1. Мэдээлэл технологийн тэнхим Ү. Ойдов

2. Бид хоорондоо холбогдох үедээ мэдээлэлээ
хуваалцдаг. Мэдээллийг тодорхой хэсэг газрын, эсвэл
зайнаас хуваалцаж болно. Үүнд: дотоод буюу
тодорхой хэсэг газрын ба холын буюу өргөн газар
нутгийг хамардаг. Хувь хүмүүсийн хувьд дотоод
холбоо нь бие биенээ харж өрнөдөг, харин холын
холбоо нь зайнаас хамааралтай. Харилцаа холбоо
гэдэг нэр томьѐо нь өөртөө утсан харилцаа, цахилгаан
шуудан холбоо, зурагт зэрэг ойлголтуудыг багтаах
бөгөөд хол зайн дахь холбоо гэсэн утгатай (tele гэдэг
нь Грек хэлнээс гаралтай) үг юм.

3.  Өгөгдөл гэдэг үг нь өгөгдлийг бий болгож
хэрэглэхэд зөвшөөрөгдсөн ямар ч хэлбэрийн
мэдээллийг хэлнэ.
 Хоѐр төхөөрөмж ямар 1н дамжуулалтын
орчингоор өгөгдлийг солилцохыг өгөгдлийн
холбоо гэнэ.
 Өгөгдөл дамжуулахын тулд хоѐр төхөөрөмж нь
техник болон программ хангамжаас тогтсон
холбооны системийн нэг хэсэг нь байх ѐстой.

4.  Өгөгдөл дамжуулах тогтолцооны үр ашигтай
байдал нь дараахь 4н суурь шинжээс
шалтгаална.
 Үүнд:
 Delivery-дамжуулалт,
 Accurasy- нарийвчлал
 , Timeliness-цаг үеэ олох байдал,
 Jitter-гажилт.

5.  Delivery – өгөгдөл очих газартаа зөв хүрэх ѐстой. Өгөгдөл зөвхөн
очихоор төлөвлөгдсөн төхөөрөмж буюу хэрэглэгчид л хүрэх
ѐстой.
 Accurasy – өгөгдөл найдвартай аюулгүй зөв хүрэх ѐстой.
Дамжуулгын явцал хувирч өөрчлөгдсөн эсвэл буруу хүргэгдсэн
өгөгдөл нь хэрэглэгдэхгүй.
 Timeliness – өгөгдөл цаг алдалгүй тухай бүртээ хүрэх ѐстой.
Хоцорч хүргэгдсэн мэдээлэл ашиглагдахгүй. Дуу бичлэгний хувьд
тэдгээр нь бий болох төдийд л ямар нэгэн сааталгүйгээр бий
болсон дарааллараа дамжуулагдаж байх ѐстой. Энэ төрлийн
дамжуулалтыг бодит хугацаан дамжуулалт гэнэ.
 Jitter – энэ нь пакет дамжуулалтын хувьд хамаатай. Дуу болон
видео дамжуулгын үед тогтмол бус саатал үүсдэг. Жишээ нь:
видео бичлэгийн пакетууд 3 милсек тутамд дамжуулагдаж
байтад зарим нь 4милсек тутамд дамжуулагдавал бичлэгийн
чанарт асуудал үүснэ.

6. Components-Бүрэлдэхүүн
хэсгүүд
Өгөгдлийг холбооны системд таван бүрэлдэхүүн
хэсэг байна.

7.  Message – таны илгээж буй өгөгдөл буюу мэдээлэл.
Мэдээллийн түгээмэл чухал төрлүүд нь текст, тоо, зураг, дуу,
видео бичлэг.
 Sender – өгөгдлийг дамжуулан явуулж буй төхөөрөмж. Энэ
нь компьютер, ажлын машин, телефон утас зэрэг байж
болно.
 Receiver – тухайн дамжуулж буй өгөгдлийг хүлээн авч буй
төхөөрөмж. Энэ нь компьютер, ажлын машин, телефон утас
зэрэг байж болно.
 Medium – илгээгчээс хүлээн авагчид өгөгдөл дамжуулагдах
физикийн зам юм. Дамжууллын орчны жишээ: эрчлээт хос
кабель утас, коаксиаль кабель, шилэн кабель, радио долгион
зэрэг юм.
 Protocol – өгөгдлийн холбоог зохицуулах дүрэм журмын
цогц юм. Энэ нь холбогдож буй хоёр төхөөрөмжийн хооронд
хэлэлцээрийг төлөөлдөг. Протоколгүйгээр хоёр төхөөрөмж
холбогдох боловч хоорондоо мэдээлэл дамжуулж чадахгүй.
Энэ нь Францаар ярьдаг хүн зөвхөн Японоор ярьж чаддаг
хүнтэй ойлголцохгүйтэй адил.

