2019.01.01-ний өдрөөс үйлчлэх Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын онцлог, зохицуулалт.

1. Төрийн албаны шинэ хуулийг
хэрэгжүүлэх нь
Л.ГАЛБААТАР
Хуульч, судлаач
2018.04.06

2. Агуулга
Хууль
• Уламжлалыг хадгалсан нь
• Шинэчилсэн нь
Хууль хэрэгжүүлэгч
• Шинэ арга барил
• Шинэ ур чадвар

3. Үндсэн ойлголт

4. Төрийн албаны хуулийн хөгжил
1994.12.30
2002.06.28
2017.12.07

5. Шинэлэг зохицуулалт
Төрийн албан
тушаалд
шатлан
дэвшүүлэх
Төрийн
үйлчилгээний
албан хаагчийн
ёс зүй
Төрийн албаны
зөвлөлийн
бүрэлдэхүүн
Олон нийтийн
хяналт

6. Төрийн албаны зарчим

7. Төрийн албаны зарчмын өөрчлөлт
Төрийналбанызарчим
Хэвээр үлдсэн зарчим
1/ард түмэнд үйлчлэх;
2/мэргэшсэн, тогтвортой байх;
3/ил тод байх; 4/захирах,
захирагдах ёсыг баримтлах;
Тодотгосон зарчим
1/ Монгол Улсын иргэн төрийн
алба хаах адил тэгш
боломжоор хангагдах;
Хасагдсан зарчим
1/төрийн албан хаагчаас бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх
нөхцөл, баталгааг төр хангах;
2/хууль тогтоомжид заасан бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх
явцад гаргасан алдааны улмаас төрийн албан хаагчийн
учруулсан хохирлыг төр хариуцах.
Шинээр орсон зарчим
1/улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн албан хаагч
улс төрийн нам, эвслийн үйл ажиллагаанаас ангид
байх;
2/төрийн жинхэнэ албан тушаалд иргэнийг томилохдоо
гагцхүү чадахуйн зарчмыг баримтлах;
3/ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байх;

8. Зарчим = Хэм хэмжээ
Хасагдсан зарчим
1. төрийн албан хаагчаас
бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх
нөхцөл, баталгааг төр
хангах;
2. хууль тогтоомжид заасан
бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх
явцад гаргасан алдааны
улмаас төрийн албан
хаагчийн учруулсан
хохирлыг төр хариуцах.
Төрийн албаны шинэ хуулийн
зохицуулалт
• 50.1.Төрийн жинхэнэ албан хаагчийг
хууль бусаар төрийн албанаас
чөлөөлсөн, түр чөлөөлсөн, халсныг
төрийн албаны төв байгууллага, эсхүл
шүүх тогтоосон бол төрд учруулсан
хохирлыг уг шийдвэрийг гаргасан
буруутай албан тушаалтнаар нөхөн
төлүүлнэ.
• 50.2.Төрийн албаны төв байгууллага
шүүхийн шийдвэрийн биелэлтийн
талаар бүртгэл хөтөлж, төрд учруулсан
хохирлын нөхөн төлөлтөд хяналт
тавьж, нөхөн төлөгдөөгүй тохиолдолд
төрийг төлөөлж шүүхэд нэхэмжлэл
гаргана.

9. Нэмэгдсэн зарчим = “улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн
албан хаагч улс төрийн нам, эвслийн үйл ажиллагаанаас ангид байх”
• Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн
нийтлэг үүрэг /37/
• улс төрийн албан хаагчаас бусад
төрийн албан хаагч төрийн албан
тушаал эрхлэх хугацаандаа улс төрийн
аливаа нам, эвсэл, хөдөлгөөний үйл
ажиллагаанд ямар нэг хэлбэрээр
оролцохгүй байх; /37.1.4/
• албан тушаалын бүрэн эрхээ
хэрэгжүүлэхдээ улс төрийн аливаа
нөлөөлөлд автахгүй төвийг сахих,
хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр төр,
засгийн бодлоготой холбогдсон
асуудлаар зөвхөн албан ёсны байр
суурийг илэрхийлэх; /37.1.10/
• Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн үйл
ажиллагаанд хориглох зүйл /39
• улс төрийн намын гишүүн байх, улс
төрийн нам, хөдөлгөөн, улс төрийн
намын дэргэдэх төрийн бус байгууллага
болон шашны байгууллагын үйл
ажиллагаанд хуулиар зөвшөөрснөөс
бусад тохиолдолд аливаа хэлбэрээр
оролцох; /39.1.5/
• хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр болон
цахим хуудас, нийгмийн сүлжээний
хэрэгслээр төрийн бодлоготой
холбоотой асуудлаар албан бус байр
суурь, улс төрийн үзэл бодлоо
илэрхийлэх, улс төрийн нам, эвсэл, нэр
дэвшигчийн талаар эерэг, сөрөг мэдээ,
мэдээлэл түгээх; /39.1.13/

10. Нэмэгдсэн зарчим = “төрийн жинхэнэ албан тушаалд
иргэнийг томилохдоо гагцхүү чадахуйн зарчмыг баримтлах”
• “чадахуйн зарчим /мерит/”: иргэнийг
төрийн албанд сонгон шалгаруулж
томилох, чөлөөлөх, ажлын гүйцэтгэлийг
нь үнэлэх, дэвшүүлэх, шагнаж
урамшуулах асуудлыг шийдвэрлэхдээ
хувь хүний мэдлэг, боловсрол,
мэргэжил, мэргэшил, ур чадвар,
туршлага, ажлын үр дүнд тулгуурлах
/3.1.3/
• Төрийн захиргааны албан тушаалд
чадахуйн зарчмыг үндсэн шалгуур
болгож, түүнийг хамгийн сайн хангасан
хүнийг томилно. /26.1/
• Тухайн байгууллагын чиг үүрэгт хууль
тогтоомжоор өөрчлөлт орсноос бусад
тохиолдолд төрийн жинхэнэ албаны
удирдах, гүйцэтгэх албан тушаалд
тавигдах тусгай шаардлага болон албан
тушаалын тодорхойлолтод өөрчлөлт
оруулахыг хориглоно. /23.5/
Төрийн албан тушаалд тавих тусгай шаардлага /23/
1. тэргүүн түшмэлийн ангилалд хамаарах албан
тушаалд томилогдох бол төрийн албанд 16-аас
доошгүй жил, үүнээс эрхэлсэн түшмэлийн албан
тушаалд 8-аас доошгүй жил ажилласан байх
бөгөөд мэргэшүүлэх багц сургалтад хамрагдаж,
төгссөн байх; /23.2.1/
2. эрхэлсэн түшмэлийн ангилалд хамаарах албан
тушаалд томилогдох бол төрийн албанд 12-оос
доошгүй жил, үүнээс ахлах түшмэлийн албан
тушаалд 4-өөс доошгүй жил ажилласан байх
бөгөөд мэргэшүүлэх багц сургалтад хамрагдаж,
төгссөн байх; /23.2.2/
3. ахлах түшмэлийн ангилалд хамаарах албан
тушаалд томилогдох бол төрийн албанд 8-аас
доошгүй жил, үүнээс дэс түшмэлийн албан
тушаалд 4-өөс доошгүй жил ажилласан байх
бөгөөд мэргэшүүлэх багц сургалтад хамрагдаж,
төгссөн байх. /23.2.3/

11. Төрийн албан тушаалд шатлан дэвшүүлэх
Албан
тушаалын сул
орон тоог нөхөх
• Төрийн жинхэнэ албаны
удирдах албан
тушаалын сул орон тоо
гарсан тохиолдолд
шатлан дэвших зарчмын
дагуу төрийн
байгууллагад ажиллаж
байгаа төрийн албан
хаагчдаас уг орон тоог
нөхнө /27.1.1/
Төрийн жинхэнэ
албан хаагчийг
дэвшүүлэх,
бууруулах
• Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн
ажлын гүйцэтгэл, үр дүнг
үндэслэн шийдвэрлэнэ /52.2/
• Ажилласан жилийн 50%-ийг
хангасан төрийн албан хаагчийг
үйл ажиллагааны үр дүн,
мэргэшлийн түвшингийн үнэлгээ,
ёс зүй, мэдлэг, мэргэжил,
мэргэшил, туршлага, ур чадварыг
харгалзан хугацаанаас өмнө
шатлан дэвшүүлж болно. /26.3/
Хэрэгжилтийн
хяналт
• Төрийн албаны
зөвлөл чадахуйн
зарчмын
хэрэгжилтийн талаар
төрийн байгууллагын
үйл ажиллагаанд
хүний нөөцийн аудит
хийнэ /66.1.4/

12. Нэмэгдсэн зарчим = “ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байх”
• албан тушаалын бүрэн эрхээ
урвуулан ашиглах, бусдыг
бэлгийн болон хувийн ашиг
сонирхолдоо нийцүүлэн аливаа
хэлбэрээр дарамтлах, хавчин
гадуурхах, эрхшээлдээ байлгах;
/39.1.4/
• албан тушаалын бүрэн эрхээ
шашны, эсхүл шашингүй үзлийн
ухуулга, сурталчилгаа хийхэд
ашиглах; /39.1.8/
• сонгуулийн сурталчилгаанд
аливаа хэлбэрээр оролцох,
түүнд зориулалтын бус
төсвийн хөрөнгө зарцуулах,
төрийн өмч хөрөнгө, албаны
унаа ашиглах; /39.1.6/
• албаны бус зорилгод
байгууллагын эд хөрөнгө,
техник хэрэгсэл, санхүүгийн
эх үүсвэр, мэдээллийн
хангамж болон албаны
мэдээллийг ашиглан завших;
/39.1.11/
Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн үйл ажиллагаанд хориглох зүйл /39/

13. Буцалтгүй тусламжтай холбоотой тодотгол
60.1. Нэг удаагийн буцалтгүй тусламж
тооцох цалингийн дундаж хэмжээ болон
олгох шалгуур нөхцөлийг тодорхойлсон
журам
1. Буцалтгүй тусламж авах алба
хаагчаас “улс төрийн албан хаагч”
хасагдаж, “төрийн үйлчилгээний
албан хаагч” нэмэгдсэн.
1. Засгийн газрын 2014 оны 405 дугаар
тогтоолын хавсралт “Төрийн жинхэнэ
албан хаагчид нэг удаагийн буцалтгүй
тусламж олгох журам”-ыг шинэчлэх
60.3.Төрийн албан хаагчид энэ хуулийн
60.2-т заасан нэг удаагийн буцалтгүй
тусламж олгох нөхцөл, журам
1. Амь насан хохирсонтой холбоотой
буцалтгүй тусламж олгох төрийн
албан хаагчийн хүрээ улс төрийн
болон үйлчилгээний албан хаагчаар
нэмэгдсэн.
2. Амь насан хохирсонтой холбоотой
буцалтгүй тусламжийн хэмжээ “36
сар”-аас “60 сар” болж нэмэгдсэн.
2. Засгийн газрын 2004 оны 112 дугаар
тогтоолын хавсралт “Төрийн албан
хаагчид тусламж олгох нөхцөл, журам”-ыг
шинэчлэх

14. Төрийн албаны зөвлөлийн
бүрэлдэхүүн;
Олон нийтийн хяналт

15. Төрийн албаны зөвлөлийн бүрэлдэхүүн
5 гишүүн
Улсын Их Хурлын
Тамгын газрын
нэр дэвшигч - 1
Монгол Улсын
Ерөнхийлөгчийн
Тамгын газрын
нэр дэвшигч - 1
Засгийн газрын
Хэрэг эрхлэх
газрын нэр
дэвшигч - 1
Төрийн албан
хаагчийн
төлөөлөл - 2

