2. ԲնութագրումըԲնութագրումը
► ԱծխածինԱծխածին (ածուխ բառից), քիմիական նշանը՝ (ածուխ բառից), քիմիական նշանը՝ CC, ատոմային թիվն է 6,, ատոմային թիվն է 6,
ատոմային զանգվածը՝ 12.011։ Բնական ածխածինը բաղկացած է երկուատոմային զանգվածը՝ 12.011։ Բնական ածխածինը բաղկացած է երկու
ստաբիլ նուկլիդներից՝ 12C (զանգվածի 98.892%-ը) և 13Cստաբիլ նուկլիդներից՝ 12C (զանգվածի 98.892%-ը) և 13C
(զանգվածի 1.108%-ը)։ Նուկլիդների բնական խառնուրդում շատ(զանգվածի 1.108%-ը)։ Նուկլիդների բնական խառնուրդում շատ
չնչին քանակությամբ միշտ առկա է լինում 14C ռադիոակտիվ նուկլիդըչնչին քանակությամբ միշտ առկա է լինում 14C ռադիոակտիվ նուկլիդը
(b- ճառագայթ, կիսատրոհման պարբերությունը՝ 5730 տարի)։ Այն(b- ճառագայթ, կիսատրոհման պարբերությունը՝ 5730 տարի)։ Այն
անընդհատ առաջանում է մթնոլորտի ստորին շերտերում՝ ազոտի 14Nանընդհատ առաջանում է մթնոլորտի ստորին շերտերում՝ ազոտի 14N
իզոտոպի նեյտրոնների տիեզերական ճառագայթման շնորհիվ։ իզոտոպի նեյտրոնների տիեզերական ճառագայթման շնորհիվ։ 147N147N
+ 10n = 166C + 11H+ 10n = 166C + 11H

3. ► Ածխածինը տեղակայված է Մենդելեևի պարբերականԱծխածինը տեղակայված է Մենդելեևի պարբերական
համակարգի երկրորդ պարբերության IVA խմբում: Ատոմիհամակարգի երկրորդ պարբերության IVA խմբում: Ատոմի
հիմնական վիճակի արտաքին էլեկտրոնային մակերևույթիհիմնական վիճակի արտաքին էլեկտրոնային մակերևույթի
դասավորվածությունն է 2s2p2: Օքսիդացմանդասավորվածությունն է 2s2p2: Օքսիդացման
կարևորագույն աստիճաններն են +2, +4, -4,կարևորագույն աստիճաններն են +2, +4, -4,
վալենտականությունները՝ IV և II։ Ածխածնի նեյտրալվալենտականությունները՝ IV և II։ Ածխածնի նեյտրալ
ատոմի շառավիղը 0.077 նմ է։ C4+ իոնի շառավիղը`ատոմի շառավիղը 0.077 նմ է։ C4+ իոնի շառավիղը`
0.029 նմ (կոորդինացիոն թիվը 4), 0.030 նմ0.029 նմ (կոորդինացիոն թիվը 4), 0.030 նմ
(կոորդինացիոն թիվը 6)։(կոորդինացիոն թիվը 6)։

4. Պատմական տեղեկություններՊատմական տեղեկություններ
► Ածխածինը հայտնի է հեռու անցյալից։ Փայտածուխն օգտագործվել է հանքաքարերից մետաղներըԱծխածինը հայտնի է հեռու անցյալից։ Փայտածուխն օգտագործվել է հանքաքարերից մետաղները
վերականգնելու համար, իսկ ալմաստը՝ ինչպես թանկարժեքվերականգնելու համար, իսկ ալմաստը՝ ինչպես թանկարժեք
քար։ 1789 թ.ֆրանսիացի քիմիկոս Ա. Լ. Լավուազիեն հետևություն արեցքար։ 1789 թ.ֆրանսիացի քիմիկոս Ա. Լ. Լավուազիեն հետևություն արեց
ածխածնի տարրային հատկությունների մասին։ Արհեստական ալմաստները առաջին անգամածխածնի տարրային հատկությունների մասին։ Արհեստական ալմաստները առաջին անգամ
ստացվել են 1953 թ. շվեդ հետազոտողների կողմից, սակայն արդյունքները նրանք չհասցրեցինստացվել են 1953 թ. շվեդ հետազոտողների կողմից, սակայն արդյունքները նրանք չհասցրեցին
հրապարակել։ Արհեստական ալմաստ ստացան «Ջեներալ էլեկտրիկ» ընկերությանհրապարակել։ Արհեստական ալմաստ ստացան «Ջեներալ էլեկտրիկ» ընկերության
աշխատակիցները 1954 թ. դեկտեմբերին և 1955-ի սկզբին հրապարակեցին։աշխատակիցները 1954 թ. դեկտեմբերին և 1955-ի սկզբին հրապարակեցին։

