1. Κηρθάδηοη ρσζμοί θαη ζύγτρονε δωή ηων εθήβων
Γθξηηδέια Μαξγαξίηα, Γηαλλνχηζνπ Καηεξίλα, Ννχζε Κνξίλα, Παλαγή Γαλάε,
Εεπγαξά Γήκεηξα, Αδάκνπ Δπαλζία
Lycee franco-hellenique Eugene Delacroix
marggrit@hotmail.com
Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο/Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα: Καξαβηψηε Σνθία
Βηνιφγνο, Lycee franco-hellenique Eugene Delacroix
ΠΔΡΗΛΖΦΖ
Οη θηξθάδηνη ξπζκνί είλαη θπζηνινγηθέο , βηνρεκηθέο ή ζπκπεξηθνξηθέο δηεξγαζίεο πνπ
αθνινπζνχλ έλα ζρεδφλ 24σξν θχθιν πεξηνδηθφηεηαο θαη απαληηνχληαη ζηνπο πεξηζζφηεξνπο δσληαλνχο
νξγαληζκνχο , ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ αλζξψπνπ. Έλα θεληξηθφ βηνινγηθφ ξνιφη ειέγρεη θεληξηθά ηνπο
θηξθάδηνπο ξπζκνχο ζηνλ άλζξσπν θαη εδξάδεηαη ζην ππεξρηαζκαηηθφ (SNC) ππξήλα ηνπ εγθεθάινπ , πάλσ
αθξηβψο απφ ηνλ ππνζάιακν.Οη θηξθάδηνη ξπζκνί ζεσξνχληαη ζπλήζσο ελδνγελείο, πξνζαξκφδνληαη φκσο ζε
πεξηβαιινληηθέο αιιαγέο απφ δηάθνξνπο κεηαβιεηνχο παξάγνληεο ν πην ζεκαληηθφο απφ ηνπο νπνίνπο είλαη ή
ελαιιαγή θσηφο-ζθνηαδηνχ γη’ απηφ θαη νη θηξθάδηνη ξπζκνί ζπζρεηίδνληαη ζηελά κε ηα πξφηππα ηνπ χπλνπ-
εγξήγνξζεο πνπ αθνινπζεί θάζε άλζξσπνο. Ζ κειέηε ησλ θηξθάδησλ ξπζκψλ νλνκάδεηαη Φξνλνβηνινγία. Ζ
ζχγρξνλε δσή αιιά θαη ηδηαίηεξα ε εθεβηθή πεξίνδνο έρνπλ λέεο κεηαβιεηέο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα
επεξεάδνπλ ζνβαξά ηνπο θηξθάδηνπο ξπζκνχο ησλ εθήβσλ (πεξηζζφηεξν ειεθηξηθφ θσο, απμεκέλε ρξήζε
ππνινγηζηή, θαζεκεξηλή πξσηλή έγεξζε γηα ην ζρνιείν, stress, μελχρηηα θ.α.)
Μεζνδνινγία ηεο παξνχζαο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη ζηνηρεία έξεπλαο πεδίνπ, πεηξακαηηθέο πξαθηηθέο ,
ζπιινγή ζηνηρείσλ απφ ζπλεληεχμεηο θαη αλαζθφπεζε βηβιηνγξαθηθψλ δεδνκέλσλ. Αληρλεχνπκε ην πφζν νη
έθεβνη είλαη ελήκεξνη γηα ξπζκηθά θαηλφκελα ζηελ ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ ηνπο αιιά θαη ηηο αιιαγέο
πνπ πξνθχπηνπλ φηαλ αιιάδνπλ ζπλήζεηεο θαη ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηελ ελαιιαγή
εγξήγνξζεο- χπλνπ.
Ζ θαηαλφεζε ηνπ πξνζσπηθνχ θηξθάδηνπ ξπζκνχ θαη ησλ παξαγφλησλ πνπ ηνλ επεξεάδνπλ, κπνξεί λα
ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ, ζηελ πηνζέηεζε επεξγεηηθψλ ζπλεζεηψλ
αιιά θαη ζηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ πγείαο.
ΛΔΞΔΗ΢ ΚΛΔΗΓΗΑ: Κιρκάδιος ρσθμός, Βιολογικό ρολόι, Ύπνος , Διαταρατές, Σύγτρονη ζωή
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Τν φλνκα θηξθάδηνη ξπζκνί (circadian rhythms) πξνέξρεηαη απφ ηηο ιέμεηο «circa» πνπ ζεκαίλεη περίποσ
θαη «dies» πνπ ζεκαίλεη ημέρα. Πνιινί επηζηήκνλεο ηνλ νλνκάδνπλ ζηξθάδην ελψ απνδίδεηαη θαη σο
λπρζεκεξήζηνο ή εκεξήζηνο ξπζκφο.
Σχκθσλα κε ηελ κπζνινγία ν Ύπλνο (πνπ είλαη ε θχξηα ιεηηνπξγία ησλ θηξθάδησλ ξπζκψλ) ήηαλ ζεφο,
θαη απνηεινχζε ηελ πξνζσπνπνίεζε ηνπ χπλνπ. Σχκθσλα κε ηνλ Ζζίνδν ζηε Θεογονία, ν Ύπλνο θαη ν
δίδπκνο αδειθφο ηνπ, ν Θάλαηνο, ήηαλ «δεηλνί Θενί» πνπ θαηνηθνχζαλ ζηνλ Τάξηαξν, παηδηά ηεο Νχρηαο θαη
ηνπ Δξέβνπο.
Ο Ύπλνο κπζνινγείηαη φηη είρε ηξεηο γηνπο, ηνλ Μνξθέα, ηνλ Φνβήηνξα θαη ηνλ Φάληαζν.
Καηά ηνλ `Οκεξν, ηφπνο θαηνηθίαο ηνπ Ύπλνπ ήηαλ ε λήζνο Λήκλνο, ελψ απφ ηνπο κεηαγελέζηεξνπο
ζπγγξαθείο ηνπ απνδηδφηαλ κηα δηθή ηνπ θαληαζηηθή παηξίδα, ε «Νήζνο ησλ Ολείξσλ». Ο Ύπλνο ιαηξεπφηαλ
πνιχ ζηελ θπξίσο Διιάδα.

2. Σηελ αξραία ηέρλε, ν Ύπλνο απεηθνλίδεηαη σο γπκλφο λένο, κεξηθέο θνξέο κε γελεηάδα θαη θηεξά ζην
θεθάιη, ή σο θνηκψκελνο άλδξαο πάλσ ζε θξεβάηη απφ πνχπνπια, ελψ ν Μνξθέαο απνηξέπεη ηπρφλ ζνξχβνπο
πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ηνλ μππλήζνπλ.
Οη θηξθάδηνη ξπζκνί ξπζκίδνπλ θαη είλαη ππεχζπλνη γηα ηηο ιεηηνπξγίεο ησλ νξγαληζκψλ νη νπνίεο
επηηεινχληαη πεξίπνπ θάζε εηθνζηηέζζεξηο ψξεο.
ΣΟ ΚΗΡΚΑΓΗΟ ΒΗΟΛΟΓΗΚΟ ΡΟΛΟΗ
Οη θηξθάδηνη ξπζκνί είλαη ξπζκνί ηνπ βηνινγηθνχ ξνινγηνχ ηνπ αλζξψπνπ αιιά θαη φισλ ησλ νξγαληζκψλ,
πνπ αθνινπζνχλ έλαλ θχθιν ζρεδφλ 24 σξψλ. Οη ξπζκνί απηνί είλαη εκθαλείο ζε θάζε νξγαληζκφ θαζψο
ζπλαληψληαη ηφζν ζε εηδηθέο ιεηηνπξγίεο κέζα ζηα θχηηαξα καο φζν θαη ζε θπζηνινγηθέο θαζεκεξηλέο
ιεηηνπξγίεο φπσο ν χπλνο. Μπνξεί εχθνια λα παξαηεξεζεί πσο ηέηνηεο ιεηηνπξγίεο παξνπζηάδνπλ κηα
ζπγθεθξηκέλε πεξηνδηθφηεηα πεξίπνπ 24 σξψλ. Απηή ε πεξηνδηθφηεηα επεξεάδεηαη άκεζα απφ κεηαβνιέο ηνπ
πεξηβάιινληφο καο πνπ αλαθέξνληαη ζπρλά θαη σο zeitgebers, κε θπξηφηεξε ηελ θπθιηθή κεηαβνιή θσηφο-
ζθνηαδηνχ. Ωζηφζν, νη θηξθάδηνη ξπζκνί, ηφζν ζε θπηηαξηθφ επίπεδν φζν θαη ζε επίπεδν θπζηνινγηθψλ
ιεηηνπξγηψλ ζπλερίδνπλ λα ιεηηνπξγνχλ θαλνληθά θαη ζε ζπλζήθεο ζηαζεξνχ πεξηβάιινληνο φπνπ νη
εμσηεξηθέο κεηαβνιέο απνπζηάδνπλ. Τν γεγνλφο απηφ κπνξεί λα καο νδεγήζεη ζην ζπκπέξαζκα πσο ν θχθινο
ησλ θηξθάδησλ ξπζκψλ είλαη ελδνγελήο θαη έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα απηφ-ξπζκίδεηαη.
Απηή ε ελδνγελήο ξχζκηζε γίλεηαη απφ ηα βηνινγηθά ξνιφγηα. Απηά, είλαη θπηηαξηθέο δνκέο κέζα ζην
ζψκα καο πνπ αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο. Τν θεληξηθφ βηνινγηθφ ξνιφη ηνπ αλζξψπνπ απνηειείηαη απφ δχν
νκάδεο θσηνεπαίζζεησλ θπηηάξσλ θαη εδξάδεηαη ζηνλ ππνζάιακν ηνπ εγθεθάινπ δειαδή ζηελ πεξηνρή
αθξηβψο πάλσ απφ ην ζεκείν φπνπ ηα νπηηθά λεχξα ησλ καηηψλ δηαζηαπξψλνληαη (νπηηθφ ρίαζκα) θαη
νλνκάδεηαη ππεξρηαζκαηηθφο ππξήλαο (SCN). Ο ππεξρηαζκαηηθφο ππξήλαο, απνηειείηαη απφ 20000 πεξίπνπ
λεπξηθά θχηηαξα θαη είλαη ππεχζπλνο κεηαμχ άιισλ θαη γηα ηελ παξαγσγή ηεο νξκφλεο κειαηνλίλεο πνπ
πξνθαιεί ηελ ππλειία. Ζ παξαγσγή απηήο ηεο νξκφλεο εμαξηάηαη άκεζα απφ ηα θσηεηλά εξεζίζκαηα αθνχ
φηαλ δελ ππάξρεη θψο ζην πεξηβάιινλ παξάγνληαη κεγάιεο πνζφηεηεο ελψ αληίζεηα εάλ ππάξρεη θσο
παξάγνληαη ειάρηζηεο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζπληνλίδεηαη ε ελαιιαγή χπλνπ-εγξήγνξζεο αιιά θαη άιιεο
ιεηηνπξγίεο.
Έξεπλεο έρνπλ δείμεη επίζεο φηη ζηνλ ζπληνληζκφ θαη ζηε ιεηηνπξγία ησλ θηξθάδησλ ξπζκψλ παίδνπλ ξφιν
θαη νξηζκέλα γνλίδηα ηνπ αλζξψπηλνπ DNA ηα νπνία νλνκάδνληαη θαη σξνιφγηα γνλίδηα.