16. Төрийн албан хаагчийн төлөөлөлд тавигдах шаардлага
Төрийналбанхаагчийн
төлөөлөл
Туршлагатай,
мэргэшсэн байх
Төрийн жинхэнэ албан тушаалд
15-аас доошгүй жил ажилласан
45 нас хүрсэн, Монгол Улсын
иргэн
Төрийн удирдлага, эдийн засаг,
эрх зүй, боловсролын чиглэлээр
мэргэшсэн дээд боловсролтой
Ашиг сонирхлын
зөрчилгүй байх
Ял шийтгүүлж байгаагүй
Улс төрийн намын удирдах, гүйцэтгэх албан
тушаалтан биш, сүүлийн нэг жилийн хугацаанд
эдгээр албан тушаалд ажиллаагүй
Зөвлөлийн бусад гишүүнтэй нэг нутгийн болон нэг
анги хамт төгссөн, эсхүл хамаарал бүхий этгээд
биш

17. Төрийн албаны тухай хууль дахь олон нийтийн
хяналтын талаарх зохицуулалт
Төрийн
албаны
чанар
Төрийн
албаны
хүртээмж
Төрийн
албаны
үр
нөлөө
Төрийн
албаны
зөвлөл
Олон
нийтийн
хяналтын
зөвлөл

18. Засгийн газрын дэргэдэх
Төрийн албаны сургалтын
байгууллагын зохицуулалт

19. Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн
найруулга дахь сургалтын талаарх зохицуулалт
Уламжлагдсан зохицуулалт
• 6 сараас дээш хугацааны сургалтаар (шинэ дадлага, туршлага
эзэмших сургалтыг оролцуулан) бэлтгэгдэх болсон төрийн жинхэнэ
албан хаагчийг төрийн албанаас түр чөлөөлнө /46.1.2/;
• Төрийн жинхэнэ албан хаагчийг ..., зохих шатны сургалтад хамруулах,
... асуудлыг түүний ажлын гүйцэтгэл, үр дүнг үндэслэн шийдвэрлэнэ
/52.2/;
• Төрийн байгууллага төрийн албан хаагчийн сургалт, ажиллах нөхцөл,
нийгмийн баталгааны хөтөлбөрийг боловсруулж хэрэгжүүлнэ /55.3/;
• Төрийн албаны зөвлөлийн бүрэн эрх: ... төрийн албан хаагчийн
сургалтын хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд хяналт тавьж, мэргэшил, арга
зүйн туслалцаа үзүүлэх... /66.1.2/.

20. Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга
дахь сургалтын талаарх зохицуулалт
• Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн нийтлэг
эрх: мэргэжил, мэдлэгээ дээшлүүлэх
зорилгоор сургалтад хамрагдах /38.1.9/;
• Төрийн албан хаагчийн баталгаа: Төрийн
хөрөнгөөр 6 хүртэлх сарын хугацаагаар
давтан сурах, мэргэшлээ дээшлүүлэх
сургалтад хамрагдах, энэ хугацаанд эрхэлж
байгаа албан тушаалын цалинг авах /61.1.7/;
• Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн албан
үүргийг түр орлон гүйцэтгэх үндэслэл: 6
сар хүртэл хугацаагаар мэргэшил
дээшлүүлэх сургалтад хамрагдсан, 2 жил
хүртэл хугацаагаар өндөр хөгжилтэй оронд
магистр, докторын сургалтад хамрагдсан
/42.1.4/.
• Төрийн захиргааны албан хаагчийн
мэргэшүүлэх багц сургалт /23.2,
24/
• Төрийн албан тушаалд иргэнийг
томилсны дараа богино болон
дунд хугацааны сургалтад
хамруулах /29/
• ЗГХЭГ-ын дэргэд төрийн албан
хаагчийг сургах, давтан сургах,
төрийн албаны хүний нөөцийн
менежментийн талаар судалгаа,
шинжилгээ хийх, энэ талаар
бодлого боловсруулагчид мэргэжил,
арга зүйн зөвлөгөө өгөх үндсэн
үүрэг бүхий Засгийн газрын
харьяа төрийн албаны сургалтын
байгууллага ажиллана /64.3/.
Шинэлэг /тодотгосон/ зохицуулалт

