Հայկական Լեռնաշխարհ

1. Հայկական
լեռնաշխարհ

2. Հայկական լեռնաշխարհ, Հայկական
բարձրավանդակ կամ Հայկական
սարահարթ, Առաջավոր Ասիայի հյուսիսում
գտնվող աշխարհագրական տարածք, որտեղ
կազմավորվել և հազարամյակների
ընթացքում իր քաղաքական ու մշակութային
պատմությունն է կերտել հայ ժողովուրդը։

3. Արևելքից սահմանակից է Իրանական սարահարթին,
արևմուտքում` Փոքր Ասիա թերակղզուն,
հյուսիսում` Կովկասյան լեռներին, իսկ
հարավում` Միջագետքին: Զբաղեցնում է մոտ 350.000
քառ. կմ տարածք, ունի ծովի մակերևույթից 1500-1800
մետր միջին բարձրություն և ավելի բարձրադիր է, քան
հարևան երկրները, որի համար էլ անվանվել է
«լեռնային կղզի»:

4. Հայկական լեռնաշխարհը արելքից արևմուտք կիսում
է Հայկական Պար լեռնաշղթան` բաժանելով այն
հյուսիսային և հարավային մասերի: Հայկական պարն
արևելքում սկզբնավորվում է Մասիս (5165 մ) սարից`
ձգվելով մինչև Արևմտյան Եփրատ: Մասիսին
հետևում են Սիփանը (4434 մ, Վանա լճի հյուսիսային
ափին) և Արագածը, որը նաև ներկայիս Հայաստանի
Հանրապետության տարածքում գտնվող
ամենաբարձր լեռն է (4090 մ):

5. Հայկական լեռնաշխարհից են սկիզբ առնում Առաջավոր
Ասիայի խոշոր գետեր` Եփրատը
և Տիգրիսը , Ճորոխը, Հալիսը, Գայլը, Կուրը ևԱրաքսը , Ջիհունը:
Հայկական լեռնաշխարհի լճերն են`
Սևանա լիճը ունի քաղցրահամ ջուր, ձկնատեսակներն են`
իշխանը, գեղարքունին, կարմրախայտը, սիգը: Ունեցել է մեկ
կղզի, որը ժամանակի ընթացքում ջրի մակարդակի նվազումից
հետո այսօր դարձել է թերակղզի: Սևան են հոսում 29 գետեր և
գետակներ, նրանից սկզբնավորվում է միայն Հրազդան գետը:
Վանա լիճը աղահամ ջրով լիճ է, հայտնի է իր տառեխ ձկով: Ունի
չորս կղզի` Ախթամար, Լիմ, Կտուց, Արտեր:
Կապուտան կամ Ուրմիա լիճը լեռնաշխարհի ամենախոշոր
լիճն է և ունի բազմաթիվ կղզիներ:
Այս երեք խոշոր լճերից բացի կան բազմաթիվ մանր քաղցրահամ
լճեր` Փարվանա, Չըլդր, Ծովք, Արճակ, Գայլատու և այլն:

6. Անտառները համեմատաբար քիչ են, դրանցով առավել
հարուստ են Արցախի, Սյունիքի, Գուգարքի, Տայքի,
Ռշտունիքի պատմական նահանգներն ու գավառները:
Ծառատեսակներն են` կաղնին, հաճարենին, բոխին,
թխկին, հացենին, կեչին: Հին Հայաստանում տնկվել են
նաև արհեստական անտառներ (Սոսյաց, Խոսրովի):
Հայկական լեռնաշխարհն ունի հարուստ և բազմազան
բուսականություն: Երկրի ցածրադիր վայրերում աճում են
բամբակ, նուռ, թուզ, բրինձ և այլն: Մրգատու
ծառատեսակներն են` ծիրանը, դեղձը, տանձը, խնձորը,
բալը, կեռասը և այլն: Հատկապես զարգացած է խաղողի
մշակությունը: Մշակվում են ցորեն, գարի, կորեկ, հաճար:

7. Ընտանի կենդանիներից տարածված են կովը, ոչխարը,
այծը, ձին, գոմեշը, վայրի կենդանիներից` աղվեսը, գայլը,
արջը, նապաստակը, վարազը, եղջերուն, այծյամը, վայրի
ոչխարը: Հնում` լեռնաշխարհի հարավային
շրջաններում, հանդիպել են նաև առյուծներ: Տարածված
է մեղվապահությունը: Թռչուններից հանդիպում են
արծիվ, բազե, արագիլ, կաքավ, բադ, լոր և այլն:

8. Վերջ…
Մարիամ Միրզոյան
10-4 դասարան