Πέξα απφ ην θεληξηθφ βηνινγηθφ ξνιφη, πνιιά «δεπηεξεχνληα» βηνινγηθά ξνιφγηα ππάξρνπλ ζην ζψκα
ζε δηάθνξα φξγαλα (νηζνθάγνο, πλεχκνλεο, ζπθψηη, ζπιήλαο, πάγθξεαο θιπ) θαη δίλνπλ έλα θηξθάδην ξπζκφ
ζε πνιιέο επηκέξνπο πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν αλεμάξηεηεο ιεηηνπξγίεο
Ζ κειέηε ησλ βηνινγηθψλ ξπζκηθψλ θαηλνκέλσλ ζην ζψκα νλνκάδεηαη Φξνλνβηνινγία. Σηελ
Φξνλνβηνινγία κειεηάκε είηε πνζνηηθά ζηνηρεία (κέηξεζε κειαηνλίλεο ή άιισλ νξκνλψλ φπσο ε
θνξηηδφιε, ζεξκνθξαζία ζψκαηνο ) ή πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο (ζπκπεξηθνξά ησλ αλζξψπσλ ζηνλ
θχθιν χπλνπ-εγξήγνξζεο ). Τν ηειεπηαίν απνηειεί θαη ην θπξίσο θνκκάηη ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Δπίζεο
απφ ηνπο εμσηεξηθνχο πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνπο θηξθάδηνπο ξπζκνχο ,νη
πεξηζζφηεξεο κειέηεο έρνπλ γίλεη γηα ηνλ θπξηφηεξν εμ’ απηψλ : ηελ ελαιιαγή θσηφο- ζθνηαδηνχ
Ζ ρξνλνβηνινγία ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά ζηελ θαηαλφεζε ησλ θπζηνινγηθψλ ιεηηνπξγηψλ ζηνλ άλζξσπν
αιιά θαη ζηηο παξεκβάζεηο γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ. Καηαλνψληαο ηνλ θηξθάδην ξπζκφ ζην ζψκα
κπνξνχκε λα μέξνπκε θαιχηεξα πφηε κπνξνχκε λα εθαξκφζνπκε κηα ζεξαπεία ή πφηε έλα θάξκαθν κπνξεί λα
έρεη απνηειεζκαηηθφηεηα ή λα έρεη παξελέξγεηεο . Δθηφο απφ ηα πξνβιήκαηα ηνπ χπλνπ πνπ αλαιχνληαη
θαησηέξσ ή ην jet lag, πνιιέο ςπρηθέο παζήζεηο φπσο ή καληνθαηάζιηςε ,ή άιιεο νξγαληθέο παζήζεηο ,
θαξδηνινγηθέο αιιά θαη θάπνηεο κνξθέο θαξθίλνπ έρνπλ ζπλδπαζζεί κε δηαηαξαρή ησλ θηξθάδησλ ξπζκψλ ε
δπζιεηηνπξγίεο ησλ βηνινγηθψλ ξνινγηψλ
ΚΗΡΚΑΓΗΟ΢ ΡΤΘΜΟ΢ ΢ΣΟΝ ΤΠΝΟ-ΦΤ΢ΗΟΛΟΓΗΑ ΣΟΤ ΤΠΝΟΤ
Κχξηα ιεηηνπξγία ησλ θηξθάδησλ ξπζκψλ είλαη ε ξχζκηζε ηνπ χπλνπ. Ο χπλνο είλαη κηα δηαδηθαζία ηελ
νπνία αλ θαη φινη νη άλζξσπνη βηψλνπκε ζε θαζεκεξηλή βάζε, νη πεξηζζφηεξνη απφ εκάο δπζθνιεπφκαζηε λα
ηελ νξίζνπκε. Ο θχθινο χπλνπ-εγξήγνξζεο, αθνινπζεί έλα ελδνγελή ξπζκφ, ν νπνίνο ζηαζεξνπνηείηαη
ζηαδηαθά ζηνλ θχθιν εκέξα-λχρηα απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο δσήο ηνπ αλζξψπνπ. Πξφθεηηαη γηα ηνλ θηξθάδην
ξπζκφ ηνπ χπλνπ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ χπλνπ νη αηζζήζεηο καο είλαη αλελεξγέο θαη πξνζσξηλά δελ

3. αληηδξνχκε ζην πεξηβάιινλ. Σην γεγνλφο απηφ νθείιεηαη ε ιαλζαζκέλε πεπνίζεζε πνιιψλ αλζξψπσλ, πνπ
πηζηεχνπλ φηη ν χπλνο είλαη κηα παζεηηθή δηεξγαζία. Σπγθεθξηκέλα γηα λα θαηαλνήζνπκε φηη ν εγθέθαινο δελ
ιεηηνπξγεί παζεηηθά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ χπλνπ παίξλνπκε σο παξάδεηγκα ην εγθεθαινγξάθεκα (EEG),
δειαδή ηε κειέηε θαη ηε θαηαγξαθή ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ εγθεθάινπ ελφο αλζξψπνπ (φηαλ θνηκάηαη) κέζσ
ηεο ηνπνζέηεζεο ειεθηξνδίσλ ζην θξαλίν ηνπ. Μειεηψληαο πξνζεθηηθά ην ειεθηξνεγθεθαινγξάθεκα
παξαηεξνχκε φηη ν χπλνο απνηειείηαη απφ δηαθνξεηηθά θαη δηαθξηηά ζηάδηα, ηα νπνία νπζηαζηηθά
αληηπξνζσπεχνπλ ηηο δηαθνξεηηθέο θάζεηο ηνπ χπλνπ. Δλψ, φηαλ είκαζηε ζ’ εγξήγνξζε, ν εγθέθαινο καο
παξνπζηάδεη ρακεινχ εχξνπο ειεθηξηθή δξαζηεξηφηεηα, θαζψο καο παίξλεη ν χπλνο, ζηελ αξρή ην EEG
γίλεηαη πην επίπεδν, ζηε ζπλέρεηα φκσο ζηαδηαθά παξνπζηάδεη απμήζεηο ζην εχξνο θαη κεηψζεηο ζηε ζπρλφηεηα
ησλ θπκάησλ (βιέπε ζρήκα). Τν ζηάδην απηφ νλνκάδνληαη χπλνο βξαδέσλ θπκάησλ (SWS).
Καηά ηε δηάξθεηα ηεο λχρηαο, θηλνχκαζηε αλάκεζα ζηα δηαθνξεηηθά απηά ζηάδηα ηνπ χπλνπ. Σ’ έλα απφ
απηά, ην EEG γίλεηαη φπσο αθξηβψο θαη φηαλ είκαζηε μχπληνη θαη ηα κάηηα καο κεηαθηλνχληαη θάησ απφ ηα
θιεηζηά βιέθαξά καο, κπξφο θαη πίζσ. Απηφ είλαη ην νλνκαδφκελν ζηάδην ηαρείαο νθζαικηθήο θίλεζεο (Rapid
eye movement) γλσζηφ θαη σο REM, θαηά ην νπνίν νη άλζξσπνη νλεηξεχνληαη. Γη’ απηφ ην ιφγν κάιηζηα φηαλ
μππλνχλ ζηελ δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ απηήο ζπκνχληαη έληνλα ην φλεηξν πνπ είδαλ.
Έλαο θπζηνινγηθφο λπρηεξηλφο χπλνο νθηψ σξψλ απνηειείηαη απφ έλα κνηίβν δηαθνξεηηθψλ ζηαδίσλ, κε
κηθξά δηαζηήκαηα χπλνπ REM (θφθθηλν) πνπ ζπκβαίλνπλ πεξίπνπ ηέζζεξηο θνξέο θάζε βξάδπ.
Οη άλζξσπνη, αθηεξψλνπκε ζηνλ χπλν πεξίπνπ ην έλα ηξίην ηεο δσήο καο. Παξφιν πνπ δελ γλσξίδνπκε
κε απφιπηε αθξίβεηα ηνλ ιφγν γηα ηνλ νπνίν θνηκφκαζηε, γλσξίδνπκε φηη ν χπλνο καο είλαη απαξαίηεηνο γηα
ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ καο, αιιά θαη γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο ςπρηθήο καο ηζνξξνπίαο. Μέζα απφ
ηελ πξαγκαηνπνίεζε δηαθφξσλ πεηξακάησλ θαη εξεπλψλ νη εξεπλεηέο χπλνπ θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ν
χπλνο σθειεί θαη «ζξέθεη » θπξίσο ηνλ εγθέθαιν θαη φρη ην ζψκα. Δπηπιένλ πεηξάκαηα απνζηέξεζεο χπλνπ
καο νδεγνχλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ν χπλνο REM θαη ζπγθεθξηκέλεο θάζεηο ηνπ SWS δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα
ζηνλ εγθέθαιν λα αλαθηήζεη δπλάκεηο. Απηφ ην είδνο χπλνπ ζπκβαίλεη θαηά ηηο πξψηεο ηέζζεξηο ψξεο ηεο
λχρηαο. Δπίζεο εξεπλεηηθά δεδνκέλα ππνδεηθλχνπλ φηη ν χπλνο είλαη ε ψξα θαηά ηελ νπνία εκπεδψλνπκε ηηο
γλψζεηο θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ απνθηήζακε ηελ πξνεγνχκελε κέξα. Πξφθεηηαη δειαδή γηα κηα απαξαίηεηε
δηεξγαζία ηεο κλήκεο.
Τέινο αμίδεη λ’ αλαθεξζεί, φηη κηα ζεσξία γηα ηνλ χπλν ππνζηεξίδεη φηη ε δηάξθεηα ηνπ χπλνπ ζε θάζε
άλζξσπν εμαξηάηαη απφ ηε ρξνληθή δηάξθεηα ηεο εγξήγνξζεο πξηλ απφ ηνλ χπλν. Μ’ απνηέιεζκα έλαο
άλζξσπνο φζν παξακέλεη μχπληνο θαη απμάλεηαη ε θνχξαζε ηνπ, ηφζν πεξηζζφηεξν επηζπκεί λα θνηκεζεί,
πξάγκα πνπ ζηε ζπλέρεηα ζπκβαίλεη κε ζθνπφ λ’ αλαθηήζεη μαλά ηηο δπλάκεηο ηνπ θαη λα κπνξέζεη λα
ιεηηνπξγήζεη θαλνληθά.

4. ΓΗΑΣΑΡΑΥΔ΢ ΚΗΡΚΑΓΗΧΝ ΡΤΘΜΧΝ
Οη θηξθάδηνη ξπζκνί είλαη ππεχζπλνη γηα ηηο πεξηζζφηεξεο θπζηθέο ιεηηνπξγίεο φισλ ησλ δσληαλψλ
νξγαληζκψλ. Δμαηηίαο ηνπ ζχγρξνλνπ ηξφπνπ δσήο, ησλ πεξηβαιινληηθψλ κεηαβνιψλ αιιά θαη πνιιψλ άιισλ
παξαγφλησλ νη ξπζκνί απηνί απνζπληνλίδνληαη. Σηελ πεξίπησζε απηή, ηα θαζεκεξηλά καο σξάξηα
δηαηαξάζζνληαη, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη δηάθνξα πξνβιήκαηα κε καθξνρξφληνπο θηλδχλνπο.
Ο θχξηνο εμσηεξηθφο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ θηξθάδηνπ ξπζκνχ ηνπ χπλνπ, είλαη ε
χπαξμε θσηφο, θαζψο απηφο ξπζκίδεηαη ζχκθσλα κε ηελ ψξα πνπ ν ήιηνο αλαηέιιεη θαη δχεη. Ζ ζρέζε απηή
ηνπ βηνινγηθνχ ξνινγηνχ κε ην θσηηζκφ κπνξεί λα εξκελεχζεη θαη ηα πςειά πνζνζηά απηνθηνληψλ ζηηο
Σθαλδηλαβηθέο ρψξεο νη νπνίεο αλ θαη πνιχ εχπνξεο είλαη πξψηεο ζε πνζνζηά απηνθηνληψλ. Όκσο ζηε
ζχγρξνλε επνρή, απηφ είλαη έλα πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδνπλ φιεο νη κεγάιεο πφιεηο ιφγσ ηεο
θσηνξχπαλζεο. Όζν εληππσζηαθή θαη λα είλαη ε εηθφλα κηαο θσηηζκέλεο πφιεο ην βξάδπ, ην απνηέιεζκα πνπ
έρεη απηφ ην είδνο θσηηζκνχ αιιάδεη ηελ πνηφηεηα θαη ην ξπζκφ δσήο φισλ ησλ νξγαληζκψλ ζην νηθνζχζηεκα
κηαο κεγαινχπνιεο. Σηνλ άλζξσπν, ν παξάγνληαο πνπ επεξεάδεηαη πεξηζζφηεξν είλαη ε κειαηνλίλε, ε νπνία
θαζνξίδεη ηε ζηηγκή ζηελ νπνία πέθηνπκε ζε βαζχ χπλν, ελψ ε ρακειή παξαγσγή ηεο απφ ηνλ νξγαληζκφ έρεη
ζπλδεζεί θαη κε ζχλδξνκα απηηζκνχ.
Ο θηξθάδηνο ξπζκφο δηαηαξάζζεηαη φκσο θαη απφ ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ θάζε αλζξψπνπ. Ζ θαηαλάισζε
θαθέ θαη αιθφνι, ην θάπληζκα πξηλ απφ ηνλ χπλν, ν πνιχσξνο χπλνο ην απφγεπκα, αιιά θαη ε πνιχσξε
έθζεζε ζε ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο (εηδηθά ζηελ πεξίνδν ηεο εθεβείαο) κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ δηαηαξαρέο
ζηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ αλζξψπνπ φπσο: ε ξχζκηζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ ζψκαηνο, ηα αληαλαθιαζηηθά,
ε φξεμε, ε έθθξηζε νξκνλψλ θ.α
Οη δηαηαξαρέο ηνπ θηξθάδηνπ ξπζκνχ ρσξίδνληαη ζε δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο: ηηο εμσηεξηθέο ή παξνδηθέο
θαη ηηο εζσηεξηθέο.
Δμσηεξηθέο δηαηαξαρέο:
Πξφθεηηαη γηα δηαηαξαρέο νη νπνίεο δελ είλαη ηφζν ζνβαξέο θαη είλαη θαηά θχξην ιφγν πεξηζηαζηαθέο. Σηελ
θαηεγνξία απηή αλήθνπλ ηα:
 Τδεη Λαγθ (Jet Lag): Τν ηδεη ιαγθ είλαη απνηέιεζκα ελφο πνιχσξνπ ηαμηδηνχ κε αεξνπιάλν απφ ηελ
αλαηνιή πξνο ηε δχζε ή θαη ην αληίζηξνθν θαη πξνθαιεί πξνβιήκαηα, επεηδή δηαηαξάζζεηαη ε ρξνληθή
δηάξθεηα κέξαο θαη λχρηαο
 Γηαηαξαρή χπλνπ ιφγσ κε θπζηνινγηθψλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο: Πξφθεηηαη γηα δηαηαξαρή ηνπ
θηξθάδηνπ ξπζκνχ ε νπνία εκθαλίδεηαη ζε άηνκα ηα νπνία δνπιεχνπλ ψξεο εθηφο ηνπ ζπλεζηζκέλνπ
εξγαζηαθνχ σξαξίνπ ή αλαγθάδνληαη λα δνπιεχνπλ ζε κέξε κε ζπλερή ηερλεηφ θσηηζκφ ρσξίο λα έρνπλ
πξφζβαζε ζην θπζηθφ θσο.
Διαταρατές ύπνοσ στην ευηβεία-τρόποι αντιμετώπισης
Σπλήζσο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο εθεβείαο παξαηεξείηαη δηαηαξαρή ζηνλ θηξθάδην ξπζκφ πνπ έρεη λα θάλεη
κε ηελ ελαιιαγή χπλνπ-εγξήγνξζεο.
Πεξίπνπ ην 7% ησλ εθήβσλ ζηηο κέξεο καο ππνθέξεη απφ ην ζπγθεθξηκέλν ζχλδξνκν.
Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη νη έθεβνη έρνπλ απμεκέλεο ππνρξεψζεηο γηα ην ζρνιείν, αιιά ηαπηφρξνλα θαη πην
έληνλε θνηλσληθή δσή, θαζψο ε εθεβεία είλαη ε πεξίνδνο ηεο δσήο ηνπ θάζε αλζξψπνπ ζηελ νπνία έρεη ηελ
ηάζε λα θνηλσληθνπνηείηαη θαη λα θεχγεη απφ ηα πιαίζηα ηνπ θιεηζηνχ νηθνγελεηαθνχ πεξηβάιινληνο γηα λα
αλαδεηήζεη θαηλνχξγηεο γλσξηκίεο θαη εκπεηξίεο.
Έηζη νη λένη θνηκνχληαη πην αξγά αιιά είλαη αλαγθαζκέλνη θαη λα μππλνχλ πνιχ λσξίο γηα ην ζρνιείν. Με
απηφλ ηνλ ηξφπν ν ζπλνιηθφο ρξφλνο ηνλ νπνίν κπνξνχλ λα δηαζέζνπλ γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ απηήλ ηνπο ηελ
αλάγθε γηα χπλν κεηψλεηαη αηζζεηά.
Όκσο απηφο ν χπλνο πξέπεη κε θάπνηνλ ηξφπν λα αλαπιεξσζεί, άξα ην κφλν πνπ ηνπο κέλεη λα θάλνπλ
είλαη λα θνηκεζνχλ παξαπάλσ ψξεο ην Σαββαηνθχξηαθν, ρσξίο λα ζθέπηνληαη ην αξλεηηθφ απνηέιεζκα πνπ
έρεη απηή ηνπο ε πξάμε ζηελ ξχζκηζε ηνπ βηνινγηθνχ ηνπο ξνινγηνχ.

5. Οη έθεβνη πνπ έρνπλ ην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα, αθφκε θαη φηαλ πξνζπαζήζνπλ λα θνηκεζνχλ ζε
θαλνληθή ψξα, αξγεί λα ηνπο πάξεη ν χπλνο θαη κπνξεί λα πεξάζεη 1-1.30 ψξα κέρξη λα απνθνηκεζνχλ.
Όηαλ δηαηαξαρζεί ην βηνινγηθφ ξνιφη είλαη πνιχ δχζθνιν λα ην επαλαθέξνπκε ζηνπο θαλνληθνχο ηνπ
ξπζκνχο. Τν πξφβιεκα απηφ κπνξεί λα δηαξθέζεη απφ κεξηθνχο κήλεο κέρξη πνιιά ρξφληα, αλάινγα κε ην
πφζν έρεη δηαηαξαρζεί ν ξπζκφο ηνπ ξνινγηνχ απηνχ. Γελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ ην πξφβιεκα είλαη ηφζν
έληνλν πνπ είλαη επηηαθηηθή αλάγθε ν αζζελήο λα ππνβιεζεί ζε «ρξνλνζεξαπεία».
Μέζσ ηεο ζεξαπείαο απηήο ν γηαηξφο απμάλνληαο ζηγά-ζηγά ηηο ψξεο χπλνπ πξνζπαζεί λα επαλαθέξεη ην
πξφγξακκα απηφ ηνπ χπλνπ ζε θπζηνινγηθά επίπεδα κέρξηο φηνπ επηηεπρζεί έλα εληειψο θαλνληθφ πξφγξακκα
χπλνπ.
Απηή ε πξνζπάζεηα γίλεηαη ζπλήζσο ζηελ πεξίνδν ησλ δηαθνπψλ νπνχ νη καζεηέο έρνπλ πεξηζζφηεξν
ρξφλν θαη ιηγφηεξεο εξγαζίεο γηα ην ζρνιείν θαη άξα ηνπο είλαη πην εχθνιν λα ηεξήζνπλ ην πξφγξακκα ηεο
ζεξαπείαο.
Δζσηεξηθέο δηαηαξαρέο:
Δίλαη δηαηαξαρέο νη νπνίεο νθείινληαη ζε εζσηεξηθνχο παξάγνληεο θαη απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ ηηο
θάλεη ηφζν ζνβαξέο, επεηδή ν νξγαληζκφο απφ κφλνο ηνπ –ρσξίο θάπνην ηδηαίηεξν εξέζηζκα- αξρίδεη λα κελ
ελεξγεί θπζηνινγηθά.
 Γηαηαξαρή θαζπζηεξεκέλεο έιεπζεο χπλνπ: Τν ζχλδξνκν απηφ ( γλσζηφ θαη σο Delayed Sleep
Phase Syndrome  DSPS) ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα θαζπζηεξεκέλε ψξα έιεπζεο χπλνπ θαη πνιιέο θνξέο
απφ μππλήκαηα ζηε κέζε ηεο λχρηαο.
 Γηαηαξαρή πξφσξεο έιεπζεο χπλνπ: (Advanced Sleep Phase Syndrome  ASPS) Oη άλζξσπνη κε ην
ζχλδξνκν απηφ, λπζηάδνπλ γξήγνξα , δπζθνιεχνληαη λα παξακείλνπλ μχπληνη κεηά απφ κηα ζπγθεθξηκέλε ψξα
ην βξάδπ θαη ζπλερίδνπλ λα λπζηάδνπλ ην πξσί
 Σχλδξνκν χπλνπ- εγξήγνξζεο εθηφο 24 ψξνπ : Σχλδξνκν ζην νπνίν ν χπλνο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ
αηφκνπ έξρεηαη φιν θαη αξγφηεξα φζν πεξλάλε νη κέξεο. Δπνκέλσο κεηαθέξεηαη αλάινγα θαη ε ψξα ηεο
πξσηλήο έγεξζεο.
 Σχλδξνκν αθαλφληζηνπ σξαξίνπ χπλνπ: Τα άηνκα πνπ επεξεάδνληαη απφ απηφ θνηκνχληαη κε
ζπλεζηζκέλεο ψξεο θαη ζπλήζσο δχν θνξέο ηελ εκέξα (μππλνχλ ζπρλά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λχρηαο θαη έρνπλ
ηελ αλάγθε λα θνηκεζνχλ κέζα ζηελ εκέξα) άιια έρνπλ ζπλνιηθή δηάξθεηα χπλνπ θπζηνινγηθή γηα ηελ θάζε
ειηθία
Μέζοδοη Θεραπείας:
Κάπνηεο απφ ηηο πην ζπλεζηζκέλεο κεζφδνπο ζεξαπείαο είλαη:
 Θεξαπεία Σπκπεξηθνξάο: ζηελ νπνία ην άηνκν καζαίλεη γηα ηε ζεκαζία ηνπ χπλνπ θαη
ζπκβνπιεχεηαη λα απνθεχγεη ηνλ θαθέ, ηνπο κεζεκεξηαλνχο χπλνπο ή νπνηνδήπνηε άιιν δηεγεξηηθφ. Δπίζεο
ζπκβνπιεχνληαη λα κελ κέλνπλ ζην θξεβάηη παξά κφλν γηα χπλν ή εξσηηθή επαθή.
 Θεξαπεία έληνλνπ θσηφο: Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηείηαη αλάινγα είηε γηα λα θαζπζηεξήζεη είηε
γηα λα επηζπεχζεη ηελ ψξα χπλνπ. Οη αζζελείο εθηίζεληαη ζε δέζκε έληνλνπ θσηφο γηα 30-60 ιεπηά ηε θνξά. Ζ
ψξα ηεο εκέξαο ζηελ νπνία γίλεηαη ε ελέξγεηα απηή εμαξηάηαη κε ην αλ ρξεηάδεηαη θαζπζηέξεζε ή επίζπεπζε
ησλ σξψλ ηνπ χπλνπ.
 Φαξκαθεπηηθή Θεξαπεία: Θεξαπεία ζηελ νπνία ζηα άηνκα ρνξεγείηαη ζπλήζσο κειαηνλίλε πνπ είλαη
θπζηθφ πξντφλ βνήζεηαο χπλνπ
 Φξνληθή Θεξαπεία δηάξθεηαο χπλνπ: ε νπνία ζηαδηαθά επηζπεχδεη ή θαζπζηεξεί ηελ δηάξθεηα χπλνπ
θαηά κία ή δχν ψξεο αλά εκέξα
Σχκθσλα κε ηνλ θ. Michael Howell Φπζηθφ-λεπξνιφγν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Μηλεζφηα νη έθεβνη
ηείλνπλ λα είλαη, φπσο ιέεη ραξαθηεξηζηηθά, ιίγν ζαλ θνπθνπβάγηεο. Θέινπλ λα πεγαίλνπλ γηα χπλν αξγά.
Απηφ είλαη θάηη παξαπάλσ απφ κηα απιή επηινγή ζπκπεξηθνξάο: ν ίδηνο ν εγθέθαινο ησλ εθήβσλ ιεηηνπξγεί

6. δηαθνξεηηθά. Απηφ έρεη παξαηεξεζεί φρη κφλν ζηνπο έθεβνπο αλζξψπνπο, αιιά θαη ζηα δψα φηαλ έρνπλ ηελ
αληίζηνηρή ειηθία κε απηή ησλ εθήβσλ.
Απηή ε ζπκπεξηθνξά δεκηνπξγεί ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ζην γπκλάζην θαη ζην ιχθεην, θαζψο ην ζρνιείν
μεθηλάεη λσξίο θαη έηζη είλαη αλαγθαζκέλνη λα ζεθσζνχλ λσξίο. Απηφ ζπρλά νδεγεί ζε ζηέξεζε χπλνπ.
Οη κφλνη ηξφπνη ζχκθσλα κε ηνλ θχξην Howell είλαη:
1) Μέζσ ζηαζεξφηεηαο ζηα σξάξηα έλαξμεο χπλνπ
2) Έθζεζε ζην θψο γηα 20-30 ιεπηά κε ην πνπ μππλάκε ην πξσί, θαζψο βνεζάεη ζηελ θαιχηεξε ξχζκηζε
ησλ θηξθάδησλ ξπζκψλ.
3) Με ηελ παξνρή κηα κηθξήο δφζεο κειαηνλίλεο ε νπνία ρνξεγείηαη έμη ψξεο πξηλ ηελ ψξα ηνπ χπλνπ.
Απηέο είλαη νη θχξηεο κέζνδνη πνπ έρνπλ απνδεηρηεί επηζηεκνληθά φηη βνεζνχλ ηνπο αλζξψπνπο λα
πέθηνπλ γηα χπλν λσξίηεξα.
Οη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη ν άλζξσπνο ρξεηάδεηαη λα αλαπιεξψζεη ηνπιάρηζηνλ ηηο κηζέο
απφ ηηο ψξεο χπλνπ πνπ ράζεθαλ.
Έλα απφ ηα πξψηα πξάγκαηα πνπ πξέπεη λα ηνλίζνπκε είλαη φηη ε ππλειία δελ είλαη βαξεκάξα. Σπρλά
ζθεπηφκαζηε φηη ηα παηδηά πνπ λπζηάδνπλ ζηελ ηάμε ην θάλνπλ επεηδή βαξηνχληαη ή απιψο επεηδή δελ
ελδηαθέξνληαη. Δλψ ην γεγνλφο απηφ είλαη θαηά βάζε πξντφλ έιιεηςεο χπλνπ

7. ΓΡΑ΢ΣΖΡΗΟΣΖΣΔ΢ ΣΧΝ ΔΦΖΒΧΝ ΠΟΤ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΣΟΝ ΤΠΝΟ
Πνιινί έθεβνη μελπρηνχλ κπξνζηά ζην θνκπηνχηεξ ή ηελ ηειεφξαζε, αιιάδνπλ ηνλ βηνινγηθφ ηνπο ξπζκφ
θαη θάλνπλ ηε λχρηα κέξα, φπσο παξαπνληνχληαη πνιινί γνλείο. Απηφ είλαη κηα ζπκπεξηθνξά πνπ ζρεηίδεηαη
πεξηζζφηεξν κε ηελ επηζπκία ηνπο γηα ηδησηηθφ ρψξν θαη ρξφλν θαη γηα λα ηνλίζνπλ ηε δηαθνξεηηθφηεηά ηνπο
απφ ηα ππφινηπα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο.
Μία απφ ηηο πην ραξαθηεξηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο « ζησπειήο επαλάζηαζεο» ησλ εθήβσλ είλαη ην λα θνηκνχληαη
πνιχ αξγά ην βξάδπ θαη λα ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο λπρηεξηλέο ψξεο γηα δηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο. Έηζη,
ζηελ πεξίπησζε απηή ν έθεβνο επηιέγεη λα κελ θνηκεζεί, ελψ αλ έπεθηε γηα χπλν δε ζα είρε θακία δπζθνιία
ζην λα απνθνηκεζεί.
Σε αληίζεζε κε ηα παξαπάλσ, ε αυπλία είλαη κία απφ ηηο δηαηαξαρέο ηνπ χπλνπ ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε
δπζθνιία πνπ έρεη ην άηνκν λα απνθνηκεζεί, ηε δπζθνιία λα παξακείλεη θνηκηζκέλν ή ηελ ηάζε λα μππλάεη
πάξα πνιχ λσξίο. Γεληθφηεξα, ζηηο δηαηαξαρέο ηνπ χπλνπ ε πνηφηεηα ηνπ χπλνπ είλαη πνιχ θαθή θαη ζπλήζσο
απηφ έρεη ζπλέπεηεο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηε δηάζεζε ηνπ αηφκνπ ζηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο. Έηζη, ζηελ
αυπλία ην άηνκν επηζπκεί λα θνηκεζεί, αιιά δπζθνιεχεηαη λα ην θάλεη.
Φξφληα αυπλία θαη πξφβιεςε εθεβηθψλ πξνβιεκάησλ
Πξφζθαηα πξαγκαηνπνηήζεθε κηα κεγάιε έξεπλα πνπ έγηλε ζηηο ΖΠΑ ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Τέμαο. Ο
θαζεγεηήο Robert E. Roberts θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ έθαλαλ ζπλεληεχμεηο ζε πάλσ απφ 3.000 εθήβνπο θαη ηνπο
δήηεζαλ λα ζπκπιεξψζνπλ εξσηεκαηνιφγηα ζρεηηθά κε ηελ επθνιία ή δπζθνιία ηνπο λα απνθνηκεζνχλ, ηηο
ζπλήζεηεο ηνπ χπλνπ ηνπο, ηελ θαζπζηεξεκέλε έλαξμε ηεο θάζεο ηνπ χπλνπ θαη, γεληθά, κειέηεζαλ ζε βάζνο
ηε δηάξθεηα, ηελ έληαζε θαη ηε ζπρλφηεηα ησλ ζπκπησκάησλ ηεο εθεβηθήο αυπλίαο.
Τα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη ηα ζπρλφηεξα πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ νη έθεβνη είλαη φηη δπζθνιεχνληαη λα ηνπο
πάξεη ν χπλνο θαη φηη δελ έρνπλ επαξθή χπλν. Μεηά απφ έλα ρξφλν απφ ηελ αξρηθή θάζε ηεο έξεπλαο, βξέζεθε
φηη πνιιά απφ ηα ζπκπηψκαηα ηεο αυπλίαο εμαθνινπζνχζαλ λα ηαιαηπσξνχλ ηνπο εθήβνπο. Ηδηαίηεξα έληνλε
βξέζεθε λα είλαη ε θνχξαζε ζηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο θαη ε ππλειία πνπ απνξξένπλ απφ ηε λπρηεξηλή αυπλία.
Αθφκα, ε εθεβηθή αυπλία κπνξεί λα ζρεηίδεηαη κε ηελ νξκνληθή ιεηηνπξγία, αθνχ βξέζεθε ζεκαληηθφ
πνζνζηφ έθεβσλ θνξηηζηψλ λα έρνπλ πξνβιήκαηα αυπλίαο κεηά ηελ έλαξμε ηεο έκκελνπ ξχζεο θαη φρη πξηλ
απφ απηή. Γε βξέζεθαλ αληίζηνηρα απνηειέζκαηα ζε λεαξνχο έθεβνπο πνπ λα ζρεηίδνληαη κε ηελ νξκνληθή
ηνπο ιεηηνπξγία.
Απηφ πνπ εμέπιεμε ηνπο εξεπλεηέο ήηαλ φηη φζν εληνλφηεξε ε αυπλία ησλ εθήβσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ
έξεπλα, ηφζν πην έληνλα ήηαλ θαη ηα δηάθνξα ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηδαλ ιφγσ αυπλίαο. Οη
επηπηψζεηο ηεο αυπλίαο ζηνπο εθήβνπο είλαη αλάινγεο κε απηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαηαξαρέο φπσο ε
θαηάζιηςε, ην άγρνο θαη ε ρξήζε νπζηψλ.
Οη επηπηψζεηο ηεο αυπλίαο
Ζ αυπλία επεξεάδεη πνιιέο εθθάλζεηο ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ εθήβσλ: θαθή δηάζεζε, λεχξα, γεληθφο
εθλεπξηζκφο είλαη κεξηθά απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ αθνινπζνχλ ηελ αυπλία. Σρνιηθέο δπζθνιίεο, ρακειή
απφδνζε, θαθνί βαζκνί, δπζθνιίεο ζηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ πξνζνρή, δπζθνιία ζηε ζπγθξάηεζε
πιεξνθνξηψλ θαη ηε κειέηε είλαη κεξηθά απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη φηαλ νη έθεβνη έρνπλ αυπλία.
Δίλαη ζεκαληηθφ λα θαηαλνήζνπλ νη γνλείο φηη νπνηαδήπνηε θαη αλ είλαη ηα αίηηα ηεο εθεβηθήο αυπλίαο θαιφ
ζα είλαη λα ζπκβνπιεπζνχλ έλαλ εηδηθφ πξνθεηκέλνπ λα δηαγλσζηνχλ ηα αίηηα πνπ ηελ πξνθαινχλ θαη λα
δνζνχλ θαηεπζχλζεηο γηα ηε ζσζηή δηαρείξηζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Μπνξεί λα ρξεηαζηεί ςπρνζεξαπεία ψζηε λα
ιπζνχλ ηα πξνβιήκαηα πνπ ζπληεξνχλ ηελ αυπλία, κπνξεί λα ρξεηαζηεί λα κάζεη ν έθεβνο λέεο ζπλήζεηεο
χπλνπ ή έλαο ζπλδπαζκφο ησλ δχν.