21. Сургалтын байгууллагын чиг үүрэг
Төрийн захиргааны албан хаагчийн
мэргэшүүлэх багц сургалтыг олон
улсын жишигт нийцүүлэн зохион
байгуулж ажиллах
Иргэнийг төрийн албан тушаалд
томилсны дараа хамруулах богино
болон дунд хугацааны сургалтыг
олон улсын жишигт нийцүүлэн
зохион байгуулж ажиллах
Төрийн албаны хүний нөөцийн
менежментийн талаар судалгаа,
шинжилгээ хийх, энэ талаар бодлого
боловсруулагчид мэргэжил, арга
зүйн зөвлөгөө өгөх

22. Сургалтын байгууллага болон төрийн байгууллагын харилцаа
ЗГХЭГ-ын даргаар жил
бүр үйл ажиллагааны
төлөвлөгөө батлуулж,
биелэлтийг хангах
Сургалтын байгууллага
Сургалтын хөтөлбөрийг
боловсруулж
хэрэгжүүлэхэд Төрийн
албаны зөвлөлтэй
хамтран ажиллах,
мэргэшил, арга зүйн
туслалцаа авах

23. Төрийн захиргаа, төрийн
үйлчилгээний албан хаагчийн
ёс зүйн хэм хэмжээ /дүрэм/

24. Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй ёс зүйн хэм хэмжээний талаар
• “Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн дүрэм” /Монгол
Улсын Засгийн газрын 2010 оны 288 дугаар тогтоолын хавсралт/
• “Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн дүрмийн
хэрэгжилтийг зохион байгуулах, ёс зүйн зөрчлийг хянан
шийдвэрлэх журам” /Төрийн албаны зөвлөлийн 2010.12.01-ний
өдрийн 129 дүгээр тогтоолын 1 дүгээр хавсралт/
• “Төрийн захиргааны албан хаагчид сахилгын шийтгэл
ногдуулах, энэ талаар төрийн дээд шатны байгууллагад
гомдол гаргах журам” /Засгийн газрын 1995 оны 97 дугаар
тогтоолын хавсралт/

25. Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн байдал /2011-2016/
244
224
162
144
118 108
347
295
212
172
193
138
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Нийт бүртгэгдсэн ёс зүйн зөрчил Сахилгын шийтгэл хүлээлгэх дүгнэлттэй
зөрчил
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Нийт бүртгэгдсэн ёс зүйн зөрчлийн 71%-92%-д (дунджаар
85%) сахилгын шийтгэл хүлээлгэх дүгнэлт гаргаж байна.

26. Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн байдал /2011-2016/
347
19522
212
19687
193
18960
0
5000
10000
15000
20000
25000
Нийт бүртгэгдсэн ёс зүйн зөрчил Нийт төрийн албан хаагчийн тоо
2014 2015 2016
Нийт төрийн захиргааны албан хаагчийн
дунджаар 1.3% нь буюу 100-150 төрийн
захиргааны албан хаагч тутамд 1-2 ёс
зүйн зөрчил гарсан байна.

27. Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн байдал /2011-2016/
618
2490
618
2498
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
Ёс зүйн хорооны тоо Ёс зүйн хорооны гишүүн төрийн албан
хаагчийн тоо
2011 2012

28. Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн байдал /2011-2016/
228
16
149
13
89
27
288
59
162
50
166
27
0
50
100
150
200
250
300
350
Анх удаа ёс зүйн зөрчил гаргасан алба хаагч Давтан ёс зүйн зөрчил гаргасан алба хаагч
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Төрийн захиргааны албан хаагчдын
7%-30% (дунджаар 18%) нь ёс зүйн
зөрчлийг давтан гаргаж байна.

29. Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн байдал /2011-2016/
51
11 2
24
156
33
13
0
15
101
23
11 5
16
6362
51
14 8
212
33
16 17 12
134
96
5 0 3
89
0
50
100
150
200
250
Гомдлоор Мэдээллээр Хэвлэл
мэдээллийн
мөрөөр
Ёс зүйн хорооны
санаачилгаар
Байгууллагын
удирдлагын
шийдвэрээр
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Нийт хянан шийдвэрлэсэн ёс зүйн зөрчлийн хэргийн
15-50% (дунджаар 24%)-ийг гомдлоор, 46-64%
(дунджаар 58%)-ийг байгууллагын удирдлагын
шийдвэрээр үүсгэсэн байна.

30. Төрийн захиргааны албан хаагчийн ёс зүйн байдал /2012-2016/
66
55
23 18
57
38
13 10
101
160
34
52
100
57
15
40
64 61
13
55
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
сануулах /26.1.1/ цалин тодорхой
хугацаанд бууруулах
/26.1.2/
ажлаас халах /26.1.3/ сахилгын шийтгэл
ногдуулаагүй
2012 2013 2014 2015 2016
Ёс зүйн хорооны дүгнэлтийн
дагуу томилох эрх бүхий албан
тушаалтнаас сахилгын
шийтгэл ногдуулсан байдал Томилох албан тушаалтнаас ёс зүйн зөрчил
гаргасан албан хаагчдын дунджаар 40%-д
сануулах, 34%-д цалин бууруулах, 9.7%-д
ажлаас халах сахилгын шийтгэл ногдуулжээ.

31. Төрийн албаны хууль /ш.н/ дахь ёс зүйн хэм хэмжээний хэрэглээ
Уламжлагдсан зохицуулалт
• Төрийн жинхэнэ албан хаагч “...ёс зүйн хэм
хэмжээг чанд сахих...” тухай тангараг өргөнө
/36.1/
• Төрийн жинхэнэ албан хаагчийн нийтлэг
үүрэгт “төрийн албан хаагчийн ёс зүйн хэм
хэмжээг сахиж, төрийн албаны нэр хүндийг
эрхэмлэн дээдлэх” талаар тусгасан /37.1.7/
• Төрийн улс төрийн болон тусгай албан
хаагчийн ёс зүйн хэм хэмжээг холбогдох хууль
тогтоомжоор тогтооно /40.1-ТЗ/
• ТАЗ-өөс УИХ-д хүргүүлэх тайланд ТАХ-ийн ёс
зүйн хэм хэмжээний хэрэгжилт, зөрчлийн
талаархи дүгнэлт, цаашид авах арга
хэмжээний саналыг тусгахаар заасан. /74.1.2/
Шинэлэг (тодотгосон) зохицуулалт
• Төрийн албан хаагчийг шатлан
дэвшүүлэхэд харгалзах нэг хүчин зүйл
мөн /26.3/
• Төрийн захиргааны болон төрийн
үйлчилгээний албан тушаал эрхэлж
байгаа төрийн албан хаагчийн ёс зүйн
хэм хэмжээг төрийн албаны төв
байгууллагын саналыг үндэслэн
Засгийн газар тогтооно. /40.2/
• ТАЗ-ийн бүрэн эрхэд “төрийн албаны
удирдах болон гүйцэтгэх албан
хаагчид ТАХ-ийн ёс зүйн хэм хэмжээг
сахиулахтай холбогдсон зөвлөгөө өгөх,
арга зүйн удирдлагаар хангах” талаар
тусгасан /66.1.1/

33. •АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА