1. Б.Отгон-Эрдэнэ
Түүх-III

2. Агуулга:
 Дэлхийн глобаль асуудлууд
 “Глобальчлал” хэмээх нэр томъѐо
 “Интернациональчлал”
 “Транснациональчлал”
 Глобальчлалын түүхээс
 Эдийн засгийн глобальчлал
 Дүгнэлт
 Ашигласан материал

4. Экосистем:
Цэвэр усны
хомсдол
Дулаарал Цөлжилт
Экологийн
глобаль
асуудлууд
Хүн амын
Хог хаягдал
өсөлт
Газрын
хөрсний
бохирдол

5.  Глобальчлал: global (газар, дэлхий, бөмбөрцөг)-
globalization
 Интернациональчлал: үндэстнийг заагласан
хязгаарыг давсан үйлдэл. Тух: эдийн засагт эзэлж
байгаа экспорт, импортын хэмжээгээр улс
үндэстний эдийн засгийн интернациональчлалыг
тогтооно.
 Транснациональчлал: аливаа нэг улсын эрх зүйн
асуудлыг хөндөх. Тух: НҮБ ба НАТО-н үйл
ажиллагаа

6. Глобальчлалын анхны давалгаа:
 17-18-р зууны үеийн жижиг худалдаачид ойрхи
Дорнодоос алт, мөнгө, Энэтхэг, Хятадын хойгоос
халуун ногоо, торго бөс даавууг Европод
борлуулж, ажиллах хүчийг Африк тивээс хойд
Америкт аваачих замаар хөгжжээ. Ийнхүү
үйлдвэрлэлийн түүхий эд, ажиллах хүч
дутагдалтай Европ тив нь Ази, Африк, Латин,
Америкийн орнуудыг колоничлох болсон байна.
Английн эдийн засагч Адам Смит, Давид Рикардо
нар либерал эдийн засгийн онол болон харьцангуй
давуу талын онол зэргийг хөгжүүлснээр олон
улсын худалдаа улам өргөжин хөгжих орчин
бүрдсэн.

7. 2дах давалгаа: 3дах давалгаа:
Дэлхийн 2-р дайны дараа эхэлсэн 1980-д оны эхээр гараагаа
гэж үздэг. Дэлхийн улс орнуудын авсан гэж үздэг. Эрчим хүчний
хамтын үйл ажиллагааг хөгжүүлэх, хямрал, социалист системийн
эдийн засаг, ОУХ-г дэмжих таатай задрал болон мэдээлэл
харилцааны салбарт гарсан
орчинг бүрдүүлэх үүрэг бүхий олон технологийн ололт, шууд
улсын байгууллагууд болох хөрөнгө оруулалтын өсөлт
Дэлхийн банк, ОУВС, НҮБ, ДХБ зэрэг нь энэ үеийн онцлог
байгуулагдан идэвхитэй ажиллаж болж байна. Энэхүү үйл явц нь
эхэлсэн. Түүнчлэн ОУБС-н зах зээл, хөгжиж буй Хятад, Энэтхэг,
бүс нутгийн эдийн засгийн хамтын Вьетнам, Тайланд, Уганда
ажиллагаа улам хөгжиж, Баруун зэрэг орнуудад хөгжлийн
европ, хойд Америк, Японд нааштай үр дагаврыг авчирч,
хүн амыг ядуурлаас гарахад
хөдөлмөрийн бүтээмжийн үсрэнгүй чухал нөлөө үзүүлэх боллоо.
өсөлт гарсан

9. “Глобальчлал “-н тухай тодорхойлолт
НҮБ-н ерөнхий нарийн бичгийн
дарга асан Кофи Аннан
“Глобальчлалын үр ашиг
эдийн засгийн илүү
хурдан өсөлт, амьдралын
илүү өндөр түвшин, шинэ
боломж гэдэг нь мэдээж.
Гэвч энэхүү үр ашиг нь
хамгийн тэгш бус
хуваарилагдаж байгаа
учраас одоо ч таагүй
хандаж байна”