Γηα λα κπνξέζνπκε λα θάλνπκε θαιχηεξε αμηνιφγεζε φκσο ησλ πξαγκάησλ θαη γηα λα επηβεβαηψζνπκε ηηο
πιεξνθνξίεο καο, απνθαζίζακε σο εξεπλεηηθή νκάδα λα δεκηνπξγήζνπκε έλα εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν θαη
κνηξάζηεθε ζε παηδηά ειηθίαο 13-16 εηψλ.
Τα ζπκπεξάζκαηα πνπ βγάιακε απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ήηαλ αλακελφκελα. Τα
παηδηά ζηελ εθεβηθή ειηθία αληηκεησπίδνπλ κεγάια πξνβιήκαηα αθφκα θαη αλ θακηά θφξα δελ ην
αληηιακβάλνληαη!

8. 1.Σπλήζσο ηηο θαζεκεξηλέο αξγείηε λα θνηκεζείηε;
Μέζνο φξνο χπλνπ: 00:30.
2.Τη ψξα μππλάηε ην πξσί;
Ο κέζνο φξνο ησλ παηδηψλ απάληεζε 7:00 π.κ.
3.Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο εκέξαο ληψζεηε έληνλε επηζπκία γηα χπλν;
4.Πφζεο ψξεο ηελ ήκεξα αθηεξψλεηε ζηνλ Ζ/Υ;
Ο κέζνο φξνο ησλ παηδηψλ απάληεζε 3 ψξεο.

9. 5.Κάλεηε αλήζπρν χπλν κε ηηλάγκαηα θαη πνιιέο θηλήζεηο;
6.Αηζζάλεζηε φηη μερλάηε εχθνια;

10. 7.Αηζζάλεζηε φηη έρεηε κεησκέλε ηθαλφηεηα ζπγθέληξσζεο;
8.Όηαλ μεθηλάηε ηνλ χπλν ζαο βιέπεηε έληνλεο εηθφλεο, χζηεξα άζρεκα φλεηξα θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ
νπνίσλ παξακηιάηε θαη θάλεηε έληνλεο θηλήζεηο;

11. 9.Τα Σαββαηνθχξηαθα θνηκάζηε αξγά;
Ο κέζνο φξνο ηεο ψξαο ησλ παηδηψλ πνπ μελπρηάλε είλαη 2:30 π.κ
10.Πίλεηε ζπρλά νηλνπλεπκαηψδε πνηά;

12. ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ
Φαίλεηαη φηη ή εθεβεία απνηειεί κηα πεξίνδν ηεο δσήο , θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο νπνίαο νμχλνληαη ηα
πξνβιήκαηα ηνπ χπλνπ θαη ππάξρνπλ δπζκελείο επηπηψζεηο πάλσ ζην βηνινγηθφ ξνιφη ηνπ νξγαληζκνχ.
Οη καθξνπξφζεζκεο επηπηψζεηο πάλσ ζηελ ςπρηθή θαη ζσκαηηθή πγεία ησλ εθήβσλ δελ είλαη ακειεηέεο
θαη ρξεηάδεηαη λα εξεπλεζνχλ πεξαηηέξσ. Άιινη επηζηήκνλεο πξεζβεχνπλ φηη νη αηηίεο βξίζθνληαη
πεξηζζφηεξν ζηηο « αλζπγηεηλέο» ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ (Ξελχρηη, πνιχσξε ελαζρφιεζε κε ηνπο ππνινγηζηέο
θιπ) ελψ άιινη ζεσξνχλ φηη ππάξρεη κηα ηδηαίηεξε ιεηηνπξγία ηνπ βηνινγηθνχ ξνινγηνχ ηελ πεξίνδν ηεο
εθεβείαο ή νπνία κάιηζηα έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηηο θαζεκεξηλέο ππνρξεψζεηο ησλ εθήβσλ. Σε θάζε
πεξίπησζε, φκσο ε ελαξκφληζε ηνπ πξνζσπηθνχ βηνινγηθνχ ξνινγηνχ κε ηηο ζπλζήθεο δσήο ζην ζπίηη , ζην
ζρνιείν , ζην δηάβαζκα θαη ζηηο εμσζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο πξέπεη λα απνηειεί έλα πξσηεχνληα ζηφρν γηα
ηνλ θάζε έθεβν.

13. ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
Φπζηνινγία ηνπ αλζξψπνπ, Α.Guyton, Ηαηξηθέο εθδφζεηο Λίηζαο, κηθξ. Α.Δπαγέιινπ
Pathways of Growth. Essentials of Child Psychiatry.J.Noshpitz,R.King Ed. J.Wiley&sons 1991
http://www.netclipping.gr/ki/kirkadios-ry8mos.html
http://www.clickatlife.gr/story/diatrofi/mesanuxta-ora-gia-epidromi-sto-psugeio?id=1918306
http://www.openscience.gr/el/%CE%B7-%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B7-
%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%B9%CE%BB%CE%AE-%CF%84%CE%B7%CF%82-
%CF%86%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%81%CF%81%CF%8D%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%83
%CE%B7%CF%82
http://en.wikipedia.org/wiki/Circadian_rhythm_sleep_disorder
http://my.clevelandclinic.org/disorders/sleep_disorders/hic_circadian_rhythm_disorders.aspx
http://www.nephros.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=121:2008-11-25-00-54-
57&catid=67:2010-09-26-22-18-57&Itemid=261
http://www.braincampaign.org/Common/Docs/Files/2776/cchap14.pdf
http://shop.skai.gr/files/instructions/io002.pdf
http://www.paidohosp.gr/files/ypnos.pdf
http://hypnos.gr/index.php?mod=upnilia&view=upnilia&pid=101&cat=249
http://c3378901.r1.cf0.rackcdn.com/livemedia_ac1us6_20111205122716_PA51.pdf
http://www.nigms.nih.gov/Education/Factsheet_CircadianRhythms.htm
http://www.jcircadianrhythms.com/
http://users.sch.gr/babaroutsoup/helth/helth8.htm#Τν_βηνινγηθφ_καο_ξνιφη_
http://learn.genetics.utah.edu/content/begin/dna/clockgenes/
http://www.glimmerveen.nl/le/biological_clock.html
http://www.stanford.edu/~dement/adolescent.html
http://www.youtube.com/watch?v=WtsSI-uyrQI