5. Բնության մեջ տարածվածությունըԲնության մեջ տարածվածությունը
► Ածխածինը զբաղեցնում է երկրակեղևի զանգվածիԱծխածինը զբաղեցնում է երկրակեղևի զանգվածի
0.48%-ը։ Կուտակվում է կենսոլորտում. կենդանական0.48%-ը։ Կուտակվում է կենսոլորտում. կենդանական
նյութերում պարունակվում է 18% ածխածին,նյութերում պարունակվում է 18% ածխածին,
բնափայտում՝ 50%, տորֆում՝ 62%, բնական այրվողբնափայտում՝ 50%, տորֆում՝ 62%, բնական այրվող
գազերում՝ 75%, այրվող թերթաքարերում՝ 78%,գազերում՝ 75%, այրվող թերթաքարերում՝ 78%,
քարածուխում և գորշածուխում՝ 80%, նավթում՝ 85%,քարածուխում և գորշածուխում՝ 80%, նավթում՝ 85%,
անտրացիտում (լավատեսակ քարածուխ)՝ 96%։անտրացիտում (լավատեսակ քարածուխ)՝ 96%։

6. ► Երկրակեղևի ածխածնի նշանակալի մասը կենտրոնացված էԵրկրակեղևի ածխածնի նշանակալի մասը կենտրոնացված է
կրաքարերում և դոլոմիտներում։ +4 օքսիդացման աստիճանիկրաքարերում և դոլոմիտներում։ +4 օքսիդացման աստիճանի
ածխածինը մտնում է կարբոնատային ապարների ևածխածինը մտնում է կարբոնատային ապարների և
հանքանյութերի (կավիճ, կիր, մարմար, դոլոմիտներ)հանքանյութերի (կավիճ, կիր, մարմար, դոլոմիտներ)
բաղադրության մեջ։ Ածխաթթու գազը՝բաղադրության մեջ։ Ածխաթթու գազը՝
CO2, մթնոլորտի հիմնական բաղադրիչներից է (զանգվածիCO2, մթնոլորտի հիմնական բաղադրիչներից է (զանգվածի
0.046%-ը)։ Ածխաթթու գազը լուծված վիճակում միշտ առկա է0.046%-ը)։ Ածխաթթու գազը լուծված վիճակում միշտ առկա է
գետերի, լճերի և ծովերի ջրում։ Աստղերի, մոլորակների ևգետերի, լճերի և ծովերի ջրում։ Աստղերի, մոլորակների և
երկնաքարերի մթնոլորտում հայտնաբերված են ածխածիներկնաքարերի մթնոլորտում հայտնաբերված են ածխածին
պարունակող նյութեր։պարունակող նյութեր։

7. ՍտացումըՍտացումը
► Հնում ածուխը ստանում էին բնափայտի թերի այրմանՀնում ածուխը ստանում էին բնափայտի թերի այրման
միջոցով։ 19-րդ դարում մետաղագործության մեջմիջոցով։ 19-րդ դարում մետաղագործության մեջ
փայտածուխը փոխարինեցին քարածուխով (կոքսով)։փայտածուխը փոխարինեցին քարածուխով (կոքսով)։
Ներկայումս արդյունաբերության մեջ ածուխ ստանում ենՆերկայումս արդյունաբերության մեջ ածուխ ստանում են
բնական գազի՝ մեթանի (CH4) կրեկինգովբնական գազի՝ մեթանի (CH4) կրեկինգով
(նավթաթորմամբ).(նավթաթորմամբ).CH4 = C + 2H2CH4 = C + 2H2
► Բժշկական նպատակների համար ածուխը պատրաստումԲժշկական նպատակների համար ածուխը պատրաստում
են կոկոսի կեղևի այրմամբ։ Իսկ լաբորատորեն կոկոսի կեղևի այրմամբ։ Իսկ լաբորատոր
անհրաժեշտությունների համար չայրվող խառնուրդներից զերծանհրաժեշտությունների համար չայրվող խառնուրդներից զերծ
ածուխ ստանում են շաքարիթերի այրումից։ածուխ ստանում են շաքարիթերի այրումից։

8. Նյութը պատրաստեց Դանիելյան ՆարեկըՆյութը պատրաստեց Դանիելյան Նարեկը