10. Глобальчлал нь явцуу ба өргөн утгаар:
Глобальчлал нь зөвхөн дэлхийн Улс төрийн дэглэмийн ижилсэл
эдийн засгийн нягтралын илрэл ба (тухайлбал, ардчиллын үнэт зүйлсийн
цаг хугацааны хүчин зүйлийн зайлшгүй тархалт), боловсрол,
хөдөлмөр, эрүүл мэнд, хүнсний зэрэг
нөлөөлөлд байдаг, тодорхой нийгмийн амьдралын социал хүрээн дэх
давтамжтай үзэгдэл юм. стандартуудын ижилсэл, хил хязгаар,
бүрэн эрхт байдлын аажмын уусалт
 хөрөнгө санхүүгийн чөлөөт (эдгээр нь аажмаар алга болох үзэгдэл),
урсгал, цаашилбал угсаатны конвергенц зэргийг
хүртэл хамаатуулан ойлгож болно.
 мэдээллийн чөлөөт урсгал,
 үнэт зүйлсийн харилцан  1. Хүн төрөлхтний нийтлэг
нэвтрэлцэл сайн сайхны тухай үзэл санаа
 1. Хүн төрөлхтний өмнө  2. Мөн нийтлэг зорилт
тавигдаж буй нийтлэг бололцоо
 3. Тэдгээрт хүрэх арга замын
 2. Тулгарч буй нийтлэг сорилт
эрэлхийлэл юм.
 3. Тэдгээрийг шийдэх нийтлэг
арга замын эрэлхйилэл

11. Дэвид Хэндерсон:
 “Глобальчлал гэдэг бол  ОУХ, хөрөнгө оруулалт
эдийн засгийн либерал улам бүр либералчлагдаж,
бодлого дэд бүтэц, түүний үр дүнд улс
харилцаа холбооны орнуудын эдийн засгийн
дэвшлийн дүнд эдийн интеграц өсөн нэмэгдэх
засгийн харилцан үйл явц юм.
хамаарал нэмэгдэх явдал”

12. Глобальчлал Хот суурин амьдралын хэв маяг
Глобальчлал нь анхнаасаа эдийн засгийн үйл Том хотууд, суурин газруудын эдийн засаг,
явц боловч, экологи, улс төр, захиргаа, соѐл, улс төрийн эрх мэдэл улам нэмэгдэх боллоо.
эрх зүйн гэсэн хүрээнүүдийг хамарсан олон Хотжих үйл явц нь 2025 оны түвшинд
талт үйл явц болж, олон улсын болон улс дэлхийн хүн амын гуравны хоѐрыг хамрах
хоорондын түвшинд өргөжиж байна. төлөвтэй байна.
Либеральчлал Ардчилал
Зах зээл өргөжиж, эдийн засаг улам нээлттэй Ардчилал өргөжих тусам, улс төрийн үйл
болж байна.Хорин жилийн өмнө 2,9 тэрбум явц улам нээлттэй болж байна. Ардчилсан
хүн зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд чиг хандлагатай орнуудын эзлэх хувь 1974
амьдарч байсан бол өнөөдөр түүнд 6 тэрбум онд 61 хувь болж өссөн байна. Үндэсний
хүн хамрагдах болжээ. тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойлоход иргэний
нийгмийн үүрэг улам өсөн нэмэгдэх болов.
Технологийн хурдацтай өөрчлөлт Хүн ам зүйн өөрчлөлт
Мэдээлэл харилцаа, био бичил технологийн Дэлхийн хүн амын өсөлт аажмаар буурч
болон сансрын технологийн асар хурдацтай байгаа хэдий ч манай гариг дээр 6 тэрбум
өөрчлөлт нь нийгэм эдийн засгийн хүн амьдарч байна. 2025 он гэхэд энэ тоо 7,5
хэмжээлшгүй чадавхи, урьдчилан таамаглах тэрбум болж өсөх таамаглал бий. Дэлхийн
аргагүй сорилтыг бий болгож байна. хүн амын хөгшрөлт эрчимтэй явагдаж байна.

