1. Եփրատ Տիգրիս և Օբ գետեր
Գայանե Օհանյան

2. Եփրատ
• Եփրատը Առաջավոր Ասիայի ամենաերկար
գետն է՝ 2700 կմ երկարությամբ, 673 հազար
կմ2 ավազանով։ Հայկական
լեռնաշխարհի սահմաններում նրա ավազանը
կազմում է 95 հազար կմ2, որից 40
հազարն Արածանիի ջրհավաքն է։ Եփրատը
Հին Կատակարանում կոչվել է Մեծ գետ և
համարվել է դրախտի չորս գետերից մեկը։
Հայկական աղբյուրներում այն անվանվել է
Եփրատական գետ, Եդեմաբուխ գետ,
արաբական աղբյուրներում՝ Ֆրատ կամ Շատ-
էլ-Ֆուրատ, հին պարսկական աղբյուրներում՝
Իֆրատու։

3. • Գետը որպես Եփրատ կազմվում է Արևմտյան
Եփրատ (Կարսու)` 450 կմ երկարությամբ և
Արածանի (Մուրատ)` 670 կմ երկարությամբ
ճյուղերի միացումից։ Արևմտյան Եփրատը
սկիզբ է առնում Ծաղկավետ լեռներից Ոսկյան
գագաթից։ (Ըստ ավանդության 7-րդ դարի
բյուզանդական Հերակլ կայսրը Քրիստոսի
խաչը վտանգի պահին թաղել է, և երբ խաչը
նորից հանել են, տեղն աղբյուր է վիթել։

4. Տիգրիս
• Տիգրիս գետը հոսում է Թուրքիայի և
Իրաքի տարածքով։ Տիգրիսը կազմվում է
Արևմտյան Տիգրիս և Արևելյան Տիգրիս գետերի
միախառնումից։ Երկարությունը 1900 կմ,
ավազանը՝ 375 հազար կմ2։ Տիգրիս–Եփրատի
միջագետքը մարդկային քաղաքակրթության
հնագույն կենտրոններից է։ Հնում այն կոչվել է
Դղկաթ, որը նշանակում է նետ։ Հիմնական
ավազանն Իրաքի տարածքում է, Հայկական
լեռնաշխարի սահմաններում՝ ոչ ավելի քան 40
հազար կմ2։ Գետը սկիզբ է առնում Հայկական
ՏԱվչոսի լեռներից երկու՝ Արևմտյան և Արևելյան
Տիգրիս ճյուղերով։ Արևմտյան Տիգրիսը՝ Արղանա
անվամբ սկիզբ է առնում Ծովք լճից, ապա
միանալով Զիբենեին՝ մտնում է բնական թունել և
դուրս գալիս Վերին միշագետք։

5. • Գ. Սրվանձտյանը Տիգրիսի ակունքները
նկարագրում է որպես ոսկեղեն մի երկիր։
Տիգրիսը սրբավայր է, դրախտի չորս գետերից
մեկը։ Տիգրիսը սկսվում է Տավրոսի
համակարգում 2000-3500 մ բարձրություններից,
վտակները հոսում են խորը կիրճերով,
առաջացնում են անտեցեդենտ հովիտներ և դուրս
գալիս դաշտավայր ՝ ստեղծելով արտաբերման
կանոներ, որոնք կուտակում են մեծ քանակի
գետաբերուկներ և սելավային նստվածքներ։
Արևմտյան Տիգրիսի կարևոր վտակներն են՝
Ամբար, Քաղիրդ` Սասունի գետ վտակով, Արզան,
Բաղեշ:

6. Օբ
• Օբ գետը սկիզբ է առնում Բիայի և Կատունի
միախառնման վայրից և թափվում է Օբի
խորշ,Կարայի ծով։ Գետը պատկանում է
Կարայի ծով, Հյուսիսային
Սառուցյալ ավազանին։ Ակունքը ծովի
մակարդակից գտնվում է 3530 մ բարձրության
վրա։ Գետի ափին են գտնվում Բիյսկ,
Բառնաուլ, Նովոալթայսկ, Կամեն նա Օբի,
Նովոսիբիրսկ, Կոլպաշևո, Նիժնեվարտովսկ,
Սուրգուտ, Նեֆտեյուգանսկ, Մեգիոն,
Սալեխարդ, Լաբիտնանգի, Ստրեժեվոյ
Լանգեպաս քաղաքները։

7. • Օբ գետի երկարությունը կազմում է 3650 կմ,
ավազանի մակերեսը՝ 2990000 կմ2 է։ Գետի ջրի
ծախսը միջինում կազմում է 12300 մ3։ Օբ գետի
վտակներն են ձախից՝ Պեսչանայա, Անույ,
Չարիշ, Ալեյ, Չուլիմ Բարնաուլկա, Կասմալա,
Շեգարկա, Չայա, Պարաբել, Վասյուգան, Մեծ
Յուգան, Հյուսիսային Սոսվա, Շչուչյա, Սինյա,
աջից՝ Չումիշ, Բերդ, Ինյա, Տոմ, Կետ, Տիմ,
Կիևյան Յոգան, Վախ, Վատինյան Եգան,
Տրոմյեգան, Պիմ, Լյամին, Կազիմ, Պոլույ
գետերը: