηλυκά. Δεν περιλαμβάνει
ουδέτερα.
 Στα αρσενικά ανήκουν όσα λήγουν σε:
 1. -ης, π.χ. στρατιώτης και σε
 2. -ας, π.χ. λοχίας
 Στα θηλυκά ανήκουν όσα λήγουν σε:
 1. -η, π.χ. ψυχή, μουσική και σε
 2. -α, π.χ. ὥρα, γλῶσσα

3. Καταλήξεις ουσιαστικών Α’ κλίσης
Ενικός αριθμός
Αρσενικά Θηλυκά
σε –ας σε –ης σε –α σε –η
Ονομ. -ας -ης -α -η
Γεν. -ου -ου -ας ή –ης -ης
Δοτ. -ᾳ -ῃ -ᾳ ή -ῃ -ῃ
Αιτ. -αν -ην -αν -ην
Κλητ. -α -α ή –η -α -η

4. Καταλήξεις ουσιαστικών Α’ κλίσης
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. -αι
Γεν. -ῶν
Δοτ. -αις
Αιτ. -ας
Κλητ. -αι
Όπως βλέπετε, στον πληθυντικό αριθμό τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν τις ίδιες
καταλήξεις .

5. Παραδείγματα κλίσης αρσενικών σε –ας και -ης
Ενικός αριθμός
ονομ. ὁ νεανίας Ἀτρείδης στρατιώτης ποιητὴς
γεν. τοῦ νεανίου Ἀτρείδου στρατιώτου ποιητοῦ
δοτ. τῷ νεανίᾳ Ἀτρείδῃ στρατιώτῃ ποιητῇ
αιτ. τὸν νεανίαν Ἀτρείδην στρατιώτην ποιητὴν
κλ. (ὦ) νεανία Ἀτρείδη στρατιῶτᾰ ποιητὰ
Πληθυντικός αριθμός
ον. οἱ νεανίαι Ἀτρεῖδαι στρατιῶται ποιηταὶ
γεν. τῶν νεανιῶν Ἀτρειδῶν στρατιωτῶν ποιητῶν
δοτ. Τοῖς νεανίαις Ἀτρείδαις στρατιώταις ποιηταῖς
αιτ. τοὺς νεανίας Ἀτρείδας στρατιώτας ποιητὰς
κλ. (ὦ) νεανίαι Ἀτρεῖδαι στρατιῶται ποιηταὶ
Προσοχή στην κλητική ενικού των αρσενικών σε –ης. Τα περισσότερα σχηματίζουν κλητική σε –α
βραχύ. Μόνο τα ουσιαστικά σε –δης (π.χ. ευπατρίδης) και κάποια κύρια ονόματα (π.χ. Αἰσχίνης,
Ἀτρείδης) διατηρούν την κατάληξη –η.

6. Παραδείγματα κλίσης θηλυκών σε –α
Ενικός αριθμός
ον. ἡ πολιτεία στρατιὰ ἀλήθειᾱ σφαίρᾰ
γεν. τῆς πολιτείας στρατιᾶς ἀληθείας σφαίρᾱς
δοτ. τῇ πολιτείᾳ στρατιᾷ ἀληθείᾳ σφαίρᾳ
αιτ. τὴν πολιτείαν στρατιὰν ἀλήθειᾰν σφαῖρᾰν
κλ. (ὦ) πολιτεία στρατιὰ ἀλήθειᾰ σφαῖρᾰ
Πληθυντικός αριθμός
ον. αἱ πολιτεῖαι στρατιαὶ ἀλήθειαι σφαῖραι
γεν. τῶν πολιτειῶν στρατιῶν ἀληθειῶν σφαιρῶν
δοτ. ταῖς πολιτείαις στρατιαῖς ἀληθείαις σφαίραις
αιτ. τὰς πολιτείας στρατιὰς ἀληθείας σφαίρας
κλ. (ὦ) πολιτεῖαι στρατιαὶ ἀλήθειαι σφαῖραι

7. Στα παραπάνω θηλυκά ουσιαστικά σε –α η
γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ας.
Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από
το -α υπάρχει φωνήεν (στρατιά, πολιτεία)
ή ρ (ὥρα).
Το α αυτό είναι μακρόχρονο, με κάποιες
εξαιρέσεις.

8. Παραδείγματα κλίσης θηλυκών σε ᾱ (γεν. –ης)
Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
ον. ἡ τράπεζᾰ γλῶσσᾰ αἱ τράπεζαι γλῶσσαι
γεν. τῆς τραπέζης γλώσσης τῶν τραπεζῶν γλωσσῶν
δοτ. τῇ τραπέζῃ γλώσσῃ ταῖς τραπέζαις γλώσσαις
αιτ. τὴν τράπεζᾰν γλώσσᾰν τὰς τραπέζας γλώσσας
κλ. (ὦ) τράπεζᾰ γλώσσᾰ (ὦ) τράπεζαι γλῶσσαι

9. Στα παραπάνω ουσιαστικά η γενική του
ενικού σχηματίζεται σε -ης και η δοτική
ενικού σε -ῃ
● Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν
από το -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός από το ρ
(γλῶσσα, βασίλισσα, δίψα).
● Το α αυτό είναι βραχύχρονο.

10. Παραδείγματα κλίσης θηλυκών σε –η
Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
ον. ἡ κώμη τιμὴ αἱ κῶμαι τιμαὶ
γεν. τῆς κώμης τιμῆς τῶν κωμῶν τιμῶν
δοτ. τῇ κώμῃ τιμῇ ταῖς κώμαις τιμαῖς
αιτ. τὴν κώμην τιμὴν τὰς κώμας τιμὰς
κλ. (ὦ) κώμη τιμὴ (ὦ) κῶμαι τιμαὶ

11. Παρατηρήσεις για τον τονισμό
 Η γενική πληθυντικού τονίζεται πάντα
στη λήγουσα και περισπάται (π.χ. τῶν κριτῶν, τῶν πηγῶν )
 Τα οξύτονα και παροξύτονα δευτερόκλιτα διατηρούν τον τόνο
στην ίδια συλλαβή σε όλη την κλίση τους (βλ. τιμή, χώρα).
 Γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού όταν τονίζεται
στη λήγουσα παίρνει περισπωμένη.
 Τα προπαροξύτονα πρωτόκλιτα κινούν τον τόνο τους ανάλογα
με τη λήγουσα:
-Αν η λήγουσα είναι βραχεία, τονίζονται στην
προπαραλήγουσα (π.χ. ἡ θάλαττα, αἱ θάλατται).
-Αν η λήγουσα είναι μακρά, ο τόνος κατεβαίνει στην
παραλήγουσα (π.χ. τῆς θαλάττης).

12. Παρατηρήσεις για τις καταλήξεις
 Τα ουσιαστικά Α’ κλίσης έχουν, ανεξαρτήτως γένους και
καταλήξεως, ίδιες καταλήξεις στον πληθυντικό, οι οποίες
μάλιστα ταυτίζονται με αυτές του πληθυντικού του
θηλυκού άρθρου.
 Η κατάληξη -ας, όπου εμφανίζεται,
είναι πάντοτε μακρά.
 Το -αι στο τέλος κλιτών λέξεων, όταν δεν ακολουθείται
από άλλο γράμμα, είναι βραχύ.
 Τα -ᾳ και -ῃ είναι δίφθογγοι, άρα είναι μακρόχρονες.
 Και ένα μικρό βίντεο, για εμπέδωση:
https://www.youtube.com/watch?v=uaa2a_-bwAM