8. Data representation- өгөгдлийн
илэрхийлэл
 Мэдээлэл өнөөдөр өөр өөр олон хэлбэрийн- текст, тоо,
зураг, дуу, видео бичлэг гэх мэтээр илэрхийлэгдэж байна.
 Text-Текст
 Өгөгдлийн холбоонд текстэн мэдээлэл нь бит хэлбэрээр
мөн битүүдийн дараалал маягаар илэрхийлэгдэнэ. Бит
хэлбэрийн өөр өөр цогц загварууд текстэн тэмдэгтийг
илэрхийлэхийн тулд бий болсон. Загвар тус бүрийг нь код
гэж нэрлэх ба тэмдэгтийг илэрхийлэх үйл явцыг нь кодлох
гэнэ. Өнөөдрийн байдлаар хамгийн өргөн дэлгэрсэн
кодлох систем бол Unicode юм. Энэ нь 32 битээр дэлхий
дээрхи ямар ч хэлний тэмдэгт тэмдэглэгээг илэрхийлэх
зориулалттай. Америкийн мэдээлэл солилцооны стандарт
код буюу ASCII код нь хэдэн арван жилийн өмнө Америк
улсад үүссэн ба одоогоор Unicode-ын эхний 127
тэмдэгтийг бүрдүүлдэг байна.

9.  Numbers-Тоо
 Тоон мэдээлэл нь мөн бит хэлбэрээр
илэрхийлэгдсэн байдаг. ASCII код зэрэг нь тоог
илэрхийлэхэд хэрэглэгдэгдэггүй учир
математикийн үйлдлүүдийг хялбар болгохын тулд
тоог шууд хоѐртын тоо руу хөрвүүлдэг. В
хавсралтанд зарим нэгэн өөр тооллын
системүүдийн талаар өгүүлсэн байгаа.

10. Images-Зураг
 Зураг нь мөн бит хэлбэрээр илэрхийлэгдсэн байдаг.
Хялбараар хэлвэл зураг гэдэг нь пиксель буюу
зургийн элементүүдээс тогтсон матриц юм. Үүнд
пиксель нь нэг цэг. Зургийн нарийвчлал нь пикселийн
хэмжээнээс шалтгаална. Жишээ нь зургийг 1000
эсвэл 10000 пиксэльд хувааж болно. Хоѐр дахь
тохиолдолд зургийн нягтаршил нь илүү байх боловч
зургийг хадгалахад илүү багтаамж шаардагдана.
 Зургийг пикселиүдэд хуваасны дараа пиксель бүр нэг
битийг илтгэнэ. Зөвхөн хар цагаанаар илэрхийлэгдэж
буй зурганд 1 битийн загвар хангалттай.

11.  Цэвэр цагаан мөн цэвэр хараар илэрхийлэгдээгүй зургийн
хувьд саарал өнгийг оруулахын тулд битийн загвараа
ихэсгэх хэрэгтэй. Саарал өнгийг дөрвөн түвшинд
үзүүлэхийн тулд 2 битийн загвар ашиглана. Хар пиксель нь
00-р, хар саарал нь 01-р, цагаан саарал нь 01-р, цагаан нь
11-р илэрхийлэгдэж болно. Өнгөт зургийг илэрхийлэх хэд
хэдэн арга байдаг. Тэдгээрийн нэг нь RGB, ингэж
нэрлэсний учир нь өнгө бүрийг red буюу улаан, green буюу
ногоон, blue буюу цэнхэр өнгөнүүдийн тусламжтайгаар
гаргаж авдаг. Өнгө бүрийн нягтарлын хэмжээ өөр учир
битийн загвар түүнээс нь шалтгаална. Өөр нэг арга нь
YCM ингэж нэрлэсний учир нь өнгө бүрийг yellow буюу
шар, cyan буюу шаравтар, magenta буюу улаан
өнгөнүүдийн тусламжтайгаар гаргаж авдаг.

12. Audio-Дуу
 Дуу бичлэг нь авиа болон хөгжмийг бичих мөн
дамжуулан түгээхээс шалтгаална. Дуу бичлэг нь
байгалийнх гэдгээрээ текст, тоо, зурагнаас
ялгаатай. Энэ нь салангид тусдаа зүйл биш
тасралтгүй юм. Бид дуу хоолой болон хөгжмөө
цахилгаан дохио болгохын тулд микрофон
ашигладаг ч бид үүгээрээ тасралтгүй дохиог бий
болгодог. 4, 5-р бүлэгт авиа болон хөгжийг яаж
дижитал мөн аналог дохио болгодгийг үзнэ.

13. Video-Видео бичлэг
 Видео бичлэг нь зураг болон киног бичих мөн
дамжуулан түгээхээс шалтгаална. Видео бичлэг
нь тасралтгүйгээр видео камераар ч юм уу
бичигдсэн байж болно. Бас тус тусдаа салангид
зургуудыг ямар нэгэн сэдвийн дор нэгтгэсэн ч
байж болно. 4, 5-р бүлэгт видео бичлэгийг яаж
дижитал мөн аналог дохио болгодгийг үзнэ.


14. Анхаарал хандуулсан
явдалд баярлалаа.