13. Том ААН нэг улсын хил хязгаараас давж,
улс үндэстэн, тив дамнасан санхүү, эдийн
засгийн тогтолцоо бүхий үйл ажиллагаа
явуулах
Дэлхийн эдийн засгийн нэгдмэл
байдлын өсөн нэмэгдэж байгаа
хэрэгцээ нь улс орнуудын өөр
Улс орнууд хөгжих дэвшихийн тулд
өөрийн гаргаж байгаа шийдвэр, зөвхөн өөрийн мэдлийн төдийгүй дэлхий
эдийн засгийн ашиг сонирхолыг дахины нөөц, баялгыг дайчлан ашиглахыг
эрмэлзэх болсон.
хамгаалах, бүтээгдэхүүн
үйлчилгээгээ зах зээлд гаргах,
түүндээ хариуцлага хүлээх, бие Дэлхийн хэмжээнд хуримтлал, хүний
биенээ ойлголцох, харилцан буулт нөөцийн хөдөлгөөн түргэсч, эдийн засаг,
технологийн интеграци хүчтэй болсноор
хийх явдал гэж үзэж байна. санхүү, мөнгөний бодлогыг дэлхийн
Өнөөдөр ДЭЗ-т хамгийн их хэмжээнд зохицуулах, эрх зүйн нэгдмэл
үндэс бүрдүүлэх үйл ажиллагаа
глобальчлагдаж байгаа зах зээл нь идэвхижиж байна
капитал гаргалт юм.
Мэдээллийнтехнологийн хөгжил нь
дэлхийн аль ч улс оронтой асар богино
хугацаанд холбоо харилцаа барих бодит
боломж бүрдүүллээ.

14. Сонирхолтой тоо баримт:
АНУ-н эрдэмтэн Д.Картен
“ Корпорациуд дэлхийг захирч
хаанчлах цагт” гэдэг бүтээлдээ :
Глобальчлал тэгш бус байдлыг
үүсгэж, баян улс орнууд улам
хүчирхэг болж, ядуу нь улам
доройтох замд орж байна.
Дэлхий дээр тэрбумтан:
1991 он 274
2000 он 477
1960 он:
Дэлхийн хамгийн чинээлэг хүн амын
20% амьдардаг улсуудын ДНБ-н
хэмжээ дэлхийн хамгийн ядуу хүн
амын 20% амьдардаг улс орнуудын
ДНБ-с 30 дахин их
1995-2005 онд 89-90% өссөн.

15. 2001 оны Нобелийн шагналт, Дэлхийн Банкны эдийн засагч асан
Америкийн нэртэй эдийн засагч, глобалчлалыг зартай эсэргvvцэгч
Жозеф Стиглец
 " хил хязгааргvй болсон єнєєгийн дэлхий
ертєнцєд бараа, vйлчилгээ чєлєєтэй урсаж
байгаагийн нэгэн адил бусад сєрєг зvйлvvд ч
чєлєєтэй урсаж байна"

16. Глобальчлалын сөрөг хандлагуудаас:
 Улс орнуудын өөрийгөө тусгаарлан
хамгаалах оролдлогууд
· Үндэстэн ястны сөргөлдөөн ихэнхи бүс
нутагт багасах биш ихэсч байна. Хар тамхи: ашиг:400 тэрбум $
· Шашины туйлшралаас үүдэлтэй аллага ДНХ: 8%
хядлагын хямрал дээд цэгтээ хүрч, Араб болон
лалын улсуудад ээдрээтэй орчин бий болоод
байна.
· Хар тамхи нийгмийн эмзэг асуудал болж,
бүхэл бүтэн улсыг ч хямруулж байна. Хүний худалдаа:ашиг-7 тэрбум
· Зэвсэглэлээр хөөцөлдөх АНУ болон Европын улсуудад:
500,0
· Гэмт хэргийн өсөлт
· Хүн амын нүүдэл зэрэг нь улс үндэстнүүд
ойртон нягтрах байдал
Хөгжлийн буюу гарааны тэнцвэргүй байдал нь
хоцрогдсон болон хөгжиж буй орнуудыг улам бүр Зэвсэг: 20% хууль бус, ашиг: 1 тэрбум
ядууруулах хандлагыг агуулж байна. $
550 сая хөнгийн зэвсгийн 3% нь төр
· Хөгжлийн хурдац, ДНБ-н өсөлт адилгүй засгийн мэдэлд байдаг.
· Өр зээл ихэссэн
· Санхүүгийн тогтворгүй байдал
 Ардчиллын дутагдал зэрэг болно

17. Хүн төрөлхтний нийгэмд бий болоод байгаа глобальчлалд хүссэн
хүсээгүй бүгд татагдан орж байна. Глобалчлал, ардчилал түгээмэл шинж
чанартай болж, технологийн дэвшил асар хурдацтай өрнөж, дэлхийн
геополитикт худалдаа-эдийн засгийн үйл ажиллагаа улам чухал үүрэг
гүйцэтгэх болж, улс орнуудын хоорондын эдийн засгийн харилцан хамаарал
нэмэгдэж, бүс нутагчлал өргөжин тэлж байгаагаар глобальчлалын үйл явц
бидэнд харагдаж байна. Глобалчлалын үед хөгжиж байгаа буурай зарим
орнууд хувь заяагаа өөрсдөө мэдэх биш, хөгжингүй цөөн хэдэн улсын
үнэлэмжээр урсгалаараа хөвж, глобалчлалын үр шимийг үзэхгүй өнгөрч
байгаагаас үүдэн олон улсын харилцаанд зарим шинэ зөрчил бий болж байна.
Глобальчлал нь эерэгээсээ илүү сөргөөр илэрч байгаа нь түгшүүртэй байна.
АНУ болон бусад хөгжилтэй орон, Дэлхийн Банк, ОУВС-ын зээлийн бодлого
маш зөв, нарийн зохион байгуулалттай, аль аль талаа анхаарсан байх нь
өнөөдөр чухал байна. Ядуу буурай орнууд нь өөрсдөө хувь заягаа шийдэж,
өөрсдийн эрх ашгаа хамгаалсан улс төр, эдийн засгийн зөв бодлого явуулж,
санхүүгийн зах зээлээ хатуу хянаж, зээл аль болох бага авч, чадалтай төрийн
захиргааны аппарат, бие даасан, хүчтэй шүүх эрх мэдэлтэй байж, төрийн
болоод хувийн сектор авлигад автахгүй, нээлттэй байх нь тухайн улсын
хөгжилд маш чухал.

18.  XX зууны дэлхийн түүх
 XX зууны дэлхийн түүх (зурагт альбом)
 С.Хантингтон. Иргэншил хоорондын мөргөлдөөн,
 Баярхүү.Д. Дэлхийн шинэ дэг журам
 www.google.com search/global/

19. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа

20. “Түүх биднээс холдох тусам байгалийн үзэгдэл болох нь улам
тодорно”
Энгэр газрын цас хайлж халтар тармаг болж, хотын гудам бүхэлдээ
шавар шавхайнд дарагдан өнгө зүсээ алджээ. Зай завсаргүй урсан өнгөрөх
авто машины тоос, дуу чимээ нь хотыг тэр чигт нь ядраан сульдааж буй
мэт санагдах ба хахир хүйтэн өвөл хэдий нь ард хоцорсон ч хүмүүс
утаа шингэсэн өвлийн зузаан хувцаснаасаа хараахан салж амжаагүй
түүртэн явах нь тэднийг их л бухимдуу явнуудаа гэж бодогдохоор
харагдана. Хааяа салхи дэгдэж шороо босч байсан учир охин бид хоѐр
хэсэг хүмүүсийн хамт буудлын саравчны нөмөрт автобус хүлээн зогсож
байлаа. Ядаж байхад энэ замын түгжрэлийг яана даа гэсэн юм бодож
байтал учиргүй чангаар гөлгөн нохой гаслан гийнах чимээ гарч бүх
хүмүүсийн хараа тэр зүгт чиглэв. Зэргэлдээ байрны буланд байрлах хогийн
цэгээс тэр дуу гарчээ. Гартаа саваа мод барьсан хоѐр пөөдийсөн нөхөр хог
ухаж, чирч явсан савандаа ямар нэг юм хийх нь харагдах бөгөөд бас ам нь
хөдөлж байгаа нь мэдэгдэж байв. Тэдний насыг тогтоох гэж оролдсон
боловч чадсангүй учир нь тэдэнд үнэндээ гялалзаад байх ч нүд шүд ч
харагдахгүй байсан ба ноход ч тэднээс нэг их айсангүй ээлжээ хүлээн ард
нь зогсоно. Энэ бүгдийг харсан хүмүүс дор бүрнээ ямар нэг зүйл ярьж
тэднийг зэвүүцэн харж нэг хэсэгтээ л цагийг ярих юмтай өнгөрөөх болтой.

21. Мэдээлэл, бүтээгдэхүүний тархалт